SlideShare a Scribd company logo
ХӨРСНИЙ ДУЛААН
Лекц 5
•Хичээлийн агуулга
•Хөрсний дулаан
•Дулааны эх үүсвэр
•Дулааны шинж чанар
•Дулааны горм
ХӨРСНИЙ ДУЛААН
 Хөрсний дулаан нь хөрсний үржил шимийн чухал хүчин зүйл юм.
 Хөрс үүсвэрийн хөгжил ба үржил шимийг тодорхойлдог биологийн
болон бусад бүх процессууд шууд холбоотой.
 Хөрсний дулааны горим нь хөрс үүсэх процесс ба хөрсөнд явагдах
биологийн, химийн, физикийн, биохимийн процесуудад чухал үүрэг
гүйцэтгэнэ.
 Хөрсний дулааны горимын үндсэн үзүүлэлт бол түүний температур
юм.
 Температурын хэлбэлзэл нь хөрсний бичил биетний тоо, тэдгэрийн
эдвэхжил, органик үлдэгдэлийн задрах үйл явц, эрдэс бодисууд
үүсэх ба мөн ялзмагын бодисийн хувирал зэргийг зохицуулж байдаг.
 Хөрс халахад давснуудын уусах чадвар ихсэж улмаар
элэгдэл, өгөршилийн процесс, химийн урвалууд идвэхтэй явагдана.
 Мөн хөрсний чийг, агаарын хэлбэлзэл нь дулаанаас шууд хамаарна.
ХӨРСНИЙ ДУЛААНЫ ЭХ ҮҮСВЭР
 Нарны гэрлийн эрчим хүч нь хөрсний дулааны хамгийн гол их үүсвэр
болно.
 Хөрс нь өөрийн дулааныг гүн давхаргаасаа авдаг.
 Хөрсөнд ирж байгаа нарны дулаан нь нэг хэсэг нь газарт шингэж
дулаанд хувир ч хөрсийг халаадаг.
 Харин нөгөө хэсэг нь хөрсний гадаргаас буцаж ойдог.
 Нарны гарлийн эрчим нь хөрсөнд шингэх байдал нь газрын гадрага
механик бүрэлдэхүүн бүтэц, чийгийн хэмжээ болон хөрсний өнгөн үе
давхаргын өнгө заргаас ихээхэн хамаардаг.
 Органик бодисуудын (бууц, ургамлын үлдэгдэл гэх мэт) задралын
үед үүссэн дулаан нь хамгаалагдсан хөрсний ногооны аж ахуйд
өргөн хэрэглэгддэг.
ХӨРСНИЙ ДУЛААНЫ ШИНЖ ЧАНАР
 Хөрс өөрийн огтлолын зузаанд дулааны энергийг шингээх ба
дамжуулах чадварыг буй болгосон шинж чанарын нэгдлийг хөрсний
дулааны шинж чанрууд гэнэ.
 Үүнд дулаан шингээх саринуулах шинж чанар, дулааны
багтаамж, дулаан дамжуулах чанар зэрэг орно.
 Хөрсний нарны цацрагын эрчимийг өөртөө шингээхийг шингээх
үзэгдэл гэнэ.
 Хөрсний гадаргуу дээр тусч байгаа нарны цацрагын тодорхой нэгэн
хэсгийг өөртөө шингээх буюу ойлгох чадварыг түүний дулаан
шингээх буюу саринуулах шинж чанар гэнэ.
 Газар зүйн ижил бүсэд орших төрөл бүрийн хөрс нь дулаан шингээх
чадвараар өөр өөр байна.
ХӨРСНИЙ ДУЛААНЫ ГОРИМ
 Хөрсний дулааныг шингээх, дамжуулах, ялгаруулах зэрэг
үзэгдэлийн нэгдлийг хөрсний дулааны горм гэнэ.
 Хөрсний гадаргуу хөлдөх ба халахд түүний дулааны хамгийн их
хэмжээ тогтмол байдаг.
 Нарны гэрлийн эрчим хүчний хөрсөнд шингэх байдал нь газрын
гадарга, механик бүрэлдэхүүн бүтэц, чийгийн хэмжээ болон хөрсний
өнгөн үе давхаргын өнгө зэргээс ихээхэн хамаардаг.

More Related Content

What's hot

монгол орны экологийн тулгамдсан асуудлууд
монгол орны экологийн тулгамдсан асуудлуудмонгол орны экологийн тулгамдсан асуудлууд
монгол орны экологийн тулгамдсан асуудлуудtuugiituugii
 
газар тариалан
газар тариалан газар тариалан
газар тариалан Haliun53
 
хөрсний морфологи сэдэв 2
хөрсний морфологи сэдэв 2хөрсний морфологи сэдэв 2
хөрсний морфологи сэдэв 2otgooPhh
 
хөрс судлал
хөрс судлалхөрс судлал
хөрс судлалotgooPhh
 
"Экологи байгаль хамгаалал" Хичээл-1
"Экологи байгаль хамгаалал" Хичээл-1"Экологи байгаль хамгаалал" Хичээл-1
"Экологи байгаль хамгаалал" Хичээл-1
E-Gazarchin Online University
 
Guide surgalt flora of mongolia
Guide surgalt flora of mongoliaGuide surgalt flora of mongolia
Guide surgalt flora of mongolia
urgtug
 
МОНГОЛ ОРНЫ МАЛ АЖ АХУЙ
МОНГОЛ ОРНЫ МАЛ АЖ АХУЙМОНГОЛ ОРНЫ МАЛ АЖ АХУЙ
МОНГОЛ ОРНЫ МАЛ АЖ АХУЙ
saikhanaa.o
 
Газарзүй 8 Монгол орны хөрс.pptx
Газарзүй 8 Монгол орны хөрс.pptxГазарзүй 8 Монгол орны хөрс.pptx
Газарзүй 8 Монгол орны хөрс.pptx
Enkh Tseba
 
газарзүй хөрс . 10-р анги д. ариунзул 85
газарзүй  хөрс . 10-р анги д. ариунзул 85газарзүй  хөрс . 10-р анги д. ариунзул 85
газарзүй хөрс . 10-р анги д. ариунзул 85Ariunzul Dambii
 
хөрс үүсвэрийн хүчин зүйл 3
хөрс үүсвэрийн хүчин зүйл 3хөрс үүсвэрийн хүчин зүйл 3
хөрс үүсвэрийн хүчин зүйл 3otgooPhh
 
Хөрсний шинж чанар
Хөрсний шинж чанарХөрсний шинж чанар
экосистемийн үндсэн ойлголт
экосистемийн үндсэн ойлголтэкосистемийн үндсэн ойлголт
экосистемийн үндсэн ойлголтkhongoroo_38
 
магматизм
магматизммагматизм
магматизм
Munkh-Erdene Muugi
 
Бэлчээр ашиглалтыг ургамлын сэргэх чадавхи болон ашиглагчдад суурилан зохион ...
Бэлчээр ашиглалтыг ургамлын сэргэх чадавхи болон ашиглагчдад суурилан зохион ...Бэлчээр ашиглалтыг ургамлын сэргэх чадавхи болон ашиглагчдад суурилан зохион ...
Бэлчээр ашиглалтыг ургамлын сэргэх чадавхи болон ашиглагчдад суурилан зохион ...
GreengoldMongolia
 
Сүргийн бүтэц
Сүргийн бүтэцСүргийн бүтэц
Сүргийн бүтэц
GreengoldMongolia
 
амьдралын орчин
амьдралын орчинамьдралын орчин
амьдралын орчинOyunchimeg Mungun
 
АЛБАН ХААГЧДАД ЗОРИУЛСАН ЗОРИУЛСАН ГАРЫН АВЛАГА
АЛБАН ХААГЧДАД ЗОРИУЛСАН ЗОРИУЛСАН ГАРЫН АВЛАГААЛБАН ХААГЧДАД ЗОРИУЛСАН ЗОРИУЛСАН ГАРЫН АВЛАГА
АЛБАН ХААГЧДАД ЗОРИУЛСАН ЗОРИУЛСАН ГАРЫН АВЛАГА
Javkhlan Odkhuu
 

What's hot (20)

монгол орны экологийн тулгамдсан асуудлууд
монгол орны экологийн тулгамдсан асуудлуудмонгол орны экологийн тулгамдсан асуудлууд
монгол орны экологийн тулгамдсан асуудлууд
 
газар тариалан
газар тариалан газар тариалан
газар тариалан
 
хөрсний морфологи сэдэв 2
хөрсний морфологи сэдэв 2хөрсний морфологи сэдэв 2
хөрсний морфологи сэдэв 2
 
хөрс судлал
хөрс судлалхөрс судлал
хөрс судлал
 
"Экологи байгаль хамгаалал" Хичээл-1
"Экологи байгаль хамгаалал" Хичээл-1"Экологи байгаль хамгаалал" Хичээл-1
"Экологи байгаль хамгаалал" Хичээл-1
 
Guide surgalt flora of mongolia
Guide surgalt flora of mongoliaGuide surgalt flora of mongolia
Guide surgalt flora of mongolia
 
МОНГОЛ ОРНЫ МАЛ АЖ АХУЙ
МОНГОЛ ОРНЫ МАЛ АЖ АХУЙМОНГОЛ ОРНЫ МАЛ АЖ АХУЙ
МОНГОЛ ОРНЫ МАЛ АЖ АХУЙ
 
Газарзүй 8 Монгол орны хөрс.pptx
Газарзүй 8 Монгол орны хөрс.pptxГазарзүй 8 Монгол орны хөрс.pptx
Газарзүй 8 Монгол орны хөрс.pptx
 
газарзүй хөрс . 10-р анги д. ариунзул 85
газарзүй  хөрс . 10-р анги д. ариунзул 85газарзүй  хөрс . 10-р анги д. ариунзул 85
газарзүй хөрс . 10-р анги д. ариунзул 85
 
хөрс үүсвэрийн хүчин зүйл 3
хөрс үүсвэрийн хүчин зүйл 3хөрс үүсвэрийн хүчин зүйл 3
хөрс үүсвэрийн хүчин зүйл 3
 
Хөрсний шинж чанар
Хөрсний шинж чанарХөрсний шинж чанар
Хөрсний шинж чанар
 
Lects5
Lects5Lects5
Lects5
 
Lecture 5
Lecture 5Lecture 5
Lecture 5
 
экосистемийн үндсэн ойлголт
экосистемийн үндсэн ойлголтэкосистемийн үндсэн ойлголт
экосистемийн үндсэн ойлголт
 
магматизм
магматизммагматизм
магматизм
 
Бэлчээр ашиглалтыг ургамлын сэргэх чадавхи болон ашиглагчдад суурилан зохион ...
Бэлчээр ашиглалтыг ургамлын сэргэх чадавхи болон ашиглагчдад суурилан зохион ...Бэлчээр ашиглалтыг ургамлын сэргэх чадавхи болон ашиглагчдад суурилан зохион ...
Бэлчээр ашиглалтыг ургамлын сэргэх чадавхи болон ашиглагчдад суурилан зохион ...
 
Сүргийн бүтэц
Сүргийн бүтэцСүргийн бүтэц
Сүргийн бүтэц
 
амьдралын орчин
амьдралын орчинамьдралын орчин
амьдралын орчин
 
лекц1
лекц1лекц1
лекц1
 
АЛБАН ХААГЧДАД ЗОРИУЛСАН ЗОРИУЛСАН ГАРЫН АВЛАГА
АЛБАН ХААГЧДАД ЗОРИУЛСАН ЗОРИУЛСАН ГАРЫН АВЛАГААЛБАН ХААГЧДАД ЗОРИУЛСАН ЗОРИУЛСАН ГАРЫН АВЛАГА
АЛБАН ХААГЧДАД ЗОРИУЛСАН ЗОРИУЛСАН ГАРЫН АВЛАГА
 

Viewers also liked

үржилийн биологи лекц1
үржилийн биологи лекц1үржилийн биологи лекц1
үржилийн биологи лекц1otgooPhh
 
хөрс үүсвэрийн хүчин зүйл 3
хөрс үүсвэрийн хүчин зүйл 3хөрс үүсвэрийн хүчин зүйл 3
хөрс үүсвэрийн хүчин зүйл 3otgooPhh
 
Хөрсгүй орчинд төмсний үрийн эх материал гаргах технологи
Хөрсгүй орчинд төмсний үрийн эх материал гаргах технологиХөрсгүй орчинд төмсний үрийн эх материал гаргах технологи
Хөрсгүй орчинд төмсний үрийн эх материал гаргах технологи
Ankhbileg Luvsan
 
бернулли
бернуллибернулли
бернуллиritulya
 
Instagram_Segmentation
Instagram_SegmentationInstagram_Segmentation
Instagram_Segmentation
Academy of Art University
 
Preguntas (3)
Preguntas (3)Preguntas (3)
Preguntas (3)
zykro31
 
The German Research and Funding System.
The German Research and Funding System.The German Research and Funding System.
The German Research and Funding System.
Sociedade Brasileira de Pesquisa em Materiais
 
01.nakit çek hareketleri
01.nakit çek hareketleri01.nakit çek hareketleri
01.nakit çek hareketleriUmut Karademir
 
Retrato paulista oficial (corretor humberto)
Retrato paulista oficial (corretor humberto)Retrato paulista oficial (corretor humberto)
Retrato paulista oficial (corretor humberto)
Humberto Anzzelotti
 
презентация Microsoft office power point
презентация Microsoft office power pointпрезентация Microsoft office power point
презентация Microsoft office power pointZhukovaMaria
 
Improving agency partnerships
Improving agency partnershipsImproving agency partnerships
Improving agency partnerships
Weiss Ideas
 
Управление уровнями зрелости и изменениями при внедрении ИТ решений
Управление уровнями зрелости и изменениями при внедрении ИТ решенийУправление уровнями зрелости и изменениями при внедрении ИТ решений
Управление уровнями зрелости и изменениями при внедрении ИТ решений
Sergei Penkov
 
Apresentacao retrato paulista oficial (corretor humberto)
Apresentacao retrato paulista oficial (corretor humberto)Apresentacao retrato paulista oficial (corretor humberto)
Apresentacao retrato paulista oficial (corretor humberto)
Humberto Anzzelotti
 
Expired Food delivery service
Expired Food delivery serviceExpired Food delivery service
Expired Food delivery service
Academy of Art University
 
Enquêtes quantitative et qualitative en bibliothèque BmL 2016
Enquêtes quantitative et qualitative en bibliothèque BmL 2016Enquêtes quantitative et qualitative en bibliothèque BmL 2016
Enquêtes quantitative et qualitative en bibliothèque BmL 2016
Sylvie Pierron
 
Donusumgeometrisi8mat sunusu
Donusumgeometrisi8mat sunusuDonusumgeometrisi8mat sunusu
Donusumgeometrisi8mat sunusu
kaston5757
 
Üslü Sayılar
Üslü SayılarÜslü Sayılar
Üslü Sayılar
kaston5757
 
Aquaculture sensors
Aquaculture sensorsAquaculture sensors
Aquaculture sensors
Alex Leung
 
Biomaterials. Merging Materials Science with Biology.
Biomaterials. Merging Materials Science with Biology.Biomaterials. Merging Materials Science with Biology.
Biomaterials. Merging Materials Science with Biology.
Sociedade Brasileira de Pesquisa em Materiais
 

Viewers also liked (20)

үржилийн биологи лекц1
үржилийн биологи лекц1үржилийн биологи лекц1
үржилийн биологи лекц1
 
лекц8
лекц8лекц8
лекц8
 
хөрс үүсвэрийн хүчин зүйл 3
хөрс үүсвэрийн хүчин зүйл 3хөрс үүсвэрийн хүчин зүйл 3
хөрс үүсвэрийн хүчин зүйл 3
 
Хөрсгүй орчинд төмсний үрийн эх материал гаргах технологи
Хөрсгүй орчинд төмсний үрийн эх материал гаргах технологиХөрсгүй орчинд төмсний үрийн эх материал гаргах технологи
Хөрсгүй орчинд төмсний үрийн эх материал гаргах технологи
 
бернулли
бернуллибернулли
бернулли
 
Instagram_Segmentation
Instagram_SegmentationInstagram_Segmentation
Instagram_Segmentation
 
Preguntas (3)
Preguntas (3)Preguntas (3)
Preguntas (3)
 
The German Research and Funding System.
The German Research and Funding System.The German Research and Funding System.
The German Research and Funding System.
 
01.nakit çek hareketleri
01.nakit çek hareketleri01.nakit çek hareketleri
01.nakit çek hareketleri
 
Retrato paulista oficial (corretor humberto)
Retrato paulista oficial (corretor humberto)Retrato paulista oficial (corretor humberto)
Retrato paulista oficial (corretor humberto)
 
презентация Microsoft office power point
презентация Microsoft office power pointпрезентация Microsoft office power point
презентация Microsoft office power point
 
Improving agency partnerships
Improving agency partnershipsImproving agency partnerships
Improving agency partnerships
 
Управление уровнями зрелости и изменениями при внедрении ИТ решений
Управление уровнями зрелости и изменениями при внедрении ИТ решенийУправление уровнями зрелости и изменениями при внедрении ИТ решений
Управление уровнями зрелости и изменениями при внедрении ИТ решений
 
Apresentacao retrato paulista oficial (corretor humberto)
Apresentacao retrato paulista oficial (corretor humberto)Apresentacao retrato paulista oficial (corretor humberto)
Apresentacao retrato paulista oficial (corretor humberto)
 
Expired Food delivery service
Expired Food delivery serviceExpired Food delivery service
Expired Food delivery service
 
Enquêtes quantitative et qualitative en bibliothèque BmL 2016
Enquêtes quantitative et qualitative en bibliothèque BmL 2016Enquêtes quantitative et qualitative en bibliothèque BmL 2016
Enquêtes quantitative et qualitative en bibliothèque BmL 2016
 
Donusumgeometrisi8mat sunusu
Donusumgeometrisi8mat sunusuDonusumgeometrisi8mat sunusu
Donusumgeometrisi8mat sunusu
 
Üslü Sayılar
Üslü SayılarÜslü Sayılar
Üslü Sayılar
 
Aquaculture sensors
Aquaculture sensorsAquaculture sensors
Aquaculture sensors
 
Biomaterials. Merging Materials Science with Biology.
Biomaterials. Merging Materials Science with Biology.Biomaterials. Merging Materials Science with Biology.
Biomaterials. Merging Materials Science with Biology.
 

Similar to лекц5

газрын гадаргын өөрчлөглөлт өгөршил
газрын гадаргын өөрчлөглөлт өгөршилгазрын гадаргын өөрчлөглөлт өгөршил
газрын гадаргын өөрчлөглөлт өгөршилGanbat Narantsetseg
 
газрын гадаргын өөрчлөглөлт өгөршил
газрын гадаргын өөрчлөглөлт өгөршилгазрын гадаргын өөрчлөглөлт өгөршил
газрын гадаргын өөрчлөглөлт өгөршилGanbat Narantsetseg
 
Газарзүй 7 Шим мандал.pptx
Газарзүй 7 Шим мандал.pptxГазарзүй 7 Шим мандал.pptx
Газарзүй 7 Шим мандал.pptx
Enkh Tseba
 
8 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.25
8 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.258 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.25
8 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.25zulzagatsogoo
 
8 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.25
8 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.258 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.25
8 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.25zulzagatsogoo
 
8 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.25
8 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.258 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.25
8 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.25zulzagatsogoo
 
геотермаль энерги
геотермаль энергигеотермаль энерги
геотермаль энергиUranchimeg Uchka
 
Lekts 2
Lekts 2Lekts 2
Lekts 2
bhishgee
 

Similar to лекц5 (16)

Lekts 3
Lekts 3Lekts 3
Lekts 3
 
газрын гадаргын өөрчлөглөлт өгөршил
газрын гадаргын өөрчлөглөлт өгөршилгазрын гадаргын өөрчлөглөлт өгөршил
газрын гадаргын өөрчлөглөлт өгөршил
 
газрын гадаргын өөрчлөглөлт өгөршил
газрын гадаргын өөрчлөглөлт өгөршилгазрын гадаргын өөрчлөглөлт өгөршил
газрын гадаргын өөрчлөглөлт өгөршил
 
Lects2
Lects2Lects2
Lects2
 
Газарзүй 7 Шим мандал.pptx
Газарзүй 7 Шим мандал.pptxГазарзүй 7 Шим мандал.pptx
Газарзүй 7 Шим мандал.pptx
 
Lekts 8
Lekts 8Lekts 8
Lekts 8
 
Cem12
Cem12Cem12
Cem12
 
8 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.25
8 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.258 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.25
8 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.25
 
8 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.25
8 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.258 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.25
8 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.25
 
8 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.25
8 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.258 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.25
8 angi gazarzvi hursnii tarhalt davaakhuu 04.25
 
геотермаль энерги
геотермаль энергигеотермаль энерги
геотермаль энерги
 
Lekts 2
Lekts 2Lekts 2
Lekts 2
 
Lects10
Lects10Lects10
Lects10
 
Lects10
Lects10Lects10
Lects10
 
Lects11
Lects11Lects11
Lects11
 
Cem5
Cem5Cem5
Cem5
 

More from otgooPhh

зхлекц6
зхлекц6зхлекц6
зхлекц6otgooPhh
 
мал амьтны зохиомол хээлтүүлэг лекц5
мал амьтны зохиомол хээлтүүлэг лекц5мал амьтны зохиомол хээлтүүлэг лекц5
мал амьтны зохиомол хээлтүүлэг лекц5otgooPhh
 
зх лекц4
зх лекц4зх лекц4
зх лекц4otgooPhh
 
үржлийн биологи сэдэв 3
үржлийн биологи сэдэв 3үржлийн биологи сэдэв 3
үржлийн биологи сэдэв 3otgooPhh
 
хээлтэгч мал сэдэв2
хээлтэгч мал сэдэв2хээлтэгч мал сэдэв2
хээлтэгч мал сэдэв2otgooPhh
 
үржилийн биологи лекц1
үржилийн биологи лекц1үржилийн биологи лекц1
үржилийн биологи лекц1otgooPhh
 
үржилийн биологи лекц1
үржилийн биологи лекц1үржилийн биологи лекц1
үржилийн биологи лекц1otgooPhh
 
Uhriin aj ahui
Uhriin aj ahuiUhriin aj ahui
Uhriin aj ahuiotgooPhh
 
Uhriin aj ahui
Uhriin aj ahuiUhriin aj ahui
Uhriin aj ahuiotgooPhh
 
хөрсийг элэгдэл эвдэрлээс хамгаалах8
хөрсийг элэгдэл эвдэрлээс хамгаалах8хөрсийг элэгдэл эвдэрлээс хамгаалах8
хөрсийг элэгдэл эвдэрлээс хамгаалах8otgooPhh
 
хөрсний ус 7
хөрсний ус 7хөрсний ус 7
хөрсний ус 7otgooPhh
 
хөрсний агаар 6
хөрсний агаар 6хөрсний агаар 6
хөрсний агаар 6otgooPhh
 
хөрсний морфологи сэдэв 2
хөрсний морфологи сэдэв 2хөрсний морфологи сэдэв 2
хөрсний морфологи сэдэв 2otgooPhh
 

More from otgooPhh (20)

лекц7
лекц7лекц7
лекц7
 
зхлекц6
зхлекц6зхлекц6
зхлекц6
 
мал амьтны зохиомол хээлтүүлэг лекц5
мал амьтны зохиомол хээлтүүлэг лекц5мал амьтны зохиомол хээлтүүлэг лекц5
мал амьтны зохиомол хээлтүүлэг лекц5
 
зх лекц4
зх лекц4зх лекц4
зх лекц4
 
үржлийн биологи сэдэв 3
үржлийн биологи сэдэв 3үржлийн биологи сэдэв 3
үржлийн биологи сэдэв 3
 
хээлтэгч мал сэдэв2
хээлтэгч мал сэдэв2хээлтэгч мал сэдэв2
хээлтэгч мал сэдэв2
 
үржилийн биологи лекц1
үржилийн биологи лекц1үржилийн биологи лекц1
үржилийн биологи лекц1
 
үржилийн биологи лекц1
үржилийн биологи лекц1үржилийн биологи лекц1
үржилийн биологи лекц1
 
Uhriin aj ahui
Uhriin aj ahuiUhriin aj ahui
Uhriin aj ahui
 
Uhriin aj ahui
Uhriin aj ahuiUhriin aj ahui
Uhriin aj ahui
 
хөрсийг элэгдэл эвдэрлээс хамгаалах8
хөрсийг элэгдэл эвдэрлээс хамгаалах8хөрсийг элэгдэл эвдэрлээс хамгаалах8
хөрсийг элэгдэл эвдэрлээс хамгаалах8
 
хөрсний ус 7
хөрсний ус 7хөрсний ус 7
хөрсний ус 7
 
хөрсний агаар 6
хөрсний агаар 6хөрсний агаар 6
хөрсний агаар 6
 
лекц4
лекц4лекц4
лекц4
 
хөрсний морфологи сэдэв 2
хөрсний морфологи сэдэв 2хөрсний морфологи сэдэв 2
хөрсний морфологи сэдэв 2
 
лекц8
лекц8лекц8
лекц8
 
лекц8
лекц8лекц8
лекц8
 
лекц7
лекц7лекц7
лекц7
 
лекц6
лекц6лекц6
лекц6
 
лекц6
лекц6лекц6
лекц6
 

лекц5

  • 1. ХӨРСНИЙ ДУЛААН Лекц 5 •Хичээлийн агуулга •Хөрсний дулаан •Дулааны эх үүсвэр •Дулааны шинж чанар •Дулааны горм
  • 2. ХӨРСНИЙ ДУЛААН  Хөрсний дулаан нь хөрсний үржил шимийн чухал хүчин зүйл юм.  Хөрс үүсвэрийн хөгжил ба үржил шимийг тодорхойлдог биологийн болон бусад бүх процессууд шууд холбоотой.  Хөрсний дулааны горим нь хөрс үүсэх процесс ба хөрсөнд явагдах биологийн, химийн, физикийн, биохимийн процесуудад чухал үүрэг гүйцэтгэнэ.  Хөрсний дулааны горимын үндсэн үзүүлэлт бол түүний температур юм.  Температурын хэлбэлзэл нь хөрсний бичил биетний тоо, тэдгэрийн эдвэхжил, органик үлдэгдэлийн задрах үйл явц, эрдэс бодисууд үүсэх ба мөн ялзмагын бодисийн хувирал зэргийг зохицуулж байдаг.  Хөрс халахад давснуудын уусах чадвар ихсэж улмаар элэгдэл, өгөршилийн процесс, химийн урвалууд идвэхтэй явагдана.  Мөн хөрсний чийг, агаарын хэлбэлзэл нь дулаанаас шууд хамаарна.
  • 3.
  • 4. ХӨРСНИЙ ДУЛААНЫ ЭХ ҮҮСВЭР  Нарны гэрлийн эрчим хүч нь хөрсний дулааны хамгийн гол их үүсвэр болно.  Хөрс нь өөрийн дулааныг гүн давхаргаасаа авдаг.  Хөрсөнд ирж байгаа нарны дулаан нь нэг хэсэг нь газарт шингэж дулаанд хувир ч хөрсийг халаадаг.  Харин нөгөө хэсэг нь хөрсний гадаргаас буцаж ойдог.  Нарны гарлийн эрчим нь хөрсөнд шингэх байдал нь газрын гадрага механик бүрэлдэхүүн бүтэц, чийгийн хэмжээ болон хөрсний өнгөн үе давхаргын өнгө заргаас ихээхэн хамаардаг.  Органик бодисуудын (бууц, ургамлын үлдэгдэл гэх мэт) задралын үед үүссэн дулаан нь хамгаалагдсан хөрсний ногооны аж ахуйд өргөн хэрэглэгддэг.
  • 5. ХӨРСНИЙ ДУЛААНЫ ШИНЖ ЧАНАР  Хөрс өөрийн огтлолын зузаанд дулааны энергийг шингээх ба дамжуулах чадварыг буй болгосон шинж чанарын нэгдлийг хөрсний дулааны шинж чанрууд гэнэ.  Үүнд дулаан шингээх саринуулах шинж чанар, дулааны багтаамж, дулаан дамжуулах чанар зэрэг орно.  Хөрсний нарны цацрагын эрчимийг өөртөө шингээхийг шингээх үзэгдэл гэнэ.  Хөрсний гадаргуу дээр тусч байгаа нарны цацрагын тодорхой нэгэн хэсгийг өөртөө шингээх буюу ойлгох чадварыг түүний дулаан шингээх буюу саринуулах шинж чанар гэнэ.  Газар зүйн ижил бүсэд орших төрөл бүрийн хөрс нь дулаан шингээх чадвараар өөр өөр байна.
  • 6. ХӨРСНИЙ ДУЛААНЫ ГОРИМ  Хөрсний дулааныг шингээх, дамжуулах, ялгаруулах зэрэг үзэгдэлийн нэгдлийг хөрсний дулааны горм гэнэ.  Хөрсний гадаргуу хөлдөх ба халахд түүний дулааны хамгийн их хэмжээ тогтмол байдаг.  Нарны гэрлийн эрчим хүчний хөрсөнд шингэх байдал нь газрын гадарга, механик бүрэлдэхүүн бүтэц, чийгийн хэмжээ болон хөрсний өнгөн үе давхаргын өнгө зэргээс ихээхэн хамаардаг.