2. Վարդգես Սուրենյանցը ծնվել
է 1860 թվականին Ախալցխայում, հոգևորականի ընտանիքումֈ Նախնական
կրթությունը ստացել է Լազարյան ճեմարանում, այնուհետև ուսումը
շարունակել Մոսկվայի խոշոր հեղինակություն ունեցող
գեղանկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության
ուսումնարանի ճարտարապետության բաժնումֈ Իբրև նկարիչ ձևավորվել է
Մյունխենի կայսերական ակադեմիայումֈ
Տիրապետելով տաս լեզուների՝ Սուրենյանցը ուսումնասիրել է տարբեր
ազգերի արվեստն ու գրականությունըֈ
3. Ժամանակակիցների վկայությամբ նա պարսկերեն Հաֆեզ ու Խայամ էր
արտասանում, անգլերենից Վիլյամ Շեքսպիր ու Օսկար
Ուալդ թարգմանում, իտալերեներով զեկուցումներ կարդում, գրում
գերմաներեն գրքերի առաջաբաններ, հայոց լեզվի բոլոր բարբառներով
զրուցում թուրքական ջարդերից փախած գաղթականների հետ, ռուսերենով
կատակում իր բարեկամ Իլյա Ռեպինի հետֈՄյունխենից վերադառնալուց
հետո Սուրենյանցը մասնակցել է դեպի Պարսկաստան կազմակերպված
գիտարշավինֈ
4. Մյունխենից վերադառնալուց հետո Սուրենյանցը մասնակցել է դեպի
Պարսկաստան կազմակերպված գիտարշավինֈ Սուրենյանցը ապրել և
ստեղծագործել է օտար երկնքի տակ, բայց իր ամբողջ էությամբ և հոգու
ամեն մի թելով կապված է եղել հարազատ ժողովրդին, եղել նրա
բախտակիցը, հույզերի ու խոհերի թարգմանըֈ
5. «Աշխարհիս ամեն կողմը ցրված են զորեղ նկարիչներ, որոնցից ամեն մեկն
իր գտնված երկրում անուն է հանել և հռչակվել հայրենիքից
դուրս, զորօրինակ Շահին, որ գտվում է Փարիզում, Մախոխյան` Բեռլինում
և շատ ուրիշներֈ Եվ ամեն անգամ, երբ իրար պատահում էինք միշտ լուրջ
կերպով ցավակցում էինք, որ այդ կերպ անջատված ենք իրարուց և չենք
կազմում մի անփոփ ընկերություն. այդ գանգատը ես անձամբ
հանգուցյալ Հովհաննես աղա Այվազովսկուց ևս լսել եմ»:
6. Բացառիկ է Սուրենյանցի դերը պատմական թեմաներով գեղանկարչության
զարգացման գործում: Նա առաջինն էր մեր կերպարվեստում, որ հանդգնեց
դիմել պատմական ժանրինՙ վրձինը թաթախելով հեռավոր ու մերձավոր
անցյալի քներակի մեջ: Նա առաջինն էր, որ կերպարվեստի լեզվով փորձեց
խոսուն դարձնել նախնյաց հոգեւորի ու բարոյականի այն ենթատեքստերը,
որոնք խիստ համահունչ էին իր ժամանակների ու նաեւ մերօրյա
հրամայականին:
7. Նա պարտված է, պարտվածՙ ասորական իր պալատի շքեղության ողջ ֆոնի
վրա: Սուրենյանցը, որ քաջ գիտեր համաշխարհային արվեստի
պատմությունը, լինելով նաեւ ճարտարապետ, վարպետորեն է
վերարտադրել ասորական ճարտարապետությանը բնորոշ տարրերը,
որմնաքանդակները, զարդամոտիվներն ու անկվածքեղենը:
