Bài giảng đại cương về bệnh đái tháo đường

1. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ BEÄNH
ÑAÙI THAÙO ÑÖÔØNG
DSNT. Ñaëng Nguyeãn Ñoan Trang

2. ÑÒNH NGHÓA
- Beänh maõn tính
- Coù yeáu toá di truyeàn
- Do söï thieáu huït insulin töông ñoái hay tuyeät ñoái
Ñaëc tröng :
Taêng ñöôøng huyeát, caùc roái loaïn veà chuyeån hoùa
ñöôøng, ñaïm, môõ, khoaùng chaát
-Deã nhieãm truøng
-Caùc bieán chöùng caáp vaø maõn tính

3. DÒCH TEÃ HOÏC
Theá giôùi Taây TBD
1995 135 trieäu
2007 246 trieäu ~ 67 trieäu
2025: 333 trieäu ~ 76 trieäu.
Soá löôïng
(Theo International Diabetes Federation (IDF))

4. DÒCH TEÃ HOÏC

5. CHAÅN ÑOAÙN
- Bieåu hieän laâm saøng
- Caän laâm saøng
Xeùt nghieäm chaån ñoaùn (ñöôøng huyeát)
Xeùt nghieäm ñaùnh giaù vaø theo doõi
(HbA1C, lipid huyeát, ñaïm nieäu,…)

6. Chaån ñoaùn döïa vaøo keát quaû ño ñöôøng huyeát
 Ñöôøng huyeát baát kyø
 Ñöôøng huyeát luùc ñoùi
Nghieäm phaùp dung naïp glucose (OGTT)
≥ 200mg/dl + caùc trieäu chöùng taêng ñöôøng huyeát
- < 100 mg/dl : bình thöôøng
- ≥ 100mg/dl vaø < 126mg/dl ( nhöng OGTT bình thöôøng) : Roái loaïn
ñöôøng huyeát ñoùi
- ≥ 126mg/dl (7,0 mmol/l) : Ñaùi thaùo ñöôøng
- < 140 mg/dl : dung naïp bình thöôøng
- ≥ 140mg/dl vaø < 200 mg/dl : Roái loaïn dung naïp glucose
- ≥ 200 mg/dl : Ñaùi thaùo ñöôøng

7. Phaân bieät ÑTÑ type 1 vaø type 2
Type 1 Type 2
Tuoåi khôûi beänh ñieån hình <30 > 40
Kieåu xuaát hieän beänh Ñoät ngoät Töø töø
Lieân heä gen Nhieãm saéc theå soá 6 Thöôøng khoâng xaùc ñònh
Tyû leä cuøng maéc beänh treân 2 anh
chò em sinh ñoâi cuøng tröùng
# 50 % # 90-100 %
Yeáu toá laøm xuaát hieän beänh Baát thöôøng mieãn dòch Maäp phì, cao tuoåi
Caân naëng Bình thöôøng hoaëc gaày (20%) Maäp (80%)
Insulin huyeát töông Khoâng coù, ít Bình thöôøng, cao, thaáp
Ñieàu trò baèng insulin Caàn, baét buoäc Coù khi caàn
Nhieãm toan ceton Deã bò Ít coù khaû naêng
Taùc duïng cuûa thuoác vieân trò ñaùi
thaùo ñöôøng
Khoâng ñaùp öùng Coù ñaùp öùng
Tyû leä maéc beänh (Myõ) 10 % beänh nhaân ÑTÑ 90 % beänh nhaân ÑTÑ

8. Diễn tiến lâm sàng điển hình của ĐTĐ type 2
Thứ tự
can thiệp
thông
thường
Tiến triển
lâm sàng
điển hình
0 4 7 10 16 20
Năm
Giảm
dung nạp
glucose
và đề
kháng
insulin
Xuất
hiện
bệnh
ĐTĐ
Chẩn
đoán
bệnh
ĐTĐ
Các biến
chứng
mach
máu nhỏ
Các biến chứng
mạch máu nhỏ
tiến triển hơn +
bệnh lý tim mạch
Bệnh tiến
triển hơn
Tử
vong
Ăn
kiêng
+
tập
thể
dục
Thuốc
uống
Phối hợp các
thuốc uống Insulin

9. Hemoglobin gaén keát Carbohydrate
(Carbohydrate-linked haemoglobins)
HbA1a1 = fructose 1,6 diphosphate
HbA1a2 = glucose 6 phosphate
HbA1b = unknown carbohydrate
HbA1c = glucose to NH2 terminus
valine of beta-chain
haemoglobin 60-80%
20-40%

10. α-chains
β-chains
1979 Koenig et al, N Engl J Med
-Correlation of glucose regulation and HbA1c in diabetes mellitus
Glucose
Hemoglobin
Khaùi nieäm
Glycated hemoglobin phaûn aûnh ÑH trung bình trong voøng
8 -12 tuaàn tröôùc ñoù.
HbA1c

11. - Glycated hemoglobin phaûn aûnh ÑH trung bình trong
voøng 2-3 thaùng tröôùc ñoù, tuy nhieân nghieâng veà phía
caùc giaù trò ÑH gaàn nhaát.
# 50% giaù trò HbA1c: 30 ngaøy tröôùc
# 25% 60
# 25% 90
- Do söï phaù huûy vaø thay theá töï nhieân HC cuûa cô theå
(khoâng maát ñuû 120 ngaøy ñeå thay theá hoaøn toaøn 1 loaït
HC)
http//www.metrica.com/3medical/hemoglobin-m.html

12.  Glucose + HbA1 C:
(1) Chaäm
(2) Khoâng hoài phuïc
(3) Khoâng qua trung gian enzym
(4) Lieân tuïc trong suoát ñôøi soáng HC
(5) Töông öùng vôùi Glucose maùu
 öùng duïng trong laâm saøng
‘Sugar memory’
 Keát quaû HbA1 tuøy thuoäc:
- Tuoåi cuûa HC
- Löôïng Glucose trong maùu (tröôùc, sau aêên)

13. Approximate Mean Plasma Glucose
HbA1c(%) mg/dL mmol/L Interpretation
4 65 3.5
5 100 5.5 Non diabetic range
6 135 7.5
7 170 9.5 ADA Target
8 205 11.5
9 240 13.5 Actions suggested
Diabetes Care 25:275-278, 2002.
Töông quan HbA1c vaø glucose
Mean plasma glucose (MPG) = 35.6 x (HbA1c%) - 77.3
(mg/dL)
Mean blood glucose (MBG) = 31.7 x (HbA1c%) - 66.1
(mg/dL)

14. HbA1c lieân quan ñeán Ñöôøng huyeát sau aên
HbA1c < 7,3%: # 70% ÑH sau aên
7,3%< HbA1c < 8,5%: # 50% ÑH sau aên
8,5%< HbA1c < 10,2%: # 60% ÑH ñoùi
HbA1c >10,2%: #70% ÑH ñoùi
Khi HbA1c < 8.5%, möùc ÑH goùp phaàn chuû yeáu laø
ÑH sau aên
Khi HbA1c > 8.5% möùc ÑH aûnh höôûng chính laø
ÑH ñoùi
Monnier, Diabetes care 2003, The DECODE study group, Lancet 1999

15.  Lieân quan ñeán Hemoglobin:
Thay ñoåi di truyeàn (Vd. HbS, HbC), Hb bò bieán ñoåi (Vd. Hb bò
carbamyl hoùa ôû BN suy thaän, Hb bò acetyl hoùa ôû BN uoáng
nhieàu aspirin): coù theå aûnh höôûng ñeán ñoä chính xaùc HbA1c
 Ñôøi soáng HC ngaén:
Baát cöù tình huoáng naøo laøm ñôøi soáng HC ngaén laïi hay laøm
giaûm tuoåi thoï trung bình cuûa HC (Vd: maát maùu caáp, thieáu maùu
taùn huyeát) seõ laøm keát quaû HbA1c thaáp giaû
 Caùc yeáu toá khaùc:
Vitamins C, E ñöôïc ghi nhaän laøm haï thaáp giaû keát quaû HbA1c,
coù leõ do öùc cheá söï glycat hoùa Hb
Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán keát quaû HbA1c
Clin Chem 2004;50(S6): A110

16. Höôùng daãn thöïc haønh laâm saøng veà ÑTÑ
Muïc tieâu kieåm soaùt ÑH
 Ideal 4.5 –6.4
(non-diabetic levels)
 Optimal 6.5 –7.0
(target goal for majority of patients)
 Suboptimal 7.1- 8.0
(adequate for some patients)
 Unacceptable > 8.0
(action needed in all patients)
HbA1c Range
http://www.moh.gov.sg/cmaweb/attachments/publication/diabetes.pdf

17. Caùc bieán chöùng cuûa ÑTÑ
Bieán chöùng caáp :
- Hoân meâ nhieãm ceton acid
- Hoân meâ taêng aùp löïc thaåm thaáu
- Hoân meâ haï ñöôøng huyeát
Bieán chöùng maõn :
+ Bieán chöùng maïch maùu lôùn:
- Beänh maïch vaønh
- Tai bieán maïch maùu naõo
- Beänh maïch maùu ngoaïi bieân
+ Bieán chöùng maïch maùu nhoû:
- Beänh voõng maïc
- Beänh thaän
- Beänh thaàn kinh

18. Caùc bieán chöùng cuûa ÑTÑ
Baøn chaân Charcot
Loeùt chaân do ÑTÑ

19. NGUYEÂN TAÉC ÑIEÀU TRÒ ÑTÑ
 Cheá ñoä aên – dinh döôõng
Taäp luyeän theå löïc – vaän ñoäng
Thuoác

20. MUÏC TIEÂU ÑIEÀU TRÒ ÑTÑ
- Ngaên ngöøa trieäu chöùng taêng ñöôøng huyeát
- Giöõ caân naëng lyù töôûng
- Ngöøa vaø laøm chaäm bieán chöùng (bình oån
ñöôøng huyeát)

21. MUÏC TIEÂU ÑIEÀU TRÒ ÑTÑ
Lyù töôûng Chaáp nhaän
Ñöôøng huyeát luùc ñoùi 80-120 mg/dl <140 mg/dl
Ñöôøng huyeát sau aên 80-160 mg/dl <180 mg/dl
HbA1
C (BT : 3,5-5,5 %) < 7 % 7-8 %
 Muïc tieâu cuï theå

22. MUÏC TIEÂU ÑIEÀU TRÒ ÑTÑ
 Muïc tieâu sau cuøng
- Treû em phaùt trieån bình thöôøng
- Khoâng bieán chöùng
- Soáng bình thöôøng

23. MUÏC TIEÂU ÑIEÀU TRÒ ÑTÑ
 Muïc tieâu thay ñoåi theo tình huoáng
Ñöôøng huyeát tröôùc aên töø 80-120 mg/dl vaø HbA1C < 7 % :
Tuoåi treû
Bieát nhaän ra caùc trieäu chöùng haï ñöôøng huyeát
Khoâng coù caùc beänh lyù, nguy cô keøm theo
Ñöôøng huyeát tröôùc aên töø 100-120 mg/dl vaø HbA1C < 8 % :
Tuoåi giaø
Khoâng nhaän ra caùc trieäu chöùng haï ñöôøng huyeát
Coù nhieàu beänh lyù, nguy cô keøm theo

24. MUÏC TIEÂU ÑIEÀU TRÒ ÑTÑ
Nguoàn HbA1c ÑH khi ñoùi ÑH 2g sau aên
Asian-Pacific type2
Diabetes
Policy Group-2005
≤ 6,5% 4,4-6,1mmol/l
80-110mg/dl
4,4-8,0mmol/L
80-145mg/dl
Global Guideline for
Type 2 Diabetes ( IDF )
2007
< 6,5% <6,0mmol/L
< 110 mg/dl
<8,0 mmol/L
<145 mg/dl
Diabetes Care
Clinical Practice
Recommendation–ADA
2007
< 7% 5,0-7,2mmol/L
90-130 mg/dl
< 10,0mmol/L
< 180mg/dl

25. ÑIEÀU TRÒ ÑTÑ
 Cheá ñoä aên
- Xaùc ñònh soá caân naëng lyù töôûng (coâng thöùc Lorenz)
- Tính soá Calo caàn thieát trong ngaøy
Caân naëng lyù töôûng (kg) = T–100 – (T–150)/K
[ vôùi T chieàu cao (cm); K=2,5 cho nöõ vaø 4 cho nam]
Soá Calo/kg caân naëng lyù töôûng
Gaày Trung bình Maäp
Lao ñoäng nheï 35 30 25
Lao ñoäng vöøa 40 35 30
Lao ñoäng naëng 45 40 35
Tải bản FULL (54 trang): https://bit.ly/3Jr8AlF
Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net

26. ÑIEÀU TRÒ ÑTÑ
- Phaân phoái böõa aên vaø choïn loaïi thöùc aên
 Cheá ñoä aên
1.200 – 1.600 Calo : chia 3 böõa
2.000 – 2.500 Calo : chia 4 böõa
≥ 3.000 Calo : chia 5-6 böõa
30-35% E ñöôïc cung caáp döôùi daïng lipide (daàu môõ)
45-60% E ñöôïc cung caáp döôùi daïng glucide (ñöôøng phöùc vaø chaát xô)
15-20% E ñöôïc cung caáp döôùi daïng protide (thòt caù, ñaïm thöïc vaät)
Tải bản FULL (54 trang): https://bit.ly/3Jr8AlF
Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net

27. ÑIEÀU TRÒ ÑTÑ
 Luyeän taäp theå löïc
- Löïa choïn chöông trình taäp luyeän phuø hôïp vôùi theå löïc, tuoåi taùc,
beänh lyù ñi keøm. Phaûi taäp ñeàu ñaën.
- Caàn ñieàu chænh cheá ñoä aên uoáng vaø thuoác khi taäp luyeän
 Thuoác
3981213