Avusturya İktisat Okulu

1. AVUSTURYA
İKTİSAT OKULU
PROF.DR. CAN AKTAN

2. Avusturya İktisat Okulu,Carl
Menger’in 1871 yılında yayınlanan
Ekonomi Biliminin Temelleri isimli
kitabı ile doğmuştur.
Daha sonra Menger’in öğrencisi
olmamakla birlikte iki genç iktisatçı
olan Böhm Bawerk ve Friedrich von
Wieser,Menger’in fikirlerinin
savunucusu oldular.

3. AVUSTURYA İKTİSAT OKULU’NUN
KURUCULARI
Menger’in 1871’de yayınlanan kitabı iktisadi düşünceler
tarihinde ‘marjinal devrimin’ temeli olarak kabul edilir.
Menger,Ekonomi Biliminin Temelleri adlı eserini klasik
tekniklerin ve öğretilerin tersine,değer ve fiyat teorilerine
dayalı olarak kaleme aldı.Klasik iktisatçılar değeri,üretim
faktörlerinin faaliyetleri sonucunda elde edilen karşılık olarak
görmekteydiler.Menger ise bir malın değerini,tüketici
isteklerini ve arzularını karşılamadaki tatmin özelliği ile
açıklamıştır.O yıllarda Menger’in eseri Almanya’da yazılmış
ekonomi kitaplarından yaklaşım ve metod açısından tamamen
farklıydı.

4. Alman iktisatçılar Menger’in kitabına
tamamen karşı çıkmışlardır.İleriki yıllarda
Böhm-Bawerk ve Wieser’in çalışmaları ile
Avusturya İktisat okulu ile ilgili olarak bir
literatür oluşmaya başladı ve Avusturyalılar
kavramı yer edinmeye başladı.Daha sonra
Avusturyalı ve Alman öğretim üyeleri arasında
sert metodolojik tartışmalar ortaya çıkmış ve
bu tartışmalar sayesinde Avusturya İktisat
Okulu kendini uluslararası alanda tanıtma
imkanı bulmuştur.

5. İki Avusturyalı iktisatçı olan Jevons ve
Walras’ın değer ve fiyat teorilerine katkıları
marjinalizm ve fayda üzerine
odaklanmıştır.Walras ve onu takiben diğer
mikro iktisat teorisyenlerine göre bir
değişkenin marjinal değeri,toplam değişkenin
ana değişim oranına dayanır.Avusturyalı
iktisatçılara göre marjinal fayda kavramı
sadece psikolojik zevklere ve tatminlere
dayandırılamaz.

6. Avusturya iktisat okulunun temsilcilerinden
Böhm-Bawerk ise meslek hayatının ilk
yıllarında faiz konusundaki klasik görüşlere ve
teorilere eleştiriler yöneltmiştir.Böhm-Bawerk
sermaye ve faiz teorisini subjektif değer
teorisinden bağımsız olarak ele almıştır.Ona
göre üretim zaman içinde gerçekleştiği için ve
Ekonomik İnsan sistematik olarak daha önceki
tercihleri ile sonrakilerini birlikte
değerlendirdiğinden sermaye yoğun üretim
faaliyeti başarısız olmayacaktır.

7. I.DÜNYA SAVAŞI SONRASINDA
AVUSTURYA İKTİSAT
OKULUNUN GELİŞİMİ
Avusturyalı iktisatçılar arasındaki tartışmalar
1920’lerle 1930’ların başlarında iki grup
arasında devam etmiştir.Bu gruplardan birisi
Hans Mayer’in liderliğindeki üniversite
grubu,diğeri de Mises etrafında toplanmış olan
gruptur.

8. İngiliz iktisatçı Lionel Robins’in Viyana’daki
entelektüel akımın etkisi altında kalması da bu
döneme rastlamaktadır.Bunun en iyi kanıtı da
Robins’in büyük yankılar uyandıran kitabını
yayınlamasıdır.Avusturya iktisat okulunun
düşüncelerinin Anglo-Amerikan iktisat
literatürüne girmesi de büyük ölçüde bu eser
aracılığı ile olmuştur.1931’de Robins,Hayek’i
Londra İktisat Okulu’nda ders vermeye davet
etmiştir.Hayek’in İngiltere’ye gitmesi
Avusturya İktisat okulunun ‘konjonktür
hareketleri teorisi’nin yayılmasını sağlamıştır.

9. Fritz Machlup İkinci Dünya Savaşı öncesinde Avusturya
İktisat Okulu’nun temel düşüncelerini teşkil eden başlıca altı
ilkeden sözetmiştir.
Metodolojik bireycilik;ekonomik olayların,karar ve tercihlerin
açıklanmasında birey davranışlarına bakılması gerektiğini
savunan görüş.
Metodolojik subjektivizm;bu ilke bireylerin davranışlarının
ancak bireylerin bilgi,inanç,kabul veya reddettikleri değerlere
bakılarak anlaşılabileceğini kabul eder.
Marjinalizm;bu ilke karar verme durumunda olan bireylerin
tüketiminde yapacakları göreceli değişikliklerin önemi
üzerinde duracaklarını ifade eder.
Azalan marjinal fayda etkisi,
Fırsat maliyeti,
Üretim ve tüketimin zaman yapısı.

10. Bu ilkeleri biraz daha açmak yararlı olacaktır:
1) Modern mikro-ekonomi teorileri esasen bu altı ilkeyi
kapsamaktadır.
2) Mises’in Morgenstern’e dayanarak belirttiği üzere
iktisadi düşünce okulları temelde aynı görüşü
savunurlar.
3) Mises ve Hayek’in yaptığı çalışmalar da esasen
yukarıda belirtilen ilkeler üzerinde durur.
4) Mises ve Hayek’in çalışmaları ile Avusturya İktisadı
önemli gelişmeler göstemiştir.

11. AVUSTURYA İKTİSAT OKULUNDA
SONRAKİ GELİŞMELER
Avusturya iktisat okulunun yaklaşımı ile diğer iktisadi
düşünce okullarının yaklaşımları arasındaki
farklılıklar ilk kez sistemli bir şekilde Hans Mayer
tarafından ortaya konulmuştur.
Mayer,çalışmasında piyasa fiyatının
belirlenmesinde ihmal edilen fiyat denge teorisini
eleştirmiştir.
Mises ve Hayek’in yaptığı çalışmalarda merkezi
planlamaya dayalı ekonomiler ile ilgili yeni fikirleri
gündeme getirmiştir.
Mises,merkezi olarak planlanan ekonomilerde
verimliliğin söz konusu olamayacağını açıklamaya
çalışmıştır.

12. Hayek’in rekabet piyasasına ilişkin önemli
görüşleri yayınlanmıştır.
Hayek’in rekabet konusundaki
düşüncelerinden farklı olarak Machlup,piyasa
ve rekabet konusunda iki temel ilkeden
sözetmiştir;(a) öğrenme ve keşif süresi olarak
piyasa ve rekabet; (b) bireysel karar ve tercih
özgürlüğü alanı olarak piyasa ve rekabet.

13. AVUSTURYA İKTİSAT OKULUNUN BUGÜNÜ
Avusturya İktisadı kısmen mikro ekonomi teorisine
doğru yönelmiş,kısmen de yerini Keynezyen Makro-
ekonomi teorisine bırakmıştır.Bugün Avusturyalı
iktisatçıların bir kısmı Böhm-Bawerk’in geliştirdiği
sermaye ve faiz teorisi konusunda çalışmalar
yapmaktadırlar.Bugün birçok iktisatçı Avusturya
İktisat okulunu savunmanın serbest piyasa ekonomisi
taraftarı olmak ile aynı anlama geldiğini
belirtmektedirler.Machlup da çalışmlarında
‘Avusturyalı iktisatçı’ kavramını serbest piyasa
ekonomisini savunan birisi olduğunu sık sık
vurgulamaktadır.

14. Prof.Dr.Coşkun Can Aktan
Sosyal Bilimler Araştırmaları Derneği
http://www.sobiad.org
Dokuz Eylül Üniversitesi, İİBF
http://www.canaktan.org