Διόδωρος Σικελιώτης-(3) - http://www.projethomere.com

2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

3. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ριεχομένων των δύο προηγουμένων βιβλίων (κεφ. 1), ο Διό­δωρος
αποδεικνύει την αρχαιότητα των Αιθιόπων (κεφ 2-4)
και περιγράφει τα έθιμα των κατοίκων της Μερόης και των
περιχώρων της (κεφ. 5-10). Ακολουθεί σύντομη αναφορά
στις πηγές του (κεφ. 11) και λεπτομερής περιγραφή των
εργασιών στα χρυσορυχεία Αιγύπτου και Αιθιοπίας (κεφ.
12-14). Στη συνέχεια γίνεται μακρά εθνογραφική μελέτη
(κεφ. 15-34) που αφορά τους Ιχθυοφάγους, που κατοικούν
στα παράλια της Ερυθράς Θαλάσσης, καθώς και των φυλών
που ζουν στις μεσημβρινές περιοχές της Αιθιοπίας. Τα επό­μενα
τρία κεφάλαια (κεφ. 35-27) είναι αφιερωμένα στην πα­νίδα
εκείνων των περιοχών, ενώ στη συνέχεια ακολουθεί
«Περίπλους» του Αραβικού κόλπου, αρχίζοντας πρώτα
από τη δυτική ακτή κι ύστερα την ανατολική (38-48).
Το δεύτερος μέρος, που είναι και συντομότερο, αφιερώ­νεται
στη μυθολογία των «Λιβύων». Μετά από σύντομη
περιγραφή της χώρας (49-51), ο Διόδωρος εκθέτει τη μυθο­λογία
της — ιστορία των Αμαζόνων της Λιβύης (κεφ. 52-
55), μυθολογία των Ατλαντίων (56-57 και 60-61) και ιστορία
του λιβύου Διονύσου (67-74). Τούτη η έκθεση διακόπτεται
σε δύο σημεία, όπου παρατίθενται άλλες παραδόσεις — οι
παραδόσεις των Φρυγών σχετικά με την Κυβέλη (58-59) και
των Ελλήνων σχετικά με τον Διόνυσο (62-66).
Με το Τρίτο τούτο Βιβλίο ο Διόδωρος κλείνει τα ιστο-
ρούμενα και μυθολογούμενα των βαρβάρων και από το Τέ­ταρτο
μπαίνει στην ελληνική μυθολογία.

4. ΚΕΙΜΕΝΟ - ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

5. Τάδε ενεστιν έν τη τρίτη των Διόδωρου βίβλων.

6. Το τρίτο βιβλίο του Διόδωρου περιέχει τα εξής
Για τους Αιθίοπες τους πέρα από τη Λιβύη1 και για τις
αρχαίες παραδόσεις τους.
Για τα μεταλλεία χρυσού που βρίσκονται στις εσχατιές
της Αιγύπτου και για την κατεργασία του χρυσού.
Για τα έθνη που κατοικούν στα παράλια του Αραβικού
κόλπου και γενικά σ' όλα τα παράλια του ωκεανού μέχρι
την Ινδία. Σ' αυτά αναπτύσσονται τα έθιμα του κάθε
έθνους και για ποιες αιτίες πολλά εξιστορούνται από αυ­τούς
εντελώς παραλλαγμένα και απίστευτα ένεκα της πα­ραδοξότητας
τους.
Για τις αρχαίες παραδόσεις της Λιβύης και για την
ιστορία των Γοργόνων, των Αμαζονίδων, του Άμμωνος
και του Άτλαντα.
Για τους μύθους σχετικά με τη Νύσα, στους οποίους
περιλαμβάνονται και τα περί Τιτάνων, Διονύσου και της
μητέρας των θεών.

7. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

8. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
μάζονται αυτόχθονες, συμφωνούν σχεδόν οι πάντες2 , το
ότι, επίσης, είναι πιθανό εκείνοι που κατοικούν στη με­σημβρία
να είναι οι πρώτοι άνθρωποι που ζωογονήθηκαν
από τη γη είναι προφανές για τον καθένα- επειδή η θερμό­τητα
του ήλιου αποξήραινε τη γη, υγρή ακόμη κατά τη
γένεση του σύμπαντος, και τη ζωογονούσε, εύλογο είναι ο
τόπος ο εγγύτερος στον ήλιο πρώτος να φέρει έμψυχα
πλάσματα. Λένε επίσης οι ιστορικοί πως πρώτα σ' αυτούς
υποδείχτηκε να τιμούν τους θεούς και να κάνουν θυσίες,
πομπές και πανηγύρεις και όλα τα υπόλοιπα με τα οποία οι
άνθρωποι τιμούν τα θεία- γι' αυτό και η ευσέβεια τους είναι
διαβόητη σ' ολόκληρη την ανθρωπότητα και θεωρείται πως
οι θυσίες των Αιθιόπων είναι οι πλέον ευχάριστες στα
θεία3. Μάρτυρα των λόγων τους επικαλούνται τον αρχαιό­τερο
ίσως και περισσότερο απ' όλους τους ποιητές τιμώ­μενο
από τους Έλληνες" διότι αυτός στην «Ιλιάδα» εμφα­νίζει
τον Δία και τους άλλους θεούς να αποδημούν μαζί του
στην Αιθιοπία, για τις θυσίες που απονέμονται σ' αυτούς
κάθε χρόνο αλλά και για το κοινό με τους θεούς συμπόσιο
που παρατίθεται από τους Αιθίοπες4,
Γιατί ο Δίας στον Ωκεανό με τους αψεγάδιαστους
Αιθίοπες
κίνησε χθες για να δειπνήσει, και τον συνόδευσαν κι όλοι
οι θεοί.
Λένε, επίσης, πως η ευσέβεια που δείχνουν προς τους θεούς
τούς μεταφέρει ολοφάνερα τη χάρη τους, με το να μην
έχουν γευτεί ποτέ ξενόφερτη δεσποτεία- διότι από πάντα
απολαμβάνουν την ελευθερία και τη μεταξύ τους ομόνοια,
μολονότι πολλοί και δυνατοί εκστράτευσαν εναντίον τους
και κανείς δεν πέτυχε τα σχέδια του.

9. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

10. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
3. 0 Καμβύσης, που εκστράτευσε εναντίον τους με
μεγάλη δύναμη, έχασε ολόκληρη τη στρατιά του, ενώ ο
ίδιος εκτέθηκε στους μεγαλύτερους κινδύνους5. Η Σεμίρα­μις,
επίσης, ονομαστή για το μέγεθος των στόχων και των
έργων της πολύ λίγο προχώρησε μέσα στην Αιθιοπία και
εγκατέλειψε την εκστρατεία εναντίον του έθνους στο σύνο­λο
του. Ο Ηρακλής και ο Διόνυσος που πάτησαν ολόκληρη
την οικουμένη μόνο τους Αιθίοπες που κατοικούν πάνω
από την Αίγυπτο δεν υπέταξαν, τόσο ένεκα της ευσέβειας
των ανθρώπων όσο και λόγω των δυσκολιών που παρου­σίαζε
η επιχείρηση. Οι Αιθίοπες λένε πως και οι Αιγύπτιοι
είναι δικοί τους άποικοι, με τον Όσιρι επικεφαλής της
αποικίας. Διότι, γενικά, η Αίγυπτος που υπάρχει σήμε­ρα,
λένε, δεν ήταν χώρα, αλλά είχε γίνει θάλασσα κατά
την αρχική σύσταση του κόσμου, αργότερα, όμως, ο Νεί­λος,
όποτε ανέβαινε η στάθμη του, με την ιλύ που κατέ­βαζε
από την Αιθιοπία σχημάτισε σιγά σιγά προσχώσεις6 .
Το ότι ολόκληρη η χώρα τους έχει σχηματιστεί από προ­σχώσεις
ποταμού το αποδεικνύει πεντακάθαρα αυτό που
γίνεται στις εκβολές του Νείλου" διότι συνεχώς, κάθε χρό­νο,
με την καινούρια ιλύ που μαζεύεται στα στόμια του
ποταμού, το πέλαγος φαίνεται να απωθείται από τις προ­σχώσεις
και η χώρα να αυξάνει. Τα περισσότερα επίσης
έθιμα των Αιγυπτίων λένε πως αρχικά ήταν αιθιοπικά,
καθόσον οι άποικοι διατήρησαν τις παλαιές τους συνή­θειες.
Η πεποίθηση, για παράδειγμα, ότι οι βασιλιάδες
είναι θεοί, η μεγάλη φροντίδα που δείχνουν σχετικά με
την ταφή, καθώς και πολλά άλλα παρόμοια που κάνουν
έχουν την αρχή τους σε πρακτικές των Αιθιόπων, οι μορ­φές
επίσης των αγαλμάτων και οι τύποι των γραμμάτων
είναι αιθιοπικά. Οι Αιγύπτιοι έχουν δύο είδη γραφής7 , τη
μία, που τη λένε δημοτική, τη μαθαίνουν όλοι, την άλλη, τη
λεγόμενη ιερή, τη γνωρίζουν μόνο οι ιερείς στους Αιγυ-
31

11. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
32

12. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
πτίους, που τη μαθαίνουν από τους πατεράδες τους ως
απόρρητο, ενώ στους Αιθίοπες τούτες τις γραφές τις χρη­σιμοποιούν
όλοι. Οι τάξεις, επίσης, των ιερέων έχουν πα­ραπλήσια
οργάνωση και στα δύο έθνη- διότι όλοι όσοι
υπηρετούν τους θεούς κάνουν καθαρμούς, είναι ξυρισμένοι
με τον ίδιο τρόπο8 , έχουν τις ίδιες στολές και τύπο σκή­πτρου
σε σχήμα αρότρου, που κρατούν οι βασιλιάδες φο­ρώντας
μακριά σκουφιά που στην άκρη καταλήγουν σε
ομφαλό και είναι περιτυλιγμένα από τα φίδια που αποκα­λούν
ασπίδες- τούτο το παράσημο φαίνεται πως υποδηλώ­νει
ότι όποιος τολμήσει να επιτεθεί στον βασιλιά θα δεχτεί
δάγκωμα θανατηφόρο9 . Οι Αιθίοπες λένε και πολλά άλλα
σχετικά με την αρχαιότητα των ιδίων και το γεγονός ότι οι
Αιγύπτιοι είναι άποικοι, για τα οποία όμως δεν είναι α­νάγκη
να γράψουμε.
4. Τώρα, όμως, πρέπει να μιλήσουμε και για τα αιθιο-
πικά γράμματα που στους Αιγυπτίους καλούνται ιερογλυ­φικά,
ώστε να μην παραλείψουμε τίποτα από την αρχαιό­τητα
τους. Τυχαίνει, λοιπόν, οι χαρακτήρες της γραφής
τους να μοιάζουν με ζώα κάθε είδους, με ανθρώπινα ά­κρα,
ακόμα και με εργαλεία και μάλιστα ξυλουργικά- διότι,
στη γραμματική τους, δεν αποδίδεται με τη σύνθεση των
συλλαβών η έννοια που εκφράζουν, αλλά με την εμφάνιση
των αντικειμένων που αντιγράφονται και τη μεταφορική
σημασία που, με την εξάσκηση, εντυπώνεται στη μνήμη
τους. Ζωγραφίζουν, ας πούμε, ένα γεράκι, έναν κροκόδει­λο,
ένα φίδι ή, από το ανθρώπινο σώμα, το μάτι, το χέρι,
το πρόσωπο ή άλλα παρόμοια. Σ' αυτούς, λοιπόν, το γε­ράκι
σημαίνει κάθε τι που γίνεται γρήγορα, επειδή τούτο
το ζ ώ ο είναι το πιο γρήγορο από τα πτηνά. Έτσι μεταφέ­ρεται
η έννοια, με την κατάλληλη μεταφορά, σε κάθε τι
που είναι ταχύ και σε κάθε τι που επιδέχεται την έννοια
33

13. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
34

14. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
της ταχύτητας, με τον ίδιο τρόπο σχεδόν που γίνεται και
στα λόγια. 0 κροκόδειλος, τώρα, σημαίνει κάθε τι κακό,
ενώ το μάτι είναι ο τηρητής της δικαιοσύνης και ο φύλακας
ολόκληρου του σώματος1 0 . Από τα άκρα, δεξί χέρι με
ανοικτά δάχτυλα σημαίνει προσπορισμό των αναγκαίων
για τον βίο, ενώ το αριστερό κλεισμένο σημαίνει διατήρη­ση
και φύλαξη χρημάτων". Η ίδια λογική ισχύει και για
τους υπόλοιπους χαρακτήρες, που αντιπροσωπεύουν τα
μέρη του σώματος, τα εργαλεία και όλα τ' άλλα. Παρακο­λουθώντας
προσεκτικά τις έννοιες που ενυπάρχουν στο
καθένα, μετά από πολύχρονες μελέτες και μνημονικές α­σκήσεις
του μυαλού, διαβάζουν με τη συνήθεια κάθε τι που
έχει γραφτεί.
5. Από τα έθιμα των Αιθιόπων, δεν είναι και λίγα εκείνα
που θεωρούνται ότι διαφέρουν κατά πολύ από εκείνα των
υπολοίπων λαών, και περισσότερο όσα έχουν να κάνουν με
την εκλογή των βασιλιάδων. Οι ιερείς προκρίνουν τους
καλύτερους εξ αυτών και όποιον από τους επιλεγμένους
καταλάβει1 2 ο θεός, κατά τη σύμφωνα με μια συνήθεια
εορταστική περιφορά του, αυτόν εκλέγει βασιλιά το πλή­θος
· και αμέσως τον προσκυνάει και τον τιμάει ως να ήταν
θεός ο ίδιος, θεωρώντας πως η θεία πρόνοια εμπιστεύτηκε
στα χέρια του την εξουσία. Ο εκλεγμένος ακολουθεί τρόπο
ζωής καθορισμένο από τους νόμους και, κατά τα λοιπά, οι
πράξεις του ακολουθούν τις πατροπαράδοτες συνήθειες",
μην απονέμοντας ούτε ευεργεσία ούτε τιμωρία σε κανέναν
αντίθετη σε ό,τι είχε θεωρηθεί νόμιμο εξ αρχής. Υπάρχει
σ' αυτούς η συνήθεια ο βασιλιάς να μην θανατώνει κανέναν
από τους υπηκόους του, ακόμα κι αν έχει καταδικαστεί σε
θάνατο και αποδειχτεί άξιος της τιμωρίας, αλλά στέλνει
στον άνθρωπο που παρανόμησε κάποιον από τους υπηρέτες
με σημάδι του θανάτου, κι αυτός, μόλις δει το σημάδι,
35

15. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
36

16. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
αποσύρεται στο σπίτι του και αφαιρεί μόνος του τη ζωή
του. Το να εξοριστεί από τη χώρα του στη γειτονική και μ'
αυτή την αλλαγή πατρίδας να πληρώσει το τίμημα της
παρανομίας του, όπως γίνεται στους Έλληνες, δεν επιτρέ­πεται
σε καμία περίπτωση. Γι αυτό, λένε, πως κάποιος,
που του έστειλε ο βασιλιάς το θανατηφόρο σημάδι, απο­φάσισε
να φύγει από την Αιθιοπία, αλλά η μητέρα του το
κατάλαβε και του έσφιξε τον λαιμό με τη ζώνη της, εκείνος
δεν τόλμησε ν' απλώσει χέρι επάνω της και υπέμεινε το
πνίξιμο μέχρι να πεθάνει, για να μην αφήσει στην οικογέ­νεια
του μεγαλύτερο όνειδος14.
6. Το πιο παράδοξο όμως απ' όλα είναι αυτό που γίνεται
με τον θάνατο των βασιλιάδων1 5 . Στη Μερόη, οι ιερείς που
είναι αφιερωμένοι στην υπηρεσία και τη λατρεία των θεών,
δεδομένου ότι ανήκουν στη σημαντικότερη και ισχυρότερη
τάξη, όποτε τους φανεί σκόπιμο, στέλνουν αγγελιαφόρο
στον βασιλιά παραγγέλνοντας του να πεθάνει. Διότι τους
το αποκάλυψαν με χρησμό οι θεοί και, με κανέναν τρόπο,
το γένος των θνητών δεν επιτρέπεται να παραβλέπει το
πρόσταγμα των αθανάτων. Συνοδεύουν την εντολή τους
και με άλλα επιχειρήματα, τέτοια που θα γίνονταν απο­δεκτά
από την απλοϊκή διάνοια που ανατράφηκε μέσα σε
συνήθειες αρχαίες και δυσεξάλειπτες και δεν έχει επιχει­ρήματα
να εναντιωθεί σε προσταγές που δεν υπαγορεύονται
από την ανάγκη. Έτσι, λοιπόν, κατά τα αρχαία χρόνια,
υπάκουαν οι βασιλιάδες στους ιερείς, όχι αναγκασμένοι
από όπλα ή βία αλλά από αυτήν ακριβώς τη δεισιδαιμονία
που επικρατούσε στους λογισμούς τους. Κατά τη βασιλεία
όμως του δεύτερου Πτολεμαίου, ο βασιλιάς των Αιθιόπων,
Εργαμένης, έχοντας λάβει ελληνική αγωγή κι έχοντας
σπουδάσει φιλοσοφία, πρώτος πήρε το θάρρος να περιφρο­νήσει
το πρόσταγμα. Πήρε, λοιπόν, απόφαση αντάξια της
37

17. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
38

18. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
βασιλείας και μπήκε με [τους] στρατιώτες στο άβατο, όπου
βρισκόταν ο χρυσός ναός των Αιθιόπων, έσφαξε όλους τους
ιερείς και καταλύοντας τούτη τη συνήθεια κυβέρνησε σύμ­φωνα
με τις δικές του αποφάσεις1 6 .
7. Όσο για το έθιμο που αφορούσε τους φίλους του
βασιλιά, αν και παράδοξο, παραμένει, έλεγαν, μέχρι και
τους δικούς μας χρόνους. Λένε, λοιπόν, πως υπάρχει η
συνήθεια στους Αιθίοπες, αν τύχει και κοπεί κάποιο μέρος
του σώματος του βασιλιά για οποιαδήποτε αιτία, όλοι οι
φίλοι του να κόβουν επίσης το δικό τους με τη θέληση τους"
διότι θεωρούν ντροπή να έχει κοπεί το πόδι του βασιλιά και
οι φίλοι του να είναι αρτιμελείς και να μην τον ακολουθούν
όλοι στις εξόδους τους όντας το ίδιο κουτσοί- διότι θα ήταν
άτοπο να συμπενθεί και να συλλυπάται και να συμμετέχει
εξ ίσου σε κάθε άλλο καλό ή κακό η σταθερή φιλία, αλλά να
μην συμπάσχει στα βάσανα του σώματος. Λένε, επίσης,
πως είναι συνήθειο και να πεθαίνουν εκούσια οι φίλοι μαζί
με τον βασιλιά και πως αυτό είναι ένδοξος θάνατος και
μάρτυρας της αληθινής φιλίας. Γι' αυτό και δεν είναι εύ­κολο
να γίνει συνωμοσία στους Αιθίοπες κατά του βασιλιά,
δεδομένου ότι προνοούν για την ασφάλεια του εξ ίσου και
όλοι οι φίλοι του. Αυτά, λοιπόν, είναι τα έθιμα των Αιθιό­πων
που ζουν στην πρωτεύουσα τους κι εκείνων που κα­τοικούν
στο νησί Μερόη1 7 και στην περιοχή που είναι κοντά
στην Αίγυπτο.
8. Υπάρχουν, όμως, και άλλες πολυπληθείς φυλές Αι­θιόπων,
που άλλες κατοικούν στην παραποτάμιο περιοχή
κι απ' τις δυο μεριές του Νείλου και στα νησιά του ποτα­μού,
άλλες νέμονται την περιοχή που συνορεύει με την
Αραβία1 8 κι άλλες έχουν εγκατασταθεί στο εσωτερικό της
Λιβύης. Οι περισσότεροι από αυτούς, και κυρίως εκείνοι
39

19. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
40

20. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
που κατοικούν κοντά στο ποτάμι, στο χρώμα είναι μαύροι,
στην όψη έχουν πλακουτσή μύτη και στην τριχοφυία είναι
δασείς. Στην ψυχή τους είναι εντελώς άγριοι και εμφανί­ζονται
θηριώδεις, όχι όμως τόσο στις διαθέσεις όσο στον
τρόπο ζωής- είναι παμβρόμικοι σ' όλο τους το σώμα,
αφήνουν τα νύχια τους μακριά σαν τα θηρία και απέχουν
όσο δεν παίρνει άλλο από την ανθρώπινη φιλανθρωπία
μεταξύ τους" μιλώντας με τόνο οξύ και μην έχοντας την
παραμικρή λειτουργία της πολιτισμένης ζωής, παρουσιά­ζουν
τεράστιες διαφορές στα ήθη από εμάς. Είναι εξοπλι­σμένοι
άλλοι με ασπίδες από ακατέργαστο δέρμα βοδιών
και μικρά δόρατα, άλλοι με χωρίς βρόχο ακόντια1 9 , κι
άλλες φορές με ξύλινα τόξα τετράπηχα, με τα οποία το­ξεύουν
πατώντας τη μια άκρη με το πόδι, και όταν κατα­ναλωθούν
τα βέλη, συνεχίζουν τον αγώνα με ξύλινα ρόπα­λα.
Εξοπλίζουν και τις γυναίκες, θέτοντας όμως γ ι ' αυτές
όριο ηλικίας, από τις οποίες οι περισσότερες ακολουθούν το
έθιμο να φέρουν χάλκινο κρίκο μέσα στο χείλος του στό­ματος.
Μερικοί επίσης απ' αυτούς δεν χρησιμοποιούν ρού­χα,
περνάνε τη ζωή τους γυμνοί στους αιώνες και μόνο για
τους καύσωνες φτιάχνουν μόνοι τους απ' ό,τι τους τύχει
κάτι να τους προστατεύει" μερικοί κόβουν τις ουρές των
προβάτων από πίσω και καλύπτουν με αυτές τα ισχία, λες
και κρύβουν την ντροπή τους2 0 - άλλοι χρησιμοποιούν τις
προβιές των εξημερωμένων ζώων, ενώ υπάρχουν και άλλοι
που καλύπτουν το σώμα τους μέχρι τη μέση με ζωστήρες
που πλέκουν από τρίχες, δεδομένου ότι τα πρόβατα τους
δεν έχουν μαλλί λόγω της ιδιαίτερης φύσης της χώρας. Η
τροφή που χρησιμοποιούν μερικοί είναι από τον καρπό που
γίνεται στα νερά, ο οποίος βγαίνει αυτοφυής γύρω στις
λίμνες και στις ελώδεις περιοχές, άλλοι κόβουν τα κλαδιά
των πιο τρυφερών δέντρων, με τα οποία σκιάζουν και το
σώμα τους για να το δροσίσουν το μεσημέρι, υπάρχουν και
41

21. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
42

22. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
μερικοί που σπέρνουν σουσάμι και λωτό κι εκείνοι είναι
που τρέφονται με τις τρυφερότερες ρίζες των καλαμιών.
Επίσης, δεν είναι και λίγοι όσοι έχουν εξασκηθεί στην
τέχνη του τόξου και τοξεύουν εύστοχα πολλά πετούμενα,
με τα οποία αναπληρώνουν τις ελλείψεις της φύσεως- οι
περισσότεροι όμως περνάνε όλη τους τη ζωή με κρέας,
γάλα και τυρί από τα κοπάδια.
9. Σ χ ε τ ι κ ά με τους θεούς, εκείνοι που κατοικούν πάνω
από τη Μερόη έχουν διπλές αντιλήψεις. Θεωρούν πως
μερικοί από αυτούς έχουν φύση αιώνια και άφθαρτη, όπως
είναι ο ήλιος, η σελήνη και ο σύμπας κόσμος, ενώ για τους
άλλους πιστεύουν πως μετέχουν της θνητής φύσεως και
πως λόγω της αρετής και των ευργεσιών που πρόσφεραν
στην ανθρωπότητα αξιώθηκαν τ ι μ έ ς αθανάτων για παρά­δειγμα,
την Ίσιδα και τον Πάνα, καθώς και τον Ηρακλή
και τον Δία2 1 , τους σέβονται διότι θεωρούν πως το ανθρώ­πινο
γένος ευεργετήθηκε από αυτούς περισσότερο από κάθε
άλλον. Υπάρχει όμως κι ένας μικρός αριθμός Αιθιόπων που
δεν πιστεύουν στην ύπαρξη θ ε ώ ν γ ι ' αυτό και βρίζουν τον
ήλιο, όταν ανατέλλει, θεωρώντας τον τον μεγαλύτερο εχθρό
τους, και καταφεύγουν στις ελώδεις περιοχές2 2 . Διαφορε­τικά
έθιμα έχουν, επίσης, και ως προς τους νεκρούς τους·
άλλοι τους ξαποστέλνουν πετώντας τους στον ποταμό,
θεωρώντας το ως την καλύτερη ταφή, κι άλλοι τους περι-
χέουν με γυαλί και τους φυλάνε στα σπίτια τους, πιστεύο­ντας
πως δεν πρέπει ούτε οι συγγενείς να αγνοούν την όψη
των πεθαμένων ούτε τα μέλη του γένους να ξεχνούν τους
οικείους τους, μερικοί άλλοι τους βάζουν σε πήλινα φέρε­τρα
και τους θάβουν ολόγυρα από τα ιερά, και θεωρούν
πως ο όρκος που παίρνεται στ' όνομα τους είναι ο βαρύτε­ρος.
Ενώ τη βασιλεία, άλλοι την αναθέτουν στους ομορφό­τερους,
διότι θεωρούν και τα δυο, τη μοναρχία, δηλαδή, και
43

23. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
44

24. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
την ομορφιά, δώρα της τύχης, άλλοι παραδίδουν την αρχή
στους πιο επιμελείς κτηνοτρόφους, ως τους μόνους που θα
φροντίσουν με τον καλύτερο τρόπο τους υπηκόους, ενώ
άλλοι απονέμουν τούτη την τιμή στους πιο πλούσιους,
θεωρώντας πως μόνο εκείνοι έχουν τη δυνατότητα να βοη­θήσουν
τον λαό λόγω της περιουσίας που διαθέτουν, υπάρ­χουν
κι εκείνοι που εκλέγουν βασιλιάδες όσους ξεχωρίζουν
για την ανδρεία τους, κρίνοντας πως εκείνοι που.μπορούν
να είναι οι πιο άξιοι στον πόλεμο είναι οι μόνοι που αξίζουν
τα πρωτεία.
10. Στην περιοχή παρά τον Νείλο στην πλευρά της
Λιβύης υπάρχει ένα μέρος που ξεχωρίζει για την ομορφιά
του- διότι παράγει άφθονα και ποικίλα τρόφιμα και προ­σφέρει
κατάλληλη προστασία από τους καύσωνες την κα­ταφυγή
στα έλη" γ ι ' αυτό και ο τόπος τούτος αποτελεί
αντικείμενο διαμάχης ανάμεσα σε Λιβύους και Αιθίοπες,
που βρίσκονται μονίμως σε εμπόλεμη κατάσταση γ ι ' αυ­τόν.
Σ' εκείνο το μέρος μαζεύεται και πλήθος ελεφάντων
από την πάνω περιοχή, όπως λένε μερικοί, για την αφθονία
και την απόλαυση των βοσκοτόπων διότι έλη θαυμαστά
εκτείνονται στις όχθες του ποταμού, 'στα οποία φύεται
πολλή και κάθε είδους τροφή. Έ τ σ ι , όταν οι ελέφαντες
γευτούν τα βούρλα και τα καλάμια, μένουν εκεί λόγω
•της γλυκύτητας της τροφής και καταστρέφουν τη διαμονή
των ανθρώπων αιτία για την οποία οι άνθρωποι αναγκά­ζονται
να φεύγουν από τούτους τους τόπους, και να ζουν
νομάδες σε σκηνές και, εν ολίγοις, να ορίζει το συμφέρον
τα όρια της πατρίδας τους. Οι αγέλες, τώρα, των εν λόγω
θηρίων εγκαταλείπουν την ηπειρωτική χώρα, επειδή εκεί
σπανίζει η τροφή, δεδομένου πως αμέσως μόλις φυτρώσει
κάτι από τη γ η , ξεραίνεται" ένεκα, λοιπόν, του υπερβολι­κού
καύσωνα και της έλλειψης ποταμίσιου ή πηγαίου νε-
45

25. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
46

26. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
ρού, η τροφή που τυχαίνει να β γ ε ι είναι σκληρή και σπάνια.
Όπως λένε δε μερικοί, υπάρχουν και φίδια απίστευτου
πλήθους και μεγέθους στη λεγόμενη περιοχή των αγρίων
θηρίων τούτα τα φίδια επιτίθενται στους ελέφαντες2 3 στα
μέρη που μαζεύεται νερό και, καθώς τους ορμάνε με φόρα,
τυλίγουν τ ι ς σπείρες του σώματος τους στα πόδια τους και,
χωρίς να τους αφήνουν, σφίγγουν βίαια τα δεσμά τους, έως
ότου τα θηρία βγάλουν αφρούς και πέσουν από το βάρος.
Έπειτα, μαζεύονται γύρω από το ζώο που έπεσε και το
τρώνε, νικώντας το εύκολα λόγω της δυσκινησίας του.
Απομένει όμως η απορία για ποια αιτία δεν ακολουθούν
τους ελέφαντες, κατά τη συνήθη αναζήτηση των τροφών
τους, στην προαναφερθείσα παραποτάμια περιοχή, λένε
όμως ότι φίδια τέτοιου μεγέθους αποφεύγουν τις επίπεδες
περιοχές και μένουν συνέχεια στις υπώρειες βουνών σε
φαράγγια που είναι κατάλληλα λόγω του μήκους τους
και σε σπήλαια κατάλληλα για το βάθος τους" κατά συνέ­πεια,
δεν φεύγουν ποτέ από τους τόπους που είναι κατάλ­ληλοι
γ ι ' αυτά και τους έχουν συνηθίσει, διότι η ίδια η
φύση είναι ο δάσκαλος όλων των ζώων για τα τέτοιου
είδους πράγματα. Για τους Αιθίοπες, λοιπόν, και τη χώρα
τους τόσα είχαμε να πούμε.
11. Όσον αφορά τους ιστορικούς θα πρέπει να τους
ξεχωρίσουμε, γιατί πολλοί που έχουν γράψει για την Αί­γυπτο
και την Αιθιοπία, εκ των οποίων άλλοι έδωσαν
πίστη σε ψευδείς φημολογίες και άλλοι έπλασαν πολλά
από μόνοι τους προς χάρη της ψυχαγωγίας, δικαίως δεν
γίνονται πιστευτοί. Έ τ σ ι , ο Αγαθαρχίδης ο Κνίδιος2 4 , στο
δεύτερο βιβλίο του έργου του για την Ασία, και ο Αρτεμί­δωρος
ο Εφέσιος2 5 που συνέταξε γεωγραφίες, στο όγδοο
βιβλίο του, καθώς και μερικοί άλλοι που κατοικούσαν στην
Αίγυπτο, που έχουν εξιστορήσει τα περισσότερα απ' όσα
47

27. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
48

28. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
ειπώθηκαν παραπάνω, το έκαναν με επιτυχία σε κάθε
σχεδόν περίπτωση. Καθότι κι εμείς, όσον καιρό μείναμε
στην Αίγυπτο, συναντηθήκαμε με πολλούς από τους ιερείς
και συνομιλήσαμε με ουκ ολίγους πρεσβευτές από την
Αιθιοπία που βρίσκονταν εκεί' και αφού τους ρωτήσαμε
να μάθουμε με ακρίβεια το κάθε τι και ελέγξαμε τα λεγό­μενα
των ιστορικών, ακολουθήσαμε στη συγγραφή μας τις
εκδοχές με τις οποίες συμφωνούν περισσότερο.
Σχετικά, λοιπόν, με τους Αιθίοπες που κατοικούν στα
δυτικά, ας αρκεστούμε στα λεχθέντα, ενώ τώρα θα εξετά­σουμε
εν μέρει εκείνους που κατοικούν προς τη μεσημβρία
και την Ερυθρά θάλασσα2 6 . Θεωρούμε δε πως καλό είναι
πρώτα να μιλήσουμε για την επεξεργασία του χρυσού που
γίνεται σ' εκείνους τους τόπους.
12. Σ τ ι ς εσχατιές, λοιπόν, της Αιγύπτου και στην όμορο
περιοχή της Αραβίας και της Αιθιοπίας υπάρχει ένας τό­πος
που έχει πολλά και μεγάλα μεταλλεία χρυσού, από τον
οποίο συνάγονται μεγάλες ποσότητες, με μεγάλο κόπο και
έξοδα2 7 . Δ ι ό τ ι το έδαφος είναι εκ φύσεως μαύρο και περιέ­χει
εντομές και φλέβες μαρμάρου2 8 εξαιρετικής λευκότητας
που ξεπερνάει σε λαμπρότητα κάθε τι που διαθέτει φυσική
λάμψη, κι εκεί οι επιστάτες της εργασίας στα μεταλλεία
χρησιμοποιούν πλήθος εργαζομένων για την εξαγωγή του
χρυσού. Μάλιστα, οι βασιλιάδες της Αιγύπτου συγκέντρω­ναν
τους καταδικασμένους για κάποιο έγκλημα, τους αιχ­μαλώτους
από πολέμους, αλλά και εκείνους που είχαν
κατηγορηθεί άδικα κι είχαν μπει στις φυλακές, πότε τους
ίδιους μόνο και πότε κι όλους μαζί τους συγγενείς τους, και
τους έστελναν να δουλέψουν στα μεταλλεία του χρυσού,
εξασφαλίζοντας έτσι την τιμωρία των καταδικασμένων
και ταυτόχρονα μεγάλα κέρδη από την εργασία τους. Όσοι
παραδίνονταν στα μεταλλεία, και ήταν πάρα πολλοί το
49

29. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
50

30. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
πλήθος και δεμένοι με δεσμά στα πόδια, άντεχαν καρτερι­κά
τη συνεχή εργασία όλη μέρα κι όλη νύχτα, χωρίς καμιά
ανάπαυση, αποστερημένοι από κάθε μέσο διαφυγής- διότι
τους επιτηρούσαν φρουρές από ξένους στρατιώτες με δια­φορετικές
διαλέκτους, ώστε να μην μπορεί κανείς με την
ομιλία ή με κάποια φιλική επαφή να διαφθείρει κάποιον
από τους επιστάτες. Την πιο σκληρή από τη χρυσοφόρα
γη2 9 , αφού την κάψουν σε δυνατή φωτιά και την κάνουν
σπογγώδη, την επεξεργάζονται στη συνέχεια με τα χέρια"
ενώ τη μαλακότερη πέτρα, που μπορεί να υποχωρήσει με
μέτρια προσπάθεια, τη σπάνε με σιδερένια εργαλεία λατο­μείου
μυριάδες δύστυχων ανθρώπων. Η όλη επιχείρηση
γίνεται υπό την καθοδήγηση του τεχνίτη που διακρίνει
την πέτρα3 0 και την υποδεικνύει στους εργαζόμενους" από
εκείνους τώρα που η ατυχία τούς έριξε σ' ετούτη τη δου­λειά
όσοι διακρίνονται για τη σωματική τους ρώμη σπάνε
με σιδερένια σφυριά το πέτρωμα που περιέχει το μάρμαρο,
όχι με τέχνη αλλά με βία, και ανοίγουν στοές, όχι ευθείες
αλλά όπως οδηγεί η φλέβα του λαμπερού πετρώματος.
Αυτοί, λοιπόν, που επειδή οι στοές είναι ελικοειδείς και
τεθλασμένες δουλεύουν στο σκοτάδι, φέρουν λύχνους δεμέ­νους
στο μέτωπο τους κατασκευασμένους γι' αυτό τον
σκοπό" αλλάζοντας συνεχώς τη θέση του σώματος τους
ανάλογα με τις ιδιότητες του πετρώματος3 1 και πετάνε
στο δάπεδο τα θραύσματα που αποσπούν κι αυτό το κά­νουν
αδιάκοπα κάτω από τη σκληρότητα και τα χτυπήμα­τα
του επιστάτη.
13. Παιδιά που δεν έφτασαν ακόμη στην εφηβεία μπαί­νουν
μέσα από τις στοές στα μέρη που έχει κοπεί το
πέτρωμα, παίρνουν κοπιάζοντας μία μία τις πέτρες που
έχουν πέσει και τις βγάζουν στο ύπαιθρο έξω από το
στόμιο. Εκείνοι που έχουν περάσει την ηλικία των τριάντα
ετών παραλαμβάνουν ένα ορισμένο μέρος των θραυσμάτων
5)

31. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
52

32. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
μέσα σε πέτρινα γουδιά όπου τα χτυπάνε με σιδερένια
γουδοχέρια, μέχρι να τα φτάσουν σε μέγεθος φακής. Μετά
από αυτούς παραλαμβάνουν σ' αυτό το μέγεθος την πέτρα
οι γυναίκες και οι πιο ηλικιωμένοι από τους άντρες και στη
συνέχεια τη ρίχνουν σε μύλους, που είναι παραταγμένοι
πολλοί στη σειρά, στέκονται ανά δύο ή ανά τρεις στη λαβή
και την αλέθουν, μέχρις ότου κάνουν τη δοθείσα ποσότητα
σαν αλεύρι. Καθώς κανείς δεν έχει τη δυνατότητα να φρο­ντίσει
το σώμα του, ούτε καν ρούχο να κρύψει την ντροπή
του, δεν υπάρχει άνθρωπος που θα τους δει και δεν θα
λυπηθεί τους δυστυχισμένους για την υπερβολική τους
ταλαιπωρία. Δ ι ό τ ι δεν εξαιρείται κανείς ούτε του παρέχε­ται
οποιαδήποτε άνεση, ε ί τ ε άρρωστος είναι, ε ί τ ε ανάπη­ρος,
ε ί τ ε γέρος, ε ί τ ε γυναίκα αδιάθετη, αλλά όλοι αναγκά­ζονται
με χτυπήματα να αντέχουν τη δουλειά, μέχρι να
πεθάνουν από τις κακουχίες μέσα στον εξαναγκασμό. Γ ι '
αυτό και οι κακόμοιροι θεωρούν το μέλλον πολύ χειρότερο
από το παρόν, τόσο μεγάλη είναι η τιμωρία τους, και
καρτερούν τον θάνατο που τους είναι προτιμότερος από
τη ζωή.
14. Στο τέλος, παραλαμβάνουν την αλεσμένη πέτρα οι
τεχνίτες και την οδηγούν στην τελική της επεξεργασία"
πάνω σε πλατιά σανίδα, που έχει μικρή κλίση, τρίβουν
την κατεργασμένη μαρμαρόσκονη ρίχνοντας της συνεχώς
νερό" έτσι το γεώδες μέρος της διαλυμένο από το υγρό ρέει
προς τα κάτω ακολουθώντας την κλίση της σανίδας, ενώ
το μέρος που περιέχει το χρυσάφι παραμένει λόγω του
βάρους του πάνω στο ξύλο. Κι αυτό το κάνουν πολλές
φορές- στην αρχή τρίβοντας το ελαφρά με τα χέρια, έπει­τα,
με σφουγγάρια αραιά που τα πιέζουν ελαφρά, παίρνουν
το αραιό και γεώδες μέρος, μέχρις ότου μείνει καθαρό το
ψήγμα του χρυσού. Τέλος, άλλοι τεχνίτες που παραλαμβά-
53

33. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
54

34. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
νουν την ποσότητα που συνάχτηκε τη βάζουν μετρημένη
και ζυγισμένη σε κεραμικές χύτρες, αναμειγνύοντας και
ανάλογη με τη μάζα ποσότητα μολύβδου, βόλους αλα­τιού,
λίγο κασσίτερο καθώς και μια πρόσμειξη από πίτου­ρο
κριθαριού" φτιάχνουν εφαρμοστό καπάκι, επιχρίουν
προσεκτικά ολόκληρο το σκεύος με πηλό και. το ψήνουν
σε καμίνι πέντε μερόνυχτα ασταμάτητα" στη συνέχεια,
αφού το αφήσουν να κρυώσει, από τα υπόλοιπα δεν βρί­σκουν
τίποτα μέσα στα αγγεία, ενώ παίρνουν τον χρυσό
καθαρό, με πολύ μικρή απώλεια. Η κατεργασία, λοιπόν,
του χρυσού που γίνεται στις εσχατιές της Αιγύπτου με
τόσο πολλούς και μεγάλους κόπους συντελείται" διότι,
κατά τη γνώμη μου, η ίδια η φύση δείχνει καθαρά πως η
παραγωγή του χρυσού είναι επίπονη, η φύλαξη του δύσκο­λη,
η έλξη που ασκεί μ έ γ ι σ τ η , ενώ η χρήση του κυμαίνεται
ανάμεσα στην ηδονή και τη λύπη.
Η ανακάλυψη τούτων των μεταλλείων είναι εντελώς
αρχαία, καθώς έγινε από τους .πρώτους βασιλιάδες. Τώ­ρα,
θα επιχειρήσουμε να περιγράψουμε τα έθνη που κατοι­κούν
στα παράλια του Αραβικού κόλπου3 2 και στην Τρω-
γλοδυτική, καθώς και στα μεσημβρινά και νότια της Αι­θιοπίας.
15. Πρώτα θα πούμε για τους Ιχθυοφάγους που κατοι­κούν
την παράλια περιοχή από την Καρμανία και τη
Γεδρωσία3 3 μέχρι τα έσχατα σημεία του μυχού του Αρα­βικού
κόλπου, ο οποίος εκτείνεται μέσα στην ηπειρωτική
χώρα σε βάθος απίστευτο και στο άνοιγμα του περικλείε­ται
από δύο ηπείρους, από τη μια βρίσκεται η Ευδαίμων
Αραβία και από την άλλη η χώρα των Τρωγλοδυτών. Από
ετούτους τους βαρβάρους, άλλοι ζούνε ολόγυμνοι, έχοντας
κοινά τις γυναίκες και τα παιδιά όπως και τ ι ς αγέλες των
ζώων, και καθώς δεν αντιλαμβάνονται παρά μόνο τη φι>-
55

35. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
56

36. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
σική σημασία της ηδονής και του πόνου, δεν έχουν την
παραμικρή αντίληψη καλού ή κακού. Έχουν τους οικι­σμούς
τους κοντά στη θάλασσα, στους κάβους που δεν
υπάρχουν μόνο βαθιές κοιλάδες αλλά και φαράγγια ανώ­μαλα
και πολύ στενοί πορθμοί γεμάτοι φυσικά ελικοειδή
κανάλια. Καθώς η φύση των τόπων είναι προσαρμοσμένη
στις ανάγκες τους, παραχώνουν τα κανάλια και τα περά­σματα
με πέτρες μεγάλες, που τις χρησιμοποιούν σαν
δίχτυα για να πιάνουν τα ψάρια. Δ ι ό τ ι , όταν κατά την
πλημμυρίδα η θάλασσα ανεβαίνει ορμητικά στη στεριά,
πράγμα που κάνει δυο φορές την ημέρα και μάλιστα περί
την τ ρ ί τ η και την ενάτη ώρα, η θάλασσα κατακλύζει και
σκεπάζει ολόκληρο τον κάβο και με τα ορμητικά και με­γάλα
κύματα της μεταφέρει στη στεριά απίστευτο αριθμό
ψαριών κάθε είδους, που στην αρχή παραμένουν κοντά
στην παραλία, καθώς περιφέρονται για να βρουν τροφή
στις τρύπες και τα κοιλώματα- όταν όμως έρθει ο καιρός
για την άμπωτη, το μεν νερό περνάει σιγά σιγά μέσα από
τ ι ς σωριασμένες πέτρες και τα φαράγγια, αλλά τα ψάρια
ξεμένουν στα κοιλώματα. Τότε, όλοι οι ντόπιοι μαζί με τ ι ς
γυναίκες και τα παιδιά μαζεύονται σαν από σύνθημα στους
κάβους. Χωρίζονται οι βάρβαροι ο καθένας στην ομάδα του
και πάνε στους αντίστοιχους τόπους τους με φοβερές κραυ­γές,
λες και τους έπεσε ξαφνικό κυνήγι. Τότε οι γυναίκες
και τα παιδιά πιάνουν τα μικρότερα ψάρια που βρίσκονται
κοντά στη στεριά και τα ρίχνουν στην ξηρά, ενώ οι άντρες
με τα ακμαία σώματα αρπάζουν στα χέρια τους εκείνα που
το μέγεθος τους τα κάνει δύσκολα στη σύλληψη- διότι από
το πέλαγος δεν ξεβράζονται μόνο πελώριοι σκορπιοί, σμέρ-
νες και σκυλόψαρα αλλά και φώκιες και πολλά άλλα πα­ράξενα
στην όψη και το όνομα. Κι αυτά τα θηρία τα
πολεμάνε χωρίς να διαθέτουν έντεχνα κατασκευασμένα
όπλα, αλλά τα κατατρυπάνε με μυτερά κατσικοκέρατα
57

37. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
58

38. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
και τα κατακόβουν πάνω στα απότομα βράχια- διότι σε
κάθε περίπτωση η ανάγκη διδάσκει τη φύση που προσαρ­μόζεται
ανάλογα με τις υπάρχουσες συνθήκες προς την
κατεύθυνση της προσδοκώμενης χρησιμότητας.
16. Μόλις συγκεντρώσουν αρκετά από τα κάθε λογής
ψάρια, μεταφέρουν όσα πιάσανε και τα ψήνουν πάνω στους
βράχους που είναι στραμμένοι προς τη μεσημβρία. Καθώς
τούτοι οι βράχοι είναι διάπυροι από τον υπερβολικό καύ­σωνα,
τα αφήνουν για πολύ λίγο χρόνο κι έπειτα επιστρέ­φουν,
τα πιάνουν από την ουρά και τα ταρακουνάνε. Το
κρέας τους μαλακωμένο από τη θερμότητα πέφτει, ενώ τα
αγκάθια πετάγονται σ' ένα μέρος όπου έχουν σχηματίσει
τεράστιο σωρό, καθώς μαζεύονται λόγω ανάγκης για την
οποία θα μιλήσουμε σε λίγο. Μετά από αυτό, βάζουν το
κρέας πάνω σε μια πέτρα λεία και το πατάνε προσεκτικά
επί αρκετή ώρα, αναμειγνύοντας το με τον καρπό της
τζιτζιφιάς· όταν αυτός ενσωματωθεί εντελώς, το όλο
πράγμα γίνεται μια μάζα κολλώδης κι αυτό φαίνεται
πως θεωρείται από αυτούς λιχουδιά. Τέλος, όταν η μάζα
έχει πατηθεί-καλά, την τοποθετούν σε μακρόστενα κερα­μίδια
και την βάζουν στον ήλιο- όταν ξεραθεί αρκετά,
κάθονται και την καταβροχθίζουν, τρώγοντας χωρίς μέ­τρο
και σταθμό αλλά κατά βούληση ο καθένας, μιας κι
έχουν ως μόνο μέτρο περιορισμού της απόλαυσης τη φυ­σική
τους όρεξη· καθόσον οι προμήθειες που χρειάζονται
βρίσκονται συνεχώς και ανελλιπώς στη διάθεση τους, λες
και το έργο της Δήμητρας το ανέλαβε ο Ποσειδώνας.
Μερικές φορές, όμως, είναι τόσο μεγάλο το παλιρροϊκό
κύμα από το πέλαγος που κυλάει προς τη στεριά, που
κατακλύζει ορμητικό επί πολλές ημέρες τους κάβους, και
κανείς δεν μπορεί να προσεγγίσει κείνους τους τόπους. Γ ι '
αυτό, επειδή τέτοιες εποχές σπανίζει η τροφή, στην αρχή
59

39. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
60

40. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
μαζεύουν αχηβάδες τόσο μεγάλες που μερικές βρίσκονται
να ζυγίζουν και τέσσερις μνες3 4 , και τα μεν κελύφη τα
συντρίβουν χτυπώντας τα με μεγάλες πέτρες, τη δε σάρκα
την τρώνε ωμή, μιας κι έχει γεύση παρόμοια μ' εκείνη των
στρειδιών. Όποτε, λοιπόν, από τους συνεχείς ανέμους η
θάλασσα συμβαίνει να είναι φουσκωμένη για περισσότερο
καιρό και η κατάσταση των πραγμάτων αποκλείει το σύ­νηθες
πιάσιμο των ψαριών, στρέφονται, όπως ειπώθηκε,
στις αχηβάδες. Αν τώρα και οι αχηβάδες σπανίζουν, κα­ταφεύγουν
στον σωρό με τα ψαροκόκαλα" διαλέγουν απ'
αυτόν τα ζουμερά και φρέσκα, κόβουν κομμάτι κομμάτι τα
ψαροκόκαλα κι ένα μέρος τους το μασάνε αμέσως με τα
δόντια τους, ενώ το υπόλοιπο το επεξεργάζονται σπάζο­ντας
το με πέτρες και το τρώνε, με συμπεριφορά παρόμοια
με τα άγρια θηρία που ζουν σε φωλιές.
17. Την ξηρά, λοιπόν, τροφή, την εξασφαλίζουν με τον
τρόπο που ειπώθηκε, η χρήση όμως που κάνουν στην υγρή
είναι παράδοξη και εντελώς απίστευτη. Επί τέσσερις ημέ­ρες
μένουν κολλημένοι στη λεία τους, τρώνε όλοι μαζί με
χαρές και ψυχαγωγούνται μεταξύ τους με άναρθρα τρα­γούδια"
εκτός αυτού, σμίγουν τότε και με τις γυναίκες
όπως τύχει για να κάνουν παιδιά, ελεύθεροι από κάθε
ασχολία ένεκα της ευκολίας και της διαθεσιμότητας της
τροφής. Την πέμπτη ημέρα, βιάζονται όλοι να πάνε να
πιουν στους πρόποδες των λόφων, όπου συρρέουν πόσιμα
ύδατα στα οποία ποτίζουν οι νομάδες τις αγέλες των ζώων.
Κατά την οδοιπορία τους συμπεριφέρονται όπως σχεδόν
και οι αγέλες των βοδιών, βγάζοντας όλοι φωνές όχι έναρ­θρες
αλλά μόνο ηχηρές. Από τα παιδιά, τα νήπια τα κρα­τάνε
συνέχεια αγκαλιά οι μητέρες, εκείνα που έχουν κόψει
το γάλα τα κρατάνε οι πατεράδες, ενώ όσα έχουν περάσει
το πέμπτο έτος προχωρούν με τους γονείς τους παίζοντας
61

41. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
62

42. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
γεμάτα χαρά, ως να τρέχουν προς τη γλυκύτερη απόλαυση.
Καθότι, μιας και η φύση τούτων των ανθρώπων δεν έχει
διαστραφεί ακόμη, την ικανοποίηση της ανάγκης τη θεωρεί
αγαθό μέγιστο, χωρίς να επιζητεί καμιά από τις εισαγόμε­νες
απολαύσεις. Αφού φτάσουν στις ποτίστρες των βοσκών
και γεμίσουν με νερό το στομάχι τους, επιστρέφουν, μόλις
και μετά βίας βαδίζοντας από το βάρος. Εκείνη, λοιπόν,
την ημέρα δεν τρώνε τίποτε απολύτως, αλλά καθένας κεί­τεται
κατάχαμα παραφαγωμένος και σχεδόν άπνοος, και
μοιάζοντας γενικά με μεθυσμένο. Την επομένη, ξαναγυρ­νάνε
πάλι στην ιχθυοφαγία, και μ' αυτό τον τρόπο ζωής
που επαναλαμβάνεται αδιάκοπα περνάνε όλη τους τη ζωή.
Έ τ σ ι ζουν, λοιπόν, οι κάτοικοι της παράλιας περιοχής
μέσα στα στενά, οι οποίοι, λόγω της απλότητας της τροφής
τους, αρρωσταίνουν μεν σπανίως, αλλά ζουν πολύ λιγότερα
χρόνια απ' όσα οι κάτοικοι των δικών μας περιοχών.
18. Όσων όμως νέμονται την παράλια περιοχή έξω από
τον κόλπο η ζωή συμβαίνει να είναι πολύ πιο παράδοξη
από εκείνων, ως η φύση τους να ήταν αναίσθητη στη δίψα
και τ ι ς κακουχίες. Δ ι ό τ ι καθώς η τύχη τούς έχει εκτοπίσει
απ' όλους τους κατοικημένους τόπους στην έρημο, πορεύο­νται
με το να πιάνουν ψάρια και δεν ζητάνε υγρή τροφή.
Τρώγοντας το ψάρι ζουμερό, λίγο απέχοντας από τα ωμά,
όχι μόνο δεν επιζητούν υγρή τροφή, αλλά δεν έχουν καν την
έννοια του ποτού. Είναι ευχαριστημένοι με τον τρόπο ζωής
που τους κλήρωσε η τύχη, θεωρώντας ευδαιμονία την
απάλειψη του πόνου που προκαλείται από την έλλειψη.
Αλλά το πιο παράδοξο απ' όλα είναι ότι ξεπερνούν τόσο
όλους τους άλλους σε απάθεια που τα λεγόμενα γ ι ' αυτούς
δεν γίνονται εύκολα πιστευτά. Μολονότι πολλοί έμποροι
από την Αίγυπτο, που ταξιδεύουν μέσω της Ερυθράς θα­λάσσης
μέχρι και τώρα και έφτασαν πολλές φορές μέχρι τη
63

43. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
64

44. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
χώρα των Ιχθυοφάγων, συμφωνούν στις διηγήσεις τους με
όσα είπαμε για τους απαθείς ανθρώπους. 0 τρίτος, επίσης,
Πτολεμαίος3 5 , που ήταν λάτρης του κυνηγιού των ελεφά­ντων
που υπήρχαν σ' εκείνη τη χώρα, έστειλε έναν φίλο
του, ονόματι Σ ι μ μ ί α , να κατασκοπεύσει την περιοχή" αυ­τός
στάλθηκε με τα κατάλληλα εφόδια και εξέτασε, όπως
λέει ο ιστορικός Αγαθαρχίδης ο Κνίδιος, με ακρίβεια τα
έθνη που ζούσαν στα παράλια. Αυτός, λοιπόν, λέει πως το
έθνος των απαθών Αιθιόπων δεν χρησιμοποιεί κανένα α­πολύτως
ποτό και πως ούτε η φύση τους το έχει ανάγκη,
για τις αιτίες που ειπώθηκαν παραπάνω. Και δηλώνει
γενικά πως ποτέ δεν έρχονται σε επαφή με αλλοεθνείς,
ούτε η ξενική όψη των ανθρώπων που προσεγγίζουν τις
ακτές τους κινεί το ενδιαφέρον των ντόπιων, αλλά τους
κοιτάνε ανέκφραστοι και απαθείς, ως να μην υπάρχει άν­θρωπος
παρών. Ακόμα κι αν κάποιος τραβούσε το ξίφος
του και τους το κατάφερνε δεν πήγαιναν να φύγουν, ούτε
ερεθίζονταν με βρισιές και χτυπήματα ούτε το πλήθος
αγανακτούσε υπέρ των πασχόντων, αλλά κατά καιρούς
που σφάζονταν οι γυναίκες και τα παιδιά τους μπρος στα
μάτια τους, η συμπεριφορά τους παρέμενε απαθής και δεν
εμφάνιζαν εκφράσεις οργής αλλά ούτε και οίκτου. Και
γενικά, ακόμα κι αν τους τύχαιναν τα μεγαλύτερα δεινά,
παρέμεναν ήρεμοι, κοιτώντας ανέκφραστα τα όσα γίνο­νταν,
νεύοντας μόνο σε καθετί με το κεφάλι. Γ ι ' αυτό
και λένε πως δεν έχουν διάλεκτο, αλλά μια μ ι μ η τ ι κ ή έκ­φραση
με τα χέρια για να υποδηλώνουν καθετί που τους
χρειάζεται. Και το πιο αξιοθαύμαστο απ' όλα, οι φώκιες
που ζουν μαζί μ' αυτές τις φυλές πιάνουν τα ψάρια τους με
τρόπο παραπλήσιο με τον τρόπο των ανθρώπων. Το ίδιο
και σχετικά με τις κοίτες και την ασφάλεια των μικρών
που γεννιούνται, τούτα τα είδη εμπιστεύονται στον μέγιστο
βαθμό το ένα το άλλο" γιατί η συναναστροφή με τα ζώα
65

45. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
66

46. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
του άλλου είδους γίνεται χωρίς αδικήματα, ειρηνικά και με
κάθε σεβασμό.
Αυτός, λοιπόν, ο τρόπος ζωής, αν και παράδοξος, πα­ραμένει
κατάλληλος για τούτες τις φυλές από τα πανάρ­χαια
χρόνια, είτε επειδή τον συνήθισαν με τον καιρό ε ί τ ε
επειδή χρησιμοποιείται αναγκαστικά λόγω των σκληρών
συνθηκών.
19. Τούτα τα έθνη δεν έχουν παρόμοιους οικισμούς,
αλλά ανάλογα με τις ιδιομορφίες των συνθηκών ζουν δια­φορετικά.
Άλλοι κατοικούν σε σπήλαια, που μάλιστα βλέ­πουν
προς βορράν, όπου δροσίζονται από τη βαθιά σκιά και
από την αύρα που φυσάει ολόγυρα" γιατί τα σπήλαια που
βλέπουν στη μεσημβρία έχουν θερμοκρασία όση σχεδόν και
οι φούρνοι και είναι απρόσιτα στους ανθρώπους λόγω της
υπερβολικής ζέστης. Όσοι όμως δεν βρίσκουν σπήλαια
προσανατολισμένα προς βορρά μαζεύουν τα πλευρά από
τα κήτη που ξεβράζει η θάλασσα3 6 , κι επειδή υπάρχει
μεγάλη αφθονία απ' αυτά, τα πλέκουν μεταξύ τους και
με το κυρτό μέρος προς τα έξω τα στηρίζουν αντικριστά,
διαπλέκοντας τα με φρέσκα φύκια. Αφού σκεπαστεί η
καμάρα, σ' αυτήν ανακουφίζονται από τον βαρύ καύσωνα,
όπου η ανάγκη που προκάλεσε η φύση τούς οδήγησε στην
αυτοδίδακτη τέχνη. Τρίτος τρόπος που κατασκηνώνουν οι
Ιχθυοφάγοι είναι ο εξής. Σ' εκείνους τους τόπους φύονται
πάρα πολλές ελιές, που τ ι ς ρίζες τους τ ι ς γλείφει η θάλασ­σα,
το φύλλωμα τους είναι πυκνό και ο καρπός τους όμοιος
με το κάστανο. Συμπλέκοντας τούτα τα δέντρα μεταξύ
τους και σχηματίζοντας συνεχόμενη σκιά ζουν μέσα σε
σκηνές ιδιόρρυθμες" περνώντας τον καιρό τους ταυτόχρονα
στην ξηρά και στη θάλασσα ζουν ευχάριστα, καθόσον απο­φεύγουν
τον ήλιο στη σκιά των κλαδιών, ενώ τη φυσική
ζέστη του τόπου τη διορθώνουν με το συνεχές βρέξιμο από
67

47. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
70

48. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
πως είναι αυτόχθονες, πως δεν έχουν κάποια αρχή του
αρχικού τους γένους και πως υπήρχαν πάντα από την
αρχή των αιώνων, όπως, άλλωστε, μερικοί από τους φυ­σικούς
φιλοσόφους ισχυρίζονται ότι συμβαίνει για όλα τα
φυσικά πράγματα3 7 . Αλλά δεδομένου ότι η γνώση τούτων
των πραγμάτων είναι ανέφικτη για εμάς, τίποτα δεν εμπο­δίζει
εκείνους που δήλωσαν τα περισσότερα να γνωρίζουν
τα λιγότερα, στο μέτρο που η πιθανολογία πείθει μεν την
ακοή, αλλά κατά κανένα τρόπο δεν βρίσκει την αλήθεια.
21. Πρέπει, επίσης, να μιλήσουμε για τους. Χελωνο-
φάγους3 8 και για τον τρόπο με τον οποίο έχουν οργανώσει
τη ζωή τους. Υπάρχουν, λοιπόν, νησιά στον ωκεανό που
βρίσκονται κοντά στη στεριά, πολλά στο πλήθος αλλά μικρά
στο μέγεθος και χαμηλά, που δεν παράγουν κανέναν καρπό,
ούτε ήμερο ούτε άγριο. Η πυκνότητα τούτων των νησιών
κάνει να μη δημιουργούνται κύματα, επειδή η θαλασσο­ταραχή
σπάει στα έξω ακρωτήρια των νησιών, με αποτέ­λεσμα
σ' εκείνους τους τόπους να ζει μεγάλο πλήθος θα­λάσσιων
χελωνών που καταφεύγουν εκεί από παντού στην
προστασία της γαλήνης. Αυτές, λοιπόν, τις νύχτες ζουν
στον βυθό ασχολούμενες με την τροφή τους, ενώ τις η μ έ ­ρες
βγαίνουν στην επιφάνεια της θάλασσας ανάμεσα στα
νησιά και κοιμούνται επιπλέοντας με τα καύκαλα προς τον
ήλιο, δίνοντας περίπου την εικόνα αναποδογυρισμένων
ακάτων3 9 - διότι έχουν εξαιρετικό μέγεθος που δεν γίνεται
μικρότερο από τ ι ς μικρές ψαρόβαρκες. Οι βάρβαροι, τώρα,
που κατοικούν τα νησιά εκείνη την ώρα πλησιάζουν κολυ­μπώντας
ήρεμα τις χελώνες- αφού τ ι ς πλησιάσουν από τις
δυο μεριές, οι μεν πιέζουν ενώ οι άλλοι σηκώνουν, μέχρις
ότου γυρίσει το ζώο ύπτια. Σ τ η συνέχεια, πηδαλιουχούν κι
από τις δυο πλευρές ολόκληρο τον όγκο, ώστε να μη
στραφεί το ζώο και κολυμπώντας με το μέσο που το έχει
7!

49. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
72

50. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
προικίσει η φύση ξεφύγει στα βάθη, ενώ ένας, που κρατάει
νήμα μακρύ, αφού το δέσει στην ουρά, κολυμπάει προς τη
στεριά και τραβώντας μεταφέρει το ζώο στην ξηρά βοη­θούμενος
και από εκείνους που έκαναν την επίθεση στην
αρχή. Όταν τη βγάλουν πάνω στο νησί, όλο το εσωτερικό
της κρέας, αφού το ψήσουν για λίγο στον ήλιο, το κατευχα-
ριστιουνται, ενώ τα καύκαλα που είναι σκαφοειδή τα χρη­σιμοποιούν
για να διαπλέουν τη θάλασσα προς την ηπει­ρωτική
χώρα, όπου πηγαίνουν για να πάρουν νερό, και για
να στήνουν τ ι ς κατοικίες τους τοποθετώντας τα μπρούμυτα
πάνω σε ψηλά μέρη, έτσι ώστε να φαίνεται πως η φύση με
ένα δώρο τους κάλυψε πολλές ανάγκες, γιατί το ίδιο πράγ­μα
είναι γ ι ' αυτούς τροφή, αγγείο, σπίτι και πλοίο.
Όχι μακριά από αυτούς, νέμονται τα παράλια βάρβαροι
που ζουν ζωή ανώμαλη. Δ ι ό τ ι διατρέφονται από κήτη που
ξεβράζονται στην ξηρά, κι έτσι πότε έχουν αφθονία τρο­φής,
λόγω του μεγέθους των θηρίων που βρίσκουν, και
πότε γίνονται μεγάλα διαλείμματα και υποφέρουν τα μέ­γιστα
από την έλλειψη- εκείνη, λοιπόν, την περίοδο ανα­γκάζονται
από την έλλειψη της τροφής να μασουλάνε τους
χόνδρους των παλιών οστών και τις εκφύσεις στις άκρες
των πλευρών.
Τόσες είναι οι φυλές των Ιχθυοφάγων και τέτοιες ζωές,
μιλώντας περιληπτικά, ζουν.
22. Τα παράλια, όμως, της Βαβυλωνίας συνορεύουν με
ήμερη και κατάφυτη περιοχή, ενώ υπάρχει τέτοιο πλήθος
ψαριών για τους ντόπιους, ώστε εκείνοι που τα καταναλώ­νουν
δεν μπορούν εύκολα να εξαντλήσουν την αφθονία τους.
Στήνουν στον γιαλό πυκνά καλάμια πλεγμένα μεταξύ τους,
ώστε στην όψη να μοιάζουν με δίχτυ ορθό κατά μήκος της
παραλίας. Καθ' όλο το μήκος του έργου υπάρχουν πόρτες
κοντά η μια στην άλλη, πλεγμένες σαν καλαμωτές κι
73

51. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
74

52. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
εφοδιασμένες με αρμούς που τους επιτρέπουν να κινούνται
εύκολα και προς τις δυο μεριές. Τούτες τις πόρτες τα
κύματα, καθώς ανεβαίνουν στη στεριά την περίοδο της
πλημμυρίδας, τ ι ς ανοίγουν, ενώ με την ορμητική επιστρο­φή
τους κατά την άμπωτη τις κλείνουν. Έ τ σ ι λοιπόν, κάθε
μέρα συμβαίνει στην πλημμυρίδα της θάλασσας να παρα­σέρνονται
τα ψάρια από τον βυθό και να περνάνε με φόρα
από τις πόρτες, ενώ όταν η θάλασσα τραβιέται, να μην
μπορούν να περάσουν μαζί με το νερό μέσα από τα ανοίγ­ματα
της καλαμωτής. Γ ι ' αυτό και βλέπεις κατά καιρούς
σωρούς τα ψάρια πλάι στη θάλασσα να σπαρταράνε, κι απ'
αυτά διαλέγοντας οι άνθρωποι που κάνουν συνεχώς τούτη
τη δουλειά εξασφαλίζουν άφθονες απολαύσεις και μεγάλες
προσόδους. Μερικοί, επίσης, από τους κατοίκους εκείνων
των τόπων, μιας και η περιοχή είναι επίπεδη και χαμηλή,
ανοίγουν φαρδιές τάφρους μήκους πολλών σταδίων από τη
θάλασσα μέχρι το σπίτι του καθενός, στήνουν ραβδωτές
πόρτες στις άκρες και όταν μεν ανεβαίνει η θάλασσα τις
ανοίγουν ενώ στην αντίθετη περίπτωση τις κλείνουν. Τότε,
η μεν θάλασσα απορρέει μέσα από την αραιοπλεγμένη
πόρτα, ενώ τα ψάρια απομένουν στις τάφρους, όπου απο­ταμιεύονται
και απ' όπου παίρνουν όσα θέλουν και όποια
σ τ ι γ μ ή θέλουν.
23. Αφού μιλήσαμε για τους παροικούντες τα παράλια
από τη Βαβυλωνία4 0 μέχρι τον Αραβικό κόλπο, τώρα θα
εξετάσουμε τους λαούς που ζουν πλάι σ' αυτούς. Στην
Αιθιοπία, λοιπόν,- πάνω από την Αίγυπτο, στις όχθες του
λεγόμενου Άσα ποταμού4 1 , παροικεί το έθνος των Ριζοφά-
γων. Τούτοι οι βάρβαροι βγάζουν από τους γύρω τόπους
τ ι ς ρίζες των καλαμιών και τ ι ς πλένουν επιμελώς- αφού τ ι ς
καθαρίσουν καλά, τις κοπανάνε με πέτρες, μέχρι να γίνει
μια μάζα λεία και κολλώδης, έπειτα τις πλάθουν σε βόλους
75

53. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
78

54. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
τη συνεχή εξάσκηση, τέτοιο τρόπο ν' ανεβαίνουν στις ά­κρες
των κλαδιών, που αυτό που γίνεται είναι απίστευτο.
Γ ι α τ ί πηδάνε από δέντρο σε δέντρο σαν τα πουλιά κι
ανεβαίνουν χωρίς κίνδυνο και στα λεπτότερα ακόμη κλα­διά.
Το σώμα τους, βέβαια, ξεχωρίζει για τη λεπτότητα
και την ελαφράδα του, κι όποτε γλιστρήσουν τα πόδια
τους, πιάνονται με τα χέρια, κι αν τύχει να πέσουν από
ψηλά, δεν παθαίνουν τίποτα μιας κι είναι ελαφροί" μασάνε
με τα δόντια τους κάθε κλαδί που έχει χυμούς, ενώ το
στομάχι τους τα χωνεύει άνετα. Αυτοί, λοιπόν, ζουν συνέ­χεια
γυμνοί από ρούχα και καθώς έχουν τις γυναίκες κοι­νές,
τα παιδιά που γεννιούνται τα θεωρούν κοινά. Πολεμά­νε
μεταξύ τους, για τις περιοχές, οπλισμένοι με ραβδιά, με
τα οποία αμύνονται κατά των αντιπάλων, και ξεσκίζουν
τους νικημένους. Οι περισσότεροι από αυτούς πεθαίνουν
εξαντλημένοι από πείνα, όταν το γλαύκωμα που παθαί­νουν
τα μάτια τους στερήσει το σώμα τους από την απα­ραίτητη
χρήση τούτης της αίσθησης.
25. Την περιοχή μετά τους Αιθίοπες κατέχουν οι καλού­μενοι
Κυνηγοί4 4 , μέτριοι το πλήθος και με τρόπο ζωής
ανάλογο με τ' όνομα τους. Δ ι ό τ ι , καθώς η χώρα τους είναι
εντελώς άθλια4 5 και γεμάτη θηρία, κι έχει επί πλέον ελά­χ
ι σ τ α τρεχούμενα νερά, οι άνθρωποι κοιμούνται πάνω στα
δέντρα, για τον φόβο των θηρίων, ενώ με το ξημέρωμα
πάνε με όπλα στα μέρη που συγκεντρώνεται το νερό, κρύ­βονται
μέσα στο δάσος και παραφυλάνε πάνω από τα
δέντρα. Την ώρα της μεγάλης ζέστης, που έρχονται βόδια
άγρια, λεοπαρδάλεις και πλήθος άλλων θηρίων για να
πιουν, κι ενώ αυτά από την υπερβολική ζέστη και τη δίψα
πέφτουν με λαχτάρα στο υγρό, μέχρι να χορτάσουν, οι
Αιθίοπες, αφού τα ζώα βαρύνουν και γίνουν δυσκίνητα,
πηδάνε πάνω τους από τα δέντρα με ξύλα που έχουν
79

55. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
80

56. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
σκληρύνει στη φωτιά και πέτρες, αλλά και με τόξα, κι
εύκολα τα καταβάλλουν. Κυνηγώντας έτσι κατά ομάδες
τρώνε όσα πιάνουν και σπάνια σκοτώνονται από τα ισχυ­ρότερα
ζώα, το σύνηθες είναι να υποτάσσουν με δόλο την
υπεροχή της δύναμης τους. Αν τύχει ποτέ και σπανίσουν
τα ζώα που κυνηγούν, παίρνουν τις δορές εκείνων που
έχουν πιαστεί πιο πριν, τις βρέχουν και τις βάζουν πάνω
από σιγανή φωτιά" αφού τσουρουφλίσουν τις τρίχες, κό­βουν
τα δέρματα κομμάτια και τρώγοντας τα με το ζόρι
αναπληρώνουν την έλλειψη. Πριν ακόμη φτάσουν στην
εφηβεία, γυμνάζουν τα παιδιά να ρίχνουν σε στόχο και
δίνουν τροφή μόνο σε όσα τον πετυχαίνουν. Γ ι ' αυτό και
γίνονται άντρες θαυμαστοί για την ευστοχία τους, μιας και
διδάσκονται άριστα από τα πλήγματα της πείνας4 6 .
26. Σε μεγάλη απόσταση απ' αυτή την περιοχή, στα
μέρη προς τη δύση, υπάρχουν Ελεφαντομάχοι Αιθίοπες
κυνηγοί. Ζώντας σε δασωμένες και πυκνόφυτες περιοχές
παρατηρούν τα σημεία εισόδου και τους τόπους ανάπαυσης
των ελεφάντων, κρατώντας σκοπιά από τα ψηλότερα δέ­ντρα"
και στις μεν αγέλες τους δεν επιτίθενται, μην έχοντας
καμιά ελπίδα επιτυχίας, αλλά απλώνουν χέρι σ' όποιον
πορεύεται μοναχός επιχειρώντας πρωτοφανή τολμήματα.
Γ ι α τ ί όταν το ζώο τύχει να περάσει από το δέντρο όπου
συμβαίνει να κρύβεται ο σκοπός, τη σ τ ι γ μ ή που πάει να το
προσπεράσει το πιάνει με τα χέρια από την ουρά και με τα
πόδια πιάνεται από τον αριστερό του μηρό" έχοντας κρε­μασμένο
στον ώμο πέλεκυ, που είναι αρκετά ελαφρύς για
να χτυπάς με το ένα χέρι και ταυτόχρονα πάρα πολύ
κοφτερός, τον πιάνει και με το δεξί χέρι χτυπάει τους
τένοντες στην κλείδωση πίσω από το δεξί γόνατο του
ζώου καταφέροντάς τους απανωτά χτυπήματα, ενώ με
το αριστερό χέρι συγκρατεί το δικό του σώμα. Σ' αυτή
81

57. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
82

58. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
τη δουλειά ρίχνονται με τέτοια απίστευτη ορμητικότητα,
ως να πρόκειται για αγώνα όπου διακυβεύεται η ίδια η ζωή
του καθενός, διότι ή θα υποτάξει το ζώο ή δεν απομένει
παρά να πεθάνει ο ίδιος, καθώς η περίσταση δεν επιδέχεται
άλλο αποτέλεσμα. Το ζώο, τώρα, αφού του κόπηκαν οι
τένοντες, πότε, μην μπορώντας να στραφεί λόγω της δυ­σκινησίας
του, πέφτει γέρνοντας πάνω στο πάσχον μέρος
και παρασέρνει μαζί του στον χαμό και τον Αιθίοπα και
πότε στριμώχνει σ' ένα βράχο ή σ' ένα δέντρο τον άνθρωπο
και με το βάρος του τον πιέζει μέχρι να τον σκοτώσει. Με­ρικοί,
όμως, ελέφαντες, από τον πόνο που νιώθουν, απέ­χουν
πολύ από του να αποκρούσουν εκείνον που τους επι­τίθεται
κι αρχίζουν να τρέχουν στην πεδιάδα, μέχρις ότου ο
κυνηγός που κρατιέται γερά επάνω του χτυπώντας στο ίδιο
πάντα σημείο με τον πέλεκυ κόψει τους τένοντες και πα­ραλύσει
το ζώο. Μόλις πέσει το ζώο, τρέχουν απ' όλες τ ι ς
μεριές κατά ομάδες και, ενώ είναι ακόμη ζωντανό, του
κόβουν τις σάρκες από πίσω και αρχίζουν το ξεφάντωμα.
27. Μερικοί όμως από τους κοντινούς κατοίκους κυνη­γούν
χωρίς κινδύνους τους ελέφαντες, κατανικώντας τη βία
με την τέχνη. Δ ι ό τ ι συνηθίζει τούτο το ζώο, μόλις χορταί­νει
από τη βοσκή, να πέφτει στον ύπνο, κι ο τρόπος που το
κάνει διαφέρει από τα υπόλοιπα τετράποδα- γιατί, επειδή
δεν μπορεί να γονατίσει και να αποθέσει κατάχαμα ολό­κληρο
τον όγκο του, ακουμπάει σ' ένα δέντρο κι εκεί
ξεκουράζεται με τον ύπνο. Γ ι ' αυτό, το δέντρο, από τις
πολλές φορές που γέρνει πάνω του το ζώο, είναι φαγωμένο
και γεμάτο βρόμα, κι εκτός αυτού ο τόπος ολόγυρα του
είναι γεμάτος ίχνη και σημάδια, από τα οποία οι Αιθίοπες
που τα ψάχνουν μαθαίνουν τις κοίτες των ελεφάντων. Όταν
πετύχουν, λοιπόν, ένα τέτοιο δέντρο, το πριονίζουν από τη
ρίζα τόσο που να χρειάζεται λ ί γ η μόνο ροπή για να πέσει-
83

59. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
84

60. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
έπειτα, αφού εξαφανίσουν τα σημάδια της δικιάς τους
παρουσίας, φεύγουν γρήγορα, μην προλάβει κι εμφανιστεί
το ζώο, ο ελέφαντας, τώρα, κατά το βραδάκι, χορτάτος
πια έρχεται στη συνήθη κοίτη του. Αμέσως, όμως, μόλις
ακουμπήσει μ' όλο του το βάρος, γκρεμίζεται κατάχαμα
μαζί με το δέντρο και, καθώς έχει πέσει ανάσκελα, μένει
πεσμένος όλη τη νύχτα, μιας και η φύση του σώματος του
δεν του επιτρέπει να σηκωθεί4 7 . Οι Αιθίοπες που πριόνισαν
το δέντρο μαζεύονται το πρωί και χωρίς κανένα κίνδυνο το
σκοτώνουν, κατασκηνώνουν ολόγυρα και μένουν εκεί μέ­χρις
ότου καταναλώσουν το πεσμένο ζώο.
28. Τα μέρη δυτικά από τούτες τ ι ς φυλές τα κατοικούν
Αιθίοπες που ονομάζονται Σ ι μ ο ί 4 8 , ενώ τα προς τη μεσημ­βρία
τα νέμεται η φυλή των Στρουθοφάγων4 9 . Σ' αυτούς,
λοιπόν, υπάρχει ένα είδος πουλιού του οποίου η φύση είναι
ανακατεμένη με ζώου χερσαίου, κι απ' αυτήν, άλλωστε,
πήρε το σύνθετο όνομα του. Αυτό το πουλί δεν υπολείπεται
σε μέγεθος από το μεγαλύτερο ελάφι, ενώ η φύση του
έδωσε αυχένα μακρύ και πλευρά στρογγυλά και φτερωμέ-
να. Το κεφαλάκι του είναι αδύναμο και μικρό, αλλά διαθέ­τ
ε ι ισχυρότατους μηρούς και πόδια που καταλήγουν σε
δίχηλη βάση. Να πετάξει στον αέρα δεν μπορεί από το
βάρος του, αλλά τρέχει πιο γρήγορα από όλα, ακουμπώ­ντας
ελάχιστα στο έδαφος με τις άκρες των ποδιών του5 0 -
όταν μάλιστα ανοίγει τις φτερούγες του στο φύσημα του
ανέμου, φεύγει σαν πλοίο με ανοιχτά πανιά5 1 - ενώ αντιμε­τωπίζει
τους διώκτες του εκσφενδονίζοντας με τα πόδια
του, κατά έναν παράξενο τρόπο, πέτρες μεγέθους χούφτας.
Όταν, όμως, διώκεται εν καιρώ νηνεμίας, επειδή γρήγορα
οι φτερούγες του ιδρώνουν και δεν μπορεί να χρησιμοποι­ήσει
τα φυσικά του προτερήματα, εύκολα προφταίνεται και
πιάνεται. Καθώς τούτα τα ζώα βρίσκονται στην περιοχή
85

61. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
86

62. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
σε αμύθητα πλήθη, οι βάρβαροι επινοούν τεχνάσματα κάθε
είδους για το κυνήγι τους- εφόσον πιάνονται πολλά, έχουν
το κρέας τους για διατροφή, ενώ με τις δορές τους φτιά­χνουν
ρούχα και στρώματα. Δεδομένου ότι τους πολεμάνε
οι Σ ι μ ο ί ονομαζόμενοι Αιθίοπες, μάχονται κατά των επι­τιθεμένων
έχοντας ως αμυντικά όπλα κέρατα ορύγων5 2 -
αυτά που είναι μεγάλα και κοφτερά τους είναι πολύ χρή­σιμα
και υπάρχουν άφθονα στην περιοχή λόγω του πλήθους
των ζώων που τα φέρουν.
29. Σε μικρή απόσταση από αυτούς, κατοικούν τα μέρη
που συνορεύουν με την έρημο Ακριδοφάγοι5 3 , άνθρωποι
μικρότεροι από τους άλλους, ισχνοί στο σώμα και μαύροι
καθ' υπερβολή. Σ' αυτούς, λοιπόν, την εποχή της άνοιξης,
δυνατοί ζέφυροι και λίβες μεταφέρουν από την έρημο τε­ράστιο
πλήθος ακρίδων με ασυνήθιστο μέγεθος και χρώμα
πτερώματος ειδεχθές και ρυπαρό. Απ' αυτές έχουν άφθονη
τροφή για όλη τους τη ζωή, πιάνοντας τες με χαρακτηρι­στικό
γ ι ' αυτούς τρόπο. Στην άκρη της περιοχής τους και
σε μήκος πολλών σταδίων εκτείνεται χαράδρα με αξιόλογο
βάθος και πλάτος- τούτη τη χαράδρα τη γεμίζουν με άγρια
χαμόκλαδα που αφθονούν στην περιοχή- στη συνέχεια, όταν
αρχίσουν να φυσάνε οι παραπάνω άνεμοι και να μεταφέρουν
τα νέφη των ακ·ρίδων, μοιράζονται ώστε να πιάνουν ολό­κληρη
τη χαράδρα και βάζουν φωτιά στα κλαδιά. Καθώς ο
καπνός που υψώνεται είναι πυκνός και δριμύς, οι ακρίδες
που πετάνε πάνω από τη χαράδρα πνίγονται από τη· δριμύ­τητα
του καπνού και πέφτουν στη γη έχοντας πετάξει πολύ
λίγο πιο πέρα, και καθώς η καταστροφή τους συνεχίζεται
επί πολλές ημέρες, σχηματίζονται μεγάλοι σωροί- δεδομέ­νου
ότι η περιοχή έχει πολλή αλμύρα, φέρνουν όλοι και ρί­χνουν
στους σωρούς που έχουν συναθροιστεί και με το ανά­λογο
λιώσιμο τους δίνουν πρόσφορη γεύση και τις κάνουν
87

63. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
88

64. ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ
έτσι που να μη σαπίζουν στη μακρόχρονη αποταμίευση5 4 .
Η διατροφή τους, λοιπόν, γίνεται από αυτά τα ζώα, την
ίδια σ τ ι γ μ ή αλλά και αργότερα" διότι ούτε ζώα εκτρέφουν
ούτε μένουν κοντά σε θάλασσα ούτε άλλα βοηθήματα δια­θέτουν
ελαφριοί στο σώμα και ταχύτατοι στα πόδια, είναι
εξαιρετικά βραχύβιοι, τόσο που οι πιο ηλικιωμένοι ανάμεσα
τους δεν ξεπερνούν τα σαράντα χρόνια.
Όσο για το τέλος του βίου τους δεν είναι μόνο παράδοξο
αλλά και ιδιαίτερα αξιολύπητο. Γ ι α τ ί , όταν πλησιάζουν τα
γεράματα, γεννιούνται απ' το σώμα τους φτερωτές ψείρες
που δεν έχουν μόνο ασυνήθιστη μορφή αλλά είναι και
άγριες και εντελώς ειδεχθείς στην όψη. Το κακό αρχίζει
από την κοιλιά και τον θώρακα και μέσα σε λίγο χρόνο
ξαπλώνεται σ' ολόκληρο το σώμα. Στην αρχή, ο πάσχων
έχει φαγούρα, σαν να έχει ερεθιστεί από ψώρα, κι αρχίζει
να ξύνεται ελαφρά, πράγμα που του δίνει δυσφορία και
ανακούφιση ανάκατα" στη συνέχεια, όμως, όλο και περισ­σότερα
από τα πλάσματα που γεννιούνται βγαίνουν στην
επιφάνεια και μαζί τους εκχέεται κι ένα λεπτόρρευστο
υγρό που η μυρωδιά του είναι εντελώς ανυπόφορη. Έ τ σ ι ,
ο άνθρωπος που τον συνέχει η αρρώστια ξύνεται ακόμα πιο
βίαια με τα' νύχια, στενάζοντας δυνατά. Κι όπως τα χέρια
του γδέρνουν το κορμί του, όλο και περισσότερα απ' αυτά
τα ερπετά πέφτουν, τόσο που όσοι προσπαθούν να τα μα­ζέψουν
δεν καταφέρνουν τίποτα, καθώς εμφανίζονται αδιά­κοπα
τα επόμενα μετά τα προηγούμενα5 5 , λες και βγαίνουν
από κάποιο αγγείο με πολλές τρύπες. Αυτοί, λοιπόν, με
τέτοια διάλυση του σώματος φτάνουν στο δύστυχο τέλος
της ζωής τους και ε ί τ ε λόγω της ιδιότητας της τροφής ε ί τ ε
λόγω του αέρα τους τυχαίνει τέτοια συμφορά.
30. Πλάι σε τούτο το έθνος, εκτείνεται περιοχή μεγάλη
στο μέγεθος και πολύ καλή σε ποικιλία βοσκοτόπων είναι,
89

65. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
90