2. ÇALIŞMA İLKESİ
Bir eksen etrafında serbestçe dönebilen Al bir disk
ve U mıknatısını aynı mile serbestçe dönebilecek
ve Al diske sürtmeyecek şekilde yerleştirelim.
U şeklindeki mıknatısı saat ibresi yönünde
döndürelim: Bu durumda mıknatısın N ve S
kutuplarındaki manyetik kuvvet çizgileri Al diski
keseceğinden, Al diskte fuko akımları indüklenir.
Manyetik alan içinde bulunan bu fuko akımları
itileceklerinden disk mıknatısın döndürüldüğü
yönde dönmeye başlar.
U şeklindeki mıknatısı hareket ettirmeyelim: Bu
durumda N ve S kutuplarının manyetik kuvvet
çizgileri Al diski kesmediklerinden fuko akımları
indüklenmez, dolayısıyla disk de dönmez.
Diskin devri mıknatısın devrine eşit olsun: Bu
durumda disk ile mıknatıs beraber dönüyor
demektir. Mıknatısın manyetik kuvvet çizgileri Al
diski kesmez, fuko akımları da meydana gelmez.
3. ÇALIŞMA İLKESİ
N S daimi mıknatıs kutuplarının ortasına kısa devreli bir rotor
yerleştirerek, kutupların bulunduğu gövdeyi bir motorun kasnağına
bağlayalım. Kasnaktan alınan hareketle N S kutuplarının bağlandığı
gövde döndürülünce, kısa devreli rotorunda aynı yönde dönmeye
başladığı görülür. Kutuplar
dönmediği zaman, N kutbundan
çıkan manyetik kuvvet çizgileri
rotordan geçerek S kutbuna gelirler
ve iki kola ayrılarak demir gövde
üzerinden N kutbuna dönerler.
Manyetik kuvvet çizgilerinin
sayısında bir değişme olmadığı ve
rotordaki kısa devre çubuklarını
kesmedikleri için rotor çubuklarında
bir e.m.k indüklenmez.
4. ÇALIŞMA İLKESİ
Kutupları saat ibresi yönünde n devri ile döndürdüğümüz zaman, N
kutbundan S kutbuna giden manyetik kuvvet çizgileri, duran rotorun kısa
devre çubuklarını keser ve çubuklarda e.m.k’ler indüklenir. Bakır veya
Alüminyum çubuklar rotorun iki tarafındaki bakır veya alüminyum
halkalarla kısa devre edilmiş oldukları için çubuklardan endüksiyon akımları
geçer. Rotorun N S kutuplarının döndüğü yönde dönmesi, iki şekilde
açıklanabilir.
5. Manyetik alan içinde bulunan rotor çubuklarından endüksiyon
akımı geçince, her bir çubuk manyetik alanın dışına doğru
itileceklerdir. Şekilde görüldüğü gibi N kutbunun altındaki
çubuklarda akımın yönü (-), S kutbunun altındaki çubuklarda ise
akımın yönü (+)dır. Çubukların manyetik kuvvet çizgilerini kesme
yönüne göre, sağ el kaidesi ile çubuklardan geçen akımların
yönleri bulunur. Manyetik alan içinde bulunan bir iletkenden
akım geçtiğinde iletkenin itiliş yönü, sol el kaidesi ile bulunur.
Buna göre N kutbunun altındaki çubuklar sağ tarafa, S kutbunun
altındaki çubuklar sol tarafa doğru itilirler. Meydana gelen
kuvvet çiftinin etkisi ile rotor saat ibresi yönünde dönmeye
başlar.
ÇALIŞMA İLKESİ
Rotor çubuklarından geçen endüksiyon akımları rotorda, şekilde görüldüğü gibi,
Nr ve Sr kutuplarını meydana getirirler. Dönen N S kutuplarının etkisi (Benzer
kutuplar birbirine iter, zıt kutuplar birbirini çeker) ile rotor saat ibresi yönünde
dönmeye başlar.
6. Rotor dönmeye başladığında, N S kutupları manyetik akısının rotor
çubuklarını kesme hızı da azalacağından rotor çubuklarında
indüklenen e.m.k’ler ve dolayısıyla çubuklardan geçen endüksiyon
akımları azalır. Rotoru döndüren döndürme momenti zayıflar.
Rotorun devri dönen N S kutuplarının devrine eşit olduğu zaman,
rotor çubukları manyetik kuvvet çizgileri tarafından kesilmez ve
rotor çubuklarında e.m.k’ler indüklenmez, çubuklardan endüksiyon
akımları geçmez. Kısa devre çubuklarından akım geçmeyince
manyetik alan tarafından itilmezler. Rotoru döndüren moment
ortadan kalkınca, N S kutupları ile birlikte aynı devirde dönmekte
olan rotorun devri azalır, yani rotor geri kalır. Bu anda rotor
çubukları yeniden manyetik kuvvet çizgileri tarafından kesilmeye
başlar, çubuklarda e.m.k’ler indüklenir, indüksiyon akımları geçer.
Rotor manyetik alan meydana getirir ve dönen N S kutuplarının
döndüğü yönde dönmesine devam eder. Hiç bir zaman rotorun devir
sayısı N S kutuplarının devir sayısına eşit olmaz.
ÇALIŞMA İLKESİ
7. Üç fazlı AC makinalarda üretilen üç fazlı gerilim, endüstride
R S T (L1-L2-L3) olarak bilinir. R S T gerilimleri, aralarında
120’şer derece faz farkı bulunan gerilimlerdir.
Üç fazlı gerilim jeneratörlerde üretilir. Jeneratör bobinleri
içerde yıldız bağlanırken dışarıya üç uç alınır. Yıldız
noktasında gerilim sıfırdır. Bu noktadan nötr hattı alınır. Üç
fazın da gerilimleri eşittir.
Jeneratör fiziki yapısı gereği üç faz sinüs eğrisi şeklinde
ortaya çıkar.
Üç fazlı makinelerde nötr hattı kullanılmaz. Üç faz, kendi
aralarında sıra ile nötr görevi görür.
Zaman eğrisi akımın yön değişim noktasıdır. Zaman eğrisinin
altında ve üstünde akım yönleri farklıdır.
Üç faz gerilimde her fazın değeri ayrı olmak üzere, zamanla
artı ve eksi maksimum değerleri arasında değişim gösterir.
8. "Dönen bir manyetik alan içerisinde bulunan iletkenlerde
gerilim indüklenir."
"Dönen bir manyetik alan içerisinde bulunan
iletkenlerden bir akım geçirilirse, iletkenler manyetik
alan tarafından itilirler."
Asenkron motorların çalışması şu üç prensibe dayanır:
1- Alternatif akımın uygulandığı stator sargılarında
dönen bir manyetik alan olmalıdır.
2- Manyetik alan içerisinde bulunan bir iletkenden akım
geçirilirse o iletken, manyetik alanın dışına itilir.
3- Aynı adlı kutuplar birbirini iter, zıt kutuplar birbirini
çeker.
İndüksiyon prensibi
9. Döner manyetik alanın meydana gelmesi için birbirinden
faz farklı en az 2 tane manyetik alana ihtiyaç vardır.
Bunun için üç fazlı motorlarda:
a) Üç fazlı stator sargıları stator oyuklarına, birbirinden
1200’lik elektriksel açı farkıyla yerleştirilir.
b) Üç fazlı stator sargılarına, aralarında 1200 faz farkı
olan alternatif gerilim uygulanmalıdır. Döner manyetik
alan içerisinde bulunan iletkende bir emk indüklenir.
İletkenin iki ucu kısa devre edilirse, iletkenden kısa
devre akımı geçer.
Geçen bu akımdan dolayı iletken, manyetik alanın dışına
doğru itilir.
10. ÜÇ FAZLI ALTERNATİF AKIMLARIN MEYDANA GETİRDİĞİ ALAN
Üç fazlı asenkron motorun statoruna birbirinden
1200lik faz farklı 3 faz sargısı yerleştirelim. En basit
bir statorda her biri bir faza ait olmak üzere 3 tane
bobin bulunur. Bir stator en az iki kutuplu olarak
sarılabilir.
Şekilde görülen 2P = 2 kutuplu, 3 bobinli, 6 oluklu
statorda, bir bobinin bir kenarı N, diğer kenarı da S
kutbunun altına gelecek şekilde yerleştirilir. Bobinin
iki kenarı arasında 1800’lik faz farkı vardır.
Birinci faz bobininin başlangıç ucu U, son ucu X,
ikinci faz bobininin başlangıç ucu V,son ucu Y ve
üçüncü faz bobininin başlangıç ucu W, son ucu da Z ile
gösterilmiştir.
Faz bobinlerinin başlangıç uçları U,V,W arasında 1200,
son uçları X,Y,Z arasında da 1200lik faz farkı vardır.
11. Statorun 1.faz bobininden R, 2.faz bobininden S
ve 3.faz bobininden T fazının akımı geçer.
1 anında, R ve T fazlarındaki akımların yönleri
(+), S fazının akım yönü (-) dir. Buna göre R ve T
fazlarının akım yönleri giriş ve S fazının akım
yönü çıkış olarak işaretlenir.
12. Bobin kenarlarından geçen akımların meydana getirecekleri manyetik alanlar Sağ El Kuralı ile
bulunarak N ve S kutupların yerleri tespit edilir.
2 anında, R fazının akım yönü (+), S ve T fazlarındaki akımların yönleri (-) dir. Buna göre R
fazının akım yönü giriş, S ve T fazlarının akım yönleri çıkış olarak işaretlenir. Daha sonra
meydana gelen manyetik alanların yönleri bulunarak N ve S kutupların yerleri tespit edilir.
1. ve 2. şekiller karşılaştırıldığında N ve S kutuplarının saat ibresi yönünde 600 döndükleri
görülür. Dikkat edilirse statorda bir dönme olmamıştır, stator sabittir.
13. 3- 4- 5 ve 6 anlarında da aynı şekilde R S T fazlarındaki akımların yönlerine göre,
her üç faz bobininin kenarlarından geçen akımların yönleri de işaretlenerek,
meydana gelen manyetik alanların yönleri bulunur ve N-S kutuplarının yerleri tespit
edilir.6 anından sonra gelen 7 anı 1 anı ile aynıdır.
Bu şekiller incelendiğinde, N-S kutuplarının saat
ibresi yönünde döndüğü görülür.
14. Döner alan: Asenkron motorlarda stator sargılarına
uygulanan üç fazlı akımın meydana getirdiği alana döner
alan denir.
Üç fazlı alternatif akımdaki 1 periyotluk değişme N-S
kutuplarının bir devir yapmasına neden olur. Alternatif
akımın frekansı 50 Hz ise, saniyede 50 periyotluk bir değişme
yapar. Dolayısıyla statordaki faz bobinlerinin meydana
getirdiği N-S kutupları da saniyede 50 devirle döner, bu da
dakikada 3000 devir demektir.
3 fazlı bir statora üç fazlı alternatif akım uygulandığında,
sargılardan geçen akımların meydana getirdiği döner
manyetik alanın devir sayısı alternatif akımın frekansı ile
doğru orantılıdır. İki kutuplu (2P= 2) bir statorda döner alanın
saniyedeki devir sayısı alternatif akımın frekansına eşittir.
15. Dahlender sargılı motorlar
Tasarımı ve bağlantıları kolaydır. Ancak bu bağlantı türünde
kutup sayıları oranı ½’dir. Yani 4/2 kutuplu veya 8/4 kutuplu
gibi.
Eğer bir sargıdan birbirinin katı iki değişik kutup sayısı elde
edilecek bir bağlantı yapılmışsa bu bağlantıya “Dahlander
bağlantı” ve bu tip motorlara da “Dahlander motorlar” denir.
Dahlander bağlantıda sargı, küçük devir sayısı için yani büyük
kutup sayısına göre tasarlanır. Her faz sargısının orta uçları
bulunur. Faz sargıları giriş uçları 1U-1V-1W, orta uçlar 2U-2V-
2W ile işaretlenir.
16. Klemens tablosuna bu 6 uç çıkarılır. Dahlander sargılı motorlar, tam kalıp
sargılıdır. Yarım kalıp sargılı uygulamada, küçük kutup sayılı (yüksek hızlı)
çalışmada, kuvvetli harmonikler meydana gelmekte ve bu kuvvetli
harmonikler, motorun yol almasına kötü etki yapmaktadır. Onun için yarım
kalıp sargı uylaması kullanılmamaktadır.
Dahlander sargılı motorlar, tam kalıp sargılıdır. Motorlar 4/2 veya 8/4
kutupludur. Faz sargıları stator içinde üçgen bağlıdır. Dahlender sargılı
motorlar güç ve momente göre değişik şekillerde yapılır. Bu motorların
stator sargı (çıkış) uçları, motor içinde üçgen veya yıldız bağlanır.
Klemens tablosuna giriş (düşük hız 2p=4) ve orta (yüksek hız 2p=2) uçları
çıkarılır. Motorun
*Sabit güçlü mü,
*Sabit momentli mi veya
*değişik güç, değişik mometli mi
olduğunun tespiti için klemens tablosuna bakılır.
17. 3 fazlı, 4 kutuplu (2P= 4) bir statorda döner alanın devir
sayısı, 2 kutuplu (2P= 2) statordaki döner alan devir sayısının
yarısına eşittir.
4 kutuplu (2P= 4) bir statorda N-S-N-S olarak 4 kutup
meydana gelir. Bu statorda N kutbu ile S kutbu arasındaki
elektriksel derece 1800 olduğu halde, mekanik (geometrik)
derece 900dir.
N kutbu ile N kutbu arasındaki elektriksel derece 3600dir. Bir
çift kutbun elektriksel derecesi 3600 olduğuna göre, 4
kutuplu (2P = 4) bir statordaki elektriksel derece (360x2) dir.
Statora uygulanan alternatif akımdaki 1 periyotluk (3600’lik)
değişme, döner alanın da 360 elektrik derecelik dönmesine
(yarım devir) neden olur.
18. Döner alanın devir sayısı kutup sayısı ile ters orantılıdır. Döner alanın
devir sayısı;
f = Frekans
2P = Tek kutup sayısı (Toplam kutup sayısı)
P = Çift kutup sayısı
ns = döner alanın dakikadaki devir sayısı
Döner alanın devir sayısına Senkron Devir de denir.
Üç fazlı asenkron motorda, motorun dönüş
yönünü değiştirmek için döner alan yönünün
değiştirilmesi gerekir.
Bunun için de iki fazın yerleri değiştirilir.
19. Statordaki oluklara yerleştirilmiş olan 3 fazlı sargılardan üç fazlı
alternatif akım geçirildiğinde meydana gelen döner alanın manyetik
kuvvet çizgileri (manyetik akı), faz bobinlerinin ayrı ayrı meydana
getirdikleri manyetik akıların toplamına eşittir.
DÖNER ALANIN ŞİDDETİ
20. Üç fazlı, iki kutuplu (2P= 2), 6 oluklu statorun faz bobinlerinin U,V,W uçlarına üç fazlı
alternatif akımın R S T fazlarını uygulayalım.
Üç fazlı alternatif akımın değişim eğrileri üzerinde işaretlenen ( 2 ) anında R fazının
akım yönü (+), akım şiddeti ise maksimumdur. S ve T fazlarının akım yönleri (-),
akımların şiddeti ise maksimum değerin yarısıdır.
1. faz bobini (U - X) den geçen akımın yönünü ve meydana getirdiği maksimum manyetik akının
(Φm) yönünü işaretleyelim. Bobin kendi ekseninde Φm akısını meydana getirir. 2. faz bobini (V – Y)
den ve 3. faz bobini (W - Z) den geçen akımın yönünü ve meydana getirdikleri manyetik akıların
yönlerini sağ el kuralına göre işaretleyelim.
21. Aralarında 600 faz farkı olan üç vektör toplamı:
Ft=Fm+2(Fmcos60)=3Fm/2 (cos600=1/2)
24. 1 fazlı asenkron motorlar
Küçük güçlü motorlar bir fazlı olarak yapılırlar.
Özellikle atölyelerde, iş yerlerinde ve evlerde kullanılan
taşınabilir el tezgahları,
fan,
süpürge,
mutfak aletleri
gibi küçük güçlü makineler için ihtiyaç duyulan güç genellikle; 150W–1,5kW
aralığındadır
Bir fazlı asenkron motorlar çalışma şekillerine göre dört çeşittir.
•Santrifüj (Merkezkaç) Anahtarlı ASM
•Kalkış Kondansatörlü (Kondansatör Yol Vermeli – Kondansatör Startlı) ASM
•Sürekli (Daimi) Çalışma Kondansatörlü ASM
•Kalkış + Sürekli Çalışma (Çift) Kondansatörlü ASM Ayrıca bir fazlı gölge kutuplu
asenkron motorlar da vardır.
25. üç fazlı asenkron motorun çalışma ilkesini düşündüğümüzde; üç fazdan
geçen akım, döner manyetik alanı meydana getiriyordu. Ancak bir faz ile
bir döner elde etmek mümkün değildir. Çünkü bir faz tek bir manyetik
alan oluşturabilir. Halbuki üç fazlı çalışmadan biliyoruz ki fazlar arasındaki
120 derecelik açı bir döner alanın oluşmasını sağlıyordu.
Gerekli olan bu döner alanı tek faz kullanarak oluşturabilir miyiz?
Bir fazlı asenkron motorun dönmesini sağlamak için uygulanan
yöntemler neler olabilir:
► Yardımcı sargı kullanmak
► Kondansatör kullanmak
► Yarık kutuplu stator kullanmak (Çok nadir kullanılır.)
Yani Eğer bir yardımcı sargı kullanır ve bu sargıya ana sargıdan bir faz farkı
ile gerilim uygularsak gerekli faz farkını elde edebiliriz
TEK FAZDA ÇALIŞMA
26.
27. 1 Fazlı Asenkron Motora Yol Verme Yöntemleri
Yardımcı Sargı Kullanmak
*Makineye bir fazlı ana stator sargılarına paralel, yardımcı sargılar
yerleştirilir.
*Ana sargı birbirine ters yönde dönen iki manyetik alan meydana getirir.
Her alan birbirinin zıttı yönde moment üretir. Elde edilen toplam moment
sıfır olduğundan motor döndürme momenti üretemez.
*Bu nedenle bir fazlı asenkron motorlar yalnız ana sargı ile kalkınamazlar.
Motorun kalkınabilmesi için motora ilk hareketin verilmesi gerekir.
*Ana ve yardımcı sargılarda meydana gelen faz farkı sayesinde makine içinde (üç
fazlı da olduğu gibi) bir döner alan oluşacak ve rotoru döndürecektir.
*Ana sargılar kalın telli ve çok sipirli iken, yerleştirilen yardımcı sargılar ince
kesitli ve az sipirli olarak yapılır.
Ana sargının omik direnci daha büyük, endüktif reaktansı daha küçüktür. *
*Makine yol aldıktan sonra bir santrifüj kontak (merkezkaç anahtar) veya
elektromanyetik röle yardımıyla yardımcı sargı devreden çıkarılır.
28. *Sadece ana sargı ile döner alan oluşmayacağından döner alanı
oluşturacak ve ilk hareketin verilmesini sağlayacak olan yardımcı
sargı kullanılır.
*Sonuç olarak ana ve yardımcı sargı ile iki fazlı bir sistem elde
edilir. Bu durumda statordaki iki fazlı sargılar döner manyetik alan
meydana getirir.
*Oluşan manyetik alan rotor kısa devre çubuklarını keserek rotorda
bir gerilim indükler.
*İndüklenen gerilimden dolayı rotorda meydana gelen manyetik
alan ile stator manyetik alanının birbiri ile etkileşimi ile rotor
dönmeye başlar.
*Bir fazlı yardımcı sargılı asenkron motorların kalkınma anında
elde edilecek moment değeri rotor kalkınma anında iken yardımcı
sargı ile ana sargıdan geçen akıma ve bu akımlar arasındaki açı
değerine bağlıdır.
29. Buna göre elde edilecek moment değeri,
𝑴=𝒌.𝑰 𝒂 𝑰 𝒎.𝒔𝒊𝒏𝜶 olur.
M: Kilitli rotor momenti,
Ia: Rotor kilitli iken yardımcı sargı akımı
Im: Rotor kilitli iken ana sargı akımı
α: Ia (Yardımcı sargı akımı) ve Im (Ana sargı akımı) arasındaki
faz açısı k: Tasarıma bağlı sabit bir katsayı.
rotor oluklarına 90° açı ile iki bobini
yerleştirildiğinde iki kutuplu iki fazlı en basit
sargı elde edilmiş olur.
30. Şekil 3.1.a: I numaralı
bobinden akım
geçmektedir. II
numaralı bobinden ise
akımın değeri sıfırdır.
Statorda yönü sağdan
sola doğru olan bir alan
meydana gelir.
Şekil 3.1.b: Her iki
bobinden de pozitif
yönde akım geçmekte
ve bu anda manyetik
alan, bu akımlara
uyarak şekil.a'ya göre
sağa doğru
kaymaktadır.
Şekil 3.1.c: (90°’de) I.
faz sıfır, II. faz (+)
maksimum değerdedir
ve alan yönü aşağıdan
yukarı doğru olur.
Şekil 3.1.d: (180°’de) II. faz sıfır, I. faz (-) maksimum değerdedir ve alan yönü
soldan sağa doğru olur.
Şekil 3.1.e: (270°’de) I. faz sıfır, II. faz (-) maksimum değerdedir ve alan yönü
yukarıdan aşağıya doğru olur.
31. Motorun kalkınma anında yardımcı sargı ana sargının
manyetik alanını destekleyecek yöndedir. Fakat rotor
devri, normal devrine yaklaştıkça yardımcı sargı ana sargı
üzerinde ters etki yapar.
Motorun normal çalışmasını engellemesi nedeniyle
yardımcı sargı devreden çıkarılır.
Eğer motor devrine ulaştığı halde yardımcı sargı devreden
çıkarılmazsa ince kesitli yardımcı sargıdan fazla akım
geçeceğinden sargılar ısınır ve bir süre sonra da yanar. Bu
nedenle yardımcı sargının motor anma devrinin %75-
80’ine ulaştığı anma devreden çıkarılmalıdır.
32. Yardımcı sargıyı devreden çıkarma yöntemleri
•Merkez kaç (santrifüj) anahtarı ile
•Yol verme (pako) şalteri ile
•Manyetik röle ile
•Elektronik yol verme rölesi ile
1. merkezkaç anahtarı ile
Motor kalkınırken yardımcı sargıyı devrede tutan, motor normal devrin
%75 ine ulaştığında devreden çıkaran bir anahtardır. Merkezkaç kuvvet
özelliğinden yararlanılarak yapılmıştır.
33. 2. paket şalteri ile
Start konumunda bir fazlı motorun ana ve yardımcı sargısı paralel bağlanır.
Yardımcı sargı devrede iken motor yol alır, elimizi mandaldan çektiğimizde
yardımcı sargı devresindeki kontak açılacağından yardımcı sargı devre dışı kalır.
3. manyetik röle ile
Motor dururken manyetik röle kontakları açıktır. Yol
verme anında yalnız ana sargı devreye girdiğinde motor
dönemez ve fazla akım çekmek zorunda kalır.
Ana sargıya seri bağlı olan röle bobininden geçen bu
akım rölenin hareketli kontağını, yardımcı sargının bağlı
olduğu sabit kontakla birleştirir ve yardımcı sargı
devreye girer.
Motor yolunu aldıktan sonra röle bobinin akımı
azalacağından, hareketli kontak sabit kontaklardan
ayrılarak yardımcı sargıyı devreden çıkarır. Bundan
sonra motor yalnız ana sargı ile çalışmasına devam
eder.
34. 4. elektronik yol verme rölesi ile
Elektronik yol verme rölesinde motor anahtarı kapatılınca
ana sargı ve daimi kondansatör ile seri bağlı yardımcı sargı
beslenir. Aynı zamanda elektronik yol verme rölesi
elektronik anahtar görevi yapan bir triyakı tetikleyerek
kalkış kondansatörün devreye girmesini sağlar. Böylece
motor büyük bir kalkış momenti ile yol almaya başlar.
Röle içindeki bir kontrol devresi yardımcı sargı gerilimini
sürekli ölçer.
Motor anma hızının yaklaşık %80 ine ulaşınca, bu gerilim o
kadar artar ki, triyakın ateşleme darbelerini keser. Böylece
kalkış kondansatörü devreden çıkar ve motor daimi
kondansatör ile çalışmasını sürdürür.
Elektronik röle, kalkış devresini; motor kilitlenmesine, ağır
ve uzun kalkışlar ile aşırı yüklemelere karşı da korur.
35. Yardımcıya sargıya bir kondansatör eklenirse ana ve yardımcı
sargılardan akım geçtiğinde iki sargının oluşturduğu manyetik
alan vektörü arasında yine bir elektriksel açı meydana
gelecektir. Böylece döner alan oluşur ve rotor döner.
Kondansatörlü motorlar:
► Yardımcı sargı devreden çıkarılırsa; kalkış kondansatörlü motor,
► Yardımcı sargı devreden çıkarılmazsa; daimi kondansatörlü motor,
► Yardımcı sargıda iki adet kondansatör varsa kalkış ve daimi devre
kondansatörlü
şeklinde sınıflandırılırlar.
1 Fazlı Asenkron Motora Yol Verme Yöntemleri II
Kondansatör Kullanmak
36. Kalkış kondansatörlü motorlarda;
motor kondansatör sayesinde bir döner
alan oluşturup, yol aldıktan sonra yine
bir santrifüj anahtar ile devre dışı
bırakılırlar.
Bu işlemin en önemli faydası, kalkış
kondansatörü ile yardımcı sargı devrede
iken kalkış anında motorun şebekeden
çektiği akımın azalmasıdır.
Bu tip motorların ilk kalkınma
momentleri yüksektir ve buna ihtiyaç
duyan; büyük vantilatörler,
kompresörler, pompalar, buzdolabı,
çamaşır makinesi gibi uygulamalarda
kullanılırlar.
Kondansatörlerin kapasiteleri büyüktür
ve uzun süre devrede kalmamalıdırlar.
37. Daimi kondansatörlü motorlar;
motor yol aldıktan sonra da kondansatör yardımcı
sargıda devrede kalmaya devam eder.
İlk kalkınma momentleri düşüktür. Sessiz çalışırlar. Fan,
pompa gibi sessiz çalışması gereken yerlerde
kullanılabilmektedir.
38. İki kondansatörlü motorlarda;
bir tanesi sürekli devrede iken diğer kondansatör,
rotor yol aldıktan sonra santrifüj anahtar ile
devreden çıkarılır.
Kondansatör, motora yol verme momentini
artırmak amacıyla devreden çıkarılır. Devreden
ayrılanın değeri, kalan kondansatörden yaklaşık
5-10 kat daha büyüktür.
Bu tip motorlarda devir yönünü değiştirmek için
ana veya yardımcı sargıdan bir tanesinin uçları
yer değiştirilir.
Sıkça devir yönü değiştiren sistemlerde devir
yönü değiştirme şalteri kullanılır.
Kompresör, pompa, üfleyici motorlar gibi az
gürültü ve yüksek moment gerektiren yerlerde
kullanılabilmektedir.
