1. Хэлц хэлц бус
цогцолбор
ЕБ-ын 2-р сургуулийн
Монгол хэл, Уран зохиолын
Заах аргач багш Д. Алтантуяа

2. Дүрслэх ур маяг
Хэлний нэгжүүдийн шилжмэл
салаа утгыг дүрслэх ур маяг
гэнэ.
Зэрэгцэх Орлох
Адилтгал Төлөөлөл
Зүйрлэл Тойруулал
Ихэсгэл Ёгтлол
Багасгал Егөөдөл

3. Цогцолбор
Хэлц Хэлц бус
• Оньсого
• Ёгт үг Дүрслэх ур
• Зүйр үг маягаар бүтнэ
• Дүрслэг үг
• Мэргэн үг
• Цэцэн үг
• Онч үг
• Сургаал үг

4. Оньсого Ёгт үг Зүйр үг
• Танин • Хэлэх • Аливаа
мэдүүлэх санааг юмыг өөр
зорилго тойруулан хооронд
бүхий ил далдалсан нь зүйрлэн
далд гүн утгатай ил
адилтгал хэлц адилтгасан
хэлц хэлц

5. Дүрслэг үг Цэцэн үг Мэргэн үг
• Юм • Амьдралын • Юм
үзэгдлийн туршлагыг үзэгдлийн
гүн гүнзгий түгээмэл
чанарыг дүгнэж эс адил
уран адилтгасан шинжийг
дүрээр товч тоочиж
чимж оновчтой адилтгасан
өгүүлсэн хэлц мэргэн
адилтгасан хэлц
хэлц

6. Сургаал үг Онч үг
• Амьдралд • Ертөнцийн юм
болох үзэгдлийн
болохгүйн дотоод жам
учрыг хойч ёсыг онож
үедээ зааж хэлсэн адилтгал
сургасан ба бус хэлц
билэгдэн
ерөөсөн
хэвшмэл хэлц

7. Зэрэглээ
Бүгчим өдөр ангаж цангаж яваа хүн хүсэл
болсон усаа алсад байгааг харж болно
.Гэхдээ энэ бол зэрэглээ юм.Нарны гэрэл
дэлхийн гадарга дээрх халуун агаарын
давхаргаас бүрэн ойж байгаа үед зэрэглээ
харагддаг.

8. • Эргэж ирэхэд ээж сайхан
• Эргүүлж мөлжихөд хүзүү сайхан
• Өөхөн бөмбий
• Өвсөн цөмбий

9. Хэлц цогцолборуудыг ялган дүрслэх
ур маягийг ол.
• Навтгар эмгэн наян хумстай.(......................)
• Ус үзүүргүй боловч уул нүхэлнэ.
• Үг үзүүргүй боловч зүрх нүхэлнэ.
• Гэзэг нь гялгар
• Гэдэс нь цүдгэр(......................)
• Урт хүн агаар дээгүүр алдална.(..............)
• Гаднаа гяланцаг
• Дотроо паланцаг

10. Дүгнэлт
• Хэлц цогцолбор
• Далд утгатай
• Дүрслэх ур маягтай
• Товч, оновчтой,тогтвортой
• Энгийн яриа,уран зохиолын найруулгад өргөн
хэрэглэгдэнэ.
• Хэлц бус цогцолбор
• Шууд утгатай
• Дэлгэрэнгүй тогтворгүй,бүтэцтэй
• Эрдэм шинжилгээ,албан бичгийн найруулгад өргөн
хэрэглэгдэнэ.

11. Дараах эхүүдийг хэлц хэлц бус цогцолбороор
нь ялган дэвтэртээ бичнэ үү.
1. Аавын минь нэр бүтэн байвал даа
Алтан эрдэнэ ч яамай даа хө
Амьдынхаа жаргалыг эдэлж элээвэл дээ
Амьд явсны минь тавилан заяа ч юм уу даа
2. Сайн санааны үзүүрт тос
Муу санааны үзүүрт цус

12. 3. Гэзэг нь гялгар
Гэдэс нь цүдгэр
4. Хамгийн том нүгэл бол эхийгээ гомдоох
Эхийгээ гомдоосон хүнд өршөөл байхгүй
5. Чоно нь хонио
Чадуу нь ядуугаа
6. Тэнэг хүмүүс юунаас ч ичдэггүй

13. Дараах хэлц оньсого цогцолборуудыг тааж
дүрслэх ур маягуудыг олж тайлбарла.
1.Бүдүүн хүн бүсээ бүсэлж чадахгүй. (.............)
2.Бүдүүн мангас бөгсөө шарна.(..................)
3.Гартай байж хөлгүй ,Хүзүүтэй байж
толгойгүй(...............)
4.Мөргүй байж цас цоолно.(.................)
5.Улаан бяруу ясан хороотой(...........................)
6.Алтан өндөг агаараар өнхөрнө(..........................)
7.Алаг бяруу хялгасан хороотой(.............................)
8.Атгахад атга дүүрэн ,Тавихад тал
дүүрэн.(...................)