3. Ծծումբը դեղին գույնի բյուրեղային նյութ
էֈ Այն հեշտությամբ հալվում է 100
ցելսիուսից փոքր-ինչ բարձր
ջերմաստիճաններումֈ Ծծումբի ուժեղ
տաքացման ժամանակ առաջանում են
մուգ-շագանակագույն գոլորշիներֈ Արագ
սառեցնելիս ծծումբի գոլորշիներն
անմիջապես, առանց հեղուկանալու
փոխարկվում են նրբագույն փխրուն
փոշու, որը կոչվում է ծծմբածաղիկֈ
Ծծումբը ջրում չի լուծվում, բայց այն
լուծվում է մի քանի ուրիշ հեղուկներում,
օրինակ, ծծմբածխածնում:
4. Ծծումբը մանր փոշու՝ ծծմբածաղկի ձևով
օգտագործվում է խաղողի թփի
հիվանդությունների դեմ պայքարելու
համարֈ Մեծ քանակով ծծումբ է
ծախսվում կաուչուկի վուլկանացման
կաուչուկը ռետինի փոխարկելու համարֈ
Դրա համար էլ առանց ծծումբի անհնար է
արտադրել այնպիսի ռետինե իրեր,
ինչպիսիք են անվադողերը,
կրկնակոշիկները, շլանգները և այլ իրերֈ
Ծծումբը մտնում է որսորդական վառոդի
կազմի մեջ, կիրառվում է լուցկու
արտադրության ժամանակֈ Ծծումբի
զգալի քանակություն օգտագործվում է
ծծմբական թթվի արտադրման ժամանակֈ
Ծծումբը առաջացնում է երեք
տարաձևություն, որոնցից ամենակայունը
շեղանկյուն կամ ալֆա ծծումբն է, որը
սովորաբար ստանում են դեղին փոշու
տեսքով:
5.
6. Կալիում, քիմիական տարր է, որի նշանն
է K և ատոմային թիվը՝ 19:
Այնալկալիական մետաղ է։Բնության
մեջ կալիումը հանդիպում է այլ տարրերի
հետ միացություններում, օրինակ ծովի
ջրում, ինչպես նաև զանազան
միներալներումֈ
Կալիումի քիմիական հատկությունները
շատ նման են նատրիումի
հատկություններին, այնուամենայնիվ,
դրանց դերը օրգանիզմում տարբեր էֈ
7. Իր միացությունների մեջ կալիումը միշտ
միավալենտ էֈ
Կալիումը, ինչպես և նատրիումը,
փոխազդում են թթվածնի հետֈ Կալիումը
փոխազդում է նաև ջրի հետ,
առաջացնելով կալիումի հիդրօքսիդ և
ջրածին՝
2K + 2H2O = H2(գազ) + 2KOH
Այս ռեակցիան ընթանում է այնքան
եռանդուն, որ անջատվող ջրածինը
բոցավառվում էֈ
Կալիումը օդում շատ արագ օքսիդանում
էֈ Դրա համար էլ այն հաճախ պահում
են կերոսինի մեջֈ
Արտաքինից, սովորաբար, կալիումը
ծածկված է լինում անթափանց մուգ
կեղևով, որը կազմված է լինում կալիումի
միացություններիցֈ
Կալիումը մեծ եռանդով ռեակցայի մեջ է
մտնում աղաթթվի հետֈ
8. Մարդու օրգանիզմում կալիումը
հիմնականում գտնվում է բջիջներում:
Կալիումի հանձնարարելի քանակը 600-
1700 միլիգրամ է երեխաների համար, իսկ
մեծահասակների համար՝ 1800-5000
միլիգրամֈ Կալիումի անհրաժեշտ
քանակը կախված է մարմնի քաշից,
ֆիզիկական ակտիվությունից,
ֆիզիոլոգիական վիճակից և բնակավայրի
կլիմայիցֈ Փծխումը, երկարատև
փորլուծությունը, առատ
քրտնարտադրությունը, միզաբերներ
օգտագործելը մեծացնում է օրգանիզմի
կալիումի պահանջըֈ
Կալիումի հիմնական սննդային
աղբյուրներն են չորացրած ծիրանը,
դդումը, լոբազգիները, կիվին, կարտոֆիլը,
ավոկադոն, բանանը, լյարդը, կաթը,
պնդուկի յուղը, ցիտրուսայինները և
խաղողը։
9.
10. Յոդը և նրա միացությունները Յոդը(J2)
հայտնաբերել է Բ.Կուրտուան 1811թ.։
Այն սովորական պայմաններում
մանուշակագույն բյուրեղական նյութ է,
որի խտությունը 4.9գ/սմ3 է, tհալԺ=114 C,
tեռ=183 C։Ջրում վատ է լուծվում, իսկ
որոշ օրգանական լուծիչներում(էթիլ
սպիրտ, ծծմբաջրածին, CCl4)` լավֈ
Տաքացնելիս գոլորշիանում է առանց
հեղուկ վիճակի անցնելու(սուբլիմվում է),
օսլայի հետ առաջացնում է կապույտ
գույնի կոմպլեքս միացությունֈ
11. Ստանում են յոդիդների օքսիդացումից.
Հանդես է գալիս որպես մեղմ օքսիդիչ և
վերականգնիչ. Յոդաջրածինը(HJ) սուր
հոտով, օդում ծխացող, անգույն, ջրում
լավ լուծվող գազ է, tհալ=-51 C, tեռ=-35 C։
Ստանում են ջրային լուծույթում յոդի
վերականգնումով. Ինչպես նաև
յոդիդներից. Ջրային լուծույթում ուժեղ
միահիմն թթու և ուժեղ վերականգնիչ է.
իոնի որակական ռեակցիան վառ դեղին
գույնի նստվածքի առաջացումն է.
Միջհալոգենային միացությունները
հալոգենների իրար հետ առաջացրած
միացություններն են։
14. Սենյակային ջերմաստիճանում
նատրիումը արծաթա-սպիտակավուն
մետաղ էֈ Բոլոր մետաղների նման նա
լավ հաղորդում է էլեկտրական
հոսանքը։Նատրիումը փափուկ է՝
հեշտությամբ կտրվում է դանակով։
Նա փոքր-ինչ թեթև է ջրից և
պատկանում է թեթև մետաղների
թվին։Նատրիումը դյուրահալ մետաղ
էֈ Եթե մի կտոր նատրիում
տեղավորենք փորձանոթում և
տաքացնենք, ապա նա արագ կհալչի։
Նատրիումի հալման ջերմաստիճանն է
98 C:
Նատրիումը բոցին տալիս է
դեղնավուն գույն։
Նատրիումը և նրա միացությունները
բոցին տալիս են դեղին գույն։Այս
հատկությունը հաճախ օգտագործվում
է որպես նյութում նատրիումի
առկայության ստուգման միջոց։
15. Նատրիումն ունի քիմիական մեծ
ակտիվությունֈ Հետևաբար, նատրիումով
աշխատելիս պետք է չափազանց զգույշ
լինելֈ
Իր միացությունների մեջ նատրիումը
միշտ միավալենտ է։
Եթե փոքր գդալում հալված նատրիումը
մտցնենք թթվածին պարունակող անոթի
մեջ, ապա այն բոցավառվում է և այրվում
պայծառ դեղին բոցով, փոխարկվելով
սպիտակ պինդ նյութի՝ սպիտակ «ծխի»,
որը նստում է անոթի պատերինֈ Այս
դեպքում առաջանում են նատրիումի
միացություններ թթվածնի հետ, այդ
թվում (փոքր քանակով) նաև նատրիումի
օքսիդը (Na2O)՝
4Na + O2 = 2Na2O
16. Եթե մի փոքրիկ կտոր նատրիում
իջեցնենք ջրի մեջ, ապա նա իսկույն դուրս
կլողա նրա երեսը, կհալչի, փոխարկվելով
փայլուն կաթիլի, ջրի երեսին կշարժվի
զանազան ուղղություններով և
աստիճանաբար կանհետանաֈ
Նատրիումի և ջրի հետ փոխազդման
ժամանակ ստացվում են կծու
նատրոն (NaOH) ևջրածին՝
2H2O + 2Na = 2NaOH + H2
Եթե ջրի մեջ իջեցրած նատրիումի
կտորները մեծ լինեն, ապա պայթոյւն
տեղի կունենաֈ
17. Ավելի եռանդուն, քան ջրի հետ,
նատրիումը ռեակցիայի մեջ է մտնում
թթուների հետֈ Եթե կոնցենտրիկ
աղաթթու պարունակող բաժակի մեջ
գցենք նատրիումի մի փոքրիկ կտոր,
ապա կարելի է նկատել բուռն ռեակցիա,
որի հետևանքով ստացվոմ են կերակրի
աղի բյուրեղներ և ջրածին՝
2Na + 2HCl = 2NaCl + H2
Օդի մեջ նատրիումը արագ կերպով
խամրում է և աստիճանաբար ծածկվում
կեղևով, որովհետև ռեակցիայի մեջ է
մտնում օդում պարունակվող թթվածնի և
ջրային գոլորշիների հետֈ Դրա
հետևանքով առաջանում է կծու
նատրոն։
18.
19. Ջրածինը (H) պարբերական
համակարգի առաջին տարրն էֈ Առաջին
անգամ մաքուր վիճակում ստացել
է Հենրի Կավենդիշը 1766թ.:
Այն տիեզերքում
ամենատարածված տարրն էֈ Երկրի վրա
այն գտնվում է հիմնականում
միացությունների ձևովֈ Ջրածինը
միացություններում միավալենտ էֈ
Ջրածնի ատոմը կազմված է
մեկ պրոտոն ունեցող միջուկից և
մեկ էլեկտրոնից: Հանդես է գալիս
H2 պարզ նյութի ձևով:
Իզոտոպները 1
1H-պրոտիում (ըստ
զանգվածի 99,98 %), 2
1H-դեյտերիում (ըստ
զանգվածի 0,02 %):Արհեստական
եղանակով ստացվել է 3
1H տրիտիում:
Ատոմական համարը՝ 1, ատոմական
զանգվածը՝ 1.008։
20. Լավուազիեն 1783թ. առաջին անգամ
ջրածին ստացավ ջրից և ապացուցեց, որ
ջուրը ջրածնի և թթվածնի քիմիական
միացությունն է և նրան անվանեց
«հիդրոգենիում», որը նշանակում է ջուր
ծնողֈ Ջրածինը երկրի վրա հանդես է
գալիս միացություններում՝ ջրում,
նավթում, կենդանի հյուսվածքներում, իսկ
ազատ վիճակում՝ շատ չնչին
քանակներով մթնոլորտի վերին
շերտերումֈ Ջրածին անջատվում է նաև
հրաբխային ժայթքումների ժամանակֈ
Սպեկտրոսկոպի օգնությամբ ջրածին
հայտնաբերվել է արեգակի և աստղերի
վրաֈ Տիեզերքի նյութը ժամանակակից
պատկերացումներով կազմված է 30-50%-
ի չափով ազատ ջրածնից, որի ատոմը
հանդիսանում է տիեզերքի կառուցման
հիմնական աղյուսիկըֈ
21. Բացի ջրածնից՝ 1 ատոմական
զանգվածով, հայտնի են նաև 2 և 3
ատոմական զանգվածներով ջրածիններ՝
ծանր ջրածիններ՝ դեյտերիում (D) և
տրիտիում (T), որոնք թթվածնի հետ
առաջացնում են ծանր ջուր՝ (M=2Օ)։
Ջրածինը կիրառվում է դիրիժաբլների
լցման համար, որպես թեթև գազ, վեր
բարձրացնող ուժ, ավտոգեն զոդման
ժամանակ բոցի ջերմաստիճանը հասնում
է 2000 °C–իֈ Քիմիական
արդյունաբերությունում որպես
վերականգնիչ հատկապես Ni, Pt, Pd-ի
առկայությամբ, 1 ծավալ Pd-ի մեջ լուծվում
Է 850 ծավալ ջրածինֈ Օգտագործվում է
քարածուխից արհեստական բենզինի
ստացման համար, ամոնիակի,
սպիրտների, հալոգենաջրածինների
սինթեզում:
22. Անգլիացի քիմիկոս Ջոն Դալտոնը 19-րդ
դարի սկզբին առաջարկել է ջրածնի
ատոմի զանգվածը, որպես ամենաթեթև
տարր, ընդունել որպես ատոմական
զանգվածի միավորֈ 1815թ. անգլիացի
գիտնական Պրաուտր հայտնել է այն
միտքր, որ բոլոր տարրերի ատոմները
կառուցված Են ջրածնի n ատոմներիցֈ
Արեգակի վրա հայտնաբերվել է 69
քիմիական տարր՝ ջրածնի
գերակշռությամբֈ Ջրածինը 5.1 անգամ
շատ է, քան հելիումը և 10 հազար անգամ
ավելի, քան բոլոր մետաղները միասին
վերցրած (վերցրած ոչ թե կշռով, այլ
ատոմների թվով)։Այդ ջրածինը
ծախսվում է ոչ միայն էներգիա
արտադրելու վրա։
23. Ջերմա- միջուկային պրոցեսների
ընթացքում նրանից առաջանում են նոր
քիմիական տարրեր, իսկ արագացված
պրոտոնները արտանետվում են՝
մերձարեգակնային քամիֈ Այս երևույթը
հայտնաբերվել է վերջերս՝ կոսմիկական
տարածքն ուսումնասիրելու ժամանակ՝
արհեստական արբանյակների
օգնությամբֈ Այն որոշակի վտանգ է
ներկայացնում տիեզերագնացների
համարֈ Բացի այդ՝ պրոտոնների հոսքն
առաջ է բերում երկրորդային
կոսմիկական ճառագայթում, որը
հասնում է մինչև երկրի մակերևույթֈ
Առաջացող մագնիսային փոթորիկները
կարող են ազդել կենսագործունեության
պրոցեսների վրա և երկրի մագնիսային
դաշտի կողմից կլանված ջրածնի միջուկը
չի կարող չազդել կոսմոսի հետ նրա
զանգվածափոխանակության վրաֈ
