1. เนื้อเยื่อสัตว์ (Animal Tissue) เนื้อเยื่อ (tissue) คือกลุ่มเซลล์ที่ร่วมกันทำหน้าที่เฉพาะ ซึ่งส่วนมากจะประกอบด้วยกลุ่มเซลล์ที่มีขนาด รูปร่าง และการจัดระเบียบเป็นแบบเดียวกัน

2. เนื้อเยื่อเหล่านี้มีลักษณะเฉพาะออกไปเพื่อทำหน้าที่พิเศษอย่างหนึ่งได้อย่างมีประสิทธิภาพ ประสานอยู่ในอวัยวะของร่างกาย Connective tissue Nervous tissue Muscular tissue Epithelial tissue เนื้อเยื่อในร่างกายของสัตว์ชั้นสูง แบ่งออกเป็น 4 ประเภท คือ

3. เนื้อเยื่อบุผิว (epithelial tissue or epithelium) เป็นกลุ่มเซลล์ที่ทำหน้าที่ปกคลุมป้องกันผิวของร่างกาย หรือบุอวัยวะที่มีลักษณะเป็นท่อ ทำหน้าที่เกี่ยวกับการดูดซึม สร้างเซครีชั่น (secretion) และรับความรู้สึก

4. เนื้อเยื่อบุผิวมีลักษณะพิเศษ คือ ประกอบด้วย 1. เซลล์เป็นจำนวนมากซึ่งส่วนมากเป็นเซลล์ชนิดเดียวกันเรียงตัวอยู่ชิดติดกัน 2. ตั้งอยู่บนเยื่อรองรับฐาน (basement membrane) ซึ่งมีส่วนประกอบเป็นโปรตีน 3. ด้านบนของเนื้อเยื่อบุผิวไม่ติดต่อกับเซลล์อื่น ด้านนี้จะเป็นที่อยู่ชิดกับช่องว่างของอวัยวะหรือภายนอกร่างกาย

5. การแบ่งชนิดของเนื้อเยื่อบุผิว อาศัยหลัก 2 ประการ คือ 1. แบ่งตามจำนวนชั้นของเซลล์ simple epithelium ประกอบด้วยเซลล์เรียงกันเป็นชั้นเดียว pseudostratified epithelium ประกอบด้วยเซลล์เรียงกันเป็นชั้นเดียวบนเยื่อรองรับฐาน แต่มีเพียงบางเซลล์เท่านั้นที่สูงถึงผิวหน้าด้านบน stratified epithelium เซลล์เรียงซ้อนกันหลายชั้น

6. 2. แบ่งตามรูปร่างของเซลล์ที่อยู่ชั้นบนๆ ได้แก่ รูปร่างแบนบาง (squamous) รูปเหลี่ยมลูกบาศก์ (cuboid) รูปแท่งทรงกระบอก (columnar)

7. Pseudostratified ciliated columnar Simple cuboidal Stratified columnar Stratified squamous Simple squamous Simple columnar

8. Simple squamous epithelium, Bowman’s capsule Simple squamous epithelium Glomerulus บริเวณ cortex ของไตมี Bowman’s capsule เป็นวงกลมหุ้ม Glomerulus ซึ่งเป็นกระจุกเส้นเลือดฝอย ที่ Bowman’s capsule เป็นเยื่อบุผิว simple squamous

9. Squamous epithelium, from cheek เป็นเซลล์ที่มีลักษณะแบน บางมาก ตัวอย่างเช่น เยื่อบุผิวข้างแก้มในปาก

10. Stratified squamous epithelium Stratified squamous epithelium Basement membrane

11. Stratified squamous epithelium เป็นเซลล์ซ้อนกันหลายชั้นด้วยกัน ชั้นล่างซึ่งอยู่ติดกับ Basement membrane นั้นใหญ่และแบ่งตัวอย่างรวดเร็ว กลายเป็นเซลล์ใหม่ที่เล็กและบางกว่าอยู่ด้านนอก เซลล์ชั้นนอกนั้นตายและหลุดไปเรื่อยๆ ตัวอย่างเช่น เยื่อบุผิวข้างแก้มในปาก หลอดอาหาร และที่ผิวหนังของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ขี้ไคล และขี้รังแคก็คือเซลล์ผิวชั้นบนที่ตายแล้ว และหลุดออกมา

12. Simple cuboidal epithelium Simple cuboidal epithelium Basement membrane บริเวณ cortex ของไต นอกจากจะเห็น Bowman’s capsule แล้ว ยังมีหลอดไตเล็ก (convoluted tubules) ขดไปขดมา ซึ่งท่อเหล่านี้เป็นเยื่อบุผิว simple cuboidal

13. Simple columnar epithelium , เยื่อบุผิวในลำไส้ Simple columnar epithelium เซลล์มีขนาดสูงมากกว่ากว้าง มักอยู่ตามส่วนของร่างกายที่ทำการสร้าง secretion หรือสำหรับดูดของบางอย่าง เช่น อาหารที่ย่อยแล้ว เช่น เยื่อบุผิวข้างในลำไส้ เป็นต้น

14. Pseudostratified ciliated columnar, from trachea เนื้อเยื่อบุผิวในบางแห่งของร่างกาย เยื่อหุ้มเซลล์ของเซลล์ชั้นบนสุดมีการเปลี่ยนแปลงเป็นซิเลีย เรียกว่า ciliated epithelium ซิเลียเคลื่อนไหวได้และทำหน้าที่เกี่ยวกับการส่งผ่านสารที่ผิวเซลล์ เนื้อเยื่อที่มีซิเลียพบที่เยื่อบุผิวของท่อทางเดินปัสสาวะ และท่อทางเดินหายใจ cilia

15. Simple columnar epithelium เซลล์เยื่อบุผิวบางชนิดอาจเปลี่ยนแปลงไปทำหน้าที่ต่างๆ เช่น สร้างเซครีชัน เรียกว่าต่อม (gland) ในกรณีที่เซลล์เดียวสร้างเซครีชัน เรียกว่า ต่อมเซลล์เดียว (unicellular gland) ตัวอย่างเช่น โกเบลตเซลล์ (globlet cell) ที่เยื่อบุผนังลำไส้ ทำหน้าที่สร้างเมือกภายในเซลล์เต็มไปด้วยเมือกที่สร้างขึ้นและพร้อมที่จะขับออก Globlet cell

17. Globlet cell Simple columnar epithelium

18. Glandular epithelium secretes products, e.g. milk, hormones ในกรณีที่เซลล์เยื่อบุผิวอยู่ต่อกันเป็นกลุ่มทำหน้าที่สร้างเซครีชั่นส่งออกไปตามท่อหรือเข้าสู่กระแสเลือดโดยตรง เรียกว่า ต่อมหลายเซลล์ (multicellular gland)

19. Taste buds on tongue เซลล์เยื่อบุผิวบางชนิดอาจเปลี่ยนแปลงไปทำหน้าที่รับความรู้สึก เรียกว่า neuroepithelial cell เช่นเซลล์ที่ปุ่มรับรส (taste bud) เซลล์เปลี่ยนเป็นรูปกระสวยหัวท้ายแหลม ด้านบนมีซิเลีย Taste buds

20. Transitional epithelium, e.g. Urinary bladder

22. เซลล์ในเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน เนื้อเยื่อเกี่ยวพันประกอบด้วยเซลล์หลายชนิด แต่ละชนิดทำหน้าที่แตกต่างกันไป ได้แก่ F ibroblast เป็นเซลล์ที่ทำหน้าที่สร้างเส้นใยชนิดต่างๆ Adipose cell เป็นเซลล์ที่สะสมไขมัน Macrophage มีหน้าที่ทำลายสิ่งแปลกปลอม Mast cell เป็นเซลล์ที่มีรูปร่างกลมหรือรูปรี ภายในมีแกรนูลย้อมติดสีม่วงเข้มบรรจุอยู่ เซลล์มาสต์ทำหน้าที่สร้างสาร heparin และ histamine

23. plasma cell ทำหน้าที่สร้างแอนติบอดีที่มีความสำคัญในระบบภูมิคุ้มกัน white blood cell or leukocytes เป็นเซลล์ที่แทรกเข้ามาในเนื้อเยื่อเกี่ยวพันจากเส้นเลือด ทำหน้าที่ทำลายสิ่งแปลกปลอมที่เข้ามาในร่างกาย ฯลฯ

24. เส้นใยในเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน เส้นใยในเนื้อเยื่อเกี่ยวพันมีอยู่ด้วยกัน 3 ชนิด ได้แก่ Collagen fiber มีลักษณะเป็นเส้นเหนียวแข็งแรง อยู่รวมกันเป็นมัดใหญ่ Elastic fiber เป็นเส้นใยที่มีความยืดหยุ่นมาก แตกเป็นแขนงย่อยส่งไปเชื่อมกับแขนงของเส้นอื่น Reticular fiber มีลักษณะคล้ายเส้นใยคอลลาเจน แต่เป็นเส้นบางกว่ากระจายอยู่ทั่วไป เส้นใยชนิดนี้จะมองไม่เห็นถ้าย้อมด้วยสีย้อมเนื้อเยื่อทั่วไป ต้องย้อมด้วยสี silver stain Collagen fiber

25. เนื้อเยื่อเกี่ยวพันอาจแบ่งออกได้เป็นหลายชนิดตามลักษณะพิเศษเฉพาะของเซลล์และสารระหว่างเซลล์ เช่น 1. เนื้อเยื่อเกี่ยวพันชนิดโปร่งบาง (Loose or areolar connective tissue) 2. เนื้อเยื่อเกี่ยวพันชนิดแน่นทึบ (Dense connective tissue) 3. เนื้อเยื่อไขมัน (Adipose tissue) 4. กระดูก (Cartilage) 5. กระดูก (Bone) 6. เลือด (Blood)

26. Connective tissue

27. Loose or Areolar connective tissue เนื้อเยื่อเกี่ยวพันโปร่งบาง หรือ แอรีโอล่าร์ Cells Fibers เนื้อเยื่อนี้เชื่อมหนังกับกล้ามเนื้อ หรือเชื่อมกล้ามเนื้อกับกล้ามเนื้อ matrix อ่อนและเหนียว มี collagen fiber และ elastic fiber

28. Dense connective tissue, tendon เนื้อเยื่อเกี่ยวกันแน่นทึบ , เส้นเอ็นต่างๆ Fibroblast Collagen fiber Tendon เนื้อเยื่อยึดระหว่างกระดูกต้องการความแข็งแรงมาก matrix เต็มไปด้วย collagen fiber ซึ่งเป็นเส้นขนานกัน ยึดไม่ได้

29. สำหรับ ลิกาเมนต์ (ligaments) เป็นเนื้อเยื่อเกี่ยวพันแน่นทึบ ซึ่งยึดกระดูก 2 ท่อนเข้าด้วยกันอยู่ตามข้อต่อของกระดูก ใน matrix จะมีเส้นใยชนิด elastic fiber มาก เห็นเป็นสีเหลือง เส้นใยมีลักษณะเป็นเส้นขนานกัน แต่มีกิ่งแยกออกไปเชื่อมกับเส้นใยใกล้เคียง ยึดได้

30. เนื้อเยื่อไขมัน (adipose tissue) เป็นเนื้อเยื่อเกี่ยวพันที่สะสมไขมันโดยเซลล์สร้างเส้นใยเกือบทั้งหมดทำหน้าที่เป็นแหล่งสะสมไขมัน เนื้อเยื่อไขมันมักอยู่ปะปนกับ areolar connective tissue Nucleus ของ Adipose cell ที่ถูกเบียดไปอยู่ขอบเซลล์

31. กระดูกอ่อน (cartilage) อยู่ตามบางส่วนของโครงกระดูก และมักอยู่ตามข้อต่อของกระดูกซึ่งมีการสัมผัสกันอยู่เสมอๆ Lacunar Chondrocytes Matrix

33. Hyaline cartilage Matrix ไม่มีเส้นใยอยู่ พบอยู่ตามข้อต่อของกระดูกต่างๆ เยื่อกั้นจมูก (Nassal septum) หลอดลม และกระดูกอ่อนของซี่โครง Lacunar Chondrocytes Matrix

34. Fibrocartilage Collagen fiber Chondrocytes Matrix เต็มไปด้วย collagen fiber พบตามข้อต่อของกระดูกสันหลัง ( intervertebral disk ) และข้อต่อของกระดูกอื่นๆ

35. กระดูก เป็นเนื้อเยื่อเกี่ยวพันชนิดพิเศษมีลักษณะแข็ง เพราะมีผลึกไฮดรอกซีอะพาไทต์ (hydroxyapatite) เข้ามาเสริมในสารระหว่างเซลล์ กระดูกเป็นส่วนประกอบสำคัญของโครงร่าง เป็นส่วนห่อหุ้มป้องกันอวัยวะภายใน และเป็นที่เก็บสะสมของเกลือแคลเซียมอีกด้วย กระดูก (Bone)

36. Volkmann’s canal Harversian canal canaliculi osteocyte lacunar periosteum

38. Compact bone Harversian canal

39. Harversian canal Canaliculi Lacunar

40. Connective tissue Epithelium Cartilage Smooth muscle ในภาพเป็นโครงสร้างของท่อลม (trachea) ซึ่งประกอบด้วยเนื้อเยื่อหลายชนิดประสานอยู่รวมกัน แต่ละชนิดมีลักษณะเฉพาะ เพื่อทำหน้าที่พิเศษได้อย่างมีประสิทธิภาพ