Napakahalagang mahasa at mapaunlad ang pag-iisip ng mga estudyante sa antas kolehiyo dahil ito'y isa sa mahahalagang samgkap upang mapagtagumpayan ang pag-aaral at pananaliksik na ginagawa o gagwin sa hinaharap. Ayon kay Benjamin Bloom (1956) bukod sa kakayahang pangkaisipan (kognitibo), kailangan din ang kakayahang pandamdam/pandamdamin (afektibo) at pampisikal (psychomotor). Kaugnay ng kakyahang pangkaisipan, may apat na yugto ng maunlad na pag-iisip na kailanganng matutuhan ng mga estudyante:

1. APAT NA YUGTO
TUNGO
SA MAUGNAYING
PAG-IISIP

2. Napakahalagang mahasa at mapaunlad ang pag-
iisip ng mga estudyante sa antas kolehiyo dahil
ito'y isa sa mahahalagang samgkap upang
mapagtagumpayan ang pag-aaral at pananaliksik na
ginagawa o gagwin sa hinaharap. Ayon kay Benjamin
Bloom (1956) bukod sa kakayahang pangkaisipan
(kognitibo), kailangan din ang kakayahang
pandamdam/pandamdamin (afektibo) at pampisikal
(psychomotor).
Apat na Yugto Tungo sa Maugnaying Pag-iisip

3. Kaugnay ng kakyahang pangkaisipan, may apat na
yugto ng maunlad na pag-iisip na kailanganng
matutuhan ng mga estudyante:
Sentido Komon
1.
2. Lohikal na Pag-iisip
3. Kritikal na Pag-iisip
4. Maugnaying Pag-iisip

4. SENTIDO KOMON (COMMON SENSE)
1.
Kapag makulimlim ang langit maiisip nating magdala ng payong.
Kapag umiiyak ang sanggol, maaaring gutom ito o basa ang
kaniyang lampin.
pinakakaraniwang paraan ng pag-iisip at pangangatwiran.
Halimbawa:
Kadalasan, ginagamit natin ang kutob (intuition), pakiramdam,
hinuha sa ganitong uri ng pag-iisip. Naksalig ito sa persepsyong
pandamdam at sanhi-bungang pangyayari ayon sa obserbasyon at
karanasan natin.

5. 2. LOHIKAL NA PAG-IISIP
binubuo ito ng tatlong uri:
a. lohika ayon sa pangangatwiran o argumento;
b. lohika batay sa pagkakasunod-sunod;
c. lohika ayon sa analisis

6. 2. LOHIKAL NA PAG-IISIP
a. Lohikal ayon sa Pangangatwiran o Argumento
Higit pa sa sanhi at bunga (casuality), ang lohikal ay umiikot sa
ugnayan ng mga pahayag at kongklusyon . Argumento ang tawag sa
ugnayang ito. Napapatunayan ang bisa ng konklusyon ayon sa detalye,
ebidensiya at pangngatwirang nakasaad sa pahayag.
Halimbawa:
Pahayag (1): Malakas ang ihip ng hangin at buhos ng ulan (ebidensyiya)
Pahayag (2): Mataas ang baha sa kalsada, palayan, at pasilyo (ebidensya)
Konklusyon: Rumaragasa na ang bagyo sa aming lugar.

7. 2. LOHIKAL NA PAG-IISIP
daloy ng kwento o pangyayari: simula, ginta, at wakas
prosidyur o mga hakbang sa paggawa: pagluluto, pagkukumpuni o
pagbuo ng bagay (puzzle,lego, atbp.), pagsunod sa panuto, flowchart
at marami pang iba.
b. Lohika ayon sa Pagkakasunod-sunod
Kasama rin sa lohikal na pag-iisip ang pagtukoy sa pagkakasunod ng
pangyayari o proseso. Tinatawag itong logical o linear sequence.
Kadalasan nasa istruktura, daloy, o banghay ang lohika ng pagkakasunod-
sunod.
Halimbawa:

8. 2. LOHIKAL NA PAG-IISIP
Hinuhang Pangpatakaran - Nagsisimula sa isang mahalagang ideya o
tesis na kailangang patunayan sa pamamgitan ng pangngatwiran,
ebidensya, halimbawa, obserbasyon o pananaliksik. Kailangang maging
madetalye at masusi upang maging katanggap-tanggap.
b. Lohika ayon sa Analisis
May dalawang anyo ito : hinuhang pangkalahatan at hinuhang pambatayan
Halimbawa:
a. Uunlad ang Pilipinas sa implemenmtasyon ng K-12 sa ating
sistemang Edukasyon.
b. Bababa ang antas ng kahirapan sa tulong sa Reproductive Health
Law.

9. 2. LOHIKAL NA PAG-IISIP
Hinuhang Pambatayan - kabaligtaran sa nauna, isinasaad muna ang
mga batayan bago makahain ng kongklusyon o pangkalahatang ideya.
b. Lohika ayon sa Analisis
May dalawang anyo ito : hinuhang pangkalahatan at hinuhang pambatayan
Halimbawa:
a. Samut-sari ang batayan upang masabing maunlad ang isang bansa.
(Anu-ano ang mga ito?)
b. Inuubo, may sipon, hirap huminga, masakit ang katawan at ulo, at
nasusuka ay sintomas ng trangkaso.
c. Adiksyon sa internet, paano ito masusukat?

10. 3. KRITIKAL NA PAG-IISIP
Masusing pagtukoy sa kaligiran ng suliranin,
Pagsusuri-suri, pag-uuri, at pagpuna,
Alternatibo o kawaksing paliwanag
mataas na antas ng pag-iisip na umiikot sa tatlong hakbang:
1.
2.
3.
Sinasabi ng ila na madaling pumuna kaysa gumawa. Subalit hungkag na
kritisismo ito at walang lugar ang ganitong puna sa akademikong
pagsulat. Ang kritikal na pag-iisip ay nangangailangan ng balanseng pag-
iisip.

11. 4. MAUGNAYING (SYNTHETIC )PAG-IISIP
Repleksyon - pagninilay-nilay hingil sa sariling karaansan.
Kritika - paglalapat ng teorya sa pagsusuri ng teksto
Interpretasyon - paglalapat ng pagliwanag o kahulugan
batay sa isang disiplina ng kaalaman (paliwanag ng epekto
ng musika sa tao)
ito ang pinakamataas na antas ng pag-iisip. Dito binabalanse
ang iba't-ibang ideya mula sa maraming larangan, karanasan,
at pagninilay-nilay.
Halimbawa:

12. 4. MAUGNAYING (SYNTHETIC )PAG-IISIP
Pananaliksik na Multidisiplinaryo - pag-aaral gamit ang
iba't ibang metodo, teorya, at kaalaman mula sa iba't
ibang disiplina. (pag-aaral sa konsepto ng malas ayon sa
sikolohiya, sosyolohiya, at teolohiya)
Pananaliksik na Interdisiplinaryo - pag-aaral ng isang
mananaliksik na may background sa dalawa o higit pang
disiplina.

13. Sanggunian: Nuncio, E., Nuncio, R., Granasin,
J.M., Valenzuela, R., Malabuyoc, V. (2015).
Makabuluhang Filipino sa Iba't Ibang
Pagakakataon, Batayang Aklat sa Pagbasa,
Pagsulat, at Pananaliksik sa Antas Pangkolehiyo
(Filipino 2). C&E Publishing , Inc. 839 EDSA, South
Triangle, Quezon City.