5. Η Βυζαντινή Εποποιία. Επικοί αγώνες και επέκταση της Αυτοκρατορίας. Ιστορία Β΄ Γυμνασίου (σελ.41-42)

1. ▪ Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία,
Β΄ Γυμνασίου, σελ. 41- 42

2. Τι σημαίνει εποποιία
Κάθε καταγεγραμμένη πράξη και
συλλογικό επίτευγμα άξιο
εξυμνήσεως και επαίνου, ικανό να
παραδειγματίσει και να εμπνεύσει
π.χ. η εποποιία του’40 στα
αλβανικά βουνά
Γ. Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας

5. στρατιωτική
αντεπίθεση
Συμεών,
βασιλεύς
Βουλγάρων
και Ρωμαίων
τσάρος
Σαμουήλ
μάχη
Σπερχειού
μάχη
Κλειδίου
άνθιση της
οικονομίας
διεθνές
κύρος του
κράτους

6. Σελ.
41

7. Στα χρόνια του (920-944)
εγκαινιάζεται η μεγάλη στρατιωτική αντεπίθεση των
Βυζαντινών κατά των Αράβων.
Ο
στρατηγός
Ιωάννης
Κουρκούας
κατέλαβε
την
Έδεσσα
της
Συρίας.
Η επιτυχία αυτή προετοίμασε τις επικές νίκες
του Νικηφόρου
Φωκά
(963-969)
του Ιωάννη
Τζιμισκή
(969-976)
και του
Βασιλείου Β‘
(976-1025)
Στρατηγοί - αυτοκράτορες
α. Αγώνες με τους Άραβες.

8. Νομίσματα με τη μορφή του Ρωμανού Α΄
Ρωμανός Α΄ Λακαπηνός (920-944)
Η Μικρά Ασία πριν από τις κατακτήσεις του Ιωάννη Κουρκούα. Οι
βυζαντινές περιοχές σημειώνονται με το ανοιχτό χρώμα.

9. Ο αυτοκράτορας Ρωμανός Α' Λακαπηνός κατόρθωσε στο διάστημα της βασιλείας του (920-944) να
περιορίσει την εξάπλωση των Αράβων. Στην εικόνα η πολιορκία της Μελιτηνής από τους
Βυζαντινούς στα 934. Μικρογραφία από το Χρονικό του Ιωάννη Σκυλίτζη

10. Οι Νικηφόρος Φωκάς, Ιωάννης
Τζιμισκής και Βασίλειος Β‘ που
ενσάρκωναν τον τύπο του
στρατηγού-αυτοκράτορα ανέκτησαν
τις μεγαλονήσους Κρήτη
(961) και Κύπρο (965)
τις πόλεις της
Κιλικίας
τμήματα της Συρίας και
της Παλαιστίνης.
Η ανάκτηση όλων των παλαιών
ρωμαϊκών εδαφών της Εγγύς
Ανατολής ήταν ο απώτερος σκοπός
των εκστρατειών αυτών.
α. Αγώνες με τους Άραβες.

11. Nικηφόρος Φωκάς (963-969)

13. Ως στρατηγός του Ρωμανού Β΄
• ελευθέρωσε την Κρήτη από τους Σαρακηνούς
αφού πολιόρκησε τον Χάντακα ένα χρόνο
Απελευθέρωση Κρήτης (961)
• Αφετηρία επικής εξόρμησης του Βυζαντίου
Ως αυτοκράτορας
• εκστρατείες στην Ταρσό Κιλικίας, Αντιόχεια, Κύπρο
Nικηφόρος Φωκάς (963-969)

14. Κατακτήσεις
Νικηφόρου Φωκά
ανάκτηση
Κρήτης (961)
Κύπρου (965)

15. ανάκτηση
Κρήτης (961)

16. Πώς έβλεπε τον πόλεμο κατά των Σαρακηνών ο Νικηφόρος Φωκάς; Ποια ήταν τα σχέδια και
οι φιλοδοξίες του, σύμφωνα με την παρατιθέμενη επιστολή;
-
Η θριαμβευτικήείσοδος του ΝικηφόρουΦωκάστηνΚωνσταντινούποληστις
14 Αυγούστου963.Δύοημέρες μετά ο σπουδαίοςαυτός στρατηγόςστέφθηκε
αυτοκράτοραςστηνΑγία Σοφία.ΧειρόγραφοΙ. Σκυλίτζη
Ο Νικηφόρος Φωκάς και ο μελλοντικός
βασιλιάς Βασίλειος Β΄
Επιστολή του Νικηφόρου Φωκά στο χαλίφη
Στη μάχη της κλεισούρας οι μαχητές σου τράπηκαν σε
φυγή σαν κοπάδι ζώων. [...] Τα ψηλά κτίρια
γκρεμίστηκαν και τα ερείπιά τους, κάποτε ακμαία
κέντρα, έχουν γίνει ακατοίκητη έρημος. Μόνο η κραυγή
της κουκουβάγιας και ο αντίλαλος της στις κολόνες
αντηχούν στην ερημιά.
Η Αντιόχεια δεν είναι μακριά. Σύντομα θα φτάσω εκεί
με πολυάριθμο στρατό [...]. Εσύ που κατοικείς τις
αμμώδεις ερήμους, να' σαι καταραμένος! Γύρνα στη
χώρα Σάνα, την πρώτη σου πατρίδα. Σύντομα θα
κατακτήσω την Αίγυπτο με το σπαθί μου κι ο πλούτος
της θα γεμίσει το θησαυροφυλάκιο μου [...].
Θα κατακτήσω όλη την Ανατολή και τη Δύση και θα
διαδώσω παντού τη θρησκεία του σταυρού.
S.Vryonis, Byzantium and Europe, Λονδίνο 1967, 87-88. Σελ.
41

17. Σύμφωνα με την επιστολή
του Ν. Φωκά προς τον
χαλίφη των Αράβων
υπήρχε σχέδιο για
κατάκτηση της
Αντιόχειας, της Αιγύπτου
αλλά και ολόκληρης της
Ανατολής και της Δύσης.
Το σχέδιο του
στρατηγού-
αυτοκράτορα
απέβλεπε στη
διάδοση της
θρησκείας με το
ξίφος.
Ο Φωκάς προβάλλει τις
αξιώσεις της
Χριστιανοσύνης εναντίον
του Ισλάμ, προσδίδοντας
στις εκστρατείες του τον
χαρακτήρα της
σταυροφορίας, του ιερού
πολέμου.
Αποβλέπει στην
κατάληψη όλων των
εδαφών που ανήκαν
κάποτε στη
Ρωμαϊκή
Αυτοκρατορία.
Σχόλιο: αξιοπρόσεκτο είναι το ύφος της επιστολής. Κυριαρχεί η έπαρση του νικητή, ο
υποτιμητικός τρόπος που εκφράζεται ο Φωκάς για τον αντίπαλό του και η φοβερή
απειλή. Όλα αυτά δείχνουν καθαρά στρατιωτικό ηγέτη και καθόλου ή ελάχιστα πολιτικό.
Πώς έβλεπε τον πόλεμο κατά των Σαρακηνών ο Νικηφόρος Φωκάς; Ποια ήταν τα σχέδια και
οι φιλοδοξίες του, σύμφωνα με την παρατιθέμενη επιστολή;

18. Ιωάννης Α΄Τζιμισκής (969-976)
Πώς έγινε αυτοκράτορας ο Ι. Τζιμισκής
Ο Νικηφόρος Φωκάς ήταν μορφή αυστηρή και ασκητική και είχε τάσεις να
εγκαταλείψει τα εγκόσμια και να μονάσει στο Άγιον Όρος. Τον απέτρεψε η
χήρα αυτοκράτειρα Θεοφανώ με το να τον επιλέξει ως σύζυγό της και να τον
ανεβάσει στο θρόνο ως επίτροπο των ανήλικων παιδιών της.
Η αυτοκράτειρα Θεοφανώ, έχοντας βαρεθεί την
αυστηρότητα του Νικηφόρου Φωκά οργάνωσε τη
δολοφονία του, την οποία εκτέλεσε ο ανιψιός του και
αρχιστράτηγος της Ανατολής Ιωάννης Τζιμισκής,
ο οποίος και τον αντικατέστησε στο θρόνο.

20. Ιωάννης Α΄Τζιμισκής (969-976)
Aνέκτησε Συρία, Παλαιστίνη
Ετοιμαζόταν να καταλάβει τα Ιεροσόλυμα αλλά
τον πρόλαβε ο θάνατος, μάλλον από δηλητηρίαση

21. Βασίλειος Β΄(976-1025)
Πόλεμος κατά των
Δυνατών και των
μεγάλων οικογενειών
Ανάδειξη κατάλληλων
συνεργατών
Εκστρατείες μακράς
διάρκειας εναντίον
των εχθρών

23. Η προσωπικότητα του Βασιλείου Β'
[Ο Βασίλειος], αφού καθάρισε το κράτος από τους
βάρβαρους και κυριάρχησε στο εσωτερικό του,
περιόρισε την αριστοκρατία των μεγάλων οικογενειών
[...] και, αφού ανέδειξε γύρω του μια ομάδα εκλεκτών
συνεργατών, τους εμπιστεύθηκε τα μυστικά του
κράτους [...].
Έκανε τις εκστρατείες εναντίον των εχθρών, όχι
όπως συνήθως τις κάνουν οι περισσότεροι βασιλείς στο
μέσο της άνοιξης, επιστρέφοντας, όταν τελειώσει το
καλοκαίρι, αλλά αυτός, για να επιστρέψει, έπρεπε να
φτάσει στο σκοπό που είχε όταν ξεκινούσε. Και δεν
υποχωρούσε ούτε στο μεγάλο κρύο ούτε στη μεγάλη
ζέστη [...].
Μιχαήλ Ψελλός, Χρονογραφία, κεφ. 30, 32, έκδ. E.
Renauld, τ. 1 (Παρίσι 1926) 18-20.
Ποια ήταν τα κυριότερα εσωτερικά προβλήματα του Βυζαντινού Κράτους και πώς
τα έλυσε ο Βασίλειος Β΄ σύμφωνα με το παράθεμα; Σε τι διέφερε ο Βασίλειος από
άλλους στρατιωτικούς ηγέτες;
Ο Βασίλειος Β' δέχεται τα σύμβολα της εξουσίας από το Χριστό. Στα πόδια
του οι νικημένοι Βούλγαροι. Μικρογραφία από ψαλτήρι. Venezia, Biblioteca
Nazionale Marciana
Σελ.41

24. Τα κυριότερα
εσωτερικά
προβλήματα του
Βυζαντινού
κράτους ήταν η
απειλή που
αντιπροσώπευε για
την αυτοκρατορική
εξουσία η μεγάλη
γαιοκτησία και η
έλλειψη ικανών και
έμπιστων
συνεργατών.
Με τη βοήθεια
των Ρώσων
συνέτριψε την
εξέγερση των
Μικρασιατών
δυνατών.
Ο Βασίλειος Β΄
περιόρισε τη
δύναμη της
αριστοκρατίας και
δημιούργησε μια
ομάδα στενών
συνεργατών που
ήταν ικανοί και
έμπιστοι.
Ως στρατηγός,
ήταν ανθεκτικός
στις ακραίες
καιρικές
συνθήκες και
τερμάτιζε τις
εκστρατείες τους
μόνο όταν
υλοποιούσε τους
στόχους του.
Ποια ήταν τα κυριότερα εσωτερικά προβλήματα του Βυζαντινού Κράτους και πώς τα έλυσε ο Βασίλειος Β΄
σύμφωνα με το παράθεμα; Σε τι διέφερε ο Βασίλειος από άλλους στρατιωτικούς ηγέτες;

25. Ο Μιχαήλ Ψελλός για τον αυτοκράτορα
Βασίλειο Β' (976-1025)
"Στους περισσότερους ανθρώπους της γενιάς μας,
που γνώρισαν τον αυτοκράτορα Βασίλειο, ο
βασιλιάς αυτός έδινε την εντύπωση ενός στρυφνού
και άξεστου στη συμπεριφορά ανθρώπου, οξύθυμου,
επίπονου, λιτοδίαιτου, που αποστρεφόταν κάθε
είδους μαλθακότητα. Όπως όμως εγώ ο ίδιος
συμπέρανα από τους ιστορικούς που έγραψαν γι'
αυτόν, δεν ήταν καθόλου τέτοιος κατ' αρχάς, αλλά
από μια ζωή φιλήδονη και τρυφηλή, μεταβλήθηκε
σε άνθρωπο ενεργητικότατο,
σαν να εστύφισαν τον χαρακτήρα του οι
περιστάσεις, αφού τόνωσαν τη δύναμή του και
αποδυνάμωσαν τη χαυνότητα, μεταμορφώνοντας όλη
του τη ζωή».
"Χρονογραφία", κεφ.4 μετάφραση Β. Καραλής,
εκδ. 'Aγρωστις Αθήνα 1992, σ. 45-6
Πώς περιγράφει ο Μιχαήλ Ψελλός τον αυτοκράτορα Βασίλειο Β΄;

26. Ο Βασίλειος Β΄:ένας ακαταπόνητος ηγέτης
Απ’ όλους τους αυτοκράτορες του Βυζαντίου, ο Βασίλειος Β΄
πλησίασε περισσότερο στο αυτοκρατορικό ιδεώδες της
απεριόριστης δύναμης … Αυτός ήταν ο ανώτατος και απόλυτος
παντοκράτορας: του στρατού, της πολιτικής διοίκησης, της
Εκκλησίας. Η εξουσία του φαινόταν περιβλημένη με θεϊκή
παντοδυναμία και ακαμψία … Η ένωση του κόσμου κάτω από τον
εκλεκτό του Χριστού, που είχαν θέσει ως αξίωμα και ιδανικό οι
αυτοκράτορες του 9ου και του 10ου αιώνα, είχε επιτέλους
υλοποιηθεί στο πρόσωπο του μεγάλου απογόνου τους. Όμως οι
απαραίτητες για την υλοποίηση αυτή ικανότητες, η ακατάλυτη
αποφασιστικότητα του αφοσιωμένου ηγεμόνα, η στρατηγική
ετοιμότητα του αρχιστράτηγου και η σχολαστική ακρίβεια του
εκπαιδευτή - λοχία, το πρακτικό ταλέντο και η διορατικότητα του
πολιτικού, η φιλόπονη φροντίδα του κυβερνήτη και, πάνω απ’ όλα
ίσως, η φυσική αντοχή ενός σώματος ακαταπόνητου από κούραση
και στερήσεις – ήταν πάρα πολλά για να βρεθούν ξανά
συγκεντρωμένα σ’ ένα μόνο άτομο …
H. Gregoire, Οι Ίσαυροι και οι Μακεδόνες, σελίδες 156 - 157
Ποιες αρετές αποδίδει ο ιστορικός στον αυτοκράτορα Βασίλειο Β΄;

30. β. Αγώνες με τους Βουλγάρους.
ελληνομαθής, φιλόδοξος
Στόχος του:
ίδρυση
βουλγαρο -
βυζαντινής
αυτοκρατορίας
Συνεχείς
επιδρομές –
πολιορκία
Κων/πολης.
Αυτοτιτλοφορήθηκε
«Βασιλεύς
Ρωμαίων και
Βουλγάρων»
Απέσπασε
Βουλγαρική
Εκκλησία από
Οικουμενικό
Πατριαρχείο.
Ανακήρυξη
Βούλγαρου
Πατριάρχη
Ήττα από
τους
Βυζαντινούς
με τη βοήθεια
Ούγγρων και
Κροατών
Ο θάνατός
του ματαίωσε
τις
φιλοδοξίες
του
Τον διαδέχεται ο τσάρος Πέτρος Α΄ ( 927-969 ): σύναψη ειρήνης - γάμος με τη Μαρία, ανιψιά του
Ρωμανού Λακαπηνού

31. Σε ποια θεωρία στηρίζει τη διαμαρτυρία
του προς το βασιλιά των Βουλγάρων ο
Ρωμανός Λακαπηνός;
Σελ.
41

32. Επαναστάσεις
των δυνατών
( Βάρδας
Σκληρός,
Βάρδας
Φωκάς)
Οι Βούλγαροι
ανασυντάσσουν
το κράτος τους.
ίδρυση νέου
Βουλγαρικού
κράτους με
πρωτεύουσα Αχρίδα
Πόλεμος με το
Βυζαντινό κράτος -
Επιδρομές μέχρι την
Πελοπόννησο
Ο αγώνας υπήρξε μακρός και
δύσκολος για τον Βασίλειο Β',
τερματίστηκε όμως με τη συντριβή
των Βουλγάρων στις μάχες
Σπερχειού (997) και Κλειδίου (1014).
β. Αγώνες με τους Βουλγάρους.

33. 997
μάχη Σπερχειού
1014
μάχη Κλειδίου
1018
Η Βουλγαρία υποτάχθηκε
πλήρως
οργανώθηκε σε δύο θέματα.
Τα σύνορα του Βυζαντίου
έφτασαν και πάλι στον Δούναβη.
συντριβή Βουλγάρων
β. Αγώνες με τους Βουλγάρους.
Μικρογραφία
από το
Χρονικό του
Ιω.Σκυλίτζη
Σε ποιο
γεγονός
αναφέρεται;

35. Αικατερίνη Χριστοφιλοπούλου, Βυζαντινή Ιστορία, τόμος Β2,
σελίδες 169 – 170
Στο μεταξύ συνέβη και ο θάνατος του Σαμουήλ (6 Οκτωβρίου
1014) δύο μέρες αφ’ ότου αντίκρυσε τη θλιβερή συνοδεία των
Βουλγάρων αιχμαλώτων, τυφλωμένων κατά διαταγή του αυτοκράτορος
[Βασίλειου Β΄], τους οποίους ανά εκατό άνδρες οδηγούσε ένας
μονόφθαλμος. Ο αυτοκράτωρ [Βασίλειος Β΄] τους Βουλγάρους
αιχμαλώτους δεν αντιμετώπισε ως πολίτες ξένου κράτους, οπότε θα
όφειλε να εφαρμοσθεί το διεθνές δίκαιο, αλλά θεώρησε βυζαντινούς
υπηκόους που εστασίασαν κατά του ηγεμόνος των και επομένως έπρεπε
να κριθούν κατά το βυζαντινό δίκαιο.
Πώς αντιμετώπισε
ο Βασίλειος Β΄
τους Βούλγαρους
αιχμαλώτους μετά
τη μάχη στο Κλειδί;
Πώς εξηγεί η
ιστορικός
Αικατερίνη
Χριστοφιλοπούλου
τη συμπεριφορά
του αυτή ;
Πώς κρίνετε εσείς
την ενέργεια του
βυζαντινού
αυτοκράτορα;
Η νίκη των Βυζαντινών κατά των
Βουλγάρων στη μάχη στο Κλειδί
(πάνω) και ο θάνατος του Σαμουήλ
της Βουλγαρίας (κάτω).

36. β. Αγώνες με τους Βουλγάρους.
Η νίκη των Βυζαντινών κατά των
Βουλγάρων στη μάχη στο Κλειδί
(πάνω) και ο θάνατος του Σαμουήλ
της Βουλγαρίας (κάτω).
Ο Νικηφόρος Ουρανός επικεφαλής βυζαντινών στρατευμάτων κατατροπώνει
Βούλγαρους στη μάχη Σπερχειού. Χρονικό του Ιωάννη Σκυλίτζη, μέσα
12ου - μέσα 13ου αι. Μαδρίτη, Biblioteca Nacional

37. Στρυμώνας
ποταμός
Δούναβης

38. Χάρτης της Βυζαντινής αυτοκρατορίας το 1025
Θριαμβική παρέλαση του Βασίλειου Β‘ στην Κωνσταντινούπολη (Χρονικό του Ιωάννη Σκυλίτζη, μέσα 12ου - μέσα 13ου αι. Μαδρίτη, Biblioteca Nacional)

41. Προστίθενται
νέα εδάφη
Αυξάνεται
παραγωγικό
δυναμικό
Αυξάνονται
έσοδα
Η διακοπή
αραβικών
επιδρομών
επέτρεψε ειρηνική
καλλιέργεια γης.
Έτσι
πολλαπλασιάστηκαν
η παραγωγή
και τα νομισματικά
αποθέματα του
Βυζαντινού
Κράτους.
Ο πλούτος έφερε
ευμάρεια και χλιδή
Η επέκταση
συνόρων
ενίσχυσε το διεθνές
κύρος της
αυτοκρατορίας
γέννησε αισθήματα
αυτοπεποίθησης
και περηφάνειας .
Οι κατακτήσεις του βυζαντινού στρατού και η επέκταση των βυζαντινών συνόρων ευνόησαν την άνθιση της
οικονομίας. :

42. Ποιες ήταν οι άμεσες οικονομικές συνέπειες της βυζαντινής
εποποιίας και ποιες, κατά τη γνώμη σου, οι έμμεσες
ψυχολογικές συνέπειες;
Σελ.
42
Βυζαντινή εποποιία και οικονομία
Ο Ιωάννης Τζιμισκής δεν μπόρεσε να κατακτήσει τα Εκβάτανα (Σημ.: εδώ τη Βαγδάτη), αλλά έλαβε δώρα
από τους Μουσουλμάνους αξίας τριών εκατομμυρίων χρυσών και αργυρών νομισμάτων• όταν επέστρεψε
στην Κωνσταντινούπολη, τέλεσε μεγάλο θρίαμβο, στη διάρκεια του οποίου χρυσάφι, ασήμι, μπαχαρικά και
μεταξωτά ενδύματα παρέλασαν μπροστά στα έκθαμβα μάτια των κατοίκων σε μια θριαμβική πομπή
(προέλευσις) προς την αγορά (forum) (Βλ. Λέων Διάκονος, Ιστορίαι, έκδ. C. B. Hase, Βόννη 1828, 162-163).
Ο Βασίλειος Β', πεθαίνοντας, άφησε τα ταμεία τόσο γεμάτα, ώστε να εντυπωσιαστεί όχι μόνο ο Ψελλός αλλά
και οι Μουσουλμάνοι. Αραβική πηγή του ύστερου 11ου αι. μας πληροφορεί ότι ο Βασίλειος [...] άφησε 10.000
καντάρια χρυσών νομισμάτων (=72.000 χρυσά νομίσματα) και μαργαριτάρια αξίας 54 εκατομ. δηναρίων. Ο
Ψελλός αναφέρει 200.000 τάλαντα ή λίτρες χρυσού σε μετρητά, δηλαδή 14.4 εκατομμύρια χρυσά νομίσματα.
Α. E. Laiou,The Economic History of Byzantium [=Dumbarton Oaks Studies 39],Washington D. C. 2002, 715.

43. Ποιες ήταν οι άμεσες οικονομικές συνέπειες της βυζαντινής εποποιίας και ποιες, κατά τη γνώμη
σου, οι έμμεσες ψυχολογικές συνέπειες;
Σύμφωνα με το παράθεμα,
αμύθητα πλούτη
συγκεντρώθηκαν στα χέρια
των Βυζαντινών.
Το κράτος είχε πλέον χρυσό,
άργυρο, μεταξωτά και
καρυκεύματα.
Βελτιώθηκε το επίπεδο ζωής
και αυξήθηκαν οι οικονομικές
δυνατότητες του κράτους.
Τελέστηκαν «θρίαμβοι» στην
Κων/πολη για να γιορταστούν
οι μεγάλες νίκες.
Η κατάσταση αυτή ενίσχυσε
την αυτοπεποίθηση και την
περηφάνια των Βυζαντινών.
Τα πολύτιμα αντικείμενα που
μεταφέρθηκαν στην Πόλη
ενίσχυσαν το εμπόριο.

44. Ρωμανός Λακαπηνός
(920 – 944)
Νικηφόρος Φωκάς
(963 – 969)
Ιωάννης Τζιμισκής
(969 – 976)
Βασίλειος Β΄
(976 – 1025)
961
ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΚΥΠΡΟΥ
965 997
ΜΑΧΗ ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ
ΜΑΧΗ ΚΛΕΙΔΙΟΥ
1014
ΥΠΟΤΑΓΗ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ
1018
Ρωμανός Β΄
(959 – 963)
Πέτρος Α΄
(927 – 969)
Βούλγαροι τσάροι
Συμεών
893 – 927
Σαμουήλ
(997 – 1014)
Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΟΠΟΙΪΑ. ΕΠΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr
944
ΑΛΩΣΗ ΕΔΕΣΣΑΣ
ΣΥΡΙΑΣ από Ιωάννη
Κουρκούα
ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΚΡΗΤΗΣ
Κων/νος Ζ΄
(944 – 959)