1. НАРНЫ ЦАЦРАГ
ба агаарын температур

2. Нар бол амьдралыг
тэтгэгч эх булаг

3. Нар нь нарны системийн
хамгийн том гол цөм нь юмаа.
Наран дээр секунд тутам
олон сая атомын бөмбөг
дэлбэрч буй мэт цөмийн
урвал явагддагаас асар их
хэмжээний дулаан дэлхийд
ирж байдаг байна.

4. Нарны дотоод бүтэц

6. Нар нь дэлхий дээр амьдрал, хүн
төрөлхтөн оршин тогтнох үндэс юм.
 Нар нь галт бөмбөгтэй адил бөгөөд эргэн
тойрондоо гэрэл цацруулж дулаан
түгээдэг. Хэрвээ нар үгүй бол түнэр
харанхуй ноѐлж газар дэлхий мөсөөр
хучигдах байв. Өөрөөр хэлбэл, Нарны
халуун дотроо 12 сая бол гаднаа 6000
хэмийн дулаантай аж.

7. Нарны цөмд 40 сая градус байх ба түүний
цөмийн гадаргад 6 мянган градус халуун байдаг
ажээ. Энэ давхаргаас бүх чиглэлд гэрлийн энерги
цацардаг бөгөөд үүний өчүүхэн хэсэг нь дэлхийн
гадаргад ирдэг.
Нарнаас нэг минутанд ирж байгаа
энергийн хэмжээ манай дэлхий дээр нэг бүтэн
жил гаргаж авсан нүүрс, нефть, хүлрийг
шатаасантай тэнцдэг гэсэн тооцоог гаргасан
байна.
Нарнаас цацарч байгаа гэрлийг нарны цацраг
гэж нэрлэдэг.

8. Орчлон дэлхий дээр үүсэн хөгжиж
байгаа байгалийн бүхий л үзэгдэл, үйл
явцын үндэс нь нарны эрчим хүчтэй
шууд холбоотой юм.
Нарны цацраг ургамал, амьтан,
хүний үйл ажиллагаанд шийдвэрлэх
үүрэг гүйцэтгэнэ. Иймд аливаа нутаг,
орны уур амьсгал бүрэлдэн тогтоход
үндсэн хүчин зүйл нь нарны энерги
байдаг.

9. Нарнаас цацран ирж байгаа
туяат энерги агаар мандлын
дулааны солилцоо, агаарын
массуудын шилжилт зэрэг
нутаг орны уур амьсгалыг
бүрдүүлэгч хүчин зүйлсэд
нөлөөгөө үзүүлж байдаг
онцлогтой.

10. Газрын гадаргад ирж буй
нарны цацрагийн эрч хүчний хэмжээ,
түүний шингэц зэрэг нь олон хүчин
зүйлээс хамаарч газар нутаг бүхэнд
харилцан адилгүй ирдэг байна.
Чухамхүү энэ шинж
чанараас хамаарч нутаг орон бүрийн
уур амьсгал харилцан өөр хоорондоо
ялгаатай байх нөхцөл бүрдэнэ.

11. Энэ хэмжээг нарны
тусгалын өнцөг буюу
нарны өндөр гэдэг .
Түүнийг дараах
томъѐогоор тодорхойлдог .

12. Н=90 0-φ α

13. φ-тухайн газрын өргөрөг,
α-тухайн үед нар эгц тусаж
байгаа өргөрөг.
Нарны эгц тусгал хойд хагасад
байгаа үед (+) утгыг, өмнөд
хагасад байгаа үед (–) утгыг
ашиглана.

14. Нарны цацраг нь тусаж байгаа өнцөг хэдий чинээ
их байх тусам газрын гадаргын нэгж талбайд ирэх
нарны цацрагийн эрч хүч их байна. Харин нарны
өндөр бага болоход энэ үзүүлэлт буурч байдаг зүй
тогтолтой.
Нарны эрч хүчний хэмжээнд нарны өндөр
шийдвэрлэх үүрэг гүйцэтгэх боловч дараах зүйлс
нөлөөлнө. Үүнд:
- Нарны гэрлийн агаар мандлыг туулан ирж байгаа
замын урт
- Тухайн газар нутгийн газарзүйн байрлал

16. Нарны цацрагийг
Нийлмэл Ойсон Сарнисан
Шууд цацраг: цацраг:
цацраг:
цацраг: Агаарын хийн
Хэвтээ гадаргад Гадаргад молекулууд болон
тусаж байгаа тусаж байгаа хатуу хэсгүүд, усан
шулуун ба нарны цацраг дусал, тоос шороо,
сарнисан буюу нийлмэл мөсөн талстаас
Нарнаас шууд буюу сарниж байгаа
үүлгүй үед агаар
цацрагийн цацрагийн
нийлбэрийг зарим нь цацрагийн дэлхийн
мандлыг нэвтлэн гадаргаруу чиглэсэн
дэлхийн гадаргад ирж нийлмэл цацраг буцаж ойдог. цацраг бол сарнисан
буй цацраг юм. Нийт гэх бөгөөд Q Үүнийг ойсон цацраг юм. Нийт
ирж буй цацрагийн үсгээр цацраг гэх ба цацрагийн 25 орчим
31%-ийг эзэлнэ. Үүнийг тэмдэглэсэнбай Rк гэж хувийг эзэлдэг
S үсгээр тэмдэглэнэ. даг. тэмдэглэнэ. . байна. Үүнийг D
үсгээр тэмдэглэнэ.

17. Альбедо. Нийлбэр болон ойсон
цацрагийн хэмжээгээр нарны
цацрагийн чухал үзүүлэлт болох
альбедог тооцож гаргадаг. Ак гэж
тэмдэглэнэ.
Гадаргаас ойсон цацрагийн хэмжээг
альбедо гэнэ.

18. Ойсон цацрагийн хэмжээ дараах хүчин
зүйлүүдээс шалтгаална. Үүнд: газрын
гадаргын өнгө, чийгшил, ургамлан
бүрхэвч, түүний өнгө, цасан бүрхүүлийн
байдал, түүний нягт, зузаан гэх мэт.
Цасан бүрхүүлийн альбедо 40-60%,
ногоон ургамалынх 17-22% байдаг бол
усны альбедо түүнд тусаж байгаа нарны
цацрагийн өнцгөөс хамаардаг.

20. . Газрын гадаргын
дулааны балансын жилийн
хуваарилалт сэрүүн бүсэд
12-р сард хамгийн бага,
6-р сард хамгийн их
байдаг зүй тогтолтой.

21. Агаарын халуун хүйтнийг
температур гэнэ. Түүнийг
термометр багажаар
хэмжиж хэм буюу градус
нэгжээр илэрхийлнэ.

22. Одоо манай дэлхий дээр
температурыг Цельсийн ба
Франгетийн хуваарийг
нарийн хэмжилт
лабораторын нөхцөлд
Кельвений хуваарийг
хэрэглэдэг байна.

23. Цельсийн хуваариар ус 100 хэм
хөлдөх нь 0 хэм байдаг бол
франгетийнхаар ус буцлах нь 212
хөлдөх нь 32
кельвенийхээр ус буцлах нь 273
, хөлдөх нь 373
хэм байдаг байна.

24. Германы физикч Г.Франгейтын
зохиосон англи хэлтэй улс
орнуудад хэрэглэдэг Т-н хуваарь
Франгейтын хуваарийг Цельсийн
хуваарь болгоход дараах томъѐог
ашиглана. .

25. Температур хэмжигч багаж

26. tС=5/9х(tF-32)=
tF=9/5х(tC+32)=

27. Нарнаас ирэх
цацрагийн нөлөөгөөр
дэлхийн газар орны
агаарын температур
янз бүр байдаг.

28. Температурын өөрчлөлт нь
Үүнээс гадна газрын
гадаргаас өндөрсөх тусам
агаарын температур 100
м-т 0,6 хэмээр буурдаг зүй
тогтолтой байна.

30. Дэлхийн гадарга дээрх агаарын
температурын хуваарилалт

31. Агаарын температур нь
дэлхийн газар орон бүрд
янз яүр байдаг . Үүнийг
температурын
хувиарлалт гэж нэрлэнэ.

32. Агаар мандал дахь температурын
хуваарилалт, түүний хувьсалт өөрчлөлтийн
ерөнхий зүй тогтлыг агаар мандлын дулааны горим
гэдэг. Агаар мандлын дулааны горим нь тухайн
нутгийн уур амьсгалын тодорхойлох голлох
үзүүлэлтийн нэг мөн. Энэ нь агаар болон хүрээлэн
байгаа орчны хоорондох дулааны солилцоогоор
илэрхийлэгдэнэ. Хүрээлэн байгаа орчин гэдэгт
газрын гадарга, агаар мандал, усан мандал,
биомандал зэргийг хамааруулж ойлгодог.

33. Дулааны бүс
Тропосфер ба газрын гадаргын хооронд
байнга дулаан хүйтэн агаарын
солилцоо явагдаж байдаг. Мөн ус
хуурай газрын халж хөрөх нь бас
ялгаатай байдаг. Ийм учраас хойд
хагас өмнөд хагасаас илүү дулаан
байдаг байна. Энэ Температурын
ялгаатай байдлаас болж дэлхий дээр
дулааны 7 бүс ялгадаг.

34. Гол нь тухайн газар орны дундаж
температурыг илтгэсэн
изотермээр зааглагддаг.
Изотерм гэдэг нь ижил дулаан
ижил температурын ижил утгуудыг
холбосон муруй шугам юм.

35. Дулааны Зонхилох
бүсүүд
Хамрах нутаг онцлог
температу
р
Халуун Экватор орчмын дал мод
бүс +20 С шүрэн арал бүхий нутгийг
хамардаг .
Сэрүүн Дэлхийн хойд өмнөд хагасын
бүс +10 С халуун бүслүүрийн 2 талын
модлог ургамлын тархсан
нутгийг хамарпаг.
Хүйтэн Сэрүүн бүсийн 2 талд туйл
бүс 0С хүртэлх нутгийг хамардаг.
Мөнх Туйл орчмын нутгийг хамарна.
хүйтний Дулаан нь
0С

36. Дасгал
бодлого

37. 1. Аялагчид 2000м –н өндөр
ууланд аялаж явсан ба
газрын гадаргад агаарын Т-
+20 хэм байсан бол
аялагчидын байгаа 2000м –н
өндөр ууланд хэдэн хэм
байсан бэ?

38. Дээрх бодлогын зөв
хариултыг сонго.
А. 8 в. -8
с. 12 х. -20

39. үнэмлэхүй Уулын бэлд Эдгээр
өндөр уулсын
уулын оройд
Уулын оройд хэдэн
нэр хэм
байгааг
ол
Килиманд 5200м 1000м ?
жаро
Хималай 8848м 1000м ?
Таван 4673м 560м ?
богд

40. Агаарын температурын аж ахуйд
үзүүлэх нөлөө ач холбогдол
япончууд сэргээгдэх эрчим хүчийг маш эрчим
хөгжүүлсээр байна. Өмнө нь Япончууд далайн
давалгаа, гүүрний чичирхийлэл зэргээс эрчим хүч
гарган авчч буй талаар мэдээлж байсан.
Тэгвэл саяхан тус улсад нарны зайгаар батарейгаа
цэнэглэдэг гар утсыг үйлдвэрлэжээ.
Өнөөдөр нарны зайн системийг худгийн насос,
гэрэлтүүлэг, батарейг цэнэглэх, сүлжээнд эрчим хүч
нийлүүлэх болон бусад хэрэглээнд эрчим хүч
үйлдвэрлэхэд ашиглаж байна.

41. Агаарын температур аж
ахуйд , хүний амьдрал
байдалд яаж нөлөөлөх
талаар дүгнэлт хийн ярилц .

42. Нарны ашиглалт