Downloaded 23 times
![ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ
ουδέτεροι,, αν όμως φιλοδοξούσαν να αναλάβουν την αρχηγία
των Ελλήνων, έπρεπε πρώτα, τους είπαν, να έχουν
κάνει έργα άξια αυτής της αρχηγίας και μετά να επιζητούν
μια τόσο μεγάλη τιμή. Μετά από αυτά, όταν οι
πρέσβεις του Ξέρξη ήρθαν στην Ελλάδα και απαίτησαν
γη και ύδωρ, όλες οι πόλεις8 , με την απάντηση τους, απέδειξαν
τον ζήλο που είχαν για την κοινή ελευθερία.
Όταν ο Ξέρξης έμαθε ότι ο Ελλήσποντος είχε γεφυρωθεί
και η διώρυγα9 στον Άθω είχε σκαφτεί, κίνησε από τις
Σάρδεις με πορεία προς τον Ελλήσποντο. Φτάνοντας στην
Αβυδο, πέρασε τον στρατό του από το ζεύγμα στην Ευρώπη.
Στην πορεία του μέσα από τη Θράκη, έπαιρνε κι
άλλους πολλούς στρατιώτες από τους Θράκες αλλά και από
τους Έλληνες που συνόρευαν με αυτούς. Μόλις έφτασε
στον ονομαζόμενο Δορίσκο1 0 , κάλεσε εκεί το ναυτικό έτσι
ώστε να έχει και τις δυο δυνάμεις [ναυτικές και χερσαίες]
συγκεντρωμένες σε έναν τόπο. Εκεί, έκανε και την επιθεώρηση
ολόκληρης της στρατιάς. Ο αριθμός της δύναμης
του πεζικού ξεπερνούσε τις οκτακόσιες χιλιάδες άντρες,
ενώ το σύνολο των πολεμικών πλοίων ξεπερνούσε τα χίλια
διακόσια, από τα οποία τα τριακόσια είκοσι ήταν ελληνικά'
τα πληρώματα παρείχαν οι Έλληνες ενώ τα σκάφη τα είχε
χορηγήσει ο βασιλιάς. Όλα τα υπόλοιπα λογαριάζονταν ως
βαρβαρικά" από αυτά, οι Αιγύπτιοι είχαν δώσει διακόσια,
οι Φοίνικες τριακόσια, οι Κίλικες ογδόντα, οι Πάμφυλοι
σαράντα και οι Λύκιοι άλλα τόσα, ογδόντα επιπλεον-οι Κάρες
και εκατόν πενήντα οι Κύπριοι. Από τους Έλληνες, οι
Δωριείς που κατοικούσαν προς την Καρία μαζί με τους
Ροδίους και τους Κώες έστειλαν σαράντα, οι Ίωνες μαζί
με τους Χίους και τους Σαμίους, εκατό, οι Αιολείς μαζί με
τους Λεσβίους και τους Τενέδιους σαράντα, οι Ελλησπό-
ντιοι ογδόντα μαζί με τους κατοίκους της περιοχής του
Πόντου, και οι κάτοικοι των νησιών πενήντα- γιατί ο βα-
39](https://image.slidesharecdn.com/diodorossikelioths7-141118144646-conversion-gate02/75/7-http-www-projethomere-com-18-2048.jpg)
![ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ
ν ί κ η του Γέλωνα. Όσο γι αυτούς που και στους δυο
σ τ ρ α τ ο ύ ς είχαν την γενική αρχηγία, στους Πέρσες κ α τ ά φερε
να δ ι α φ ύ γ ε ι ο β α σ ι λ ι ά ς και μαζί τους πολλές μυριάδες
ανδρών, ενώ οι Καρχηδόνιοι όχι μόνο έχασαν τον σ τ ρ α τ η γ ό
τους αλλά και όσοι σ υ μ μ ε τ ε ί χ α ν στον πόλεμο σ φ ά χ τ η κ α ν
κ α ι , όπως λ έ γ ε τ α ι , δεν σώθηκε ούτε ένας γ ι α να φέρει τ η ν
είδηση στην Καρχηδόνα. Επιπλέον, ως προς τους ε π ι φ α νέστερους
αρχηγούς, που στους Έλληνες ήταν ο Παυσανίας
και ο Θεμιστοκλής, ο πρώτος θ α ν α τ ώ θ η κ ε από τους
σ υ μ π ο λ ί τ ε ς του γ ι α πλεονεξία και προδοσία, ενώ ο δεύτερος
εξορίστηκε απ' όλη την Ελλάδα και κ α τ έ φ υ γ ε στον
Ξέρξη, τον μεγαλύτερο εχθρό του, και έζησε κοντά του
μέχρι τον θάνατο του. Ενώ ο Γέλων μετά τη μάχη απολάμβανε
όλο και μεγαλύτερης αποδοχής από τους Συρακούσιους,
γέρασε όντας β α σ ι λ ι ά ς και πέθανε τ ι μ η μ έ ν ο ς , και
ή τ α ν τόσο ισχυρή η εύνοια τ ω ν π ο λ ι τ ώ ν προς το πρόσωπο
τ ο υ , ώ σ τ ε η ε ξ ο υ σ ί α παρέμεινε σ τ α χέρια τ ρ ι ώ ν μελών τ ο υ
οίκου του2 5 .
24. Τώρα όμως που αυτοί που κ α τ έ κ τ η σ α ν δίκαιη δόξα
έλαβαν από μας τους επαίνους που τους αρμόζουν, θα
περάσουμε στη συνέχεια της προηγούμενης αφήγησης
μας. Έτυχε τ ώ ρ α την ίδια μέρα που νίκησε ο Γέλων να
α γ ω ν ί ζ ο ν τ α ι και οι άντρες του Λ ε ω ν ί δ α στις Θερμοπύλες
εναντίον του Ξέρξη2 6 , λες κι επίτηδες η θεότητα έκανε να
λάβει χώρα ταυτόχρονα η ωραιότερη ν ί κ η και η ενδοξότερη
ή τ τ α . Μετά τη μάχη που έγινε σ τ η ν πόλη των Ιμεραίων,
είκοσι π ο λ ε μ ι κ ά π λ ο ί α , τα οποία ο Α μ ί λ κ α ς [δεν] είχε τ ρ α βήξει
στη στεριά, προκειμένου να εξυπηρετεί τις απαραίτ
η τ ε ς ανάγκες του, διέφυγαν τον κίνδυνο. Γι' αυτό, κι ενώ
σχεδόν όλοι οι άντρες είχαν σκοτωθεί ή π ι α σ τ ε ί α ι χ μ ά λ ω τ
ο ι , α υ τ ά τα πλοία πρόφτασαν να αποπλεύσουν. Παρέλα-
89](https://image.slidesharecdn.com/diodorossikelioths7-141118144646-conversion-gate02/75/7-http-www-projethomere-com-68-2048.jpg)
![ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ
θα π ι ά σ ο υ μ ε από την αρχή τ η ν α φ ή γ η σ η τ η ς . Ο Λ ε ω τ υ χ ί δης
λοιπόν, ο Λακεδαιμόνιος, και ο Ξ ά ν θ ι π π ο ς 3 8 ο Α θ η ναίος,
επικεφαλής της ν α υ τ ι κ ή ς δύναμης, σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ α ν
τον στόλο μετά από τη ν α υ μ α χ ί α της Σαλαμίνας στην
Α ί γ ι ν α , όπου έμειναν μερικές ημέρες, και στη συνέχεια
έπλευσαν σ τ η Δήλο, έχοντας μαζί τους διακόσιες π ε ν ή ν τ α
τριήρεις. Ενώ ήταν αγκυροβολημένοι εκεί, ήρθαν πρέσβεις
από τη Σάμο, ζ η τ ώ ν τ α ς τους ν α ελευθερώσουν τους Έ λ λ η νες
της Α σ ί α ς . Ο Λ ε ω τ υ χ ί δ η ς συνεδρίασε με τους διοικητ
έ ς , και αφού άκουσαν μέχρι τ έ λ ο υ ς τους Σ α μ ί ο υ ς , αποφάσ
ι σ α ν να ελευθερώσουν τ ι ς πόλεις και α π έ π λ ε υ σ α ν τ ά χ ι σ τ α
από τ η Δήλο. Οι ναύαρχοι όμως τ ω ν Περσών, που βρίσκονταν
στη Σάμο, μαθαίνοντας ότι οι Έλληνες έπλεαν εναντίον
τους, τ ρ α β ή χ τ η κ α ν από τη Σάμο με όλα τα πλοία
κ α ι , αφού κ α τ έ π λ ε υ σ α ν στη Μυκάλη της Ιωνίας, τ ρ ά β η ξ α ν
στην ξηρά τα πλοία, βλέποντας ότι δεν ήταν ικανά για
ν α υ μ α χ ί α , και τα περιέβαλαν με ξύλινο τείχος και βαθιά
τάφρο. Παρ όλ αυτά, κάλεσαν και δυνάμεις π ε ζ ι κ ο ύ από
τ ι ς Σάρδεις κ α ι τ ι ς κοντινές πόλεις και σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ α ν συνολικά
εκατό χιλιάδες άντρες. Επιπλέον, έκαναν και όλες
τ ι ς άλλες α π α ρ α ί τ η τ ε ς πολεμικές προπαρασκευές, π ι σ τ ε ύ ο ν
τ α ς ότι οι Ί ω ν ε ς θα α π ο σ τ α τ ο ύ σ α ν προς τους α ν τ ι π ά λ ο υ ς .
Ο Λ ε ω τ υ χ ί δ η ς , με όλο τον στόλο έτοιμο, έπλευσε προς
τους βαρβάρους που βρίσκονταν στη Μυκάλη κι έστειλε
προπομπό ένα πλοίο που είχε τον κήρυκα με τ η ν πιο δυν
α τ ή φωνή από όσους βρίσκονταν στον στόλο. Τον είχε
προστάξει να π λ ε ύ σ ε ι κοντά στους εχθρούς και με δυνατή
φωνή να ανακοινώσει ότι οι Έλληνες είχαν νικήσει τους
Πέρσες [στις Π λ α τ α ι έ ς ] 3 9 , και τ ώ ρ α είχαν έρθει να ελευθερώσουν
τις ελληνικές πόλεις της Α σ ί α ς . Αυτό το έκανε ο
Λ ε ω τ υ χ ί δ η ς , π ι σ τ ε ύ ο ν τ α ς ότι οι Έλληνες που είχαν συ-
σ τ ρ α τ ε υ θ ε ί με τους βαρβάρους θα α π ο σ τ α τ ο ύ σ α ν από τους
Πέρσες και θα ακολουθούσε μ ε γ ά λ η αναταραχή στο στρα-
115](https://image.slidesharecdn.com/diodorossikelioths7-141118144646-conversion-gate02/75/7-http-www-projethomere-com-94-2048.jpg)
![ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ
της άγνοιας τους, σκότωναν όσους συναντούσαν και όντας
οι ίδιοι συνταγμένοι για μάχη, καθώς συμπλέκονταν με
άνδρες που είχαν πέσει σε σύγχυση, σκότωναν πολλούς.
Οι Αθηναίοι που βρίσκονταν στο στρατόπεδο, μαθαίνοντας
για την επίθεση των Θεσσαλών, έφτασαν βιαστικά
και τρέποντας τους Θεσσαλούς σε φυγή μετά από έφοδο,
βάλθηκαν να τους σκοτώνουν. Οι Λακεδαιμόνιοι ήρθαν σε
βοήθεια των Θεσσαλών με τον στρατό τους σε παράταξη
μάχης και ακολούθησε τακτική μάχη μεταξύ των δυο
στρατών στο σύνολο τους. Η πεισματική τους αντιπαράθεση
προκάλεσε τον θάνατο πολλών και από τις δυο πλευρές.
Τελικά, επειδή η μάχη τελείωσε με τρόπο που η νίκη
δεν ήταν ξεκάθαρη, τόσο οι Λακεδαιμόνιοι όσο και οι
Αθηναίοι διεκδικούσαν τη νίκη. Αφού λοιπόν τους είχε
πιάσει η νύχτα και η νίκη ήταν ακόμη αμφισβητήσιμη,
έστειλαν πρέσβεις οι μεν στους δε και συνήψαν τετράμηνη
ανακωχή9 7 .
81. Όταν πέρασε εκείνη η χρονιά, στους Αθηναίους ήταν
άρχοντας ο Μνησιθείδης9 7 α , ενώ στη Ρώμη ορίστηκαν ύπατοι
ο Λούκιος Λουκράτιος και ο Τίτος Ουετούριος Κιχω-
ρίνος. Επί των ημερών τους, οι Θηβαίοι, μετά την ταπείνωση
για τη συμμαχία που είχαν συνάψει με τους Πέρσες,
επιδίωκαν με όποιο τρόπο μπορούσαν να ανακτήσουν την
πατρογονική τους ισχύ και δόξα. Έτσι, καθώς όλοι οι
Βοιωτοί περιφρονούσαν τους Θηβαίους και δεν τους έδιναν
πλέον σημασία, ζήτησαν από τους Λακεδαιμονίους να κάνουν
την πόλη τους να αποκτήσει την ηγεμονία της Βοιωτίας
και τους υπόσχονταν, αντάλλαγμα για τη χάρη τους,
να πολεμήσουν μόνοι τους τους Αθηναίους, ώστε να μην
υπάρχει πια ανάγκη να βγάζουν οι Σπαρτιάτες το πεζικό
τους έξω από την Πελοπόννησο. Οι Λακεδαιμόνιοι [δέχτηκαν],
κρίνοντας τα λεγόμενα τους συμφέροντα για τους
221](https://image.slidesharecdn.com/diodorossikelioths7-141118144646-conversion-gate02/75/7-http-www-projethomere-com-200-2048.jpg)
![ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ
γορα τις περιουσίες τους. Κατείχαν όμως την πόλη για
λίγα μόνο χρόνια και μετά εκδιώχθηκαν πάλι από τη
Συβαρη' σχετικά με αυτά θα επιχειρήσουμε να δώσουμε
λεπτομερή περιγραφή στο επόμενο βιβλίο1 1 3.
[Το Ιο έτος της 82ης Ολυμπιάδας, το 452 π.Χ. λείπει.]
91. Όταν άρχοντας των Αθηνών ήταν ο Αντίδοτος1 1 3 α , οι
Ρωμαίοι κατέστησαν υπάτους τον Λεύκιο Ποστούμιο και
τον Μάρκο Οράτιο. Επ' αυτών, ο Δουκέτιος, που είχε την
ηγεμονία των Σικελών, κατέλαβε την Αίτνα, αφού δολοφόνησε
τον αρχηγό της, και στη συνέχεια βάδισε με στρατό
στη χώρα των Ακραγαντίνων και πολιόρκησε το Μότυο
που είχε φρουρά Ακραγαντίνων. Όταν οι Ακραγαντίνοι και
οι Συρακούσιοι έσπευσαν σε βοήθεια, συνήψε μάχη μαζί
τους και, αφού αναδείχτηκε καλύτερος, τους εξεδίωξε και
τους δυο από τα στρατόπεδα τους. Επειδή όμως ερχόταν ο
χειμώνας, χωρίστηκαν και επέστρεψαν στις πατρίδες τους.
Οι Συρακούσιοι όμως, τον στρατηγό Βόλκωνα που ήταν ο
υπεύθυνος της ήττας και τον οποίο θεώρησαν ότι είχε
συνεργαστεί κρυφά με τον Δουκέτιο, τον καταδίκασαν ως
προδότη και τον εκτέλεσαν. Με την αρχή του καλοκαιριού,
όρισαν αλλο στρατηγό τον οποίο, αφού του έδωσαν αξιόλογο
στρατό, πρόσταξαν να πολεμήσει μέχρι τέλους τον
Δουκέτιο. Αυτός, βαδίζοντας με τον στρατό του, βρήκε τον
Δουκέτιο στρατοπεδευμένο κοντά στις Νομές. Ακολούθησε
μεγάλη μάχη εκ παρατάξεως και, ενώ πολλοί έπεφταν και
από τις δυο πλευρές, με μεγάλο κόπο οι Συρακούσιοι
κατάφεραν να κατατροπώσουν τους Σικελούς και να σκοτώσουν
πολλούς κατά τη φυγή τους. Από αυτούς που ξέφυγαν,
οι περισσότεροι σώθηκαν στα φρούρια των Σικελών,
ενώ μερικοί επέλεξαν να μοιραστούν τις ελπίδες του
Δουκέτιου. Ενώ συνέβαιναν αυτά, οι Ακραγαντίνοι εξανάγκασαν
σε παράδοση το φρούριο του Μότυου που το κατεί-
243](https://image.slidesharecdn.com/diodorossikelioths7-141118144646-conversion-gate02/75/7-http-www-projethomere-com-222-2048.jpg)
Uploaded byHélène Kémiktsi
Διόδωρος Σικελιώτης-(7) - http://www.projethomere.com
Διόδωρος Σικελιώτης-(7) - http://www.projethomere.com
More Related Content
Similar to Διόδωρος Σικελιώτης-(7) - http://www.projethomere.com
Διόδωρος Σικελιώτης-(7) - http://www.projethomere.com
- 2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το ΕνδέκατοΒιβλίο Το άνοιγμα του ενδεκάτου βιβλίου γίνεται άμεσα με απλή αναφορά στο τελευταίο μέρος του προηγουμένου βιβλίου, ενώ η συνέχεια αφορά στα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Ελλάδα κυρίως και στη Σικελία κατά την τριακονταετία 480 με 451 π.Χ. Στην Ελλάδα, λοιπόν, έχουμε το πέρασμα του Ξέρξη στην Ευρώπη (1-4), τη μάχη των Θερμοπυλών (5- 11), τις ναυμαχίες μεταξύ Ελλήνων και Περσών (12-13) 21
- 3. ΕΙΣΑΓΩΓΗ και κυρίωςτη ναυμαχία στη Σαλαμίνα (14-18), την αποχώρηση του Ξέρξη για την Ασία και την παραμονή του Μαρδόνιου στην Ελλάδα (19), τις κρίσεις περί των αριστείων ανδρείας μεταξύ των Ελλήνων και τη μάχη των Πλαταιών (27- 39), την κατασκευή του λιμένα του Πειραιώς από τον Θεμιστοκλή (41-50), την έκπτωση του Θεμιστοκλή, τη διαφυγή του στον Ξέρξη και την εκεί ζωή και θάνατο του (54-59), την απελευθέρωση των ελληνικών πόλεων της Ασίας από τους Αθηναίους (60-62), τον σεισμό στη Λακωνία και την εξέγερση των Μεσσηνίων και των Ειλώτων κατά των Λακεδαιμονίων (63-64), τη διαμάχη μεταξύ Αργείων και Μυκηναίων (65), την επικράτηση των Αθηναίων επί Αιγινητών και Κορινθίων (78-79), τη διαμάχη μεταξύ Φωκέων και Δ ω ριέων και την εμπλοκή σ' αυτή Αθηναίων και Λακεδαιμονίων (79-80), την επικράτηση των Αθηναίων επί των Βοιωτών και την εκστρατεία τους στη Κεφαλλονιά (81-84), καθώς και την εκστρατεία του Περικλή στην Πελοπόννησο (88). Στη Σικελία, τώρα, και γενικότερα στην Ιταλία τα γεγονότα αρχίζουν με την εκστρατεία των Καρχηδονίων στη Σικελία και τους στρατηγικούς ελιγμούς του Γέλωνα, που οδήγησαν στην επικράτηση και αναγνώριση του (20-26), συνεχίζουν με τον πόλεμο και τη νίκη των Ρωμαίων επί των Αικολανών και των κατοίκων του Τούσκλου (40), τη βοήθεια του Ιέρωνα προς τους Κυμαίους, τον πόλεμο μεταξύ Ταραντίνων και Ιαπύγων και την εξέγερση κατά του Θρασυδαίου του τυράννου του Ακράγαντα (51-53), την κατάλυση της αρχής του Γέλωνα από τους Συρακούσιους (67- 68), τις εμφύλιες έριδες μεταξύ των Συρακούσιων (72-73), τον πόλεμο μεταξύ Εγεσταίων και Λιλυβαίων στη Σικελία (86), τη θέσπιση του 'πεταλισμού' στις Συρακούσες (87), την εκστρατεία των Συρακούσιων στην Τυρρηνία, καθώς και την ίδρυση της Παλικής από τον Δουκέτιο, τον αρχηγό 22
- 4. ΕΙΣΑΓΩΓΗ των Σικελών,και την ήττα του (88-92). Πέραν αυτών, ο Διόδωρος περιγράφει τη δολοφονία του Ξέρξη από τον Αρ- τάβανο και την ανάληψη της αρχής από τον Αρταξέρξη (69), καθώς και την εξέγερση των Αιγυπτίων εναντίον των Περσών, τη βοήθεια των Αθηναίων και την ήττα τους (71, 74, 77). Το κλείσιμο του ενδεκάτου βιβλίου είναι σύντομο με απλή αναφορά στην αρχή του δωδεκάτου. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του παρόντος βιβλίου, δεδομένου ότι είναι το πρώτο που έχει σωθεί πλήρες και αναφέρεται στην ιστορική περίοδο, είναι ο χρονικός προσδιορισμός των γεγονότων βάσει των επωνύμων αρχόντων στην Αθήνα, των Ρωμαίων υπάτων και του έτους διεξαγωγής των Ολυμπιάδων. Τούτη η χρονολογική παράθεση των ιστορικών γεγονότων είναι μεν σαφής, αλλά παρουσιάζει εγγενή προβλήματα για τον συγγραφέα που κατά καιρούς αναγκάζεται να ανατρέξει σε προηγούμενα συμβάντα, εκ των οποίων συνεπάγεται λογικά το προς περιγραφή ιστορικό γεγονός. Πέραν αυτού, όπως είπαμε παραπάνω, η ταυτόχρονη χρονολόγηση σύμφωνα με το αθηναϊκό και το ρωμαϊκό σύστημα &νέχει χρονική ασάφεια έξι μηνών που προκύπτει από το γεγονός ότι το ρωμαϊκό έτος άρχιζε την 1η Ιανουαρίου ενώ το αθηναϊκό περί τα μέσα Ιουλίου. Τέλος, κύρια πηγή του Διόδωρου στο παρόν βιβλίο ήταν ο Ηρόδοτος. 23
- 5. Τάδε ένεστιν έντή ενδέκατη των Διόδωρου βίβλων. 26
- 6. Στο ενδέκατο βιβλίοτου Διόδωρου περιέχονται τα εξής Περί της διάβασης του Ξέρξη στην Ευρώπη. Περί της μάχης στις Θερμοπύλες. Περί της ναυμαχία του Ξέρξη εναντίον των Ελλήνων. Πώς, όταν ο Θεμιστοκλής νίκησε με στρατήγημα τον Ξέρξη, οι Έλληνες νίκησαν στη ναυμαχία τους βαρβάρους στη Σαλαμίνα. Πώς ο Ξέρξης, αφού άφησε τον στρατηγό Μαρδόνιο με μέρος του στρατού, έφυγε για την Ασία. Πώς οι Καρχηδόνιοι εκστράτευσαν εναντίον της Σικελίας με πολύ στρατό. Πώς ο Γέλων, αφού νίκησε τους βαρβάρους με στρατήγημα, άλλους κατέσφαξε και άλλους αιχμαλώτισε. Πώς ο Γέλων, μετά από παράκληση των Καρχηδονίων, τους παραχώρησε ειρήνη, αφού τους απέσπασε χρήματα. Κρίσεις των Ελλήνων που αρίστευσαν στον πόλεμο. Μάχη των Ελλήνων εναντίον του Μαρδόνιου και των Περσών στις Πλαταιές και νίκη των Ελλήνων. Πόλεμος των Ρωμαίων εναντίον των Αικολανών και των κατοίκων του Τούσκλου. Περί της κατασκευής του Πειραιά από τον Θεμιστοκλή. Περί της βοήθειας που στάλθηκε από τον Ιέρωνα στους Κυμαίους. Περί του πολέμου που έγινε από τους Ταραντίνους εναντίον των Ιαπύγων. 27
- 7.
- 8. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ Πώςο Θρασυδαίος, ο γιος του Θήρωνος και τύραννος των Ακραγαντίνων, μετά την ήττα του από τους Συρακούσιους, έχασε την εξουσία. Πώς ο Θεμιστοκλής, που είχε καταφύγει στον Ξέρξη, αθωώθηκε από τις κατηγορίες που συνεπάγονταν τη θανατική ποινή. Πώς ελευθέρωσαν οι Αθηναίοι τις Ελληνικές πόλεις στην Ασία. Περί του σεισμού που έγινε στη Λακωνία. Περί της αποστασίας των Μεσσηνίων και των Ειλώτων από τους Λακεδαιμονίους. Πώς οι Αργείοι, αφού γκρέμισαν τις Μυκήνες εκ θεμελίων, κατέστησαν την πόλη ακατοίκητη. Πώς κατέλυσαν οι Συρακούσιοι τη βασιλική γενιά του Γέλωνος. Πώς, μετά τη δολοφονία του Ξέρξη, έγινε βασιλιάς ο Αρταξέρξης. Περί της αποστασίας των Αιγυπτίων από τους Πέρσες. Περί των πολιτικών αναταραχών στις Συρακούσες. Πώς οι Αθηναίοι νίκησαν στον πόλεμο τους Αιγινήτες και τους Κορινθίους. Πώς οι Φωκείς πολέμησαν εναντίον των Δωριέων. Πώς ο Μυρωνίδης ο Αθηναίος, με λίγους στρατιώτες, νίκησε τους Βοιωτούς αν και ήταν πολύ περισσότεροι. Περί της εκστρατείας του Τολμίδη στην Κεφαλλονιά. Περί του πολέμου που έγινε στη Σικελία μεταξύ Εγε- σταίων και Λιλυβαίων. Περί του 'πεταλισμού' που νομοθετήθηκε στις Συρακούσες. Εκστρατεία του Περικλή στην Πελοπόννησο. Εκστρατεία των Συρακούσιων στην Τυρρηνία. Περί των ονομαζόμενων Παλικών στη Σικελία. Περί της ήττας του Δουκέτιου και της απροσδόκητης σωτηρίας του. 29
- 9. ΔΙΟΔΩΡΟΥ ΤΟΥ ΣΙΚΕΛΙΩΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ 30
- 10. ΔΙΟΔΩΡΟΥ ΤΟΥ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ 1. Το προηγούμενο λοιπόν βιβλίο, που ήταν το δέκατο της όλης αφήγησης, τελείωσε με τα γεγονότα της χρονιάς πριν από τη διάβαση του Ξέρξη στην Ευρώπη και τις αγορεύσεις που έγιναν στη γενική συνέλευση των Ελλήνων στην Κόρινθο σχετικά με τη συμμαχία του Γέλωνα με τους Έλληνες. Σε τούτο το βιβλίο θα συμπληρώσουμε τη συνέχεια της ιστορίας, αρχίζοντας από την εκστρατεία του Ξέρξη εναντίον των Ελλήνων, και θα σταματήσουμε στη χρονιά που προηγήθηκε της εκστρατείας των Αθηναίων εναντίον της Κύπρου υπό την ηγεσία του Κίμωνα1 . Όταν άρχοντας της Αθήνας ήταν ο Καλλιάδης, οι Ρ ω μαίοι κατέστησαν υπάτους τον Σπόριο Κάσσιο και τον Πρόκλο Ουεργίνιο Τρίκοστο, ενώ οι Ηλείοι τελούσαν την εβδομηκοστή πέμπτη Ολυμπιάδα, κατά την οποία ο Συ- ρακόσιος Αστύλος νίκησε στον αγώνα δρόμου ενός σταδίου. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο βασιλιάς Ξέρξης εκστράτευσε εναντίον της Ελλάδας για την παρακάτω αιτία. Ο Μαρδόνιος ο Πέρσης ήταν εξάδελφος του Ξέρξη και συγγενής του εξ αγχιστείας, και θαυμαζόταν εξαιρετικά από τους Πέρσες για τη σύνεση και την ανδρεία του. Αυτός ο άντρας, όντας περήφανος και με υψηλό φρόνημα αλλά και βρισκόμενος στην ακμή της ηλικίας του, επιθυμούσε να γίνει αρχηγός μεγάλων στρατιωτικών δυ- 31
- 11.
- 12. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ νάμεων,γι' αυτό, έπεισε τον Ξέρξη να υποδουλώσει τους Έλληνες που ήταν πάντα εχθροί με τους Πέρσες. Ο Ξέρξης, πεισμένος από αυτόν και θέλοντας να διώξει όλους τους Έλληνες από την πατρίδα τους, έστειλε πρέσβεις στους Καρχηδονίους παρακινώντας τους σε σύμπραξη και συνήψε συμφωνία μαζί τους, έτσι ώστε ο ίδιος να εκστρατεύσει εναντίον των Ελλήνων που κατοικούσαν στην Ελλάδα, ενώ ταυτόχρονα οι Καρχηδόνιοι να συγκεντρώσουν μεγάλες δυνάμεις και να υποτάξουν τους Έλληνες που κατοικούσαν στην περιοχή της Σικελίας και στην Ιταλία. Σύμφωνα λοιπόν με τις συνθήκες που συνήψαν, οι Καρχηδόνιοι, αφού μάζεψαν μεγάλη ποσότητα χρημάτων, συγκέντρωσαν μισθοφόρους τόσο από την Ιταλία όσο και από τη Λυγιστική καθώς επίσης και από τη Γαλατία και την Ιβηρία, και, επιπλέον, στρατολόγησαν δυνάμεις πολιτών από όλη τη Λιβύη και την Καρχηδόνα. Τελικά, αφού ασχολήθηκαν επί τρία χρόνια με τις προετοιμασίες, συγκέντρωσαν περισσότερους από τριακόσιες χιλιάδες πεζούς και διακόσια πλοία. 2. Ο Ξέρξης, αμιλλώμενος τους Καρχηδόνιους στον ζήλο, τους ξεπέρασε σε όλες τις προετοιμασίες στον βαθμό που υπερείχε των Καρχηδονίων σε πλήθος εθνών υπο τις διαταγές του. Άρχισε να ναυπηγεί πλοία σε ολη την παραθαλάσσια περιοχή που βρισκόταν υπό την εξουσία του, στη Φοινίκη και στην Αίγυπτο, αλλά και στην Κιλικία, την Παμφυλία και την Πισιδική, καθώς επίσης στη Λυκία, την Καρία, τη Μυσία, την Τρωάδα και στις πόλεις που βρίσκονταν στον Ελλήσποντο, στη Βιθυνία και στον Πόντο. Σε διάστημα προετοιμασίας τριών ετών, όπως και οι Καρχηδόνιοι, κατασκεύασε περισσότερα από χίλια διακόσια πολεμικά πλοία. Τον βοήθησε και ο πατέρας του ο Δαρείος που, πριν τον θάνατο του, είχε εξοπλίσει μεγάλες 33
- 13.
- 14. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ δυνάμεις.Γιατί κι εκείνος, ηττημένος από τους Αθηναίους στον Μαραθώνα, με αρχηγό του στρατού του τον Δάτη, εξακολουθούσε να είναι οργισμένος με τους νικητές Αθηναίους. Ο Δαρείος όμως, ενώ ήταν ήδη έτοιμος να διαβεί2 εναντίον των Ελλήνων, εμποδίστηκε να το κάνει γιατί πέθανε, οπότε ο Ξέρξης, τόσο λόγω της απαίτησης του πατέρα του όσο και από τη συμβουλή του Μαρδόνιου, αποφάσισε να πολεμήσει τους Έλληνες. Όταν λοιπόν όλα είχαν ετοιμαστεί για την εκστρατεία του, ο Ξέρξης παρήγγειλε στους ναυάρχους να συγκεντρώσουν τα πλοία στην Κύμη2* και στη Φώκαια, ενώ ο ίδιος, αφού συγκέντρωσε τις δυνάμεις του πεζικού και του ιππικού από όλες τις σατραπείες, ξεκίνησε από τα Σούσα. Μόλις έφτασε στις Σάρδεις, έστειλε κήρυκες στην Ελλάδα προστάζοντας τους να πάνε σε όλες τις πόλεις και να ζητήσουν από τους Έλληνες «γη και ύδωρ»3 . Έπειτα, διαίρεσε τη στρατιά του κι έστειλε ικανό αριθμό αντρών να γεφυρώσουν τον Ελλήσποντο και να σκάψουν μια διώρυγα στον Ά θ ω 4 κατά μήκος του αυχένα της Χερρονησου, κάνοντας έτσι όχι μόνο τη διάβαση ασφαλή και σύντομη για τις δυνάμεις του αλλά και ελπίζοντας να τρομοκρατήσει τους Έλληνες προκαταβολικά με το μέγεθος των έργων. Αυτοί λοιπόν που στάλθηκαν για την κατασκευή των έργων τα ολοκλήρωναν με ταχύτητα λόγω των πολλών χεριών των εργαζομένων. Οι Έλληνες, μαθαίνοντας το μέγεθος της δύναμης των Περσών, έστειλαν στη Θεσσαλία δέκα χιλιάδες οπλίτες για να καταλάβουν τα περάσματα γύρω από τα Τέμπη. Επικεφαλής των Λακεδαιμονίων ηταν ο Ευαίνετος5 και των Αθηναίων ο Θεμιστοκλής. Αυτοί, αφου έστειλαν πρεσβευτές στις πόλεις, ζητούσαν να τους στείλουν στρατιώτες για να φυλάξουν από κοινού τα περάσματα, διότι ήθελαν να κάνουν όλες τις ελληνικές πόλεις να συμμετάσχουν στην εμπροσθοφυλακή και να κάνουν κοινή 35
- 15.
- 16. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ τουςυπόθεση τον πόλεμο με τους Πέρσες. Επειδή όμως οι περισσότεροι από τους Θεσσαλούς και τους λοιπούς Έλληνες που κατοικούσαν κοντά στα περάσματα είχαν δώσει «γη και ύδωρ» στους αγγελιοφόρους που είχαν φτάσει από τον Ξέρξη, οι δυο στρατηγοί, απελπίστηκαν σχετικά με τη φύλαξη των Τεμπών και ξαναγύρισαν στα μέρη τους. 3. Θα ήταν χρήσιμο να ξεχωρίσουμε τώρα εκείνους τους Έλληνες που επέλεξαν την πλευρά των βαρβάρων, έτσι ώστε, ονειδίζοντάς τους, το παράδειγμα τους να αποτρέψει, λόγω της δυσφήμισης τους, εκείνους που μπορεί να γίνουν στο μέλλον προδότες της κοινής ελευθερίας. Οι Αινιάνες λοιπόν και οι Δόλοπες, οι Μηλιείς6 , οι Περραιβοί και οι Μαγνήτες7 τάχθηκαν με την πλευρά των βαρβάρων, ενώ ήταν ακόμα παρούσα η φρουρά στα Τέμπη, και, όταν οι φρουροί έφυγαν, οι Αχαιοί της Φθίας, οι Λοκροί, οι Θεσσαλοί και οι περισσότεροι Βοιωτοί έκλιναν προς τη μεριά των βαρβάρων. Οι Έλληνες όμως που συνεδρίαζαν στον Ισθμό, ψήφισαν να πληρώσουν οι Έλληνες που επέλεξαν με τη θέληση τους να υποστηρίξουν τους Πέρσες, δεκάτη στους θεούς, όταν θα επικρατούσαν στον πόλεμο, ενώ σ' εκείνους που είχαν παραμείνει ουδέτεροι, ψήφισαν να στείλουν πρέσβεις που θα τους παρακινούσαν να αγωνιστούν μαζί τους για την κοινή ελευθερία. Από τους τελευταίους, μερικοί επέλεξαν ειλικρινά τη συμμαχία, ενώ οι άλλοι ανέβαλλαν την απόφαση τους επί καιρό, ενδιαφερόμενοι μόνο για τη δική τους ασφάλεια και καραδοκώντας την έκβαση του πολέμου. Όσο για τους Αργείους, αφού έστειλαν πρέσβεις στο κοινό συνέδριο, υποσχέθηκαν να μπουν στη συμμαχία αν τους παραχωρούνταν ένα μέρος της διοίκησης. Σ' αυτούς οι σύνεδροι ξεκαθάρισαν ότι, αν θεωρούσαν χειρότερο το να έχουν Έλληνα στρατηγό από το να έχουν βάρβαρο αφέντη, καλά θα έκαναν να παραμείνουν 37
- 17.
- 18. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ ουδέτεροι,,αν όμως φιλοδοξούσαν να αναλάβουν την αρχηγία των Ελλήνων, έπρεπε πρώτα, τους είπαν, να έχουν κάνει έργα άξια αυτής της αρχηγίας και μετά να επιζητούν μια τόσο μεγάλη τιμή. Μετά από αυτά, όταν οι πρέσβεις του Ξέρξη ήρθαν στην Ελλάδα και απαίτησαν γη και ύδωρ, όλες οι πόλεις8 , με την απάντηση τους, απέδειξαν τον ζήλο που είχαν για την κοινή ελευθερία. Όταν ο Ξέρξης έμαθε ότι ο Ελλήσποντος είχε γεφυρωθεί και η διώρυγα9 στον Άθω είχε σκαφτεί, κίνησε από τις Σάρδεις με πορεία προς τον Ελλήσποντο. Φτάνοντας στην Αβυδο, πέρασε τον στρατό του από το ζεύγμα στην Ευρώπη. Στην πορεία του μέσα από τη Θράκη, έπαιρνε κι άλλους πολλούς στρατιώτες από τους Θράκες αλλά και από τους Έλληνες που συνόρευαν με αυτούς. Μόλις έφτασε στον ονομαζόμενο Δορίσκο1 0 , κάλεσε εκεί το ναυτικό έτσι ώστε να έχει και τις δυο δυνάμεις [ναυτικές και χερσαίες] συγκεντρωμένες σε έναν τόπο. Εκεί, έκανε και την επιθεώρηση ολόκληρης της στρατιάς. Ο αριθμός της δύναμης του πεζικού ξεπερνούσε τις οκτακόσιες χιλιάδες άντρες, ενώ το σύνολο των πολεμικών πλοίων ξεπερνούσε τα χίλια διακόσια, από τα οποία τα τριακόσια είκοσι ήταν ελληνικά' τα πληρώματα παρείχαν οι Έλληνες ενώ τα σκάφη τα είχε χορηγήσει ο βασιλιάς. Όλα τα υπόλοιπα λογαριάζονταν ως βαρβαρικά" από αυτά, οι Αιγύπτιοι είχαν δώσει διακόσια, οι Φοίνικες τριακόσια, οι Κίλικες ογδόντα, οι Πάμφυλοι σαράντα και οι Λύκιοι άλλα τόσα, ογδόντα επιπλεον-οι Κάρες και εκατόν πενήντα οι Κύπριοι. Από τους Έλληνες, οι Δωριείς που κατοικούσαν προς την Καρία μαζί με τους Ροδίους και τους Κώες έστειλαν σαράντα, οι Ίωνες μαζί με τους Χίους και τους Σαμίους, εκατό, οι Αιολείς μαζί με τους Λεσβίους και τους Τενέδιους σαράντα, οι Ελλησπό- ντιοι ογδόντα μαζί με τους κατοίκους της περιοχής του Πόντου, και οι κάτοικοι των νησιών πενήντα- γιατί ο βα- 39
- 19.
- 20. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ σιλιάςείχε πάρει με το μέρος του τα νησιά που βρίσκονταν μεταξύ των Κυάνεων", του Τριοπίου και του Σουνίου. Τόσες λοιπόν ήταν οι τριήρεις, εκτός από τα οκτακόσια πενήντα μεταγωγικά αλόγων και τις τρεις χιλιάδες τριακο- ντόρους1 2 . Ο Ξέρξης λοιπόν ήταν απασχολημένος με την επιθεώρηση των δυνάμεων στον Δορίσκο. 4. Όταν αναγγέλθηκε στους συνέδρους των Ελλήνων ότι οι δυνάμεις των Περσών βρίσκονταν κοντά, θεώρησαν καλό να αποστείλουν γρήγορα τη ναυτική δύναμη στο Αρτεμίσιο της Εύβοιας, θεωρώντας τον τόπο κατάλληλο για την αντιμετώπιση των εχθρών, και ικανό αριθμό οπλιτών στις Θερμοπύλες για να καταλάβουν εκ των προτέρων τα περάσματα στα στενά και να εμποδίσουν τους βαρβάρους να προχωρήσουν εναντίον της Ελλάδας, διότι προσπάθεια τους ήταν να περιλάβουν όσους είχαν επιλέξει την πλευρά των Ελλήνων και να κάνουν ό,τι ήταν δυνατόν για να διαφυλάξουν τους συμμάχους. Αρχηγός ολόκληρου του στόλου ήταν ο Ευρυβιάδης ο Λακεδαιμόνιος, ενώ εκείνων που εστάλησαν στις Θερμοπύλες ο Λεωνίδας ο βασιλιάς των Σπαρτιατών, άντρας που εκτιμούσε τα μέγιστα την ανδρεία και τη στρατηγική ικανότητα. Όταν ανέλαβε την εξουσία, έδωσε εντολή να τον ακολουθήσουν μόνο χίλιοι στην εκστρατεία. Όταν οι έφοροι του είπαν ότι οδηγούσε πάρα πολύ λίγους εναντίον μεγάλης δύναμης και τον πρόσταξαν να πάρει περισσότερους, τους είπε ανεπίσημα ότι για να εμποδίσουν τους βαρβάρους να περάσουν από τα περάσματα ήταν λίγοι, αλλά για την πράξη προς την οποία πορεύονταν ήταν ήδη πολλοί. Καθώς η απάντηση που δόθηκε ήταν αινιγματική και ασαφής, τον ξαναρώτησαν αν θεωρούσε πως τους οδηγούσε προς κάποια ευτελή πράξη. Εκείνος αποκρίθηκε ότι, στα λόγια, τους οδηγούσε να φυλάξουν τα περάσματα, αλλά, στην πράξη, για να πεθά- 41
- 21.
- 22. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ νουνγια την κοινή ελευθερία- έτσι, αν πήγαιναν οι χίλιοι, η Σπάρτη θα γινόταν πιο επιφανής όταν θα πέθαιναν, αλλά αν οι Λακεδαιμόνιοι εκστράτευαν πανδημεί, η Λακεδαιμόνια θα χανόταν παντελώς, γιατί κανείς απ' αυτούς δεν θα τολμούσε να τραπεί σε φυγή, ώστε να σωθεί. Υπήρχαν λοιπόν χίλιοι Λακεδαιμόνιοι και μαζί με αυτούς τριακόσιοι Σπαρτιάτες, ενώ οι υπόλοιποι Έλληνες που στάλθηκαν μαζί τους στις Θερμοπύλες ήταν τρεις χιλιάδες. Ο Λεωνίδας λοιπόν μαζί με τέσσερις χιλιάδες άντρες βάδιζε προς τις Θερμοπύλες, ενώ οι Λοκροί που κατοικούσαν κοντά στα περάσματα είχαν δώσει γη και ύδωρ στους Πέρσες και είχαν υποσχεθεί ότι θα καταλάμβαναν εκ των προτέρων τα περάσματα. Μόλις όμως έμαθαν ότι ο Λεωνίδας έφτανε στις Θερμοπύλες, μετάνιωσαν και πήγαν με την πλευρά των Ελλήνων. Πήγαν λοιπόν στις Θερμοπύλες χίλιοι Λοκροί, άλλοι τόσοι Μηλιείς και περίπου χίλιοι Φωκείς, καθώς και περίπου τετρακόσιοι Θηβαίοι από την άλλη παράταξη, γιατί οι κάτοικοι των Θηβών είχαν διχαστεί ως προς τη συμμαχία με τους Πέρσες. Οι Έλληνες λοιπόν που είχαν συνταχθεί με τον Λεωνίδα, όντας τόσοι σε αριθμό, κάθονταν στις Θερμοπύλες περιμένοντας την άφιξη των Περσών. 5. Ο Ξέρξης, μετά την επιθεώρηση των δυνάμεων, προχώρησε με όλο του το στράτευμα, ενώ όλος ο στόλος έπλεε παράλληλα με την πορεία του πεζικού μέχρι την πόλη Άκανθο1 3 . Από εκεί τα πλοία πέρασαν, μέσα από το μέρος όπου είχε ανοιχτεί η διώρυγα, στην άλλη θάλασσα γρήγορα και με ασφάλεια. Όταν όμως ο Ξέρξης έφτασε στον Μαλιακό κόλπο, πληροφορήθηκε ότι οι αντίπαλοι είχαν προκαταλάβει τα περάσματα. Γι' αυτό, αφού συγκέ-' ντρωσε πάλι εκεί το σύνολο της δύναμης του, κάλεσε τους συμμάχους του από την Ευρώπη, που ήταν κάτι λιγότερο 43
- 23.
- 24. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ απόδιακόσιες χιλιάδες άντρες. Έτσι λοιπόν, είχε συνολικά όχι λιγότερους από ένα εκατομμύριο στρατιώτες, χώρια τη ναυτική δύναμη. Το πλήθος των ανδρών που βρίσκονταν στα πολεμικά πλοία και που μετέφεραν τις προμήθειες και τον υπόλοιπο εξοπλισμό δεν ήταν μικρότερο από αυτό που προαναφέραμε, ώστε δεν υπάρχει τίποτα το εκπληκτικό σε ό,τι λέγεται για το πλήθος που είχε συγκεντρώσει ο Ξέρξης, γιατί λένε πως τα ποτάμια που είχαν πάντα νερό στέρεψαν εξαιτίας του ατελείωτου πλήθους, ενώ τα πελάγη καλύφθηκαν ολότελα από τα πανιά των πλοίων. Οι μεγαλύτερες λοιπόν δυνάμεις των οποίων η περιγραφή έχει παραδοθεί στην ιστορική μνήμη είναι αυτές που συνόδευαν τον Ξέρξη. Αφού οι Πέρσες στρατοπέδευσαν κοντά στον Σπερχειό ποταμό, ο Ξέρξης έστειλε αγγελιοφόρους στις Θερμοπύλες για να ανακαλύψουν, μεταξύ άλλων, τι σκόπευαν να κάνουν οι Έλληνες σχετικά με τον πόλεμο μαζί του. Πρόσταξε επίσης τους αγγελιοφόρους να τους παραγγείλουν ότι ο βασιλιάς Ξέρξης προστάζει να αφήσουν όλοι τα όπλα τους, να επιστρέψουν χωρίς κανένα κίνδυνο στις πατρίδες τους και να συμμαχήσουν με τους Πέρσες" όταν θα τα έκαναν αυτά, τους υποσχέθηκε ότι θα έδινε στους Έλληνες μεγαλύτερη και καλύτερη χώρα από αυτή που κατείχαν τώρα. Ο Λεωνίδας, αφού άκουσε τους αγγελιοφόρους, αποκρίθηκε ότι, ακόμα κι αν συμμαχούσαν με τον βασιλιά, θα του ήταν πιο χρήσιμοι με τα όπλα τους, αλλά και αν αναγκάζονταν να πολεμήσουν εναντίον του, θα αγωνίζονταν με αυτά με μεγαλύτερη γενναιότητα υπέρ της ελευθερίας" όσο για τη χώρα που υποσχόταν να τους δώσει, αποκρίθηκε πως είναι πατρογονική συνήθεια στους Έλληνες να μην αποκτούν γη με τη δειλία αλλά με την ανδρεία. 6. Ο βασιλιάς, όταν έμαθε από τους αγγελιοφόρους την απάντηση των Ελλήνων, κάλεσε τον Σπαρτιάτη Δημάρα- 45
- 25.
- 26. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ το,που είχε εξοριστεί από την πατρίδα του και είχε καταφύγει σ' αυτόν, και, περιγελώντας τις απαντήσεις, ρώτησε τον Λάκωνα: «Θα το βάλουν στα πόδια οι Έλληνες γρηγορότερα από τα άλογα μου ή θα τολμήσουν να αντι- παραταχθούν σε τόσο μεγάλες δυνάμεις;» Λένε πως ο Δημάρατος είπε: «Ούτε εσύ ο ίδιος αγνοείς την ανδρεία των Ελλήνων, γιατί τους βαρβάρους που εξεγείρονται τους πολεμάς με ελληνικές δυνάμεις. Μη φαντάζεσαι λοιπόν ότι εκείνοι που μάχονται καλύτερα από τους Πέρσες για να διατηρήσουν τη δική σου εξουσία, για τη δική τους ελευθερία θα διακινδυνεύσουν τη ζωή τους λιγότερο ενάντια στους Πέρσες». Ο Ξέρξης όμως τον περιγέλασε και τον πρόσταξε να τον ακολουθήσει για να δει τους Λακεδαιμονίους να τρέπονται σε φυγή. Πήρε λοιπόν τον στρατό του και βάδισε εναντίον των Ελλήνων στις Θερμοπύλες, τοποθετώντας τους Μήδους μπροστά από όλα τα έθνη' επιλέγοντας τους είτε λόγω της ανδρείας τους ή επειδή ήθελε να τους εξολοθρεύσει. Διότι οι Μήδοι εξακολουθούσαν να έχουν υψηλό φρόνημα, μια που η ηγεμονία των προγόνων τους δεν είχε πολύ καιρό που είχε καταβληθεί. Συνέβη μάλιστα να είναι στους Μήδους αδελφοί και γιοι εκείνων που είχαν πεθάνει στον Μαραθώνα, ... πιστεύοντας ότι θα επιζητούσαν με όλη τους την καρδιά να πάρουν εκδίκηση από τους Έλληνες. Οι Μήδοι λοιπόν, αφού συντάχθηκαν για μάχη με τούτο τον τρόπο, επιτέθηκαν στους υπερασπιστές των Θερμοπυλών, ο Λεωνίδας όμως, καλά προετοιμασμένος, συγκέντρωσε τους Έλληνες στο πιο στενό σημείο του περάσματος. 7. Η μάχη που ακολούθησε ήταν πεισματική, και, επειδή οι βάρβαροι είχαν θεατή της ανδρείας τους τον βασιλιά, ενώ οι Έλληνες, από την πλευρά τους, είχαν στον νου τους 47
- 27.
- 28. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ τηνελευθερία και παρακινούνταν στον αγώνα από τον Λεωνίδα, το τολμηρό εγχείρημα κατέληξε να είναι εκπληκτικό. Διότι, επειδή η μάχη δινόταν εκ του συστάδην και τα χτυπήματα δίνονταν σώμα με σώμα και επίσης οι γραμμές των αντιπάλων ήταν πολύ πυκνές, η μάχη επί πολύ χρόνο ήταν ισόρροπη. Καθώς οι Έλληνες υπερείχαν σε ανδρεία και σε μέγεθος ασπίδων, οι Μήδοι άρχισαν να ενδίδουν, γιατί πολλοί από αυτούς έπεσαν και ουκ ολίγοι γέμισαν τραύματα. Τους Μήδους διαδέχτηκαν στη μάχη οι Κίσσιοι και οι Σάκες, που είχαν επιλεγεί για την ανδρεία τους και είχαν τοποθετηθεί ακριβώς μετά από τους Μήδους. Όπως συγκρούστηκαν, φρέσκοι αυτοί με ήδη καταπονημένους, για' λίγη ώρα άντεξαν τη μάχη, αλλά καθώς σκοτώνονταν και πιέζονταν ισχυρά από τους άντρες του Λεωνίδα, υποχώρησαν. Γιατί οι βάρβαροι, χρησιμοποιώντας μικρές στρογγυλές και ελαφριές ασπίδες, πλεονεκτούσαν όταν πολεμούσαν σε ευρύχωρο τόπο γιατί είχαν ευκινησία, αλλά σε στενά μέρη δεν μπορούσαν να τραυματίσουν εύκολα τους αντιπάλους, που είχαν πυκνή διάταξη και ήταν ολόκληροι καλυμμένοι από μεγάλες ασπίδες, και οι ίδιοι, μειονεκτώντας λόγω της ελαφρότητας των όπλων που τους προστάτευαν, δέχονταν απανωτά τραύματα. Τέλος, ο Ξέρξης, βλέποντας όλο τον τόπο στα περάσματα στρωμένο με νεκρούς και τους βαρβάρους να μην αντέχουν στην ανδρεία των Ελλήνων, έστειλε μπροστά τους επίλεκτους Πέρσες που ονομάζονταν αθάνατοι και θεωρούνταν οι πρώτοι σε ανδραγαθήματα από τους συμπολεμιστές τους. Όταν όμως τράπηκαν και αυτοί σε φυγή, αφού αντιστάθηκαν για σύντομο χρονικό διάστημα, τότε, καθώς έπεφτε και η νύχτα, έθεσαν τέρμα στις εχθροπραξίες, έχοντας από τους βαρβάρους σκοτωθεί πολλοί ενώ από τους Έλληνες είχαν πέσει μόνο λίγοι. 49
- 29.
- 30. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ 8.Την επομένη, ο Ξέρξης, τώρα που η μάχη είχε τελειώσει αντίθετα από τις προσδοκίες του, διάλεξε από όλα τα έθνη τους άντρες οι οποίοι θεωρούνταν ότι υπερείχαν σε ανδρεία και τόλμη και μετά από πολλές παρακλήσεις τους ανήγγειλε προκαταβολικά ότι αν μεν κατάφερναν να παραβιάσουν την είσοδο θα τους έδινε αξιόλογα δώρα, αλλά αν τρέπονταν σε φυγή η ποινή θα ήταν θάνατος. Ετούτοι όρμησαν στους Έλληνες σε πολύ πυκνή διάταξη και με μεγάλη βιαιότητα, αλλά τότε οι άντρες του Λεωνίδα πύκνωσαν κι αυτοί τις γραμμές τους και κάνοντας την παράταξη τους σαν τείχος αγωνίζονταν μανιασμένη. Ο ζήλος τους έφτασε σε τέτοιο βαθμό ώστε οι γραμμές που συνηθίζεται να μετέχουν εκ περιτροπής στη μάχη δεν υποχωρούσαν, αλλά υπομένοντας αδιαλείπτως τα δείνα σκότωναν πολλούς από τους επίλεκτους βαρβάρους. Πολεμώντας όλη την ημέρα, αμιλλόνταν ο ένας τον άλλον οι μεγαλύτεροι σε ηλικία παραβάλλονταν με την ακμή των νέων, ενώ οι νεότεροι συναγωνίζονταν την εμπειρία και τη δόξα των μεγαλυτέρων. Όταν τελικά τράπηκαν σε φυγή και οι επίλεκτοι, οι βάρβαροι που ήταν παραταγμένοι πίσω από αυτούς, πύκνωσαν τις γραμμές τους και δεν άφηναν τους επίλεκτους να τραπούν σε φυγή, κι έτσι αναγκάζονταν να στραφούν πάλι κατά μπρος και να πολεμήσουν. Κι ενώ ο βασιλιάς δεν ήξερε τι να κάνει και πίστευε πως κανένας δεν θα τολμούσε πια να μπει στη μάχη, πήγε σ' αυτόν κάποιος ντόπιος Τραχίνιος, που γνώριζε καλά την ορεινή περιοχή. Αυτός, αφού παρουσιάστηκε στον Ξέρξη, του υποσχέθηκε να οδηγήσει τους Πέρσες μέσα από κάποιο στενό και απόκρημνο μονοπάτι, έτσι ώστε εκείνοι που θα πήγαιναν μαζί του θα βρίσκονταν πίσω από τους άντρες του Λεωνίδα, οι οποίοι θα βρίσκονταν έτσι περικυκλωμένοι και θα ήταν εύκολο να σκοτωθούν. Ο βασιλιάς καταχάρηκε και, αφού τίμησε με δώρα τον Τραχίνιο, έστειλε μαζί του τη 51
- 31.
- 32. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ νύχταείκοσι χιλιάδες στρατιώτες. Κάποιος όμως από τους Πέρσες ονόματι Τυρραστιάδας, που καταγόταν από την Κύμη, έντιμος άνθρωπος και καλού χαρακτήρα, δραπέτευσε από το στρατόπεδο των Περσών τη νύχτα και πήγε στους άντρες του Λεωνίδα φανερώνοντας τους τα σχετικά με τον Τραχίνιο, τα οποία αγνοούσαν. 9. Μαθαίνοντας τα οι Έλληνες συνεδρίασαν μέσα στη μέση της νύχτας και συσκέπτονταν σχετικά με τους επικείμενους κινδύνους. Μερικοί λοιπόν είπαν ότι έπρεπε να εγκαταλείψουν αμέσως τα περάσματα και να αναζητήσουν ασφάλεια κοντά στους συμμάχους, γιατί ήταν αδύνατον να σωθούν όσοι θα έμεναν. Ο Λεωνίδας όμως, ο βασιλιάς των Λακεδαιμονίων, φιλοδοξώντας να περιβάλει τόσο τον εαυτό του όσο και τους Σπαρτιάτες με μεγάλη δόξα, πρόσταξε όλους τους άλλους Έλληνες να φύγουν και να σωθούν, έτσι ώστε στις άλλες μάχες να πολεμήσουν μαζί με τους Έλληνες, οι ίδιοι όμως οι Λακεδαιμόνιοι, είπε, έπρεπε να μείνουν και να μην εγκαταλείψουν τη φύλαξη των περασμάτων, διότι εκείνοι που ηγούνται της Ελλάδας οφείλουν να πεθαίνουν πρόθυμα αγωνιζόμενοι για τα πρωτεία. Αμέσως λοιπόν όλοι οι άλλοι έφυγαν, ενώ ο Λεωνίδας μαζί με τους συμπολίτες του εκτέλεσε ηρωικές και εκπληκτικές πράξεις. Μολονότι οι Λακεδαιμόνιοι ήταν λίγοι, γιατί είχε κρατήσει μόνο τους Θεσπιείς και συνολικά δεν είχε περισσότερους από πεντακόσιους άντρες, ήταν έτοιμος να υποδεχτεί τον θάνατο για χάρη της Ελλάδας. Μετά από αυτά, οι Πέρσες που συνόδευαν τον Τραχίνιο, αφού έκαναν τον γύρο της δύσβατης περιοχής, βρέθηκαν ξαφνικά πίσω από τους άντρες του Λεωνίδα, και οι Έλληνες, έχοντας παραιτηθεί από κάθε ελπίδα σωτηρίας και επιλέγοντας την καλή φήμη, ζητούσαν με μια φωνή από τον αρχηγό τους να τους οδηγήσει εναντίον των εχθρών, πριν μάθουν οι Πέρσες ότι 53
- 33.
- 34. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ οιδικοί τους είχαν κάνει, τον κύκλο. Ο Λεωνίδας, αποδεχόμενος την ετοιμότητα των στρατιωτών του, τους παρήγγειλε να ετοιμάσουν γρήγορα το πρωινό τους, αφού το δείπνο τους θα το έπαιρναν στον Άδη. Όσο για τον ίδιο, έφαγε επίσης, σύμφωνα με τη διαταγή που είχε δώσει, πιστεύοντας πως έτσι θα μπορούσε να διατηρήσει τις δυνάμεις του για πολύ χρόνο και να έχει αντοχή στους κινδύνους της μάχης. Μόλις ανέλαβαν μετά από λίγο τις δυνάμεις τους και ήταν όλοι έτοιμοι, ο Λεωνίδας πρόσταξε τους στρατιώτες να επιτεθούν στο στρατόπεδο των αντιπάλων, να σκοτώσουν όσους συναντήσουν και να ορμήσουν στην ίδια τη σκηνή του βασιλιά. 10. Εκείνοι λοιπόν, σύμφωνα με τις εντολές του, έπεσαν, ενώ ήταν ακόμα νύχτα, σαν ένα σώμα στο στρατόπεδο των Περσών, με τον Λεωνίδα επικεφαλής να τους οδηγεί14. Οι βάρβαροι, τόσο λόγω του αναπάντεχου της επίθεσης όσο και από άγνοια, έβγαιναν από τις σκηνές όλοι μαζί τρέχοντας άτακτα μέσα σε μεγάλη ταραχή, και νομίζοντας ότι οι στρατιώτες που είχαν φύγει με τον Τραχίνιο είχαν χαθεί και ότι είχε έρθει καταπάνω τους όλη η δύναμη των Ελλήνων, κατατρόμαξαν. ΙΥ αυτό και σκοτώθηκαν πολλοί από τους άντρες του Λεωνίδα, αλλά ακόμη περισσότεροι χάθηκαν από τους ίδιους τους συντρόφους τους που, μέσα στην άγνοια τους, τους περνούσαν για εχθρούς. Γιατί, από τη μια, η νύχτα στερούσε την αληθινή επίγνωση των πραγμάτων και, από την άλλη, η ταραχή που είχε απλωθεί σε όλο το στρατόπεδο ήταν λογικό να δημιουργεί μεγάλο μακελειό, αφού αλληλοσκοτώνονταν, καθώς οι περιστάσεις δεν επέτρεπαν λεπτομερή εξέταση, επειδή δεν υπήρχαν εντολές από κάποιον αρχηγό ούτε κάποιο σύνθημα για να το ζητήσουν ούτε, γενικά, κάποια λογική στην όλη κατάσταση. Αν λοιπόν ο βασιλιάς είχε μείνει στη βασιλική σκηνή, εύ- 55
- 35.
- 36. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ κολαθα είχε σκοτωθεί κι αυτός από τους Έλληνες και όλος ο πόλεμος θα είχε φτάσει σε γρήγορο τέλος. Όπως όμως είχε το πράγμα, ο Ξέρξης είχε πεταχτεί έξω στην αναταραχή, και οι Έλληνες, ορμώντας μέσα στη σκηνή, σκότωσαν σχεδόν όλους όσους βρήκαν μέσα. Όσο ήταν ακόμα νύχτα, περιπλανιόνταν μέσα σε όλο το στρατόπεδο αναζητώντας, όπως ήταν λογικό, τον Ξέρξη. Όταν όμως ξημέρωσε και φανερώθηκε η όλη κατάσταση, οι Πέρσες, βλέποντας πως οι Έλληνες ήταν λίγοι, τους αψήφησαν. Δεν συγκρούστηκαν βέβαια μαζί τους πρόσωπο με πρόσωπο, φοβούμενοι την ανδρεία τους, αλλά τους κύκλωσαν από τα πλάγια και από πίσω και, ρίχνοντας τους από παντού βέλη και ακόντια, τους σκότωσαν όλους. Έτσι λοιπόν τελείωσαν τη ζωή τους οι άντρες που φύλαγαν τα περάσματα στις Θερμοπύλες μαζί με τον Λεωνίδα. 11. Ποιος δεν θα θαύμαζε τις αρετές αυτών των ανδρών; Των ανδρών αυτών που, ομόψυχα, δεν εγκατέλειψαν τη θέση που τους είχε ορίσει η Ελλάδα, αλλά πρόσφεραν πρόθυμα τη δική τους ζωή για την κοινή σωτηρία των Ελλήνων και προτίμησαν να πεθάνουν τιμημένα παρά να ζήσουν ατιμασμένα. Αλλά ούτε τον τρόμο των Περσών θα μπορούσε κάποιος να αμφισβητήσει ότι υπήρξε. Γιατί ποιος από τους βαρβάρους μπορούσε να συλλάβει αυτό που έγινε; Ποιος μπορούσε να περιμένει ότι πεντακόσιοι μόλις άνθρωποι θα τολμούσαν να επιτεθούν σε ένα εκατομμύριο άντρες; Γι αυτό, ποιος από τους μεταγενέστερους δεν θα ζήλευε την αρετή εκείνων των ανδρών που, νικημένοι από το μέγεθος της περίστασης, υποτάχτηκαν μεν σωματικά αλλά οι ψυχές τους δεν ηττήθηκαν; Κατά συνέπεια, μόνο αυτοί από όσους μνημονεύονται έχουν γίνει, ενώ ηττήθηκαν, ενδοξότεροι από άλλους που κέρδισαν τις ω- 57
- 37.
- 38. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ ραιότερεςνίκες. Γιατί τους γενναίους άντρες δεν πρέπει να τους κρίνουμε από το αποτέλεσμα αλλά από την πρόθεση, εφόσον στη μια περίπτωση κυριαρχεί η τύχη, ενώ στην άλλη εκείνο που δοκιμάζεται είναι η πρόθεση. Γιατί ποιος θα έκρινε καλύτερους άλλους άνδρες από εκείνους που, αν και δεν ήταν ίσοι ούτε με το ένα χιλιοστό μέρος των αντιπάλων, τόλμησαν να παρατάξουν τη δική τους ανδρεία ενάντια σε απίστευτα πλήθη; Δεν ήλπιζαν να επικρατήσουν τόσων πολλών μυριάδων, αλλά θεώρησαν ότι έπρεπε να ξεπεράσουν σε ανδραγαθία όλους τους προγενεστέρους αυτών, και έκριναν ότι η μάχη που είχαν να δώσουν ήταν προς τους βαρβάρους, αλλά ο αγώνας και το βραβείο της γενναιότητας ήταν προς όλους όσους θα θαυμάζονταν για την ανδρεία τους. Γιατί μόνο αυτοί από όλους όσους μνημονεύονται από την αυγή του χρόνου, επέλεξαν να διαφυλάξουν τους νόμους της χώρας τους μάλλον παρά τις ίδιες τους τις ζωές, χωρίς να δυσφορούν για το γεγονός ότι απειλούνταν από τους μέγιστους των κινδύνων, αλλά κρίνοντας ότι το πιο επιθυμητό για εκείνους που ασκούν την αρετή είναι να δίνουν τέτοιους αγώνες. Δίκαια θα θεωρούσε κανείς ότι τούτοι ήταν περισσότερο υπεύθυνοι για την κοινή ελευθερία των Ελλήνων απ' ό,τι εκείνοι που νίκησαν αργότερα στις μάχες εναντίον του Ξέρξη, γιατί ενθυμούμενοι τούτες τις πράξεις οι βάρβαροι κατατρόμαζαν, ενώ οι Έλληνες παρακινούνταν προς όμοια ανδραγαθία. Γενικά, μόνο αυτοί οι άνδρες, από όσους υπήρξαν πριν από αυτούς, πέρασαν στην αθανασία λόγω της εξαιρετικής τους ανδρείας. Γι αυτό, όχι μόνο οι ιστορικοί συγγραφείς αλλά και πολλοί από τους ποιητές ύμνησαν τις ανδραγαθίες τους. Ένας από αυτούς ήταν και ο Σιμωνίδης, ο λυρικός ποιητής, που συνέθεσε ένα εγκώμιο, αντάξιο της αρετής τους, στο οποίο λέει, 59
- 39.
- 40. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ Γιακείνους που πέθαναν στις Θερμοπύλες, ένδοξη η τύχη, ωραίος ο θάνατος, βωμός ο τάφος, μνήμη παντοτινή αντί για θρήνος, κι η μοίρα τους αντικείμενο εγκωμίων. Σάβανο σαν κι αυτό μήτε η σαπίλα μήτε ο χρόνος ο πανδαμάτορας θα αμαυρώσει των γενναίων ανδρών. Και το μνήμα την καλή φήμη της Ελλάδας διάλεξε για ένοικο του. Μάρτυρας είναι ο Λεωνίδας, ο βασιλιάς της Σπάρτης, που μέγα στολίδι άφησε πίσω του την αρετή και δόξα αιώνια. 12. Όσο για μας, αφού μιλήσαμε αρκετά σχετικά με την ανδρεία τούτων των ανδρών, ας ξαναγυρίσουμε στη συνέχεια της αφήγησης. Ο Ξέρξης λοιπόν, αφού κέρδισε τα περάσματα με τον τρόπο που είπαμε και νίκησε την παροιμιώδη «Καδμεία νίκη»1 5 , σκότωσε βέβαια λίγους από τους εχθρούς, αλλά έχασε πολύ περισσότερους από τους δικούς του. Αφού κυρίευσε τα περάσματα με το πεζικό, αποφάσισε να δοκιμάσει και τους αγώνες στη θάλασσα. Κάλεσε λοιπόν αμέσως τον διοικητή του στόλου, τον Με- γαβάτη, και τον διέταξε να πλεύσει εναντίον του ναυτικού των Ελλήνων και να επιχειρήσει να ναυμαχήσει με ολόκληρο τον στόλο κατά των Ελλήνων. Εκείνος, ακολουθώντας τις εντολές του βασιλιά, ξεκίνησε από την Πύδνα της Μακεδονίας και κατέπλευσε στο ακρωτήριο της Μαγνησίας, το ονομαζόμενο Σηπιάδα. Εκεί, από έναν ισχυρό άνεμο που σηκώθηκε, έχασε πάνω από τριακόσιες πολεμικές τριήρεις και μεγάλο πλήθος από τα πλοία που μετέφεραν άλογα και από τα υπόλοιπα. Όταν ο άνεμος σταμάτησε, σήκωσε άγκυρα και κατέπλευσε στο ακρωτήριο Αφέτες της Μαγνησίας. Από εκεί έστειλε διακόσιες τριήρεις, προ- 61
- 41.
- 42. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ στάζονταςτους κυβερνήτες τους να κάνουν από τα δεξιά τον περίπλου της Εύβοιας και να κυκλώσουν τους εχθρούς. Οι Έλληνες ήταν αγκυροβολημένοι στο ακρωτήριο Αρτεμίσιο της Εύβοιας και είχαν συνολικά διακόσιες ογδόντα τριήρεις. Από αυτά τα πλοία, αθηναϊκά ήταν εκατόν σαράντα και τα υπόλοιπα όλων των άλλων Ελλήνων. Ναύαρχος αυτών των πλοίων ήταν ο Ευρυβιάδης ο Σπαρτιάτης, ενώ ο Θεμιστοκλής ο Αθηναίος είχε τη γενική διοίκηση του στόλου. Διότι αυτός, λόγω της σύνεσης και της στρατηγικής του ικανότητας, ετύγχανε μεγάλης αποδοχής, όχι μόνο από τους Έλληνες ναυτικούς αλλά και από τον ίδιο τον Ευρυβιάδη, και όλοι σε τούτον στρέφονταν και τον υπάκουαν πρόθυμα. Στο συμβούλιο των κυβερνητών που έγινε για την ναυμαχία, όλοι οι άλλοι ήταν υπέρ του να μείνουν ακίνητοι και να περιμένουν την έφοδο του εχθρού, και μόνο ο Θεμιστοκλής εξέφρασε την αντίθετη γνώμη, εξηγώντας τους ότι τους συνέφερε να πλεύσουν εναντίον των εχθρών με όλο τον στόλο συντεταγμένο. Γιατί με αυτό τον τρόπο θα πλεονεκτούσαν, καθώς θα έπλεαν με όλα μαζί τα πλοία εναντίον ενός εχθρού του οποίου ο σχηματισμός θα ήταν διασπασμένος λόγω της σύγχυσης η οποία θα υπήρχε, εφόσον θα απέπλεαν από πολλά και σε απόσταση μεταξύ τους λιμάνια. Τελικά, οι Έλληνες έπλευσαν εναντίον των εχθρών, σύμφωνα με τη γνώμη του Θεμιστοκλή, με ολόκληρο τον στόλο. Επειδή οι βάρβαροι ξεκίνησαν από πολλά λιμάνια, στην αρχή οι άνδρες του Θεμιστοκλή συγκρούστηκαν με τους σκορπισμένους Πέρσες, βούλιαξαν πολλά πλοία και αφού ανάγκασαν ουκ ολίγα να τραπούν σε φυγή, τα καταδίωξαν μέχρι την ξηρά. Στη συνέχεια όμως, όταν συγκεντρώθηκε ολόκληρος ο στόλος και έγινε ισχυρή ναυμαχία, η κάθε πλευρά υπερτερούσε της άλλης εν μέρει και κάνεις δεν πλεονέκτησε με ολοσχερή νίκη, έτσι, όταν τους έπιασε η νύχτα, σταμάτησαν τις εχθροπραξίες. 63
- 43.
- 44. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ 13.Μετά τη ναυμαχία, ξέσπασε ισχυρή καταιγίδα και κατέστρεψε πολλά πλοία που ήταν αγκυροβολημένα έξω από το λιμάνι, έτσι ώστε φάνηκε ωσάν το θείο να έπαιρνε το μέρος των Ελλήνων, προκειμένου να μειωθεί το πλήθος των βαρβαρικών πλοίων και να γίνει ισόπαλη η δύναμη των Ελλήνων και ισάξια για τη ναυμαχία. Σαν αποτέλεσμα, οι Έλληνες έπαιρναν όλο και περισσότερο θάρρος, ενώ οι βάρβαροι γίνονταν όλο και δειλότεροι έναντι των κινδύνων. Ωστόσο, όταν συνήλθαν από το ναυάγιο, ανοίχτηκαν με όλα'τους τα πλοία εναντίον των εχθρών. Όσο για τους Έλληνες, αφού στη δύναμη τους προστέθηκαν πενήντα αττικές τριήρεις, αντιπαρατάχθηκαν στους βαρβάρους. Η ναυμαχία τους έμοιαζε με τις μάχες που δόθηκαν στις Θερμοπύλες, γιατί οι Πέρσες ήταν αποφασισμένοι να πιέσουν τους Έλληνες και να περάσουν διά της βίας μέσα από τον Εύριπο, ενώ οι Έλληνες, αφού έφραξαν τα στενά, μάχονταν υπέρ των συμμάχων που ήταν στην Εύβοια16. Μετά από ισχυρή ναυμαχία, καταστράφηκαν πολλά πλοία και των δύο πλευρών και, όταν έπεσε η νύχτα, αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στα λιμάνια τους ο καθένας. Λένε πως και στις δυο ναυμαχίες, από τους Έλληνες αρίστευσαν οι Αθηναίοι ενώ από τους βαρβάρους οι Σιδώνιοι. Στη συνέχεια, οι Έλληνες, έχοντας μάθει τα όσα έγιναν στις Θερμοπύλες και πληροφορούμενοι ότι οι Πέρσες προχωρούσαν πεζή εναντίον των Αθηνών, λιγοψύχησαν. Έτσι, απέπλευσαν για τη Σαλαμίνα και παρέμεναν εκεί. Οι Αθηναίοι, βλέποντας ότι κινδύνευαν όλοι όσοι /.ατοικούσαν στην Αθήνα, αφού έβαλαν μέσα στα πλοία τα παιδιά και τις γυναίκες τους και ό,τι άλλο χρήσιμο μπορούσαν, τους μετέφεραν στη Σαλαμίνα. Ο ναύαρχος των Περσών, μαθαίνοντας τον απόπλου των εχθρών, κατέπλευσε στην Εύβοια με όλο τον στόλο και, αφού υπέταξε διά της βίας την πόλη των Ιστιαίων, λεηλάτησε και ερήμωσε την περιοχή τους. 65
- 45.
- 46. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ 14.Ενώ συνέβαιναν αυτά, ο Ξέρξης, έχοντας πάρει τον στρατό από τις Θερμοπύλες, προχώρησε μέσα από την περιοχή των Φωκέων, κατακτώντας τις πόλεις και καταστρέφοντας τις περιουσίες στην ύπαιθρο. Οι Φωκείς, που είχαν επιλέξει την πλευρά των Ελλήνων, βλέποντας ότι οι ίδιοι δεν ήταν αξιόμαχοι, εγκατέλειψαν όλες τους τις πόλεις πανδημεί και κατέφυγαν στις δύσβατες περιοχές του Παρνασσού. Στη συνέχεια, ο βασιλιάς πέρασε μέσα από την περιοχή των Δωριέων χωρίς να πειράξει κανένα, γιατί οι Δωριείς είχαν συμμαχήσει με τους Πέρσες. Εκεί, άφησε μέρος της δύναμης του, το οποίο πρόσταξε να πάει στους Δελφούς, να κάψει το τέμενος του Απόλλωνα και να συλήσει τα αναθήματα, ενώ ο ίδιος μαζί με τους υπόλοιπους βαρβάρους προχώρησε μέχρι τη Βοιωτία όπου και στρατοπέδευσε. Εκείνοι που είχαν σταλεί να συλήσουν το μαντείο, προχώρησαν μεν μέχρι τον ναό της Προναίας Αθηνάς17, αλλά εκεί, κατά παράδοξο τρόπο, άρχισε να πέφτει δυνατή βροχή και πολλοί κεραυνοί από τον ουρανό και, επιπλέον, ή καταιγίδα ξεκόλλησε και έριξε στο στρατόπεδο των βαρβάρων μεγάλα βράχια, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί μεγάλος αριθμός Περσών, οπότε όλοι, κατατρομαγμένοι από την ενέργεια των θεών, έφυγαν άρον άρον από την περιοχή. Έτσι, το μαντείο των Δελφών, με τη φροντίδα κάποιας θεϊκής δύναμης, διέφυγε τη σύληση. Οι Δελφοί, θέλοντας να αφήσουν στους μεταγενέστερους αθάνατη υπόμνηση της εμφάνισης των θεών, έστησαν τρόπαιο πλάι στο ιερό της Προναίας Αθηνάς, στο οποίο χάραξαν το ακόλουθο ελεγειακό ποίημα, Μνήμη του πολέμου που προφυλάσσει τους άντρες και μάρτυρα της νίκης, οι Δελφοί με έστησαν, ευχαριστώντας τον Δία και τον Φοίβο που απώθησαν τις γραμμές των Μήδων και προφύλαξαν το χαλκοστεφανωμένο τέμενος. 67
- 47.
- 48. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ Στομ ε τ α ξ ύ , ο Ξέρξης π ε ρ ν ώ ν τ α ς μέσα από τη Β ο ι ω τ ί α κ α τ έ σ τ ρ ε ψ ε εντελώς την περιοχή των Θεσπιέων και τις Πλαταιές, που ήταν έρημες, τ ι ς πυρπόλησε. Γ ι α τ ί οι κάτοικοι εκείνων τ ω ν πόλων είχαν φ ύ γ ε ι όλοι γ ι α τ η ν Πελοπόννησο. Μετά από αυτά, εισέβαλαν στην Α τ τ ι κ ή , όπου ερήμωσαν τ η ν ύπαιθρο, ενώ τ η ν Α θ ή ν α τ η ν ισοπέδωσαν κ α ι πυρπόλησαν τους ναούς τ ω ν θεών. Ενώ ο β α σ ι λ ι ά ς ήταν απασχολημένος με αυτά, κ α τ έ π λ ε υ σ ε ο στόλος από την Εύβοια στην Α τ τ ι κ ή , έχοντας λ ε η λ α τ ή σ ε ι τόσο την Εύβοια όσο και τα π α ρ ά λ ι α της Α τ τ ι κ ή ς . 15. Την ίδια εποχή, οι Κερκυραίοι, αφού επάνδρωσαν ε ξ ή ν τ α τριήρεις, παρέμεναν στην Πελοπόννησο, μη μπορώντας, όπως λένε οι ίδιοι, να π α ρ α κ ά μ ψ ο υ ν το ακρωτήριο Μαλέας, αλλά, όπως ιστορούν μερικοί σ υ γ γ ρ α φ ε ί ς , στην π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α καραδοκώντας την έκβαση του πολέμου, ώ σ τ ε , αν μεν επικρατούσαν οι Πέρσες, να δώσουν σ' αυτούς γη και ύδωρ, ενώ αν ε π ι κ ρ α τ ο ύ σ α ν οι Έ λ λ η νες, να φανούν ότι είχαν έρθει γ ι α να τους βοηθήσουν1 8 . Όσο γ ι α τους Αθηναίους που βρίσκονταν στη Σ α λ α μ ί ν α , βλέποντας τ η ν Α τ τ ι κ ή να κ α ί γ ε τ α ι και μαθαίνοντας ότι το τέμενος της Α θ η ν ά ς 1 9 είχε ισοπεδωθεί, αποθαρρύνθηκαν εντελώς. Κ α τ ά τον ίδιο τρόπο και οι υπόλοιποι Έλληνες, που είχαν σ υ γ κ ε ν τ ρ ω θ ε ί από κάθε γ ω ν ι ά μόνο στην Πελοπόννησο, είχαν κ α τ α λ η φ θ ε ί από μεγάλο φοβο. Θεώρησαν λοιπόν καλό να συνεδριάσουν όλοι όσοι ή τ α ν ε π ι φ ο ρ τ ι σ μ έ νοι με τη διοίκηση και να α π ο φ α σ ί σ ο υ ν σε ποιους τόπους συνέφερε να κάνουν τη ν α υ μ α χ ί α . Ειπώθηκαν πολλές και ποικίλες ιδέες, και οι Πελοποννήσιοι, φροντίζοντας γ ι α τη δική τους μόνο α σ φ ά λ ε ι α , ι σ χ υ ρ ί ζ ο ν τ α ν ότι ο α γ ώ ν α ς έπρεπε να δοθεί σ τ η ν περιοχή του Ισθμού, γ ι α τ ί , επειδή είχε ισχυρό τείχος , αν κ ά τ ι δεν π ή γ α ι ν ε κ α λ ά στη ν α υ μ α χ ί α , οι η τ τ η μ έ ν ο ι θα μπορούσαν να κ α τ α φ ύ γ ο υ ν αμέσως σε α σ φ α - 69
- 49.
- 50. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ λεςμέρος σ τ η ν Πελοπόννησο, ενώ αν κ λ ε ί ν ο ν τ α ν όλοι μ α ζ ί στο μικρό νησί της Σαλαμίνας, θα π ε ρ ι έ π ι π τ α ν σε δεινά από τα οποία δύσκολα θα γ λ ί τ ω ν α ν . Ο Θεμιστοκλής όμως συμβούλεψε να δοθεί στη Σ α λ α μ ί ν α η μάχη τ ω ν πλοίων, γ ι α τ ί θα είχαν μεγάλο π λ ε ο ν έ κ τ η μ α εκείνοι που θα α γ ω ν ί ζονταν με λ ί γ α πλοία εναντίον πολύ περισσότερων στα σ τ ε ν ά . Γενικά, απέδειξε ότι η περιοχή του Ισθμού ήταν εντελώς α κ α τ ά λ λ η λ η γ ι α τη ν α υ μ α χ ί α , γ ι α τ ί ο α γ ώ ν α ς θα δινόταν σε ανοιχτό πέλαγος και οι Πέρσες, λόγω της ευρυχωρίας, θα καταπονούσαν εύκολα τα λ ί γ α πλοία με τα πολύ περισσότερα δικά τους. Με πολλά άλλα παρόμοια ε π ι χ ε ι ρ ή μ α τ α που τ α ί ρ ι α ζ α ν στην π ε ρ ί σ τ α σ η , τους έπεισε όλους να ψ η φ ί σ ο υ ν υπέρ του δικού του σχεδίου. 16. Όταν τ ε λ ι κ ά λήφθηκε η κοινή απόφαση να γίνει η ν α υ μ α χ ί α σ τ η Σ α λ α μ ί ν α , οι Έλληνες άρχισαν τ ι ς προετοιμασίες γ ι α τ η ν α ν τ ι μ ε τ ώ π ι σ η τ ω ν Περσών και τ ω ν κινδύνων. Ο Ευρυβιάδης, λοιπόν, συνοδευόμενος από τον Θεμιστοκλή, ανέλαβε να παρακινήσει τα π λ η ρ ώ μ α τ α και ν α τ α προτρέψει να α ν τ ι μ ε τ ω π ί σ ο υ ν τον επερχόμενο κίνδυνο. Ωστόσο, οι άντρες δεν υπάκουγαν και, επειδή ήταν όλοι κ α τ α τ ρ ο μ α γ μ έ ν ο ι από το μέγεθος τ ω ν Περσικών δυνάμεων, δεν έδιναν σ η μ α σ ί α στους αρχηγούς, αλλά καθένας έσπευδε να αποπλεύσει από τη Σ α λ α μ ί ν α γ ι α την Πελοπόννησο. Α λ λ ά και το πεζικό τ ω ν Ελλήνων δεν φοβόταν λιγότερο τ ι ς δυνάμεις τ ω ν εχθρών, κ α θ ώ ς τους τρόμαζε η α π ώ λ ε ι α τ ω ν πιο αξιόλογων ανδρών σ τ ι ς Θερμοπύλες, και ταυτόχρονα οι κ α τ α σ τ ρ ο φ έ ς στην Α τ τ ι κ ή που βρίσκονταν μπροστά σ τ α μ ά τ ι α τους προκαλούσαν μεγάλη λ ι π ο ψ υ χ ί α στους Έλληνες. Τα μέλη του συνεδρίου τ ω ν Ελλήνων, βλέποντας την τ α ρ α χ ή τ ω ν μ α ζ ώ ν και τον γενικό φόβο, ψήφ ι σ α ν να χ τ ι σ τ ε ί τείχος κ α τ ά μήκος του Ισθμού. Τα έργα σ υ ν τ ε λ έ σ τ η κ α ν με τ α χ ύ τ η τ α λόγω του ζήλου και του π λ ή - 71
- 51.
- 52. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ θουςτ ω ν εργαζομένων. Οι Πελοποννήσιοι ισχυροποιούσαν τ ο τείχος, που εκτεινόταν επί σαράντα στάδια, απο το Λέχαιο μέχρι τ ι ς Κεγχρέες, ενώ εκείνοι που βρίσκονταν σ τ η Σ α λ α μ ί ν α , μαζί με όλο τον στόλο, ήταν τόσο φ ο β ι σ μ έ νοι που δεν πειθαρχούσαν π ι α στους αρχηγούς τους. 17. Ο Θεμιστοκλής, βλέποντας τον ναύαρχο Ευρυβιάδη ν α μη μπορεί να κ α τ α β ά λ ε ι την ορμή του πλήθους αλλά βλέποντας επίσης ότι τα στενά της Σ α λ α μ ί ν α ς μπορούσαν ν α συμβάλουν κ α τ ά πολύ στη ν ί κ η , μ η χ α ν ε ύ τ η κ ε το εξής. Έ π ε ι σ ε κάποιον να αυτομολήσει προς τον Ξέρξη και να τον δ ι α β ε β α ι ώ σ ε ι ότι τ α πλοία επρόκειτο να φύγουν κ ρ υ φ ά από εκείνη την περιοχή και να συγκεντρωθούν στον Ισθμό. Έ τ σ ι ο β α σ ι λ ι ά ς , που π ί σ τ ε ψ ε α υ τ ά που του α ν α κ ο ι ν ώ θ η καν, επειδή έμοιαζαν πιθανά, β ι ά σ τ η κ ε να εμποδίσει τις ν α υ τ ι κ έ ς δυνάμεις των Ελλήνων να π λ η σ ι ά σ ο υ ν τ ι ς δυνάμεις του π ε ζ ι κ ο ύ . Έ σ τ ε ι λ ε λοιπόν α μ έ σ ω ς το ν α υ τ ι κ ό τ ω ν Α ι γ υ π τ ί ω ν , προστάζοντας τους να φράξουν το πέρασμα ανάμεσα σ τ η Σ α λ α μ ί ν α και στην περιοχή της Μεγαρίδας. Το υπόλοιπο πλήθος τ ω ν π λ ο ί ω ν τ ο έ σ τ ε ι λ ε σ τ η Σ α λ α μ ί ν α , δίνοντας εντολή να προκαλέσουν τους εχθρούς και να κριθεί ο αγώνας με ν α υ μ α χ ί α . Οι τριήρεις ήταν δ ι α τ ε τ α γ μ έ ν ε ς κ α τ ά σειρά εθνών, ώ σ τ ε λ ό γ ω της ίδιας γ λ ώ σ σ α ς και τ η ς γ ν ω ρ ι μ ί α ς μ ε τ α ξ ύ τους να βοηθούν με προθυμία ο ένας τον άλλον. Ό τ α ν ο στόλος π α ρ α τ ά χ θ η κ ε με αυτό τον τρόπο, το δεξιό κέρας το κ α τ ε ί χ α ν οι Φοίνικες ενώ το αριστερό οι Έλληνες που ή τ α ν με το μέρος τ ω ν Περσών. Οι αρχηγοί τ ω ν Ιώνων έ σ τ ε ι λ α ν ένα άντρα από τη Σάμο στους Έ λ λ η νες γ ι α να τους πληροφορήσει λ ε π τ ο μ ε ρ ώ ς γ ι α τα όσα είχε α π ο φ α σ ί σ ε ι να κάνει ο βασιλιάς και γ ι α τη δ ι ά τ α ξ η τ ω ν δυνάμεων, καθώς επίσης και γ ι α το ότι κ α τ ά τη διάρκεια τ η ς μάχης θα α π ο σ τ α τ ο ύ σ α ν από τους βαρβάρους. Όταν ο Σάμιος, αφού ήρθε κρυφά κ ο λ υ μ π ώ ν τ α ς , πληροφόρησε τον 73
- 53.
- 54. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ Ευρυβιάδησ χ ε τ ι κ ά με τούτο, ο Θεμιστοκλής, δ ι α π ι σ τ ώ νοντας ότι τ ο σ τ ρ α τ ή γ η μ α του ε ξ ε λ ι σ σ ό τ α ν όπως ειχε κ α τ ά νου, ήταν περιχαρής και π α ρ α κ ι ν ο ύ σ ε τα π λ η ρ ώ μ α τ α στον α γ ώ ν α . Ο Έλληνες, παίρνοντας θάρρος από την υπόσχεση τ ω ν Ιώνων, καθόσον και η π ε ρ ί σ τ α σ η τους α ν ά γ κ α ζ ε να ναυμαχήσουν έ σ τ ω και παρά τη δική τους θέληση, κατέβηκαν όλοι μαζί με προθυμία από τη Σαλαμίνα για τη ν α υ μ α χ ί α . 18. Τέλος, όταν οι άνδρες του Ευρυβιάδη και του Θεμ ι σ τ ο κ λ ή π α ρ έ τ α ξ α ν τις δυνάμεις τους, το αριστερό μέρος κ α τ ε ί χ α ν Αθηναίοι και Λ α κ ε δ α ι μ ό ν ι ο ι , απέναντι από τα π λ ο ί α τ ω ν Φοινίκων, γ ι α τ ί οι Φοίνικες είχαν μεγάλη υπεροχή τόσο από τον μεγάλο αριθμό π λ ο ί ω ν όσο και από τ η ν πείρα που είχαν από τους προγόνους τους στα ν α υ τ ι κ ά έργα. Οι Α ι γ ι ν ή τ ε ς και οι Μεγαρείς κ α τ α λ ά μ β α ν α ν το δεξιό κέρας, γ ι α τ ί αυτοί θεωρούνταν οι καλύτεροι ν α υ τ ι κ ο ί μ ε τ ά τους Α θ η ν α ί ο υ ς και ότι θα φ ι λ ο τ ι μ ο ύ ν τ α ν π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρο από όλους, επειδή ή τ α ν οι μόνοι από τους Έλληνες που δεν θα είχαν κανένα κ α τ α φ ύ γ ι ο αν κάτι πήγαινε σ τ ρ α β ά σ τ η ναυμαχία. Το μέσον το κ α τ α λ ά μ β α ν ε το υπόλοιπο πλήθος τ ω ν Ελλήνων. Μ' α υ τ ή τ η σ ύ ν τ α ξ η λοιπόν σ ά λ π α ραν και κ α τ έ λ α β α ν το στενό π έ ρ α σ μ α ανάμεσα σ τ η Σαλαμίνα και το Ηράκλειο2 0 . Ο β α σ ι λ ι ά ς π ρ ό σ τ α ξ ε τον ναύαρχο να πλεύσει εναντίον των εχθρών, ενώ ο ίδιος πέρασε απέν α ν τ ι από τη Σ α λ α μ ί ν α , σ' ένα σημείο από όπου θα μπορούσε να παρακολουθεί την πορεία της ναυμαχίας. Οι Πέρσες, στην αρχή της πλεύσης τους, διατηρούσαν τον σ χ η μ α τ ι σ μ ό τους, καθώς είχαν πολλή ευρυχωρία. Μόλις όμως έ φ τ α σ α ν στο στενό, α ν α γ κ ά σ τ η κ α ν να αποσπάσουν μερικά πλοία από τον σ χ η μ α τ ι σ μ ό , κάνοντας μεγάλη φασαρία. Ο ναύαρχος, που προηγούνταν του σ χ η μ α τ ι σ μ ο ύ και ή τ α ν ο πρώτος που συνήψε μάχη, σκοτώθηκε έχοντας 75
- 55.
- 56. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ αγ ω ν ι σ τ ε ί λαμπρά. Όταν β υ θ ί σ τ η κ ε το πλοίο του, το ν α υ τ ι κ ό των βαρβάρων κ α τ α λ ή φ θ η κ ε από σ ύ γ χ υ σ η , γ ι α τ ί οι προστάζοντες ήταν τώρα πολλοί και δεν έδιναν όλοι τις ίδιες διαταγές. Γι αυτό σ τ α μ ά τ η σ α ν την προς τα μπρος πορεία κι έκοψαν τ α χ ύ τ η τ α γ ι α να επιστρέψουν στην ευρυχωρία. Οι Α θ η ν α ί ο ι , βλέποντας τ η σ ύ γ χ υ σ η τ ω ν βαρβάρων, τους ακολουθούσαν κι άλλα π λ ο ί α τ α χ τ υ π ο ύ σ α ν με τ α έμβολα ενώ από άλλα παρέσυραν τ ι ς σειρές τ ω ν κ ο υ π ι ώ ν . Κ α θ ώς οι κ ω π η λ ά τ ε ς δεν μπορούσαν να κάνουν τη δουλειά τους, πολλές από τις τριήρεις των Περσών γύρισαν στο πλάι και ε μ β ο λ ί ζ ο ν τ α ν α π α ν ω τ ά . Γι' αυτό έπαψαν να οπισθοχωρούν απλώς και, κάνοντας στροφή, τράπηκαν σε φ υ γ ή πλέοντας μ' όλη τους τ η ν τ α χ ύ τ η τ α . 19. Όταν τα Φοινικικά και Κ υ π ρ ι α κ ά πλοία νικήθηκαν από τους Αθηναίους, τ α πλοία τ ω ν Κ ι λ ί κ ω ν και τ ω ν Παμφ ύ λ ω ν , καθώς επίσης και των Λ υ κ ί ω ν , που βρίσκονταν α μ έ σ ω ς μετά από τα π ρ ώ τ α στη σειρά, αρχικά α ν τ ι σ τ έ κονταν ρωμαλέα, αλλά μόλις είδαν τα πιο ισχυρά πλοία να έχουν τραπεί σε φ υ γ ή , ε γ κ α τ έ λ ε ι ψ α ν κι α υ τ ά τ η μάχη. Στο άλλο κέρας, δόθηκε ισχυρή ν α υ μ α χ ί α και γ ι α κάποιο χρονικό δ ι ά σ τ η μ α η μάχη ήταν ισόρροπη. Μόλις όμως οι Α θ η ν α ί ο ι , αφού είχαν κ α τ α δ ι ώ ξ ε ι τους Φοίνικες και τους Κύπριους μέχρι την ξηρά, επέστρεψαν, οι βάρβαροι εξαν α γ κ ά σ τ η κ α ν από αυτούς να κάνουν στροφή και έχασαν πολλά πλοία. Μ' αυτό λοιπόν τον τρόπο ε π ι κ ρ ά τ η σ α ν οι Έλληνες ν ι κ ώ ν τ α ς τους βαρβάρους σε περίλαμπρη ναυμαχ ί α . Κατά τη μάχη, κ α τ α σ τ ρ ά φ η κ α ν σαράντα πλοία των Ελλήνων, ενώ των Περσών περισσότερα από διακόσια, χωρίς να υπολογίσουμε εκείνα που α ι χ μ α λ ω τ ί σ τ η κ α ν αύ- τανδρα. Ο β α σ ι λ ι ά ς , που είχε α ν α π ά ν τ ε χ α η τ τ η θ ε ί , εκτέλεσε τους Φοίνικες, όσους ήταν οι κυρίως υπεύθυνοι γ ι α την αρχή της φ υ γ ή ς , και απείλησε να επιβάλει και στους 77
- 57.
- 58. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ υπόλοιπουςτην προσήκουσα τ ι μ ω ρ ί α . Οι Φοίνικες, φοβισμένοι από τ ι ς απειλές, αρχικά κ α τ έ π λ ε υ σ α ν στην Α τ τ ι κ ή κ α ι , όταν ν ύ χ τ ω σ ε , άνοιξαν π α ν ι ά γ ι α την Α σ ί α . Ο Θεμιστοκλής τ ώ ρ α , που θεωρήθηκε ο α ί τ ι ο ς τ η ς νίκης, επινόησε άλλο, όχι κ α τ ώ τ ε ρ ο σ τ ρ α τ ή γ η μ α από αυτό που περιγράψαμε. Γ ι α τ ί , επειδή οι Έλληνες φοβούνταν να α γ ω ν ι σ τ ο ύ ν σ τ η ν ξηρά εναντίον τόσων πολλών μυριάδων, μείωσε δρασ τ ι κ ά τις χερσαίες δυνάμεις των Περσών με τον εξής τρόπο: έστειλε τον π α ι δ α γ ω γ ό των ίδιων του των γ ι ω ν στον Ξέρξη γ ι α να τον πληροφορήσει ότι οι Έλληνες σκοπεύουν να π λ ε ύ σ ο υ ν στο ζ ε ύ γ μ α που είχε σ χ η μ α τ ί σ ε ι με τ α π λ ο ί α 2 1 και να το κ α τ α σ τ ρ έ ψ ο υ ν . Γι αυτό τον λόγο ο β α σ ι λ ι ά ς , που π ί σ τ ε ψ ε τα λόγια του επειδή του φάνηκαν π ι θ α νά, τρόμαξε μήπως στερηθεί τ η δ υ ν α τ ό τ η τ α επανόδου στην Α σ ί α , αφού οι Έλληνες ήλεγχαν τη θ ά λ α σ σ α , και αποφάσ ι σ ε να περάσει όσο πιο γρήγορα γ ι ν ό τ α ν από την Ευρώπη σ τ η ν Α σ ί α , αφήνοντας τον Μαρδόνιο στην Ελλάδα μ α ζ ί με τους άριστους ι π π ε ί ς και πεζούς, τ ω ν οποίων ο συνολικός αριθμός δεν ή τ α ν μικρότερος από τ ε τ ρ α κ ό σ ι ε ς χ ι λ ι ά δ ε ς 2 2 . Ο Θεμιστοκλής, λοιπόν, με δυο σ τ ρ α τ η γ ή μ α τ α έγινε α ί τ ι ο ς μ ε γ ά λ ω ν π λ ε ο ν ε κ τ η μ ά τ ω ν γ ι α τους Έλληνες. Α υ τ ά ήταν, λοιπόν, τα όσα έγιναν στην Ελλάδα. 20. Α ρ κ ε τ ά π ε ρ ι γ ρ ά ψ α μ ε τα όσα έγιναν στην Ευρώπη, τ ώ ρ α ας μεταφέρουμε τη διήγηση μας στις πράξεις τ ω ν άλλων λ α ώ ν . Οι Καρχηδόνιοι, έχοντας σ υ μ φ ω ν ή σ ε ι με τ ο υ ς Πέρσες να προσπαθήσουν την ίδια εποχή να κ α τ α β ά λ ο υ ν τους Έλληνες τ η ς Σ ι κ ε λ ί α ς , έκαναν μεγάλες προπαρασκευέ ς ως προς τα χρειώδη του πολέμου. Όταν ε τ ο ι μ ά σ τ η κ α ν τ α π ά ν τ α όπως έπρεπε, εξέλεξαν σ τ ρ α τ η γ ό τον Α μ ί λ κ α , π ρ ο τ ι μ ώ ν τ α ς τον άνθρωπο που ε κ τ ι μ ο ύ σ α ν περισσότερο. Α υ τ ό ς , αφού παρέλαβε μεγάλες δυνάμεις πεζικού και ναυτ ι κ ο ύ , απέπλευσε από την Καρχηδόνα, έχοντας δύναμη 79
- 59.
- 60. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ πε ζ ι κ ο ύ όχι μικρότερη από τ ρ ι α κ ό σ ι ε ς χιλιάδες άντρες και περισσότερα από διακόσια π ο λ ε μ ι κ ά πλοία, χ ώ ρ ι α το πλήθος των φορτηγών πλοίων που μετέφεραν τα εφόδια, τα οποία ήταν π ά ν ω από τρεις χιλιάδες. Α υ τ ό ς λοιπόν, αφού διέσχισε το Λ ι β υ κ ό πέλαγος, έπεσε σε τ ρ ι κ υ μ ί α και έχασε τ α πλοία που μετέφεραν τους ι π π ε ί ς και τ α άρματα. Όταν κ α τ έ π λ ε υ σ ε σ τ η Σ ι κ ε λ ί α , στο λ ι μ ά ν ι του Πανόρμου2 3 , είπε ότι είχε τ ε λ ε ι ώ σ ε ι με τον πόλεμο, γ ι α τ ί είχε φοβηθεί π ω ς η θ ά λ α σ σ α θα έ σ ω ζ ε τους Σ ι κ ε λ ι ώ τ ε ς από τους κινδύνους τ η ς μάχης. Αφού ξεκούρασε γ ι α τρεις μέρες τους σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς και διόρθωσε τις ζημιές που είχαν προκληθεί από την τ ρ ι κ υ μ ί α , προχώρησε με τη δύναμη του προς την Ιμέρα, με το ν α υ τ ι κ ό να πλέει παράλληλα. Μόλις έ φ τ α σ ε κοντά στην πόλη που προαναφέραμε, έ σ τ η σ ε δυο στρατόπεδα, το ένα γ ι α το π ε ζ ι κ ό και τ ο άλλο γ ι α το ν α υ τ ι κ ό . Τράβηξε όλα τ α πολεμικά π λ ο ί α στην ξηρά και τα περιέβαλε με βαθιά τάφρο και ξύλινο τείχος, ενώ το στρατόπεδο του π ε ζ ι κ ο ύ τ ο οχύρωσε στήνοντας το απέναντι από την πόλη και ε κ τ ε ί ν ο ν τ α ς το από το π ε ρ ι τ ε ί χ ι σ μ α του στρατοπέδου του ν α υ τ ι κ ο ύ μέχρι τους λόφους που βρίσκονταν από πάνω. Έχοντας κ α τ α λ ά β ε ι όλη γενικά τη δυτική πλευρά, έβγαλ ε τ α εφόδια από τα φορτηγά πλοία και έ ξ α π έ σ τ ε ι λ ε αμέσως όλα τ α π λ ο ί α , με τ η ν εντολή να φέρουν σ ι τ ά ρ ι κ α ι άλλα εφόδια από τη Λ ι β ύ η και τη Σαρδηνία. Ο ίδιος, π α ί ρ ν ο ν τ α ς μ α ζ ί του τους άριστους από τους σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς , βάδισε σ τ η ν πόλη, όπου τρέποντας σε φ υ γ ή εκείνους που βγήκαν εναντίον του και σκοτώνοντας πολλούς, τρομοκράτησε τους κατοίκους της πόλης. Έ τ σ ι , ο Θήρων, ο ηγεμόνας τ ω ν Α κ ρ α γ α ν τ ί ν ω ν , που με αρκετή δύναμη φρουρούσε απο κοντά την Ιμέρα, φοβήθηκε κι έ σ τ ε ι λ ε μήνυμα σ τ ι ς Συρακούσες, ζ η τ ώ ν τ α ς από τον Γέλωνα να έρθει τ ά χ ι σ τ α σε βοήθεια. 81
- 61.
- 62. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ 21.0 Γέλων, που είχε επίσης ε τ ο ι μ ά σ ε ι τον σ τ ρ α τ ό του, μόλις πληροφορήθηκε τους φόβους τ ω ν κ α τ ο ί κ ω ν της Ιμέρας, πήρε γρήγορα τον στρατό του από τις Συρακούσες, έχοντας όχι λιγότερους από πενήντα χιλιάδες πεζούς και π ά ν ω από πέντε χιλιάδες ιππείς. Έχοντας καλύψει με τ α χ ύ τ η τ α την απόσταση, όταν π λ η σ ί α σ ε την πόλη των Ιμεραίων, έκανε αυτούς που προηγουμένως είχαν τρομοκρατηθεί από τις δυνάμεις τ ω ν Καρχηδονίων να πάρουν θάρρος. Διότι έστησε στρατόπεδο κατάλληλο γ ι α τους τόπους που περιέβαλαν την πόλη, το οχύρωσε με βαθιά τάφρο και το περιέβαλε με χ α ρ ά κ ω μ α , και έστειλε όλους τους ιππείς εναντίον των εχθρών που τριγυρνούσαν στην περιοχή και επιδίδονταν σε λεηλασίες. Οι ιππείς, που ε μ φ α ν ί σ τ η κ α ν αναπάντεχα σ' όσους ήταν διεσπαρμένοι στην ύπαιθρο, έ π ι α σ α ν τόσους α ι χ μ α λ ώ τ ο υ ς όσους μπορούσε να πάρει ο καθένας. Όταν οδηγήθηκαν μέσα σ τ η ν πόλη περισσότεροι από δέκα χιλιάδες α ι χ μ ά λ ω τ ο ι , ο Γέλων έ τ υ χε μεγάλης αποδοχής και οι κ ά τ ο ι κ ο ι τ η ς Ιμέρας άρχισαν να μην υπολογίζουν τους εχθρούς. Στη συνέχεια, όλες τ ι ς πύλες που οι άντρες του Θήρωνα είχαν προηγουμένως χ τ ί σ ε ι λόγω φόβου, ο Γέλων α ν τ ί θ ε τ α τ ι ς άνοιξε, περιφρον ώ ν τ α ς τους αντιπάλους, και κ α τ α σ κ ε ύ α σ ε μ ά λ ι σ τ α και άλλες, εκτός από τις υπάρχουσες, οι οποίες μπορεί να του ήταν χρήσιμες σε κ α τ ε π ε ί γ ο υ σ α ανάγκη. Γενικά, ο Γέλων, που υπερείχε σε σ τ ρ α τ η γ ι κ ή ικανότητα και οξύ- νοια, άρχισε α μ έ σ ω ς να α ν α ζ η τ ά ε ι με ποιο τρόπο θα μπορούσε, ακίνδυνα, να νικήσει με πολεμικό τ έ χ ν α σ μ α τους βαρβάρους και να κ α τ α σ τ ρ έ ψ ε ι εντελώς τη δύναμη τους. Στην ε φ ε υ ρ ε τ ι κ ό τ η τ α του συνέβαλε πολύ και η τ ύ χ η , ένεκα τ η ς π α ρ α κ ά τ ω π ε ρ ί σ τ α σ η ς . Ο Γέλων είχε α π ο φ α σ ί σ ε ι να κάψει τ α π λ ο ί α τ ω ν εχθρών, ενώ λοιπόν ο Α μ ί λ κ α ς βρισκότ α ν στο ναυτικό στρατόπεδο, ε τ ο ι μ ά ζ ο ν τ α ς μεγαλόπρεπη θ υ σ ί α στον Ποσειδώνα2 4 , έ φ τ α σ α ν ιππείς από την ύπαιθρο S3
- 63.
- 64. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ πουέφεραν στον Γέλωνα ένα γ ρ α μ μ α τ ο κ ο μ ι σ τ ή που μετέφερε επιστολές από τους Σ ε λ ι ν ο ύ ν τ ι ο υ ς , σ τ ι ς οποίες ήταν γραμμένο ότι θα έστελναν τους ι π π ε ί ς την ημέρα που τους είχε γράψει ο Α μ ί λ κ α ς να τους σ τ ε ί λ ο υ ν . Μια που εκείνη η ημέρα ήταν α υ τ ή κ α τ ά την οποία ο Α μ ί λ κ α ς επρόκειτο να τελέσει τη θ υ σ ί α , εκείνη την ίδια μέρα ο Γέλων έστειλε δικούς του ιππείς, οι οποίοι είχαν πάρει εντολή να κάνουν τον γύρο τ ω ν κ ο ν τ ι ν ώ ν περιοχών και να φτάσουν με το ξ η μ έ ρ ω μ α στο ν α υ τ ι κ ό στρατόπεδο, σαν να ήταν οι Σελι- νούντιοι σ ύ μ μ α χ ο ι , και αφού βρεθούν μέσα από το ξύλινο τείχος, να σ κ ο τ ώ σ ο υ ν τον Α μ ί λ κ α και να κάψουν τ α πλοία. Έ σ τ ε ι λ ε επίσης και σκοπούς στους λόφους πάνω απ' την πόλη, τους οποίους πρόσταξε, μόλις δουν τους ι π π ε ί ς να έχουν περάσει μέσα από το τείχος, να σηκώσουν το συμφωνημένο σημάδι. Ο ίδιος, έχοντας παρατάξει από το ξ η μ έ ρ ω μ α τον σ τ ρ α τ ό του, περίμενε το σήμα που θα δινότ α ν από τους σκοπούς. 22. Οι ιππείς, μόλις ανέτειλε ο ήλιος, ίππευσαν προς το ν α υ τ ι κ ό στρατόπεδο των Καρχηδονίων και, όταν έγιναν δεκτοί από τους φύλακες σαν να ή τ α ν σύμμαχοι, έτρεξαν α μ έ σ ω ς στον Α μ ί λ κ α που ήταν απασχολημένος με τη θυσ ί α , τον σκότωσαν και έβαλαν φ ω τ ι ά στα πλοία. Στη συνέχεια, μόλις οι σκοποί ύ ψ ω σ α ν το σ υ μ φ ω ν η μ έ ν ο σημάδι, ο Γέλων, με όλη τη δύναμη του σ υ ν τ ε τ α γ μ έ ν η , προχώρησε εναντίον του στρατοπέδου τ ω ν Καρχηδονίων. Οι αρχηγοί τ ω ν Φοινίκων που βρίσκονταν στο στρατόπεδο, βγάζοντας π ρ ώ τ α τους σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς τους, α ν τ ι μ ε τ ώ π ι σ α ν τους Σ ι κ ε λ ι ώ τ ε ς σ υ ν ά π τ ο ν τ α ς μάχη και α γ ω ν ι ζ ό μ ε ν ο ι ρωμαλέα. Σ τ α δυο σ τ ρ α τ ό π ε δ α οι σ ά λ π ι γ γ ε ς σήμαναν ταυτόχρονα το σύνθημα του πολέμου και οι δυνάμεις έβγαζαν εναλλάξ πολεμικές ιαχές, φιλοδοξώντας η κ α θ ε μ ι ά να ξεπεράσει τους α ν τ ι π ά λ ο υ ς με την ένταση της βοής. Έγινε μεγάλο 85
- 65.
- 66. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ φονικόκαι η μάχη τ α λ α ν τ ε υ ό τ α ν μια από δω και μια από κει, όταν ξ α φ ν ι κ ά οι φλόγες από τ α π λ ο ί α σ η κ ώ θ η κ α ν ψ η λ ά και κάποιοι α ν ή γ γ ε ι λ α ν τον φόνο του σ τ ρ α τ η γ ο ύ , οπότε οι Έλληνες πήραν θάρρος και με α ν υ ψ ω μ έ ν ο ηθικό π ί ε ζ α ν με μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η τόλμη τους βαρβάρους, ενώ οι Καρχηδόνιοι τρομοκρατήθηκαν και έχοντας χάσει κάθε ελπίδα γ ι α ν ί κ η τράπηκαν σε φ υ γ ή . Επειδή ο Γέλων είχε δώσει εντολή να μην πιάσουν κανέναν α ι χ μ ά λ ω τ ο , ακολούθησε μεγάλη σφαγή αυτών που το είχαν βάλει στα πόδια και στο τέλος σ φ ά χ τ η κ α ν όχι λιγότεροι από εκατόν πενήντα χιλιάδες. Οι υπόλοιποι κ α τ έ φ υ γ α ν σε κάποιο οχυρό τόπο και στην αρχή αμύνονταν εναντίον τ ω ν ε π ι τ ι θ ε μ έ ν ω ν , αλλά, επειδή ο τόπος που είχαν κ α τ α λ ά β ε ι ή τ α ν άνυδρος, α ν α γ κ ά σ τ η κ α ν , πιεζόμενοι από τη δίψα, να παραδοθούν στους ν ι κ η τ έ ς . Ο Γέλων, που είχε νικήσει σε περίλαμπρη μάχη, στην οποία ε π ι κ ρ ά τ η σ ε κ υ ρ ί ω ς λόγω της δικής του σ τ ρ α τ η γ ι κ ή ς ικαν ό τ η τ α ς , α π έ κ τ η σ ε ξ α κ ο υ σ τ ή δόξα όχι μόνο στους Σικελ ι ώ τ ε ς αλλά και σ όλους τους άλλους. Γ ι α τ ί κανένας από τους προγενεστέρους του δεν μνημονεύεται να είχε χρησιμοποιήσει τ έ τ ο ι ο σ τ ρ α τ ή γ η μ α , αλλά ούτε ν α είχε κ α τ α σ φ ά ξει σε μια μάχη περισσότερους βαρβάρους ή που να είχε πάρει τόσο μεγάλο πλήθος α ι χ μ α λ ώ τ ω ν . 23. Γι' αυτό τον λόγο, πολλοί από τους ιστορικούς παραβάλλουν α υ τ ή τ η μάχη με εκείνη που έδωσαν οι Έ λ λ η νες σ τ ι ς Πλαταιές, και το σ τ ρ α τ ή γ η μ α του Γέλωνος με τα ε π ι ν ο ή μ α τ α του Θεμιστοκλή, και την π ρ ω τ ι ά , λόγω της ε ξ α ι ρ ε τ ι κ ή ς π ο λ ε μ ι κ ή ς αρετής και τ ω ν δύο, άλλοι την απονέμουν στους μεν κι άλλοι στους δε. Γ ι α τ ί , όταν ο κόσμος στην Ελλάδα, στη μια π ε ρ ί π τ ω σ η , και στη Σ ι κ ε λ ί α , στην άλλη, είχε τρομοκρατηθεί πριν από τη μάχη, η νίκη τ ω ν Ελλήνων της Σ ι κ ε λ ί α ς που προηγήθηκε έκανε τους ανθρώπους στην Ελλάδα-, ν α πάρουν θάρρος, όταν έμαθαν γ ι α τη 87
- 67.
- 68. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ νί κ η του Γέλωνα. Όσο γι αυτούς που και στους δυο σ τ ρ α τ ο ύ ς είχαν την γενική αρχηγία, στους Πέρσες κ α τ ά φερε να δ ι α φ ύ γ ε ι ο β α σ ι λ ι ά ς και μαζί τους πολλές μυριάδες ανδρών, ενώ οι Καρχηδόνιοι όχι μόνο έχασαν τον σ τ ρ α τ η γ ό τους αλλά και όσοι σ υ μ μ ε τ ε ί χ α ν στον πόλεμο σ φ ά χ τ η κ α ν κ α ι , όπως λ έ γ ε τ α ι , δεν σώθηκε ούτε ένας γ ι α να φέρει τ η ν είδηση στην Καρχηδόνα. Επιπλέον, ως προς τους ε π ι φ α νέστερους αρχηγούς, που στους Έλληνες ήταν ο Παυσανίας και ο Θεμιστοκλής, ο πρώτος θ α ν α τ ώ θ η κ ε από τους σ υ μ π ο λ ί τ ε ς του γ ι α πλεονεξία και προδοσία, ενώ ο δεύτερος εξορίστηκε απ' όλη την Ελλάδα και κ α τ έ φ υ γ ε στον Ξέρξη, τον μεγαλύτερο εχθρό του, και έζησε κοντά του μέχρι τον θάνατο του. Ενώ ο Γέλων μετά τη μάχη απολάμβανε όλο και μεγαλύτερης αποδοχής από τους Συρακούσιους, γέρασε όντας β α σ ι λ ι ά ς και πέθανε τ ι μ η μ έ ν ο ς , και ή τ α ν τόσο ισχυρή η εύνοια τ ω ν π ο λ ι τ ώ ν προς το πρόσωπο τ ο υ , ώ σ τ ε η ε ξ ο υ σ ί α παρέμεινε σ τ α χέρια τ ρ ι ώ ν μελών τ ο υ οίκου του2 5 . 24. Τώρα όμως που αυτοί που κ α τ έ κ τ η σ α ν δίκαιη δόξα έλαβαν από μας τους επαίνους που τους αρμόζουν, θα περάσουμε στη συνέχεια της προηγούμενης αφήγησης μας. Έτυχε τ ώ ρ α την ίδια μέρα που νίκησε ο Γέλων να α γ ω ν ί ζ ο ν τ α ι και οι άντρες του Λ ε ω ν ί δ α στις Θερμοπύλες εναντίον του Ξέρξη2 6 , λες κι επίτηδες η θεότητα έκανε να λάβει χώρα ταυτόχρονα η ωραιότερη ν ί κ η και η ενδοξότερη ή τ τ α . Μετά τη μάχη που έγινε σ τ η ν πόλη των Ιμεραίων, είκοσι π ο λ ε μ ι κ ά π λ ο ί α , τα οποία ο Α μ ί λ κ α ς [δεν] είχε τ ρ α βήξει στη στεριά, προκειμένου να εξυπηρετεί τις απαραίτ η τ ε ς ανάγκες του, διέφυγαν τον κίνδυνο. Γι' αυτό, κι ενώ σχεδόν όλοι οι άντρες είχαν σκοτωθεί ή π ι α σ τ ε ί α ι χ μ ά λ ω τ ο ι , α υ τ ά τα πλοία πρόφτασαν να αποπλεύσουν. Παρέλα- 89
- 69.
- 70. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ βανόμως πολλούς από αυτούς που είχαν τραπεί σε φ υ γ ή και γ ι ' αυτό υ π ε ρ φ ο ρ τ ώ θ η κ α ν , έτσι όταν έπεσαν σε θύελλα, κ α τ α σ τ ρ ά φ η κ α ν όλα. Λ ί γ ο ι μόνο έ φ τ α σ α ν σώοι στην Καρχηδόνα σε ένα μικρό σκάφος και πληροφόρησαν τους πολ ί τ ε ς με μια σ ύ ν τ ο μ η φράση, ότι όλοι όσοι είχαν περάσει σ τ η Σικελία είχαν χαθεί. Οι Καρχηδόνιοι που, παρά τις ελπίδες τους, είχαν περιπέσει σε μεγάλη συμφορά, τρόμαξαν τόσο που όλες τ ι ς νύχτες ξαγρυπνούσαν φρουρώντας τ η ν πόλη τους, π ι σ τ ε ύ ο ν τ α ς ότι ο Γέλων είχε α π ο φ α σ ί σ ε ι να πλεύσει αμέσως με όλο του τον στρατό εναντίον της Καρχηδόνας. Λ ό γ ω του πλήθους τ ω ν ανθρώπων που χάθηκαν, η πόλη κήρυξε δημόσιο πένθος και ι δ ι ω τ ι κ ά τα σ π ί τ ι α των ανθρώπων είχαν γεμίσει κλάμα και πένθος. Αλλοι αναζητούσαν τους γιους κι άλλοι τους αδελφούς τους, ενώ τα περισσότερα παιδιά είχαν ορφανέψει από πατέρα κ α ι , έρημα πια, οδύρονταν γ ι α τον θάνατο εκείνων που τα γέννησαν και γ ι α τη δική τους ε γ κ α τ ά λ ε ι ψ η από εκείνους που τ α π ρ ο σ τ ά τ ε υ α ν . Οι Καρχηδόνιοι, φοβούμενοι μήπως προφτάσει και περάσει στη Λ ι β ύ η ο Γέλων, του έ σ τ ε ι λ α ν α μ έ σ ω ς πρεσβευτές με εν λ ε υ κ ώ εξουσιοδότηση, τους πιο ικανούς σ τ α λόγια και στην κρίση. 25. Ο Γέλων, μετά τη νίκη, τ ί μ η σ ε με δωρεές τους ι π π ε ί ς που είχαν σ κ ο τ ώ σ ε ι τον Α μ ί λ κ α , και κόσμησε με α ρ ι σ τ ε ί α όσους άλλους είχαν ανδραγαθήσει. Τα ωραιότερα από τα λ ά φ υ ρ α τα φ ύ λ α ξ ε θέλοντας να σ τ ο λ ί σ ε ι τους ναούς τ ω ν Συρακουσών με τη λεία που αποκόμισε από τους εχθρούς, από τ α υ π ό λ ο ι π α πολλά τ α α ν ά ρ τ η σ ε σ τ α λαμπρότερα ιερά της Ιμέρας και τα άλλα μαζί με τους α ι χ μ α λ ώ τους τα μοίρασε στους σ υ μ μ ά χ ο υ ς , ανάλογα με τον αριθμό α υ τ ώ ν που είχαν πολεμήσει μαζί τους. Οι πβλεις αλυσόδεσαν τους α ι χ μ α λ ώ τ ο υ ς που τους είχαν αποδοθεί και τους 91
- 71.
- 72. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ χρησιμοποιούσανγ ι α την ε π ι σ κ ε υ ή τ ω ν δημοσίων έργων. Οι Α κ ρ α γ α ν τ ΐ ν ο ι , που έλαβαν τους περισσότερους, στόλισαν τόσο την πόλη τους όσο και την ύπαιθρο, γ ι α τ ί το πλήθος των α ι χ μ α λ ώ τ ω ν ήταν τόσο, ώστε πολλοί από τους ιδιώτες είχαν στα σ π ί τ ι α τους και π ε ν τ α κ ό σ ι ο υ ς δεσ μ ώ τ ε ς . Η α ι τ ί α που συνέβαλε στον μεγάλο αριθμό των α ι χ μ ά λ ω τ ω ν δεν η τ α ν μόνο ότι είχαν σ τ α λ ε ί πολλοί στρατ ι ώ τ ε ς στον πόλεμο, αλλά και ότι, όταν τ ρ ά π η κ α ν σε φ υ γ ή , πολλοί από τους φυγάδες σ τ ρ ά φ η κ α ν προς τ α μεσόγεια και κυρίως προς την περιοχή τ ω ν Α κ ρ α γ α ν τ ί ν ω ν , και κ α θ ώ ς π ι ά σ τ η κ α ν όλοι από τους Α κ ρ α γ α ν τ ί ν ο υ ς , η πόλη γ έ μ ι σ ε απο τους α ι χ μ α λ ώ τ ο υ ς . Οι περισσότεροι από αυτούς που παραδόθηκαν στην π ο λ ι τ ε ί α έκοβαν από τα λ α τ ο μ ε ί α τις πέτρες με τ ι ς οποίες κ α τ α σ κ ε υ ά σ τ η κ α ν όχι μόνο οι μ ε γ α λύτεροι ναοί τ ω ν θεών αλλά και οι υπόνομοι γ ι α τ η ν εκροή τ ω ν υδάτων από την πόλη, οι οποίοι είχαν τόσο μεγάλο μέγεθος που γ ι α τ η ν κ α τ α σ κ ε υ ή τους είναι αξιοθέατο, αν και το περιφρονούν για την ευτέλεια του. Ο ε π ι σ τ ά τ η ς τ ο ύ τ ω ν τ ω ν έργων ήταν ο ονομαζόμενος Φαίαξ, που, λ ό γ ω της φήμης του έργου που κ α τ α σ κ ε υ ά σ τ η κ ε , έκανε να ονομαστούν οι υπόνομοι « φ α ί α κ ε ς » από το όνομα του. Οι Α κ ρ α γ α ν τ ΐ ν ο ι κ α τ α σ κ ε ύ α σ α ν επίσης και πολυτελή τ ε χ ν η τ ή λίμνη που είχε περίμετρο επτά σταδίων και βάθος είκοσι πήχεων. Επειδή οδηγούνταν σ' αυτήν νερά από π ο τ ά μ ι α και πηγές, έγινε ιχθυοτροφείο που έδινε πολλά ψάρια προς βρώση και απόλαυση, κ α θ ώ ς μ ά λ ι σ τ α πετούσαν σ' αυτή και πολλοί κύκνοι, η θέα της ήταν χάρμα οφθαλμών. Στους μεταγενέστερους χρόνους όμως, παραμελήθηκε, γ έ μ ι σ ε χ ώ μ α και κ α τ α σ τ ρ ά φ η κ ε με τ ο πέρασμα του χρόνου, επειδή όμως όλη α υ τ ή η περιοχή ήταν γ ό ν ι μ η , τ η φύτεψαν με α μ π έ λ ι α και π υ κ ν ο φ υ τ ε μ έ ν α δέντρα κάθε λογής, ετσι ώ σ τ ε να λαμβάνουν α π ' α υ τ ή μεγάλες προσόδους. 93
- 73.
- 74. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ 26.0 Γέλων, αφού απέλυσε τους συμμάχους, οδήγησε τους πολίτες π ί σ ω στις Συρακούσες, ενώ από το μέγεθος τ η ς ευημερίας δεν έτυχε αποδοχής μόνο από τους σ υ μ π ο λ ί τ ε ς του αλλά και απ' ολόκληρη τη Σικελία. Διότι είχε φέρει τέτοιο πλήθος α ι χ μ α λ ώ τ ω ν , ώ σ τ ε φαινόταν λες και τ ο νησί είχε α ι χ μ α λ ω τ ί σ ε ι όλη τη Λ ι β ύ η . Α μ έ σ ω ς , λοιπόν, ήρθαν σ' αυτόν πρέσβεις από τ ι ς πόλεις και τους ηγεμόνες που προηγουμένως του α ν τ ι σ τ έ κ ο ν τ α ν , ζ η τ ώ ν τ α ς σ υ γ ν ώ μ η γ ι α τα σ φ ά λ μ α τ α που είχαν διαπράξει μέσα στην άγνοια τους και υποσχόμενοι ότι στο εξής θα έκαναν ό,τι τους πρόσταζε. Εκείνος τους μ ε τ α χ ε ι ρ ί σ τ η κ ε όλους με επιείκεια, συνήψε μαζί τους σ υ μ μ α χ ί α και έφερε την καλή του τ ύ χ η με ανθρωπιά, όχι μόνο απέναντι σ' αυτούς αλλά και α π έ ν α ν τ ι στους χειρότερους εχθρούς του, τους Καρχηδόνιους. Γ ι α τ ί όταν έ φ τ α σ α ν σ' αυτόν οι πρέσβεις που είχαν σ τ α λ ε ί από την Καρχηδόνα και τον παρακαλούσαν με δάκρυα να τους φερθεί με ανθρωπιά, συναίνεσε στην ειρήνη, αλλά εισέπραξε από αυτούς τις δαπάνες που είχαν γίνει στον πόλεμο, που ήταν δυο χιλιάδες ασημένια τ ά λ α ν τ α , και τους πρόσταξε να χτίσουν δυο ναούς στους οποίους έπρεπε να α ν α τ ί θ ε ν τ α ι οι συνθήκες ειρήνης. Οι Καρχηδόν ι ο ι , έχοντας α ν α π ά ν τ ε χ α ε ξ α σ φ α λ ί σ ε ι τη σωτηρία τους, δέχτηκαν να του δώσουν αυτά που τους ζήτησε και, επιπλέον, υποσχέθηκαν να δώσουν σ τ η γ υ ν α ί κ α του Γέλωνα τ η Δαμαρέτη ένα χρυσό διάδημα. Γ ι α τ ί η Δ α μ α ρ έ τ η , μετά από α ί τ η μ α τους, είχε συνεργήσει σε μεγάλο βαθμό στη σύναψη της συνθήκη ειρήνης κ α ι , όταν δέχτηκε από αυτούς τ ο διάδημα τ ω ν εκατό χρυσών τ α λ ά ν τ ω ν , έκοψε νόμισμα που ονομάστηκε από εκείνη Δαμαρέτειο' τούτο το ν ό μ ι σ μ α α ν τ ι σ τ ο ι χ ο ύ σ ε σε δέκα Α τ τ ι κ έ ς δραχμές και από τους Σ ι κ ε λ ι ώ τ ε ς ονομάστηκε, από το βάρος του, π ε ν τ η κ ο ν τ ά - λ ι τ ρ ο 2 7 . Ο Γέλων φερόταν σε όλους με πραότητα, κυρίως 95
- 75.
- 76. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ επειδήέ τ σ ι ήταν ο χαρακτήρας τ ο υ , αλλά και ένα άλλο, όχι μικρότερο, κίνητρο ήταν το ότι ε π ι δ ί ω κ ε με ζήλο να τους κάνει όλους δικούς του επιδεικνύοντας τους εύνοια, γ ι α τ ί ε τ ο ι μ α ζ ό τ α ν να πλεύσει με μεγάλη δύναμη στην Ελλάδα και ν α σ υ μ μ α χ ή σ ε ι με τους Έλληνες εναντίον τ ω ν Περσών. Ενώ ήταν έτοιμος να σαλπάρει, κ α τ έ π λ ε υ σ α ν κάποιοι από τ η ν Κόρινθο φέρνοντας την είδηση ότι οι Έλληνες είχαν ν ι κ ή σ ε ι σ τ η ν α υ μ α χ ί α στη Σ α λ α μ ί ν α και ότι ο Ξέρξης με μέρος της δύναμης του είχε φ ύ γ ε ι από την Ευρώπη. Γι α υ τ ό , αφού σ τ α μ ά τ η σ ε την π ρ ο ε τ ο ι μ α σ ί α γ ι α αναχώρηση, ε π ι δ ο κ ί μ α σ ε τ η ν προθυμία τ ω ν σ τ ρ α τ ι ω τ ώ ν και σ υ γ κ ά λ ε σ ε σ υ ν έ λ ε υ σ η , π ρ ο σ τ ά ζ ο ν τ α ς να ε μ φ α ν ι σ τ ο ύ ν όλοι με τα όπλα τους. Ο ίδιος όμως ήρθε στη συνέλευση όχι μόνο άοπλος αλλά και χωρίς χ ι τ ώ ν α , ντυμένος μόνο με ένα ι μ ά τ ι ο , και β γ α ί ν ο ν τ α ς μπροστά έκανε τον απολογισμό όλης του της ζωής και τ ω ν όσων είχε κάνει γ ι α τους Συρακούσιους. Ο λαός επικροτούσε κάθε πράξη που ανέφερε και έδειχνε ιδιαίτερο θαυμασμό για το γεγονός ότι είχε παραδώσει τον εαυτό του άοπλο σ' αυτούς που μπορεί να ήθελαν να τον σ κ ο τ ώ σ ο υ ν , αλλά τόσο απείχε από του ν α τ ι μ ω ρ η θ ε ί ως τύραννος, που με μια φωνή όλοι τον α π ο κ ά λ ε σ α ν ευεργέτη, σ ω τ ή ρ α και β α σ ι λ ι ά 2 8 . Μετά από αυτά, ο Γέλων κ α τ α σ κ ε ύ α σ ε από τα λάφυρα αξιόλογους ναούς της Δήμητρας και της Κόρης2 9 , και αφού έ φ τ ι α ξ ε χρυσό τ ρ ί π ο δ α 3 0 α ξ ί α ς δεκαέξι τ α λ ά ν τ ω ν , τον αφιέρωσε ως ευχαριστήριο δώρο στο τέμενος του Απόλλωνα στους Δελφούς. Στη συνέχεια, είχε κ α τ ά νου να κ α τ α σ κ ε υ ά σ ε ι ένα ναό της Δήμητρας στην Α ί τ ν α ... όμως δεν τον ολοκλήρωσε μια που η ζ ω ή του κόπηκε από το πεπρωμένο. Από τους λυρικούς π ο ι η τ έ ς ήκμαζε εκείνη την περίοδο ο Πίνδαρος. Τα πιο α ξ ι ό λ ο γ α λοιπόν π ρ ά γ μ α τ α που έγιναν εκείνη τη χρονιά ή τ α ν περίπου αυτά. 97
- 77.
- 78. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ 27.Επί επωνύμου άρχοντα στην Αθήνα του Ξάνθιππου3 0", οι Ρ ω μ α ί ο ι έκαναν υπάτους τον Κόιντο Φάβιο Σι- λουανό και τον Σερούιο Κορνήλιο Τρίκοστο. Κ α τ ά τη θητ ε ί α τους, ο στόλος τ ω ν Περσών, εκτός από τους Φοίνικες, μ ε τ ά την ή τ τ α του σ τ η ν α υ μ α χ ί α που έγινε στη Σ α λ α μ ί ν α , παρέμενε στην Κύμη. Αφού πέρασε εκεί τον χειμώνα, μόλις ήρθε το καλοκαίρι, έπλευσε σ τ η Σάμο γ ι α να φρουρήσει τ η ν Ιωνία' τα πλοία που ήταν σ τ η Σάμο ή τ α ν συνολ ι κ ά περισσότερα από τ ε τ ρ α κ ό σ ι α . Α υ τ ά , λοιπόν, φρουρούσαν άγρυπνα τις πόλεις, θεωρώντας ότι οι Ί ω ν ε ς είχαν εχθρικές διαθέσεις. Στην Ελλάδα, μετά τη ν α υ μ α χ ί α τ η ς Σ α λ α μ ί ν α ς , επειδή οι Αθηναίοι θεωρούνταν πως ήταν οι α ί τ ι ο ι γ ι α τη νίκη και ως εκ τ ο ύ τ ο υ είχαν γίνει αλαζόνες, ήταν σε όλους κ α τ α φ α ν έ ς ότι σκόπευαν να α μ φ ι σ β η τ ή σ ο υ ν τ η ν η γ ε μ ο ν ί α τ ω ν Λ α κ ε δ α ι μ ο ν ί ω ν σ τ η θ ά λ α σ σ α - κ α τ ά συνέπεια, οι Λακεδαιμόνιοι προβλέποντας τι επρόκειτο να σ υ μ β ε ί , φιλοδοξούσαν να τ α π ε ι ν ώ σ ο υ ν το φρόνημα των Α θ η ν α ί ω ν . Γι αυτό, όταν έγινε η κρίση γ ι α την απονομή τ ω ν α ρ ι σ τ ε ί ω ν , κατάφεραν να τους γίνει η χαρη και να παρθεί η α π ό φ α σ η ότι, από τ ι ς πόλεις, το βραβείο θα το έπαιρνε η Α ί γ ι ν α , και, από τους άνδρες, ο Α μ ε ι ν ί α ς ο Αθηναίος, ο αδελφός του π ο ι η τ ή Α ι σ χ ύ λ ο υ , γ ι α τ ί αυτός, ως κυβερνήτης μιας τριήρους, πρώτος εμβόλισε τη ναυαρχίδα τ ω ν Περσών, τη βούλιαξε και σ κ ό τ ω σ ε τον ναύαρχο. Επειδή οι Αθηναίοι έφεραν βαρέως την άδικη ή τ τ α , οι Λ α κ ε δ α ι μ ό ν ι ο ι , φοβούμενοι μήπως ο Θεμιστοκλής, α γ α ν α κ τ ι σ μ έ ν ο ς γι αυτό που είχε σ υ μ β ε ί , α π ο φ α σ ί σ ε ι κάποιο μεγάλο κακό εναντίον τους και εναντίον των Ελλήνων, τον τ ί μ η σ α ν με δ ι π λ ά σ ι α δώρα από εκείνα που έλαβαν οι α ρ ι σ τ ε ύ σ α ν τ ε ς . Όταν ο Θεμιστοκλής δέχτηκε τα δώρα, ο δήμος των Α θ η ν α ί ω ν τον απομάκρυνε από τη σ τ ρ α τ η γ ί α και παρέδωσε την εξουσία στον Ξάνθιππο, τον γιο του Αρίφρονος. 99
- 79.
- 80. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ 28.Ότανη αποξένωση που είχε επέλθει μεταξύ των Α θ η ν α ί ω ν και τ ω ν υπολοίπων Ελλήνων έγινε ευρέως γ ν ω σ τ ή , έ φ τ α σ α ν σ τ η ν Αθήνα πρέσβεις τόσο από τους Πέρσες όσο και από τους Έλληνες. Α υ τ ο ί λοιπόν που είχαν αποσ τ α λ ε ί από τους Πέρσες, είπαν πως ο στρατηγός Μαρδόνιος υποσχόταν στους Αθηναίους ότι, αν π ή γ α ι ν α ν με το μέρος τ ω ν Περσών, θα τους έδινε όποια περιοχή τ η ς Ελλάδας ήθελαν, ότι θα ανοικοδομούσε τα τ ε ί χ η και τους ναούς και ότι θα επέτρεπε στην πόλη να είναι αυτόνομη. Ενώ εκείνοι που είχαν σταλεί από τους Λακεδαιμονίους τους ζ η τ ο ύ σ α ν να μη δώσουν π ί σ τ η στους βαρβάρους, αλλά να διατηρήσουν την εύνοια τους προς τους Έλληνες που ήταν σ υ γ γ ε ν ε ί ς τους και είχαν την ίδια με αυτούς γ λ ώ σ σ α . Οι Αθηναίοι αποκρίθηκαν στους βαρβάρους ότι οι Πέρσες δεν διέθεταν ούτε χώρα τ έ τ ο ι α ουτε χρυσάφι τοσο που, αν τα δέχονταν οι Αθηναίοι, θα ε γ κ α τ έ λ ε ι π α ν τους Έλληνες. Στους Λακεδαιμονίους είπαν ότι την ίδια φροντίδα που είχαν επιδείξει στο παρελθόν γ ι α τ η ν Ελλάδα, θα προσπαθούσαν να τη διατηρήσουν και στο εξής, και ότι από εκείνους ζ η τ ο ύ σ α ν να έρθουν τ ο συντομότερο σ τ η ν Α τ τ ι κ ή μαζί με όλους τους συμμάχους, γ ι α τ ί ήταν ολοφάνερο ότι ο Μαρδόνιος, τ ώ ρ α που οι Αθηναίοι του είχαν ε ν α ν τ ι ω θ ε ί , θα ερχόταν με στρατό στην Αθήνα. Κι έτσι κι έγινε. Ο Μαρδόνιος, που παρέμενε σ τ η Β ο ι ω τ ί α με τ ι ς δυνάμεις τ ο υ , επιχείρησε α ρ χ ι κ ά να κάνει μερικές από τ ι ς πόλεις τ η ς Πελοποννήσου να αποστατήσουν στέλνοντας χρήματα στους προεστούς τ ω ν πόλεων, αλλά στη συνέχεια, μαθαίνοντας τ η ν απόκριση των Αθηναίων, εξοργισμένος οδήγησε όλο του τον σ τ ρ α τ ό εναντίον τ η ς Α τ τ ι κ ή ς . Πέρα από την στρατ ι ά που του είχε δώσει ο Ξέρξης, ο ίδιος ο Μαρδόνιος είχε σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ σ ε ι από τη Θράκη και τ η Μακεδονία και απο τ ι ς άλλες συμμαχικές πόλεις, περισσότερους από διακόσιες χιλιάδες άνδρες. Με την προέλαση μιας τόσο μ ε γ ά λ η ς δύ- 101
- 81.
- 82. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ ναμηςστην Α τ τ ι κ ή , οι Αθηναίοι έ σ τ ε ι λ α ν γ ρ α μ μ α τ ο κ ο μ ι - σ τ έ ς προς τους Λακεδαιμονίους ζ η τ ώ ν τ α ς τους να τους βοηθήσουν. Κ α θ ώ ς όμως αυτοί κ α θ υ σ τ ε ρ ο ύ σ α ν και οι βάρβαροι ε ι σ έ β α λ λ α ν στην Α τ τ ι κ ή , τρομοκρατήθηκαν. Για μια ακόμη φορά πήραν τα π α ι δ ι ά και τ ι ς γ υ ν α ί κ ε ς τ ο υ ς και ό,τι άλλο ήταν δυνατόν να σηκώσουν στη βιασύνη τους, ε γ κ α τ έ λ ε ι ψ α ν την π α τ ρ ί δ α τους και κ α τ έ φ υ γ α ν όλοι μαζί ξανά σ τ η Σαλαμίνα. Ο Μαρδόνιος θυμωμένος πολύ μαζί τους α φ ά ν ι σ ε όλη τ η ν περιοχή και ισοπέδωσε την πόλη, ενώ τα ιερά που είχαν απομείνει τα κ α τ έ σ τ ρ ε ψ ε ολοκληρωτικά. 29. Όταν ο Μαρδόνιος ξ α ν α γ ύ ρ ι σ ε στις Θήβες με τον στρατό του, οι Έλληνες σύνεδροι α π ο φ ά σ ι σ α ν να παραλάβουν τους Α θ η ν α ί ο υ ς και, βγαίνοντας όλοι μαζί σ τ ι ς Πλατ α ι έ ς , να α γ ω ν ι σ τ ο ύ ν μέχρι τέλους γ ι α την ελευθερία. Απ ο φ ά σ ι σ α ν επίσης να κάνουν όρκο στους θεούς ότι, αν νικήσουν, θα τελούν εκείνη την ημέρα οι Έλληνες από κοι-νού τη γιορτή της Ελευθερίας3 1 και θα οργανώσουν τους α γ ώ ν ε ς τ η ς ελευθερίας σ τ ι ς Πλαταιές. Όταν οι Έ λ λ η νες σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ θ η κ α ν στον Ισθμό, α π ο φ ά σ ι σ α ν να δώσουν όλοι όρκο σ χ ε τ ι κ ά με τον πόλεμο, που θα π ρ ο σ τ ά τ ε υ ε την ομόνοια μ ε τ α ξ ύ τους και θα τους α ν ά γ κ α ζ ε να υπομείνουν γ ε ν - ν α ί α τους κινδύνους. Ο όρκος ήταν ο εξής: «Δεν θα θεωρήσω πιο σ η μ α ν τ ι κ ή τη ζωή από την ελευθερία ούτε θα ε γ κ α τ α λ ε ί ψ ω τους αρχηγούς, είτε ζ ω ν τ α ν ο ύ ς είτε πεθαμένους, και θα θ ά ψ ω όλους τους συμμάχους που θα έχουν πεθάνει στη μάχη. Αν ε π ι κ ρ α τ ή σ ω των βαρβάρων στον πόλεμο, δεν θα ε ρ η μ ώ σ ω κ α μ ι ά από τ ι ς πόλεις που σ υ μ μ ε τ ε ί χ α ν στον α γ ώ ν α 3 2 και δεν θα ανοικοδομήσω κανένα από τ α ιερά που πυρπολήθηκαν ή γ κ ρ ε μ ί σ τ η κ α ν , αλλά θα τα α φ ή σ ω και θα τα π α ρ α δ ώ σ ω στους μεταγενέστερους ως υ π ε ν θ ύ μ ι σ η της ασέβειας τ ω ν βαρβάρων». Αφού έδωσαν τον όρκο, πορεύτηκαν προς τη Β ο ι ω τ ί α μέσω του Κ ι θ α ι - 103
- 83.
- 84. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ ρώνακαι αφού κ α τ έ β η κ α ν προς τ ι ς υπώρειες κοντά στις Ερυθρές, έ σ τ η σ α ν εκεί το στρατόπεδο τους. Αρχηγός τ ω ν Α θ η ν α ί ω ν ήταν ο Α ρ ι σ τ ε ί δ η ς , ενώ γενικός αρχηγός όλων ήταν ο Παυσανίας, που ήταν επίτροπος3 3 του γιου του Λ ε ω ν ί δ α . 30. Όταν ο Μαρδόνιος πληροφορήθηκε ότι η δύναμη τ ω ν εχθρών βάδιζε κ α τ ά της Β ο ι ω τ ί α ς , βγήκε από τ ι ς Θήβες. Φτάνοντας στον Ασωπό ποταμό, έστησε το στρατόπεδο του, το οποίο οχύρωσε με βαθιά τάφρο και το περιέβαλε με ξύλινο τείχος. Ο συνολικός αριθμός τ ω ν Ελλήνων έ φ τ α ν ε τ ι ς εκατό χιλιάδες, ενώ τ ω ν βαρβάρων τ ι ς π ε ν τ α κ ό σ ι ε ς χιλιάδες. Πρώτοι ξ ε κ ί ν η σ α ν τη μάχη οι βάρβαροι, οι οποίοι ξεχύθηκαν κ α τ α π ά ν ω τους και επέλασαν με όλους τους ι π π ε ί ς τους εναντίον του στρατοπέδου. Οι Α θ η ν α ί ο ι , που τ ο α ν τ ι λ ή φ θ η κ α ν έγκαιρα και είχαν σ υ ν τ ά ξ ε ι τ ι ς δυνάμεις τους, τους α ν τ ι μ ε τ ώ π ι σ α ν θαρραλέα και επακολούθησε κρατερή μάχη. Τελικά, όλοι οι άλλοι Έλληνες έτρεψαν σε φυγή τους βαρβάρους που είχαν παραταχθεί εναντίον τους, και μόνο οι Μεγαρείς, που α ν τ ι μ ε τ ώ π ι ζ α ν τον ίππαρχο και τους άριστους ιππείς τ ω ν Περσών και π ι έ ζ ο ν τ α ν ισχυρά κ α τ ά τη μάχη, δεν ε γ κ α τ έ λ ε ι ψ α ν μεν τ ι ς γ ρ α μ μ έ ς τους, αλλά έ σ τ ε ι λ α ν μερικούς άντρες στους Α θ η ν α ί ο υ ς και στους Λ α κ ε δ α ι μ ο ν ί ο υ ς ζ η τ ώ ν τ α ς τους να τους βοηθήσουν όσο πιο γρήγορα γ ι ν ό τ α ν . Ο Α ρ ι σ τ ε ί δ η ς έστειλε γρήγορα τους ε π ί λ ε κ τ ο υ ς Αθηναίους του, κι α υ τ ο ί , π υ κ ν ώ ν ο ν τ α ς τ ι ς γραμμές τους και π έ φ τ ο ν τ α ς με ορμή εναντίον τ ω ν βαρβάρων, τους μεν Μεγαρείς τους έ β γ α λ α ν από τους ε π ι κ ε ί μ ε νους κινδύνους, ενώ από τους Πέρσες σ κ ό τ ω σ α ν τον ίδιο τον ίππαρχο κ α θ ώ ς και πολλούς άλλους και τους υπόλοιπους τους έτρεψαν σε φ υ γ ή . Οι Έλληνες, τ ώ ρ α που είχαν υ π ε ρ ι σ χ ύ σ ε ι λαμπρά σ' ένα είδος π ρ ο κ α τ α ρ κ τ ι κ ο ύ α γ ώ ν α , ήταν πια γεμάτοι ελπίδες για την ολοκληρωτική νίκη. 105
- 85.
- 86. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ Μετάαπό α υ τ ά , μετέφεραν το στρατόπεδο τους από τ ι ς υπώρειες σε άλλο τόπο που ήταν πιο πρόσφορος γ ι α την τ ε λ ι κ ή νίκη. Γ ι α τ ί δεξιά υπήρχε ένα ψηλός λόφος και από τα αριστερά ο Α σ ω π ό ς ποταμός, ενώ η ανάμεσα περιοχή κ α τ α λ α μ β α ν ό τ α ν από το στρατόπεδο που ήταν οχυρωμένο από τη φ ύ σ η και τ η ν α σ φ ά λ ε ι α που παρείχαν οι τ ό π ο ι . Ο περιορισμένος χώρος, λοιπόν, του τόπου συνέβαλε κ α τ ά πολύ στη νίκη των Ελλήνων που είχαν κ α τ α σ τ ρ ώ σ ε ι τα σχέδια τους με σύνεση, γ ι α τ ί η φ ά λ α γ γ α των Περσών δεν μπορούσε να αναπτυχθεί σ' όλο της το μήκος κι έ τ σ ι α χ ρ η σ τ ε ύ ο ν τ α ν οι πολλές μυριάδες τ ω ν βαρβάρων. Ως εκ τ ο ύ τ ο υ , ο Παυσανίας και ο Α ρ ι σ τ ε ί δ η ς , παίρνοντας θάρρος από το π λ ε ο ν έ κ τ η μ α που τους έδινε ο τόπος, οδήγησαν τον στρατό τους στη μάχη και, αφού σ υ ν τ ά χ θ η κ α ν με τρόπο που ήταν κ α τ ά λ λ η λ ο ς γ ι α την π ε ρ ί σ τ α σ η , βάδισαν εναντίον τ ω ν εχθρών. 31. Ο Μαρδόνιος, αναγκασμένος εκ τ ω ν π ρ α γ μ ά τ ω ν να α υ ξ ή σ ε ι το βάθος της φ ά λ α γ γ α ς , π α ρ έ τ α ξ ε τη δύναμη με τον τρόπο που θεώρησε πως θα ήταν προς το συμφέρον του, και με δυνατές ιαχές α ν τ ι μ ε τ ώ π ι σ ε τους Έλληνες. Έχοντας γ ύ ρ ω του τους καλύτερους σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς , ρίχτηκε πρώτος εναντίον των Λ α κ ε δ α ι μ ο ν ί ω ν , που ήταν π α ρ α τ α γ μένοι α π έ ν α ν τ ι του, και μαχόμενος γ ε ν ν α ί α σ κ ό τ ω σ ε πολλούς Έλληνες. Οι Λ α κ ε δ α ι μ ό ν ι ο ι του α ν τ ι σ τ ά θ η κ α ν ρωμαλέα και υπέμεναν κάθε κίνδυνο με προθυμία, με αποτέλεσ μ α να προκληθεί μεγάλο φονικό στους βαρβάρους. Όση ώρα λοιπόν ο Μαρδόνιος με τους επίλεκτους άντρες του σ υ ν έ χ ι ζ α ν να α γ ω ν ί ζ ο ν τ α ι μπροστά, οι βάρβαροι υπέμεναν με ε υ ψ υ χ ί α τη φοβερή μάχη, όταν όμως ο Μαρδόνιος έπεσε α γ ω ν ι ζ ό μ ε ν ο ς μανιασμένα και από τους επίλεκτους άλλοι πέθαναν και άλλοι κ α τ α τ ρ α υ μ α τ ί σ τ η κ α ν , το θάρρος τους ε ξ α ν ε μ ί σ τ η κ ε και τράπηκαν ορμητικά σε φ υ γ ή . Καθώς οι 107
- 87.
- 88. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ Έλληνεςτους ακολουθούσαν, οι περισσότεροι από τους βαρβάρους κ α τ έ φ υ γ α ν στο ξύλινο τείχος, ενώ, από τους άλλους, οι Έλληνες που είχαν ταχθεί με το μέρος του Μαρδόνιου αναχώρησαν για τις Θήβες, και τους υπόλοιπους, που ήταν περισσότεροι από τετρακόσιες χιλιάδες, τους πήρε μαζί του ο Αρτάβαζος, άντρας που έχαιρε μεγ ά λ ης ε κ τ ί μ η σ η ς από τους Πέρσες, ο οποίος στράφηκε προς την άλλη κ α τ ε ύ θ υ ν σ η και υ π ο χ ω ρ ώ ν τ α ς κ ά τ ω από μεγάλη πίεση βάδισε προς τη Φωκίδα. 32. Κ α θ ώ ς οι βάρβαροι χ ω ρ ί σ τ η κ α ν μ' αυτό τον τρόπο κ α τ ά τη φ υ γ ή τους, με τον ίδιο τρόπο μοιράστηκαν και οι Έλληνες. Γ ι α τ ί οι Α θ η ν α ί ο ι , οι Π λ α τ α ι ε ί ς και οι Θεσπιείς όρμησαν εναντίον αυτών που κ α τ ε υ θ ύ ν ο ν τ α ν στις Θήβες και τους κ α τ α δ ί ω ξ α ν , οι Κορίνθιοι, οι Σ ι κ υ ώ ν ι ο ι , οι Φλιά- σιοι και μερικοί άλλοι, ακολούθησαν κ α τ ά πόδας εκείνους που είχαν τ ρ α π ε ί σε φ υ γ ή με τον Α ρ τ ά β α ζ ο , ενώ οι Λ α κ ε δαιμόνιοι μαζί με τους υπόλοιπους, αφού κ α τ α δ ί ω ξ α ν όσους είχαν κ α τ α φ ύ γ ε ι στο ξύλινο τείχος, τους εξολόθρευσαν με ζήλο. Οι Θηβαίοι δέχτηκαν τους φυγάδες κ α ι , αφού τους πρόσθεσαν στις δυνάμεις τους, ε π ι τ έ θ η κ α ν στους Αθηναίους που τ ο υ ς κ α τ α δ ί ω κ α ν . Ακολούθησε κρατερή μάχη μπροστά στα τείχη και μετά από λαμπρό αγώνα των Θηβαίων, έπεσαν όχι και λίγοι και από τις δυο πλευρές, αλλά τ ε λ ι κ ά , μετά από ισχυρή π ί ε σ η τ ω ν Α θ η ν α ί ω ν , κ α τ έ φ υ γ α ν πάλι όλοι μαζί στις Θήβες. Μετά από αυτά, οι Αθηναίοι αποχώρησαν προς τους Λ α κ ε δ α ι μ ο ν ί ο υ ς και επιτ έ θ η κ α ν μαζί τους στα τείχη εναντίον τ ω ν Περσών που είχαν κ α τ α φ ύ γ ε ι στο στρατόπεδο. Επακολούθησε μεγάλος α γ ώ ν α ς και από τις δυο πλευρές, και οι μεν βάρβαροι α γ ω ν ί σ τ η κ α ν γενναία από οχυρωμένες θέσεις, ενώ από τους Έλληνες που ε π ι τ ί θ ο ν τ α ν σ τ α ξ ύ λ ι ν α τ ε ί χ η , πολλοί, α γ ω ν ι ζ ό μ ε ν ο ι ριψοκίνδυνα, δέχτηκαν πολλά τ ρ α ύ μ α τ α κ α ι , ουκ ολίγοι που σκοτώνονταν από το πλήθος των βελών 109
- 89.
- 90. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ υπέμεναντον θ ά ν α τ ο με ε υ ψ υ χ ί α . Ωστόσο, τ η ν ορμή και τ η β ία των Ελλήνων δεν άντεξε ούτε το κ α τ α σ κ ε υ α σ μ έ νο τείχος ούτε το πλήθος των βαρβάρων, και κάθε είδους α ν τ ί σ τ α σ η υποχρεώθηκε να ενδώσει, γ ι α τ ί σ υ ν α γ ω ν ί ζ ο ν τ α ν μ ε τ α ξ ύ τους οι πρώτοι τ η ς Ελλάδας, οι Λ α κ ε δ α ι μ ό νιοι και οι Α θ η ν α ί ο ι , που είχαν α π ο κ τ ή σ ε ι έπαρση απο τ ι ς προηγούμενες νίκες τους και είχαν ε μ π ι σ τ ο σ ύ ν η στην ανδρεία τους. Τέλος, οι βάρβαροι ν ι κ ή θ η κ α ν κ α τ ά κράτος κ α ι , μολονότι π α ρ α κ α λ ο ύ σ α ν να π ι α σ τ ο ύ ν α ι χ μ ά λ ω τ ο ι , δεν βρήκαν έλεος. Γ ι α τ ί ο σ τ ρ α τ η γ ό ς τ ω ν Ελλήνων, ο Παυσανίας, βλέποντας πόσο υπερείχαν σε πλήθος οι βάρβαροι, φυλαγ ό τ α ν μήπως σ υ μ β ε ί κ ά τ ι απροσδόκητο, μια που οι βάρβαροι ήταν πολύ περισσότεροι α ρ ι θ μ η τ ι κ ά . Γι' αυτό, έχοντας δώσει εντολή να μην π ι α σ τ ε ί κανείς α ι χ μ ά λ ω τ ο ς , πολύ γρήγορα το πλήθος τ ω ν νεκρών ήταν α π ί σ τ ε υ τ ο . Τελικά, οι Έλληνες, αφού κ α τ έ σ φ α ξ α ν π ά ν ω από εκατό χιλιάδες βαρβάρους, με κόπο κ α τ ά φ ε ρ α ν να πάψουν να σκοτώνουν τους εχθρούς. 33. Αφού με τ έ τ ο ι ο τρόπο τ έ λ ε ι ω σ ε η μάχη, οι Έλληνες έθαψαν τους πεσόντες που ήταν περισσότεροι απο δέκα χιλιάδες. Μοίρασαν τα λάφυρα ανάλογα με τον αριθμό τ ω ν σ τ ρ α τ ι ω τ ώ ν και έβαλαν το θέμα για την απονομή τ ω ν α ρ ι σ τ ε ί ω ν . Κάνοντας πάλι εκδούλευση, από τ ι ς πόλεις έκριναν ά ξ ι α του βραβείου τη Σ π ά ρ τ η και από τους άντρες τον Παυσανία τον Λ α κ ε δ α ι μ ό ν ι ο 3 4 . Στο μ ε τ α ξ ύ , ο Α ρ τ ά β α - ζος, έχοντας μαζί του περίπου σαράντα χιλιάδες Πέρσες, πέρασε μ έ σ ω της Φωκίδας σ τ η Μακεδονία, βαδίζοντας με τ η μεγαλύτερη τ α χ ύ τ η τ α , και έ φ τ α σ ε σώος με τους στρατ ι ώ τ ε ς του σ τ η ν Α σ ί α . Οι Έλληνες, α φ α ι ρ ώ ν τ α ς τ ο ένα δέκατο από τα λάφυρα, κ α τ α σ κ ε ύ α σ α ν χρυσό τ ρ ί π ο δ α 3 5 και τον α φ ι έ ρ ω σ αν στους Δελφούς χαράζοντας πάνω του την εξής ελεγεία, 111
- 91.
- 92. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ Οισωτήρες της π λ α τ ι ά ς Ελλάδας αφιέρωσαν τούτο τον τρίποδα, αφού ελευθέρωσαν τ ι ς πόλεις από τ η σ τ υ γ ε ρ ή σ κ λ α β ι ά . 3 6 Α φ ι έ ρ ω σ α ν επίσης ε π ι τ ύ μ β ι α ε π ι γ ρ ά μ μ α τ α για τους Λ α κ ε δ α ι μ ο ν ί ο υ ς που έπεσαν στις Θερμοπύλες, για όλους μ α ζ ί το εξής, Εδώ κάποτε διακόσιες μυριάδες εχθρών πολέμησαν τ έ σ σ ε ρ ι ς χιλιάδες άντρες από την Πελοπόννησο. Και ιδιαίτερα γ ι α τους Λ α κ ε δ α ι μ ο ν ί ο υ ς , Ξένε, α ν ά γ γ ε ι λ ε στους Λ α κ ε δ α ι μ ο ν ί ο υ ς ότι εδώ ε ί μ α σ τ ε πεσμένοι, π ι σ τ ο ί στους δικούς τους ν ό μ ο υ ς . 3 7 Με όμοιο τρόπο, ο δήμος τ ω ν Α θ η ν α ί ω ν , σ τ ό λ ι σ ε τους τ ά φους εκείνων που πέθαναν στον Περσικό πόλεμο, τέλεσε γ ι α π ρ ώ τ η φορά τους ε π ι τ ά φ ι ο υ ς α γ ώ ν ε ς και ψ ή φ ι σ ε νόμο ν α ε κ φ ω ν ο ύ ν τ α ι ε γ κ ώ μ ι α γ ι α εκείνους που θάβονταν με δημόσια δαπάνη, από προεπιλεγμένους ρήτορες. Μετά από α υ τ ά , ο στρατηγός Παυσανίας πήρε το σ τ ρ ά τ ε υ μ α και ε κ σ τ ρ ά τ ε υ σ ε εναντίον τ ω ν Θηβών, όπου α π α ί τ η σ ε να εκδοθούν οι α ί τ ι ο ι τ η ς σ υ μ μ α χ ί α ς με τους Πέρσες γ ι α να τ ι μ ω ρηθούν. Οι Θηβαίοι ή τ α ν τόσο τρομαγμένοι από το πλήθος τ ω ν α ν τ ι π ά λ ω ν και από την ανδρεία τους σ τ η μάχη, ώ σ τ ε οι κύριοι α ί τ ι ο ι γ ι α τ η ν α π ο σ τ α σ ί α από τους Έλληνες, αφού δέχτηκαν εκούσια την παράδοση τους, τ ι μ ω ρ ή θ η κ α ν από τον Παυσανία και ε κ τ ε λ έ σ τ η κ α ν όλοι. 34. Στην Ι ω ν ί α επίσης, έδωσαν μεγάλη μάχη οι Έ λ λ η νες με τους Πέρσες την ίδια μέρα που δόθηκε η μάχη σ τ ι ς Πλαταιές, και εφόσον έχουμε σκοπό να γράψουμε γ ι ' α υ τ ή , 113
- 93.
- 94. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ θαπ ι ά σ ο υ μ ε από την αρχή τ η ν α φ ή γ η σ η τ η ς . Ο Λ ε ω τ υ χ ί δης λοιπόν, ο Λακεδαιμόνιος, και ο Ξ ά ν θ ι π π ο ς 3 8 ο Α θ η ναίος, επικεφαλής της ν α υ τ ι κ ή ς δύναμης, σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ α ν τον στόλο μετά από τη ν α υ μ α χ ί α της Σαλαμίνας στην Α ί γ ι ν α , όπου έμειναν μερικές ημέρες, και στη συνέχεια έπλευσαν σ τ η Δήλο, έχοντας μαζί τους διακόσιες π ε ν ή ν τ α τριήρεις. Ενώ ήταν αγκυροβολημένοι εκεί, ήρθαν πρέσβεις από τη Σάμο, ζ η τ ώ ν τ α ς τους ν α ελευθερώσουν τους Έ λ λ η νες της Α σ ί α ς . Ο Λ ε ω τ υ χ ί δ η ς συνεδρίασε με τους διοικητ έ ς , και αφού άκουσαν μέχρι τ έ λ ο υ ς τους Σ α μ ί ο υ ς , αποφάσ ι σ α ν να ελευθερώσουν τ ι ς πόλεις και α π έ π λ ε υ σ α ν τ ά χ ι σ τ α από τ η Δήλο. Οι ναύαρχοι όμως τ ω ν Περσών, που βρίσκονταν στη Σάμο, μαθαίνοντας ότι οι Έλληνες έπλεαν εναντίον τους, τ ρ α β ή χ τ η κ α ν από τη Σάμο με όλα τα πλοία κ α ι , αφού κ α τ έ π λ ε υ σ α ν στη Μυκάλη της Ιωνίας, τ ρ ά β η ξ α ν στην ξηρά τα πλοία, βλέποντας ότι δεν ήταν ικανά για ν α υ μ α χ ί α , και τα περιέβαλαν με ξύλινο τείχος και βαθιά τάφρο. Παρ όλ αυτά, κάλεσαν και δυνάμεις π ε ζ ι κ ο ύ από τ ι ς Σάρδεις κ α ι τ ι ς κοντινές πόλεις και σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ α ν συνολικά εκατό χιλιάδες άντρες. Επιπλέον, έκαναν και όλες τ ι ς άλλες α π α ρ α ί τ η τ ε ς πολεμικές προπαρασκευές, π ι σ τ ε ύ ο ν τ α ς ότι οι Ί ω ν ε ς θα α π ο σ τ α τ ο ύ σ α ν προς τους α ν τ ι π ά λ ο υ ς . Ο Λ ε ω τ υ χ ί δ η ς , με όλο τον στόλο έτοιμο, έπλευσε προς τους βαρβάρους που βρίσκονταν στη Μυκάλη κι έστειλε προπομπό ένα πλοίο που είχε τον κήρυκα με τ η ν πιο δυν α τ ή φωνή από όσους βρίσκονταν στον στόλο. Τον είχε προστάξει να π λ ε ύ σ ε ι κοντά στους εχθρούς και με δυνατή φωνή να ανακοινώσει ότι οι Έλληνες είχαν νικήσει τους Πέρσες [στις Π λ α τ α ι έ ς ] 3 9 , και τ ώ ρ α είχαν έρθει να ελευθερώσουν τις ελληνικές πόλεις της Α σ ί α ς . Αυτό το έκανε ο Λ ε ω τ υ χ ί δ η ς , π ι σ τ ε ύ ο ν τ α ς ότι οι Έλληνες που είχαν συ- σ τ ρ α τ ε υ θ ε ί με τους βαρβάρους θα α π ο σ τ α τ ο ύ σ α ν από τους Πέρσες και θα ακολουθούσε μ ε γ ά λ η αναταραχή στο στρα- 115
- 95.
- 96. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ τόπεδοτων β α ρ β ά ρ ω ν π ρ ά γ μ α που έγινε. Γ ι α τ ί μόλις ο κήρυκας έπλευσε κοντά στα πλοία που ήταν τ ρ α β η γ μ έ ν α σ τ η στεριά και κήρυξε αυτά που τον είχαν π ρ ο σ τ ά ξ ε ι , οι μεν Πέρσες έχασαν την ε μ π ι σ τ ο σ ύ ν η τους στους Έλληνες, οι δε Έλληνες άρχισαν να συμφωνούν μεταξύ τους γ ι α α π ο σ τ α σ ί α . 35. Έχοντας από μακριά παρατηρήσει οι Έλληνες τα όσα συνέβαιναν στους α ν τ ι π ά λ ο υ ς , αποβίβασαν τη δύναμη τους. Την επομένη κι ενώ ε τ ο ι μ ά ζ ο ν τ α ν για τη μάχη, έ φ τ α σ ε η είδηση ότι οι Έλληνες ν ί κ η σ α ν τους Πέρσες σ τ ι ς Πλαταιές. Γι αυτό, ο Λ ε ω τ υ χ ί δ η ς σ υ γ κ ά λ ε σ ε σ υ ν έ λ ε υ σ η , παροτρύνοντας τ α πλήθη στη μάχη, και μ ε τ α ξ ύ τ ω ν ά λ λ ω ν που ανέφερε π α ρ ο υ σ ί α σ ε τ η ν ί κ η σ τ ι ς Πλαταιές με π ο μ π ώ δη τρόπο, θ ε ω ρ ώ ν τ α ς ότι ένεκα α υ τ ή ς της νίκης θα έκανε ακόμη πιο τολμηρούς αυτούς που έμελλε να α γ ω ν ι σ τ ο ύ ν . Το α π ο τ έ λ ε σ μ α ήταν π ρ α γ μ α τ ι κ ά θ α υ μ α σ τ ό , καθώς δόθηκε η εικόνα ότι κ α ι οι δυο μάχες έ γ ι ν α ν τ η ν ίδια μέρα, τόσο α υ τ ή που έλαβε χώρα στη Μυκάλη όσο και εκείνη που έγινε σ τ ι ς Πλαταιές. Γι' αυτό, δημιουργήθηκε η ε ν τ ύ π ω ση ότι οι του Λ ε ω τ υ χ ί δ η δεν είχαν πληροφορηθεί ακόμη τη ν ί κ η και ότι έπλασαν από μόνοι τους την ε π ι τ υ χ ί α , κάνον τ α ς το γ ι α λόγους σ τ ρ α τ η γ ι κ ή ς · ά λ λ ω σ τ ε το μέγεθος της α π ό σ τ α σ η ς αποδεικνύει ότι η μετάδοση της είδησης ήταν αδύνατη. Όσο γ ι α τους αρχηγούς τ ω ν Περσών, μη έχοντας ε μ π ι σ τ ο σ ύ ν η στους Έλληνες, τους α φ ό π λ ι σ α ν και παρέδωσαν τ α όπλα στους δικούς τους φίλους" και, αφού παρότρυναν τα πλήθη και είπαν ότι θα ερχόταν ο ίδιος ο Ξέρξης σε βοήθεια μαζί με πολύ στρατό, τους έκαναν όλους να έχουν θάρρος απέναντι στον κίνδυνο της μάχης. 36. Όταν και οι δυο πλευρές παρέταξαν τις δυνάμεις τους και τις οδηγούσαν τη μια εναντίον της άλλης, οι 117
- 97.
- 98. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ Πέρσες,βλέποντας λίγους τους α ν τ ι π ά λ ο υ ς , τους α ψ ή φ η σαν και άρχισαν να τους ε π ι τ ί θ ε ν τ α ι με δυνατές ιαχές. Οι Σάμιοι τ ώ ρ α και οι Μιλήσιοι, που είχαν α π ο φ α σ ί σ ε ι εκ τ ω ν προτέρων ομόφωνα να βοηθήσουν τους Έλληνες, προήλαυ- ναν με βιάση όλοι μ α ζ ί . Μόλις π λ η σ ί α σ α ν και έγιναν ορατοί από τους Έλληνες, ενώ οι Ί ω ν ε ς π ί σ τ ε υ α ν πως αυτό θα έκανε τους Έλληνες να πάρουν μεγαλύτερο θάρρος, το α π ο τ έ λ ε σ μ α ήταν το α ν τ ί θ ε τ ο . Γ ι α τ ί οι άντρες του Λ ε ω τ υ - χίδη, νομίζοντας ότι είχε έρθει ο Ξέρξης από τ ι ς Σάρδεις με τον στρατό τ ο υ , φοβήθηκαν κ α ι , μέσα σ τ η σ ύ γ χ υ σ η που επακολούθησε, δ ι χ ά σ τ η κ α ν οι μεν έλεγαν ότι πρέπει να μπουν στα πλοία και να φύγουν το ταχύτερο και οι δε ότι πρέπει να μείνουν και να δώσουν τη μάχη με θάρρος. Ενώ ήταν ακόμη σε αναταραχή, φάνηκαν οι Πέρσες εξοπλισμένοι με τρόπο που προκαλούσε τρόμο να ορμούν εναντίον τους με πολεμικές ιαχές. Οι Έλληνες, μη έχον τ α ς περιθώριο να σκεφτούν, α ν α γ κ ά σ τ η κ α ν να υποστούν τ η ν έφοδο τ ω ν βαρβάρων. Α ρ χ ι κ ά , επειδή και οι δυο π λ ε υ ρές α γ ω ν ί ζ ο ν τ α ν ρωμαλέα, η μάχη ήταν ισόρροπη και πολυάριθμοι άνδρες έπεφταν και από τις δυο πλευρές. Όταν όμως φ ά ν η κ α ν 4 0 οι Σάμιοι και οι Μιλήσιοι, οι Έ λ λ η νες πήραν θάρρος και οι βάρβαροι, τρομαγμένοι, όρμησαν ν α φύγουν. Επακολούθησε μεγάλο φονικό και οι άντρες τ ο υ Λ ε ω τ υ χ ί δ η και του Ξάνθιπου, ακολουθώντας από κοντά τους ηττημένους, κ α τ α δ ί ω ξ α ν τους βαρβάρους μέχρι το στρατόπεδο. Κι ενώ η μάχη είχε ήδη κριθεί, πήραν μέρος και οι Αιολείς κ α θ ώ ς και πολλοί από τους άλλους λαούς που βρίσκονταν στην Ασία, γ ι α τ ί σ τ ι ς πόλεις της Α σ ί α ς είχε δημιουργηθεί μια τρομερή ε π ι θ υ μ ί α γ ι α ελευθερία. Γι' αυτό, σχεδόν όλοι, δεν ν ο ι ά σ τ η κ α ν ούτε γ ι α τους ομήρους4 1 ούτε γ ι α τις ένορκες σ υ μ φ ω ν ί ε ς , αλλά μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες σκότωναν τους βαρβάρους που είχαν τ ρ α π ε ί σε φ υ γ ή . Κ α τ ά τ η ν ή τ τ α τ ω ν Περσών, που συνέβη 119
- 99.
- 100. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ μεαυτό τον τρόπο, σ κ ο τ ώ θ η κ α ν περισσότεροι από σ α ρ ά ν τ α χιλιάδες από αυτούς, ενώ από όσους διασώθηκαν, άλλοι κ α τ έ φ υ γ α ν στο στρατόπεδο και άλλοι έ φ υ γ α ν γ ι α τ ι ς Σάρδεις. Όταν ο Ξέρξης πληροφορήθηκε την ή τ τ α σ τ ι ς Πλατ α ι έ ς και τ η ν τροπή σε φ υ γ ή τ ω ν σ τ ρ α τ ε υ μ ά τ ω ν του σ τ η Μυκάλη, άφησε ένα μέρος της δύναμης του σ τ ι ς Σάρδεις, γ ι α να σ υ ν ε χ ί σ ε ι τον πόλεμο εναντίον τ ω ν Ελλήνων, αλλά ο ίδιος, καταθορυβημένος, κίνησε με την υπόλοιπη σ τ ρ α τ ι ά , κατευθυνόμενος προς τα Εκβάτανα. 37. Οι δυνάμεις του Λ ε ω τ υ χ ί δ η και του Ξάνθιππου, αφού απέπλευσαν γ ι α τη Σάμο, έκαναν συμμάχους τους Ί ω ν ε ς και τους Αιολείς, και σ τ η συνέχεια προσπαθούσαν ν α τους πείσουν να ε γ κ α τ α λ ε ί ψ ο υ ν την Α σ ί α και να μετοικήσουν στην Ευρώπη. Τους υπόσχονταν να διώξουν τα έθνη που είχαν μηδίσει και να δώσουν σ' εκείνους τα εδάφη τους. Και γ ε ν ι κ ά , αν έμεναν σ τ η ν Α σ ί α θα είχαν τους εχθρούς, οι οποίοι υπερείχαν κ α τ ά πολύ σε δυνάμεις, γ ε ί τονες, ενώ οι σύμμαχοι που βρίσκονταν στην άλλη πλευρά της θάλασσας δεν θα μπορούσαν να φτάσουν έγκαιρα σε βοήθεια. Οι Α ι ο λ ε ί ς και οι Ί ω ν ε ς , ακούγοντας τ ι ς υποσχέσεις, α π ο φ ά σ ι σ α ν να πειστούν σ' α υ τ ά που τους έλεγαν οι Έλληνες και ε τ ο ι μ ά ζ ο ν τ α ν ν α πλεύσουν μαζί τους σ τ η ν Ευρώπη. Οι Α θ η ν α ί ο ι , όμως, άλλαξαν γ ν ώ μ η και τους συμβούλευαν να μείνουν εκεί που βρίσκονταν, λέγοντας ότι, ακόμη κι αν δεν τους βοηθούσε κανένας άλλος από τους Έλληνες, οι Α θ η ν α ί ο ι και μόνο, όντας σ υ γ γ ε ν ε ί ς τους, θα τους βοηθούσαν. Γ ι α τ ί σ κ έ φ τ ο ν τ α ν ότι, αν οι Ί ω ν ε ς έπαιρναν τόπους κ α τ ο ι κ ί α ς από όλους τους Έλληνες, δεν θα θεωρούσαν πια ως μητρόπολη τους την Αθήνα. Αυτός ήταν ο λόγος που οι Ί ω ν ε ς άλλαξαν γ ν ώ μ η και α π ο φ ά σ ι σαν να παραμείνουν στην Α σ ί α . Όταν έγιναν α υ τ ά , ο στρατός τ ω ν Ελλήνων χ ω ρ ί σ τ η κ ε σ τ α δυο, και οι μεν Λ α κ ε δ α ι - 121
- 101.
- 102. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ μόνιοιαπέπλευσαν προς τη Λ α κ ω ν ί α , ενώ οι Α θ η ν α ί ο ι , μ α ζ ί με τους Ί ω ν ε ς και τους ν η σ ι ώ τ ε ς 4 2 , σήκωσαν άγκυρα γ ι α το Σ η σ τ ό 4 3 . Ο σ τ ρ α τ η γ ό ς Ξάνθιππος, μόλις κ α τ έ π λ ε υ σε εκεί, κάνοντας επιθέσεις σ τ η ν πόλη κ α τ έ λ α β ε το Σηστό κ α ι , αφού ε γ κ α τ έ σ τ η σ ε φρουρά, α π ο σ τ ρ ά τ ε υ σ ε τους συμμάχους, ενώ ο ίδιος, μαζί με τους σ υ μ π ο λ ί τ ε ς του, επέστρεψε στην Αθήνα. Ο πόλεμος λοιπόν που ονομάστηκε Μηδικός, αφού κράτ η σ ε δυο χρόνια, τ ε λ ε ί ω σ ε με αυτό τον τρόπο. Από τους σ υ γ γ ρ α φ ε ί ς , ο Ηρόδοτος, αρχίζοντας από τα χρόνια πριν τον Τρωικό Πόλεμο, έχει γράψει σε εννέα β ι β λ ί α τη γ ε ν ι κ ή ι σ τ ο ρ ί α σχεδόν όλων τ ω ν γ ε γ ο ν ό τ ω ν που συνέβησαν στην οικουμένη, και τ ε λ ε ι ώ ν ε ι τ η ν α φ ή γ η σ η του με τ η μάχη τ ω ν Ελλήνων εναντίον των Περσών στη Μυκάλη και τ η ν πολιορκία του Σ η σ τ ο ύ . —Στην Ι τ α λ ί α , οι Ρ ω μ α ί ο ι πολέμησαν εναντίον τ ω ν Ουολούσκων και, αφού νίκησαν στη μάχη, σκότωσαν πολλούς. Ο Σπόριος Κάσσιος, που είχε χ ρ η μ α τ ί σ ε ι ύπατος την προηγούμενη χρονιά4 4 , επειδή θεωρήθηκε ότι σκόπευε να επιβάλει τυραννικό πολίτευμα, κρίθηκε ένοχος και θ α ν α τ ώ θ η κ ε . Α υ τ ά λοιπόν συνέβησαν κ α τ ά τη διάρκεια τ ο ύ τ η ς της χρονιάς. 38. Επί άρχοντος Α θ η ν α ί ω ν Τιμοσθένη4 4", στην Ρ ώ μ η παρέλαβαν την υ π α τ ι κ ή εξουσία ο Κ α ί σ ω ν Φάβιος και ο Λ ε ύ κ ι ο ς Α ι μ ί λ ι ο ς Μάμερκος. Κ α τ ά τη θητεία τους, στο νησί της Σ ι κ ε λ ί α ς επικρατούσε σχεδόν απόλυτη ειρήνη, αφού οι Καρχηδόνιοι είχαν τ ε λ ι κ ά τ α π ε ι ν ω θ ε ί και ο Γέλων κυβερνούσε με η π ι ό τ η τ α του Σ ι κ ε λ ι ώ τ ε ς και παρείχε σ τ ι ς πόλεις μεγάλη ευνομία και αφθονία όλων τ ω ν α ν α γ κ α ί ω ν . Κ α θ ώς οι Συρακούσιοι κ α τ ή ρ γ η σ α ν με νόμο τ ι ς π ο λ υ τ ε λ ε ί ς κηδείες και απαγόρευσαν τ ι ς συνήθεις δαπάνες προς χάριν τ ω ν νεκρών, αμελώντας ταυτόχρονα παντελώς και τις υ φ ι σ τ ά μ ε ν ε ς νομικές δ ι α τ ά ξ ε ι ς περί τ α φ ή ς , ο β α σ ι λ ι ά ς Γέ- 123
- 103.
- 104. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ λων,θέλοντας να δ ι α φ υ λ ά ξ ε ι τον ζήλο του λαού ως προς όλα, τήρησε τον νόμο περί τ α φ ή ς ακόμη και σ τ η δική του π ε ρ ί π τ ω σ η , γ ι α τ ί όταν έπεσε άρρωστος και π α ρ α ι τ ή θ η κ ε από κάθε ελπίδα για ζωή, παρέδωσε τη βασιλεία στον μεγαλύτερο από τους αδελφούς τ ο υ , τον Ιέρωνα, και σχετ ι κ ά με την τ α φ ή του έδωσε σ α φ ε ί ς και ρητές εντολές να τηρηθεί με α κ ρ ί β ε ι α ο νόμος. Έ τ σ ι , όταν πέθανε, ο διάδοχος του σ τ η β α σ ι λ ε ί α τέλεσε τ η ν κηδεία του σ ύ μ φ ω ν α με τ ι ς διαταγές του. Το σ ώ μ α του θ ά φ τ η κ ε στο κ τ ή μ α της γ υ ν α ί κ α ς τ ο υ , στους αποκαλούμενους Εννέα Πύργους, που προκαλούν τον θ α υ μ α σ μ ό λ ό γ ω τ η ς βαριάς τους κ α τ α σ κ ε υ ής. Όλος ο λαός της πόλης συνόδευσε τη σορό του, παρ' όλο που το μέρος απείχε διακόσια σ τ ά δ ι α . Εκεί θ ά φ τ η κ ε . Ο δήμος ανήγειρε σπουδαίο μνημείο και τ ί μ η σ ε τον Γ έ λ ω - να με τ ι μ έ ς που αρμόζουν σε ήρωα' αργότερα όμως το μνήμα το κ α τ έ σ τ ρ ε ψ α ν ΟΊ Καρχηδόνιοι που ε κ σ τ ρ ά τ ε υ σ α ν εναντίον τ ω ν Συρακουσών, ενώ τους πύργους τους γκρέμ ι σ ε ο Α γ α θ ο κ λ ή ς 4 5 από φθόνο. Αλλ' όμως ούτε οι Καρχηδόνιοι με την έχθρα τους ούτε ο Αγαθοκλής με τον φθόνο του ούτε άλλος κανείς μπόρεσε να στερήσει από τον Γ έ λ ω - να τη δόξα του. Διότι η δίκαιη μαρτυρία της ιστορίας διατήρησε τη φήμη του, κηρύσσοντας την με α σ ί γ α σ τ η φωνή στον α ι ώ ν α τον ά π α ν τ α . Γ ι α τ ί είναι δίκαιο και τ α υ τόχρονα συμφέρον γ ι α την κ ο ι ν ω ν ί α να κατηγορεί η ι σ τ ο ρ ί α τους ανάξιους που έχουν βρεθεί σ τ η ν εξουσία, ενώ εκείνους που την έχουν ευεργετήσει ν α τους χαρίζει α θ ά ν α τ η μνήμη, καθώς μ' αυτό κυρίως τον τρόπο θα συμβεί ώ σ τ ε πολλοί από τους μεταγενέστερους να παρακινηθούν προς την ευεργεσία του συνόλου. Ο Γέλων λοιπόν βασίλεψε επί ε π τ ά έ τ η, ενώ ο Ιέρων, ο αδελφός του που τον διαδέχτηκε στην εξουσία, βασίλεψε / V l i t ι ι ι 46 επι τ ω ν Λ υ ρ α κ ο υ σ ι ω ν επι έντεκα χρονιά και ο κ τ ω μήνες . 125
- 105.
- 106. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ 39.Στην Ελλάδα, οι Α θ η ν α ί ο ι , μετά τη νίκη σ τ ι ς Πλατ α ι έ ς , μετέφεραν από την Τροιζήνα και τη Σ α λ α μ ί ν α γ υ ναίκες και παιδιά στην Αθήνα, και αμέσως άρχισαν να χ τ ί ζ ο υ ν τείχος και να φροντίζουν γ ι α όλα όσα αφορούσαν σ τ α θ έ μ α τ α της α σ φ ά λ ε ι α ς . Οι Λακεδαιμόνιοι όμως, βλέποντας τους Αθηναίους να έχουν αποκτήσει μεγάλη δόξα σε σχέση με τ ι ς ν α υ τ ι κ έ ς τους δυνάμεις, είδαν με κ α χ υ π ο ψ ί α τ η ν αυξανόμενη δύναμη τους και α π ο φ ά σ ι σ α ν να εμποδίσουν τ ο υ ς Α θ η ν α ί ο υ ς ν α ανοικοδομήσουν τ α τ ε ί χ η . Έ σ τ ε ι λαν, λοιπόν, αμέσως πρέσβεις στην Αθήνα γ ι α να τους συμβουλέψουν, τάχα, να μην τειχίσουν την πόλη, γ ι α τ ί δεν θα ήταν προς το κοινό συμφέρον τ ω ν Ελλήνων, διότι αν ο Ξέρξης επέστρεφε με μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ε ς δυνάμεις, θα έβρισκε έτοιμες τ ε ι χ ι σ μ έ ν ε ς πόλεις εκτός Πελοποννήσου, από τ ι ς οποίες ορμώμενος θα υ π έ τ α σ σ ε εύκολα τους Έλληνες. Κ α θ ώς οι Α θ η ν α ί ο ι δεν π ε ί θ ο ν τ α ν , οι πρέσβεις π λ η σ ί α σ α ν αυτούς που οικοδομούσαν το τείχος και τους π ρ ό σ τ α ζ α ν να ε γ κ α τ α λ ε ί ψ ο υ ν τ ά χ ι σ τ α τα έργα. Μη ξέροντας οι Α θ η ν α ί ο ι τι έπρεπε να κάνουν, ο Θεμιστοκλής, που τ ό τ ε α π ο λ ά μ β α ν ε ανάμεσα τους τη μ έ γ ι σ τ η αποδοχή, τους συμβούλεψε να μην κάνουν τ ί π ο τ α , γ ι α τ ί αν κ α τ έ φ ε υ γ α ν στη βία, οι Λ α κεδαιμόνιοι, ε κ σ τ ρ α τ ε ύ ο ν τ α ς εναντίον τους μαζί με τους Πελοποννήσιους, με μεγάλη ευκολία θα τους εμπόδιζαν ν α τ ε ι χ ί σ ο υ ν την πόλη. Προειδοποίησε όμως ε μ π ι σ τ ε υ τ ι κ ά τη Βουλή ότι ο ίδιος μαζί με μερικούς άλλους θα π ή γ α ι ν ε ως πρεσβευτής στη Λακεδαίμονα, γ ι α να εξηγήσει στους Λ α κ ε δ α ι μ ο ν ί ο υ ς τ α σ χ ε τ ι κ ά με τ ο χ τ ί σ ι μ ο του τείχους, και ζ ή τ η σ ε από τους άρχοντες, όταν θα έρχονταν πρέσβεις από τ η Λακεδαίμονα στην Αθήνα, να τους καθυστερήσουν, μέχρι να επιστρέψει ο ίδιος και στο μεταξύ να βάλουν ολο τον λαό στο χ τ ί σ ι μ ο του τ ε ί χ ο υ ς της πόλης. Με τούτο τον τρόπο, δήλωσε, θα κ α τ ά φ ε ρ ν α ν τον σκοπό τους. 127
- 107.
- 108. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ 40.Οι Α θ η ν α ί ο ι αποδέχτηκαν το σχέδιο, και οι π ρ έ σ β ε ι ς του Θεμιστοκλή ξεκίνησαν γ ι α τη Σπάρτη, ενώ οι Α θ η ναίοι άρχισαν με μεγάλο ζήλο να οικοδομούν τα τ ε ί χ η , χωρίς να λυπούνται ούτε σπίτι ούτε τάφο4 7 . Στα έργα σ υ μ μ ε τ ε ί χ α ν γ υ ν α ί κ ε ς και παιδιά και γενικά κάθε ξένος και δούλος, χωρίς κανείς να υστερεί σε προθυμία. Κι ενώ τ α έργα ολοκληρώνονταν με α π ί σ τ ε υ τ η τ α χ ύ τ η τ α , λόγω τ ω ν πολλών χεριών και της προθυμίας όλων, ο Θεμιστοκλής κλήθηκε από τους άρχοντες4 8 γ ι α να δώσει λόγο σχετ ι κ ά με την κ α τ α σ κ ε υ ή του τείχους. Εκείνος αρνήθηκε ότι γ ι ν ό τ α ν τ έ τ ο ι α οικοδόμηση και παρακάλεσε τους άρχοντες ν α μην π ι σ τ ε ύ ο υ ν σε κούφιες φήμες, α λ λ ά να στείλουν σ τ η ν Αθήνα α ξ ι ό π ι σ τ ο υ ς πρέσβεις, διότι μ έ σ ω α υ τ ώ ν θα μάθαιναν την αλήθεια. Ε γ γ υ η τ ή τ ω ν λόγων του παρέδιδε τον εαυτό του και εκείνους που είχαν πάει μαζί του ως πρέσβεις. Οι Λακεδαιμόνιοι δέχτηκαν την πρόταση του και έθεσαν υπό φρούρηση τον Θεμιστοκλή και τους άντρες τ ο υ , ενώ ταυτόχρονα έστειλαν στην Αθήνα τους πλέον διακεκριμένους άντρες να δ ι α π ι σ τ ώ σ ο υ ν με β ε β α ι ό τ η τα όλα όσα χρειαζόταν λεπτομερή έλεγχο. Καθώς είχε περάσει ο καιρός και οι Αθηναίοι είχαν προφτάσει να κ α τ α σκευάσουν σε αρκετή έ κ τ α σ η το τείχος, όταν οι Λ α κ ε δ α ι μόνιοι α π ε σ τ α λ μ έ ν ο ι έ φ τ α σ α ν σ τ η ν Αθήνα και τους ε π ι τ ί μησαν έντονα και α π ε ι λ η τ ι κ ά , οι Α θ η ν α ί ο ι τους έθεσαν υπό περιορισμό, λέγοντας πως θα τους άφηναν μόνο όταν κι εκείνοι άφηναν ελεύθερους τους πρέσβεις που συνόδευαν τον Θεμιστοκλή. Νικημένοι οι Λ ά κ ω ν ε ς μ' αυτό το στρατ ή γ η μ α α ν α γ κ ά σ τ η κ α ν ν α ελευθερώσουν τους πρέσβεις τ ω ν Α θ η ν α ί ω ν γ ι α να πάρουν π ί σ ω τους δικούς τους. Όσο γ ι α τον Θεμιστοκλή, που με τέτοιο σ τ ρ α τ ή γ η μ α τ ε ί χ ι σ ε την π α τ ρ ί δ α του γρήγορα και ακίνδυνα, έτυχε μεγάλης αποδοχής από τους σ υ μ π ο λ ί τ ε ς του. Ενώ γίνονταν α υ τ ά , διεξήχθη πόλεμος από τους Ρ ω - 129
- 109.
- 110. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ μαιουςπρος τους Αικολανούς και εκείνους που κ α τ ο ι κ ο ύ σαν στο Τούσκλο, και αφού συνήψαν μάχη με τους Α ι κ ο - λανούς, τους νίκησαν και σκότωσαν πολλούς από τους εχθρούς, ενώ στη συνέχεια κ α τ έ λ α β α ν μετά από πολιορκία τ ο Τούσκλο και υποδούλωσαν την πόλη τ ω ν Α ι κ ο λ α ν ώ ν . 41. Α φ ο ύ πέρασε εκείνη η χρονιά, άρχοντας σ τ η ν Α θ ή ν α ήταν ο Αδείμαντος4 8", ενώ στη Ρ ώ μ η ορίστηκαν ύπατοι ο Μάρκος Φάβιος Ουιβλανός και ο Λ ε ύ κ ι ο ς Ουαλέριος Πό- πλιος. Επί τ ο ύ τ ω ν , ο Θεμιστοκλής, ένεκα της σ τ ρ α τ η γ ι κ ή ς του ι κ α ν ό τ η τ α ς και της οξύνοιάς του, έτυχε αποδοχής όχι μόνο από τους σ υ μ π ο λ ί τ ε ς του αλλά και από όλους τους Έλληνες. Γι' αυτό τον λόγο, νιώθοντας έπαρση γ ι α τη δόξα του, συνέλαβε πολύ πιο μεγάλα σχέδια προς α ύ ξ η σ η τ η ς ηγεμονίας της πατρίδας του. Έ τ σ ι , μια που ο λεγόμενος Πειραιάς δεν ή τ α ν ακόμη λ ι μ ά ν ι εκείνα τα χρόνια κ α ι οι Α θ η ν α ί ο ι χρησιμοποιούσαν ως επίνειο τον αποκαλούμενο Φαληρικό κόλπο, που όμως ήταν ε ξ α ι ρ ε τ ι κ ά μικρός, ο Θεμιστοκλής συνέλαβε το σχέδιο να κάνει λιμάνι τον Πειραιά που χρειαζόταν λ ί γ α μόνο κ α τ α σ κ ε υ α σ τ ι κ ά έργα και μπορούσε να γ ί ν ε ι το ωραιότερο και το μεγαλύτερο λ ι μ ά ν ι από όσα υπήρχαν στην Ελλάδα. Ή λ π ι ζ ε λοιπόν π ω ς όταν θα π ρ ο σ τ ί θ ο ν τ α ν κι αυτό σ τ α όσα είχαν οι Α θ η ν α ί ο ι , η πόλη θα μπορούσε να επιδιώξει την ηγεμονία στη θάλασσα. Γιατί τοτε είχαν πολλές τριήρεις και λ ό γ ω των συνεχών ν α υ μ α χ ι ώ ν είχαν αποκτήσει μεγάλη εμπειρία και δόξα στους κ α τ ά θ ά λ α σ σ α αγώνες. Επιπλέον, υπολόγιζε ότι θα έπαιρνε με το μέρος του τους Ί ω ν ε ς , και, με τη βοήθεια τους, θα ελευθέρωνε τους υπόλοιπους Έλληνες που βρίσκον τ α ν σ τ η ν Α σ ί α , οι οποίοι, με τη σειρά τους, θα έστρεφαν τ η ν εύνοια τους προς τους Αθηναίους, ε ξ α ι τ ί α ς αυτής της ευεργεσίας, και όλοι οι ν η σ ι ώ τ ε ς , τρομαγμένοι από το μέγεθος της ν α υ τ ι κ ή ς δύναμης, θα τ ά σ σ ο ν τ α ν πρόθυμα με 131
- 111.
- 112. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ εκείνουςπου μπορούσαν να προκαλέσουν τη μεγαλύτερη βλάβη και τη μεγαλύτερη ωφέλεια. Διότι έβλεπε πως οι Λ α κ ε δ α ι μ ό ν ι ο ι ήταν καλά εξοπλισμένοι σε σχέση με τις δυνάμεις ξηράς, αλλά σε ό,τι αφορούσε τ ι ς μάχες με π λ ο ί α στερούνταν της φυσικής ι κ α ν ό τ η τ α ς . 42. Κάνοντας λοιπόν τ ο ύ τ ες τ ι ς σ κ έ ψ ε ι ς , έκρινε π ω ς δεν έπρεπε να μιλήσει φανερά γ ι α τον σκοπό του, όντας βέβαιος ότι οι Λ α κ ε δ α ι μ ό ν ι ο ι θα προσπαθούσαν να τον εμποδίσουν. Σ τ η ν ε κ κ λ η σ ί α , λοιπόν, του δήμου α ν α κ ο ί ν ω σ ε οτι ε π ι θ υ μ ο ύ σ ε να γ ί ν ε ι σύμβουλος και ε ι σ η γ η τ ή ς σ η μ α ν τ ι κ ώ ν π ρ α γ μ ά τ ω ν που ήταν προς το συμφέρον της πόλης, που όμως δεν ήταν συμφέρον να τα πει φανερά, αλλά το σ ω σ τ ό ήταν να ε π ι τ ε λ έ σ ο υ ν λίγοι άντρες'. Γι' αυτό τον λόγο ζήτ η σ ε από τον δήμο να εκλέξει δυο άντρες στους οποίους να έχει τ η μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η ε μ π ι σ τ ο σ ύ ν η και να αναθέσει σ' α υ τ ο ύ ς την υπόθεση. Ο κόσμος π ε ί σ τ η κ ε , και ο δήμος διάλεξε δυο άντρες, τον Α ρ ι σ τ ε ί δ η και τον Ξάνθιππο, ε π ι λ έ γ ο ν τ α ς τους όχι μόνο ε ξ α ι τ ί α ς της αρετής τους αλλά και επειδή τους έβλεπε να σ υ ν α γ ω ν ί ζ ο ν τ α ι με τον Θεμιστοκλή γ ι α τη δόξα και τ α π ρ ω τ ε ί α και γ ι ' αυτό τον λόγο να δ ι ά κ ε ι ν τ α ι εχθρικά α π έ ν α ν τ ι του. Α υ τ ο ί όμως, όταν άκουσαν κατ' ιδίαν το σχέδιο του Θεμιστοκλή, δήλωσαν στον δήμο ότι αυτά που έλεγε ο Θεμιστοκλής ή τ α ν πολύ σ η μ α ν τ ι κ ά και σ υ μ φ έ ροντα γ ι α την πόλη, αλλά και ε φ ι κ τ ά . Ο δήμος ένιωσε θαυμασμό για τον άντρα αλλά και καχυποψία, μήπως επιχειρεί τόσο μεγάλα σχέδια με σκοπό να προετοιμάσει κάποιου είδους τυραννίδας για τον εαυτό του, και του ζ η τ ο ύ σ ε να ανακοινώσει φανερά α υ τ ά που είχε α π ο φ α σ ί σει. Εκείνος είπε και πάλι ότι δεν ήταν προς το συμφέρον του λαού να α π ο κ α λ ύ ψ ε ι φανερά α υ τ ά που είχε σχεδιάσει. Ο δήμος θαύμασε ακόμη περισσότερο την π α ν ο υ ρ γ ί α και τ η μεγαλοφροσύνη του άνδρα και τ ο υ ζ ή τ η σ ε να πει ε μ π ι - 133
- 113.
- 114. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ στ ε υ τ ι κ ά σ τ η Βουλή τ ι ς α π ο φ ά σ ε ι ς του, κι αν α υ τ ή έκρινε ότι τ α λεγόμενα του ή τ α ν και ε φ ι κ τ ά και σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α , τότε θα τη συμβούλευε να φέρει σε πέρας το σχέδιο τ ο υ . Έ τ σ ι , όταν η Βουλή έμαθε τα κ α θ έ κ α σ τ α και έκρινε ότι α υ τ ά που έλεγε ήταν προς το συμφέρον τ η ς πόλης αλλά και ε φ ι κ τ ά , ο λαός, δίχως άλλη καθυστέρηση, έδωσε τη σ υ γ κ α τ ά θ ε σ η τ ο υ , μαζί με τη Βουλή, και ο Θεμιστοκλής έλαβε την ε ξ ο υ σ ί α να πράξει όλα όσα ήθελε. Ο καθένας έφυγε από τ η σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ η νιώθοντας θ α υ μ α σ μ ό γ ι α την αρετή του άνδρα και περιμένοντας να δει τ η ν έκβαση του σχεδίου. 43. Ο Θεμιστοκλής, έχοντας λάβει το ελεύθερο να ενεργήσει και έχοντας κάθε πρόθυμη βοήθεια γ ι ' α υ τ ά που είχε αναλάβει ν α π ρ ά ξ ε ι , επινόησε κ α ι π ά λ ι ένα τ έ χ ν α σ μ α γ ι α να ξ ε γ ε λ ά σ ε ι τους Λ α κ ε δ α ι μ ο ν ί ο υ ς . Διότι γ ν ώ ρ ι ζ ε με βεβαιότ η τ α ότι όπως είχαν παρεμποδίσει οι Λακεδαιμόνιοι την κ α τ α σ κ ε υ ή του τείχους της πόλης, με τον ίδιο τρόπο θα επιχειρούσαν να διακόψουν τα σχέδια των Α θ η ν α ί ω ν και σ τ η ν π ε ρ ί π τ ω σ η της κ α τ α σ κ ε υ ή ς του λιμανιού. Θεώρησε λοιπόν καλό να σ τ ε ί λ ε ι πρέσβεις στους Λ α κ ε δ α ι μ ο ν ί ο υ ς γ ι α να τους εξηγήσουν ότι ήταν προς το κοινό συμφέρον της Ελλάδας να έχουν ένα α ξ ι ό π ι σ τ ο λ ι μ ά ν ι εν όψει τ η ς μελλον τ ι κ ή ς ε κ σ τ ρ α τ ε ί α ς τ ω ν Περσών. Α μ β λ ύ ν ο ν τ α ς μ' αυτό τον τρόπο τ η διάθεση γ ι α π α ρ α κ ώ λ υ σ η τ ω ν Σ π α ρ τ ι α τ ώ ν , αφοσ ι ώ θ η κ ε στα έργα, και με την ενθουσιώδη συνεργασία όλων το λιμάνι κ α τ α σ κ ε υ ά σ τ η κ ε τ α χ ύ τ ε ρ α και νωρίτερα από κάθε προσδοκία. Έπεισε επίσης τον λαό να κατασ κ ε υ ά ζ ε ι , επιπλέον των πλοίων που ήδη υπήρχαν, είκοσι τριήρεις κάθε χρόνο, και να α π α λ λ ά ξ ε ι από τους φόρους τους μετοίκους και τους τ ε χ ν ί τ ε ς , έτσι ώστε να κατέβει σ τ η ν πόλη μεγάλο πλήθος από π α ν τ ο ύ και να ε ξ α σ φ α λ ί σ ο υ ν οι Αθηναίοι ε ρ γ α τ ι κ ό δυναμικό γ ι α μεγάλο αριθμό τ ε χ ν ώ ν , διότι έκρινε πως και τα δυο αυτά θα ήταν ε ξ α ι ρ ε τ ι κά 135
- 115.
- 116. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ χρήσιμαγ ι α την ενίσχυση τ η ς ν α υ τ ι κ ή ς δύναμης. Με α υ τ ά λοιπόν ασχολούνταν οι Α θ η ν α ί ο ι . 44. Οι Λ α κ ε δ α ι μ ό ν ι ο ι , τ ο π ο θ ε τ ώ ν τ α ς ναύαρχο τον Παυσ α ν ί α που ήταν σ τ ρ α τ η γ ό ς σ τ ι ς Πλαταιές, τον π ρ ό σ τ α ξ α ν ν α ελευθερώσει τ ι ς Ελληνικές πόλεις που παρέμεναν ακόμη υπό τον έλεγχο βαρβαρικής φρουράς. Αυτός, παίρνοντας πενήντα τριήρεις από την Πελοπόννησο και κ α λ ώ ν τ α ς από τ η ν Αθήνα τ ρ ι ά ν τ α , των οποίων επικεφαλής ήταν ο Αρισ τ ε ί δ η ς , έπλευσε π ρ ώ τ α στην Κύπρο και ελευθέρωσε τις πόλεις που είχαν ακόμη περσική φρουρά. Στη συνέχεια, έπλευσε στον Ελλήσποντο και υ π έ τ α ξ ε τ ο Β υ ζ ά ν τ ι ο που το κ α τ ε ί χ α ν οι Πέρσες. Από τους υπόλοιπους βαρβάρους, άλλους σκοτώνοντας και άλλους διώχνοντας, ελευθέρωσε τ η ν πόλη, πιάνοντας όμως α ι χ μ α λ ώ τ ο υ ς πολλούς αξιόλογους Πέρσες τους παρέδωσε στη φύλαξη του Γογγύλου από την Ερέτρια, φαινομενικά γ ι α να τους κρατήσει γ ι α τ ι μ ω ρ ί α , αλλά στην πράξη γ ι α να τους παραδώσει σώους στον Ξέρξη. Γ ι α τ ί είχε κάνει μ υ σ τ ι κ ή σ υ μ φ ω ν ί α με τον β α σ ι λ ι ά και επρόκειτο να παντρευτεί τη θυγατέρα του Ξέρξη, με σκοπό να προδώσει τους Έλληνες. Εκείνος που ενεργούσε γ ι α να γίνουν α υ τ ά ή τ α ν ο σ τ ρ α τ η γ ό ς Α ρ τ ά - βαζος, ο οποίος χορηγούσε λαθραία μεγάλες ποσότητες χ ρ η μ ά τ ω ν στον Παυσανία γ ι α να εξαγοράσει μ' α υ τ ά τους κ α τ ά λ λ η λ ο υ ς Έλληνες. Ο Παυσανίας όμως α π ο κ α λ ύ φ θ η κ ε και τ ι μ ω ρ ή θ η κ ε με τον ακόλουθο τρόπο. Επειδή ο Παυσανίας προσπαθούσε να μιμηθεί την π ο λ υ τ έ λ ε ι α τ ω ν Περσών και συμπεριφερόταν στους υ φ ι σ τ α μ έ ν ο υ ς του τυραννικά, ε ξ ο ρ γ ί σ τ η κ α ν όλοι μαζί του και κ υ ρ ί ω ς οι Έλληνες εκείνοι που είχαν λάβει κ ά π ο ι α α ρ χ η γ ι κ ή θέση. Γι' αυτό τον λόγο, όσοι βρίσκονταν στο ε κ σ τ ρ α τ ε υ τ ι κ ό σώμα έρχονταν σε επαφή μ ε τ α ξ ύ τους, κ α τ ά πόλεις και κ α τ ά έθνη, και κατέκριναν τ η ν κ α τ α π ί ε σ η του Παυσανία. Έ τ σ ι οι Πελοπον- 137
- 117.
- 118. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ νή σ ι ο ι 4 9 , ε γ κ α τ α λ ε ί π ο ν τ α ς τον, α π έ π λ ε υ σ α ν γ ι α την Πελοπόννησο και σ τ έ λ ν ο ν τ α ς πρέσβεις κ α τ ή γ γ ε ι λ α ν τον Παυσανία. Ο Α ρ ι σ τ ε ί δ η ς ο Αθηναίος, επωφελούμενος σ υ ν ε τ ά τ η ς ε υ κ α ι ρ ί α ς , κ α τ ά τ ι ς σ υ σ κ έ ψ ε ι ς του με τ ι ς πόλεις, τ ι ς έπαιρνε με το μέρος του και με τ η ν π ρ ο σ ω π ι κ ή του ε π α φ ή μαζί τους τις έκανε να υποστηρίξουν τους Α θ η ν α ί ο υ ς 5 0 . Ακόμη περισσότερο όμως συνήργησε και η τύχη με τους Αθηναίους γ ι α τ ι ς π α ρ α κ ά τ ω α ι τ ί ε ς . 45. Ο Παυσανίας είχε σ υ μ φ ω ν ή σ ε ι να μην επιστρέφουν εκείνοι που μετέφεραν τ ι ς ε π ι σ τ ο λ έ ς του προς τον β α σ ι λ ι ά γ ι α να μη γίνουν προδότες τ ω ν μ υ σ τ ι κ ώ ν , κ α τ ά συνέπεια, μ ι α που θ α ν α τ ώ ν ο ν τ α ν από τους αποδέκτες τ ω ν ε π ι σ τ ο λ ώ ν , κανένας από αυτούς δεν επέστρεφε ζ ω ν τ α ν ό ς. Α υ τ ά συλλογ ί σ τ η κ ε κάποιος από τους μεταφορείς τ ω ν μ η ν υ μ ά τ ω ν και άνοιξε τ ι ς ε π ι σ τ ο λ έ ς . Α ν α κ α λ ύ π τ ο ν τ α ς ότι το σ υ μ π έ ρ α σ μ α του σ χ ε τ ι κ ά με τη θ α ν ά τ ω σ η εκείνων που μετέφεραν τα γ ρ ά μ μ α τ α ήταν αληθινό, παρέδωσε τις επιστολές στους εφόρους. Εκείνοι όμως επέδειξαν δ υ σ π ι σ τ ί α , επειδή οι επιστολές που τους παραδόθηκαν ήταν ανοιγμένες, και ζ ή τ η σ α ν κ ά π ο ι α άλλη, πιο βέβαιη απόδειξη, έτσι κι αυτός υποσχέθηκε να τους παραδώσει τ η ν ομολογία του ίδιου του Παυσανία. Πήγε λοιπόν στο Ταίναρο και αφού κ ά θ ι σ ε ως ι κ έ τ η ς στο ιερό του Ποσειδώνα, έ σ τ η σ ε μ ι α δίχωρη σκηνή και έκρυψε τους εφόρους και μερικούς άλλους Σ π α ρ τ ι ά τ ε ς . Όταν ο Παυσανίας πήγε σ' αυτόν και ζ ή τ η σ ε να μάθει τ η ν α ι τ ί α που είχε κ α θ ί σ ε ι ως ι κ έ τ η ς , εκείνος τον μ έ μ φ θ η κ ε γ ι α τ ο γεγονός ότι είχε ζητήσει γ ρ α π τ ώ ς στην ε π ι σ τ ο λ ή τον θάνατο του. Ο Παυσανίας είπε ότι μετανοούσε γ ι ' αυτό και του ζήτησε να τον συγχωρήσει γ ι α το σ φ ά λ μ α του, και επιπλέον του ζ ή τ η σ ε να σ υ γ κ α λ ύ ψ ε ι τ η ν υπόθεση υποσχόμενος να του δώσει μεγάλα δώρα. Έ π ε ι τ α οι δυο άντρες χ ω ρ ί σ τ η κ α ν . Όσο γ ι α τους εφόρους και αυτούς που τους 139
- 119.
- 120. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ συνόδευαν,αν και, είχαν μάθει επακριβώς την αλήθεια, εκείνη την ώρα δεν έκαναν τ ί π ο τ α , αλλά αργότερα, όταν οι Λ α κ ε δ α ι μ ό ν ι ο ι ανέλαβαν τ η ν υπόθεση μαζί με τους εφόρους, ο Παυσανίας, μαθαίνοντας το απ' τα πριν, π ρ ό φ τ α σ ε και κ α τ έ φ υ γ ε στο ιερό της Αθηνάς της Χ α λ κ ι ο ί κ ο υ " . Λ έ γ ε τ α ι πως ενώ οι Λακεδαιμόνιοι βρίσκονταν σε α μ η χ α ν ί α σ χ ε τ ι κ ά με τ ο αν έπρεπε ν α τον τ ι μ ω ρ ή σ ο υ ν τ ώ ρ α που ή τ α ν ι κ έ τ η ς , η μητέρα του Παυσανία κ α τ έ β η κ ε στο ιερό και, χωρίς να πει ή να κάνει κ ά τ ι , πήρε μια πλίνθο και την τοποθέτησε στην είσοδο του ιερού, και, αφού το έκανε αυτό, επέστρεψε στο σ π ί τ ι τ η ς . Οι Λ α κ ε δ α ι μ ό ν ι ο ι , ακολουθ ώ ν τ α ς την α π ό φ α σ η της μητέρας του, έ χ τ ι σ α ν τ η ν είσοδο και με αυτό τον τρόπο ε ξ α ν ά γ κ α σ α ν τον Παυσανία να πεθάνει από την π ε ί ν α 5 2 . Το σ ώ μ α λοιπόν του πεθαμένου π α ραχωρήθηκε στους σ υ γ γ ε ν ε ί ς του γ ι α να το θάψουν, α λ λ ά η θ ε ό τ η τ α έδωσε σημάδι ότι είχε κ α τ α λ υ θ ε ί η ε γ γ ύ η σ η της α σ φ ά λ ε ι α ς τ ω ν ι κ ε τ ώ ν . Γιατί όταν οι Λ α κ ε δ α ι μ ό ν ι ο ι συμβουλεύτηκαν το μαντείο τ ω ν Δ ε λ φ ώ ν σ χ ε τ ι κ ά με κ ά π ο ι α άλλα π ρ ά γ μ α τ α , ο θεός έδωσε χρησμό π ρ ο σ τ ά ζ ο ν τ α ς να α π ο κ α τ α σ τ ή σ ο υ ν τον ικέτη στη θεά. Έ τ σ ι , οι Σ π α ρ τ ι ά τ ε ς , θεωρώντας ότι η εντολή του μαντείου ήταν ανέφικ τ η , βρίσκονταν σε αμηχανία επί καιρό, μη μπορώντας να κάνουν αυτό που τους πρόσταζε ο θεός. Σ κ έ φ τ η κ α ν ωστόσο να κάνουν κ ά τ ι από α υ τ ά που μπορούσαν να κάνουν και κ α τ α σ κ ε ύ α σ α ν δυο χ ά λ κ ι ν α ο μ ο ι ώ μ α τ α του Παυσ α ν ί α τα οποία τοποθέτησαν στο ιερό της Α θ η ν ά ς . 46. Εμείς όμως, αφού σε όλη την ιστορία μας συνηθίζουμε να αυξάνουμε τη δόξα τ ω ν α γ α θ ώ ν ανδρών μέσω τ ω ν επαίνων που τους αποδίδουμε, ενώ, μετά τον θάνατο τ ω ν φ α ύ λ ω ν , συνηθίζουμε να τους χ α ρ α κ τ η ρ ί ζ ο υ μ ε με τ ι ς ύβρεις που τους αρμόζουν, δεν θα αφήσουμε τ η ν α ν α ξ ι ό τ η - τ α και την προδοσία του Παυσανία α σ τ η λ ί τ ε υ τ η . Γιατί 141
- 121.
- 122. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ ποιοςδεν θα έμενε έκπληκτος από τη μωρία αυτού του ανθρώπου ο οποίος, αν και είχε γ ί ν ε ι ευεργέτης τ η ς Ελλάδας, είχε ν ι κ ή σ ε ι σ τ η μάχη τ ω ν Π λ α τ α ι ώ ν και είχε ε π ι τ ε λέσει πολλές άλλες αξιέπαινες πράξεις, δεν δ ι α φ ύ λ α ξ ε τη α ξ ί α που του αποδιδόταν, αλλά επειδή α γ ά π η σ ε τον π λ ο ύ τ ο και την π ο λ υ τ έ λ ε ι α τ ω ν Περσών, ν τ ρ ό π ι α σ ε όλη την προϋπάρχουσα καλή του φήμη; Διότι με το να αποκτήσει έπαρση γ ι α τις ε π ι τ υ χ ί ε ς του, ένιωσε αποστροφή γ ι α την λ α κ ω ν ι κ ή του α γ ω γ ή και μιμήθηκε την ακολασία και τ η ν τ ρ υ φ ή τ ω ν Περσών, αυτός που όφειλε λιγότερο από όλους ν α ζηλέψει τ ι ς συνήθειες τ ω ν βαρβάρων, κ α θ ώ ς δεν τ ι ς είχε πληροφορηθεί από άλλους αλλά ο ίδιος, έχοντας α π ο κ τ ή σ ε ι ίδια πείρα, γ ν ώ ρ ι ζ ε πόσο ανώτερος ως προς τ η ν αρετή ή τ α ν ο τρόπος ζωής των προγόνων του από την τρυφή των Περσών. Εξάλλου, ε ξ α ι τ ί α ς της φ α υ λ ό τ η τ α ς του, όχι μόνο έλαβε ο ίδιος την τ ι μ ω ρ ί α που του ά ξ ι ζ ε , αλλά έγινε α ί τ ι α να χάσουν οι συμπολίτες του την ηγεμονία στη θάλασσα. Γ ι α τ ί βλέποντας οι σύμμαχοι και α ν τ ι δ ι α σ τ έ λ λ ο ν τ α ς την η γ ε τ ι κ ή ικανότητα του Αριστείδη, τη δ ι α λ λ α κ τ ι κ ό τ η τα προς τους υ φ ι σ τ α μ έ ν ο υ ς του αλλά και τ ι ς υπόλοιπες αρετ έ ς τ ο υ , υποχρεώθηκαν όλοι, σαν από κοινή παρόρμηση, να κλίνουν προς τους Αθηναίους. Γι' αυτό και δεν έδιναν κ α μ ι ά σημασία πλέον στους αρχηγούς που στέλνονταν από τη Σ π ά ρ τ η , ενώ θ α υ μ ά ζ ο ν τ α ς τον Α ρ ι σ τ ε ί δ η και υπακούοντας τον σ τ α π ά ν τ α με π ρ ο θ υ μ ί α , έκαναν να π α ρ α λ ά β ε ι την αρχηγία στη θάλασσα χωρίς διαμάχες. 47. Αμέσως, λοιπόν, ο Αριστείδης συμβούλεψε όλους τους συμμάχους σε γενική συνέλευση να ορίσουν τη Δήλ ο 5 ως κοινό τ α μ ε ί ο και να κ α τ α θ έ τ ο υ ν εκεί όλα τ α χρήματ α που θα συγκεντρώνουν, ενώ γ ι α τον πόλεμο που υπο- π τ ε ύ ο ν τ α ν ότι επρόκειτο να γ ί ν ε ι από τους Πέρσες, να ε π ι - 143
- 123.
- 124. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ βάλουνφόρο σε όλες τ ι ς πόλεις α ν ά λ ο γ α με τ ι ς δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς τ η ς καθεμιάς, έτσι ώστε το συνολικό άθροισμα να είναι π ε ν τ α κ ό σ ι α εξήντα τ ά λ α ν τ α 5 4 . Όταν του ανετέθη η κ α τ α νομή τ ω ν φόρων, έκανε τον κ α τ α μ ε ρ ι σ μ ό με τόση α κ ρ ί β ε ι α και δ ι κ α ι ο σ ύ ν η , ώ σ τ ε όλες οι πόλεις τους δέχτηκαν ευχαρ ί σ τ ω ς . Γι' αυτό ακριβώς, επειδή θεωρήθηκε ότι είχε ε π ι τελέσει κ ά τ ι που δεν ήταν δυνατόν να γ ί ν ε ι , α π έ κ τ η σ ε μεγ ά λ η φήμη γ ι α τ η δικαιοσύνη του κ α ι , λ ό γ ω της ε ξ α ι ρ ε τ ι κ ά μεγάλης του δικαιοσύνης, επονομάστηκε « δ ί κ α ι ο ς » . Έ τ σ ι , τον ίδιο καιρό, από τη μια, η φ α υ λ ό τ η τ α του Παυσανία στέρησε από τους σ υ μ π ο λ ί τ ε ς του τ η ν κ α τ ά θ ά λ α σ σ α η γ ε μονία κ α ι , από τ η ν άλλη, η αρετή του Α ρ ι σ τ ε ί δ η σ τ α π ά ν τ α έκανε την Αθήνα να αποκτήσει την αρχηγία που δεν είχε πριν. Α υ τ ά λοιπόν έγιναν κ α τ ά τη διάρκεια τούτου του έτους. 48. Επί επωνύμου άρχοντος Αθηναίων Φαίδωνος5 4*, έγινε η εβδομηκοστή έκτη Ολυμπιάδα, κατά την οποία ν ί κ η σ ε στον α γ ώ ν α δρόμου ο Σκαμάνδριος από τη Μυτιλήνη, ενώ στη Ρ ώ μ η ήταν ύ π α τ ο ι ο Κ α ί σ ω ν Φάβιος και ο Σπόριος Φούριος Μενέλλαιος. Την ίδια εποχή, πέθανε ο Λ ε ω τ υ χ ί δ η ς , ο β α σ ι λ ι ά ς τ ω ν Λ α κ ε δ α ι μ ο ν ί ω ν , έχοντας βασ ι λ έ ψ ε ι επί είκοσι δύο χρόνια, και τον διαδέχτηκε στην ε ξ ο υ σ ί α ο Αρχίδαμος, ο οποίος β α σ ί λ ε ψ ε σ α ρ ά ν τ α δύο χρόνια. Πέθανε ε π ί σ η ς και ο Α ν α ξ ί λ α ς , ο τύραννος τ ο υ Ρ η γ ί ο υ και της Ζ ά γ κ λ η ς 5 5 , αφού κυβέρνησε επί δεκαοκτώ χρόνια, και στην τυραννίδα τον διαδέχτηκε ο Μίκυθος, στον οποίο τ η ν ε μ π ι σ τ ε ύ θ η κ α ν προκειμένου να την αποδώσει στους γιους του νεκρού Α ν α ξ ί λ α , που ήταν ακόμη ανήλικοι. Ο Ιέρων, που είχε γ ί ν ε ι β α σ ι λ ι ά ς τ ω ν Σ υ ρ α κ ο ύ σ ι ω ν μετά τον θάνατο του Γέλωνος, βλέποντας πόσο δημοφιλής ήταν μ ε τ α ξ ύ των Συρακούσιων ο αδελφός του ο Πολύζηλος και θεωρώντας ότι κ α ι ρ ο φ υ λ α κ τ ο ύ σ ε να αρπάξει τη βασιλεία, προσπαθούσε με ζήλο να τον βγάλει απ' τη μέση, ενώ 145
- 125.
- 126. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ οίδιος σ τ ρ α τ ο λ ο γ ώ ν τ α ς ξένους και σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ ν ο ν τ α ς γ ύ ρ ω του ένα οργανωμένο σώμα μισθοφόρων υπέθετε ότι θα κρατούσε τη β α σ ι λ ε ί α με α σ φ ά λ ε ι α . Γι' αυτό, όταν οι Σ υ - βαριτες πολιορκούνταν από τους Κ ρ ο τ ω ν ι ά τ ε ς και του ζήτ η σ α ν να τους βοηθήσει, ενέγραψε πολλούς σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς σ τ η σ τ ρ α τ ι ά την οποία παρέδωσε στον αδελφό του τον Πολύ- ζηλο, π ι σ τ ε ύ ο ν τ α ς ότι οι Κ ρ ο τ ω ν ι ά τ ε ς θα τον σ κ ο τ ώ σ ο υ ν . Όταν ο Πολύζηλος δεν υπάκουσε στην ανάληψη της εκσ τ ρ α τ ε ί α ς , ένεκα της υποψίας που αναφέραμε, ο Ιέρων ο ρ γ ί σ τ η κ ε με τον αδελφό του και, όταν ο ο Πολύζηλος κ α τ έ φ υ γ ε στον Θήρωνα τον τύραννο των Α κ ρ α γ α ν τ ί ν ω ν , άρχισε να ε τ ο ι μ ά ζ ε τ α ι να κάνει πόλεμο εναντίον του Θήρωνα. Μετά από α υ τ ά τα γ ε γ ο ν ό τ α , ο Θρασυδαίος, ο γιος του Θήρωνα, επειδή διοικούσε την πόλη τ ω ν Ιμεραίων με κ α τ α π ι ε σ τ ι κ ό τ ε ρ ο τρόπο από όσο έπρεπε, οι Ιμεραίοι αποξ ε ν ώ θ η κ α ν εντελώς από αυτόν. Απέρριπταν λοιπόν την ιδέα να πάνε στον πατέρα του και να τον κατηγορήσουν, θεωρώντας ότι δεν θα τον έβρισκαν αμερόληπτο κ ρ ι τ ή , κι έ σ τ ε ι λ α ν πρέσβεις στον Ιέρωνα κ α τ η γ ο ρ ώ ν τ α ς τον Θρασυ- δαίο και υποσχόμενοι να του παραδώσουν την πόλη και να ενωθούν μαζί του στην επίθεση του κ α τ ά του Θήρωνα. Ο Ιέρων όμως, έχοντας α π ο φ α σ ί σ ε ι να επιλύσει ειρηνικά τ ι ς διαφορές του με τον Θήρωνα, πρόδωσε τους Ιμεραίους και του αποκάλυψε τα κρυφά τους σχέδια. Έτσι ο Θήρων, αφού εξέτασε όσα αφορούσαν το σχέδιο και βρίσκοντας αληθινή την κ α τ α γ γ ε λ ί α , σ υ μ φ ι λ ι ώ θ η κ ε με τον Ιέρωνα και α π ο κ α τ έ σ τ η σ ε τον Πολύζηλο στην προϋπάρχουσα εύνοια- όσο γ ι α τους α ν τ ι π ά λ ο υ ς του μ ε τ α ξ ύ τ ω ν Ιμεραίων, που ήταν πολλοί, αφού τους συνέλαβε τους έ σ φ α ξ ε . 49. Ο Ιέρων έδιωξε τους Ν α ξ ί ο υ ς 5 6 και τους Κ α τ α ν α ί ο υ ς από τις πόλεις τους και έστειλε δικούς του αποίκους, σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ ν ο ν τ α ς πέντε χιλιάδες από την Πελοπόννησο 147
- 127.
- 128. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ καιπροσθέτοντας άλλους τόσους απο τις Συρακούσες, και τη μεν Κ α τ ά ν η τη μετονόμασε Α ί τ ν α , τη δε περιοχή, όχι μόνο της Κ α τ ά ν η ς αλλά κι ένα επιπρόσθετο μεγάλο μέρος της γειτονικής περιοχής, τη χώρισε σε κλήρους που έφταναν γ ι α δέκα χιλιάδες αποίκους. Τούτο το έπραξε θέλοντας να έχει ανά πάσα σ τ ι γ μ ή αξιόλογη βοήθεια γ ι α τ ι ς ανάγκες που μπορεί να προέκυπταν, αλλά και γ ι α να λάβει τ ι μ έ ς ήρωα από τ η ν πόλη τ ω ν δέκα χ ι λ ι ά δ ω ν ανδρών που είχε δημιουργηθεί. Όσο γ ι α τους Ναξίους και τους Κ α τ α ν α ί ο υ ς που έδιωξε από τις πατρίδες τους, τους μετέφερε στους Λεοντίνους και τους π ρ ό σ τ α ξ ε να κ α τ ο ι κ ή σ ο υ ν σ τ η ν πόλη μαζί με τους ντόπιους. Ο Θήρων, τ ώ ρ α , μ ε τ ά τ η σ φ α γ ή των Ιμεραίων, βλέποντας ότι η πόλη χρειάζεται κατοίκους, π ο λ ι τ ο γ ρ ά φ η σ ε τόσο τους Δωριείς όσο και όποιους από τους άλλους το ε π ι θ υ μ ο ύ σ α ν , γ ι α να ζήσουν εκεί μ α ζ ί . Α υ τ ο ί λοιπόν έζησαν καλά ως σ υ μ π ο λ ί τ ε ς επί πενήν τ α οκτώ χρόνια, στο τέλος όμως α υ τ ή ς τ η ς περιόδου, η πόλη υποδουλώθηκε και ισοπεδώθηκε από τους Καρχηδονίους5 7 και παρέμεινε α κ α τ ο ί κ η τ η μέχρι τις μέρες μας. 50. Επί άρχοντος Α θ η ν α ί ω ν Δρομοκλείδη5 7*, οι Ρ ω μ α ί ο ι κ α τ έ σ τ η σ α ν υπάτους τον Μάρκο Φάβιο και τον Γναίο Μάλλιο. Επί ε τ ο ύ τ ω ν , οι Λακεδαιμόνιοι που είχαν χάσει πέρα από κάθε λογική την η γ ε μ ο ν ί α στη θάλασσα έφεραν τ ο γεγονός βαρέως- γι' αυτό ήταν οργισμένοι με τους Έλληνες που είχαν αποστατήσει από αυτούς και τους α π ε ι λ ο ύ σ α ν ότι θα τους επιβάλουν την τ ι μ ω ρ ί α που τους τ α ί ρ ι α ζ ε . Σε μια συνεδρίαση της Γερουσίας5 8 , ε ξ ε τ ά σ τ η κ ε τ ο θέμα του πολέμου εναντίον τ ω ν Α θ η ν α ί ω ν γ ι α τ η ν ανάληψη της η γ ε μ ο ν ί α ς στη θάλασσα. Παρόμοια, όταν έγινε γ ε ν ι κ ή συνέλευση τ ω ν π ο λ ι τ ώ ν , οι νεότεροι και η π λ ε ι ο ψ η φ ί α τ ω ν υπολοίπων, φιλοδοξούσαν να ανακτηθεί η ηγεμον ί α , π ι σ τ ε ύ ο ν τ α ς π ω ς αν κατάφερναν να την ε ξ α σ φ α λ ί σ ο υ ν 149
- 129.
- 130. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ θα απολάμβαναν μεγάλου πλούτου και πως γενικά θα έκαναν τη Σπάρτη μεγαλύτερη και δυνατότερη, και πως οι οίκοι τ ω ν ι δ ι ω τ ώ ν θα α π ο λ ά μ β α ν α ν μ ε γ ά λ η α ύ ξ η σ η στην ευημερία τους. Θυμούνταν επίσης και την αρχαία μ α ν τ ε ί α , με τ η ν οποία ο θεός τους είχε π ρ ο σ τ ά ξ ε ι να προσέξουν μήπως η η γ ε μ ο ν ί α τους κ α τ α σ τ ε ί « χ ω λ ή » , και έλεγαν π ω ς ο χρησμός δεν αφορούσε τίποτε άλλο παρά την παρούσα κ α τ ά σ τ α σ η , γ ι α τ ί η εξουσία τους θα ήταν «χωλή», αν ενώ είχαν δυο η γ ε μ ο ν ί ε ς 5 9 έχαναν τη μια από αυτές. Κ α θώς όλοι σχεδόν οι πολίτες ένιωθαν ένθερμη ε π ι θ υ μ ί α γ ι ' α υ τ ή την υπόθεση και η Γερουσία συνεδρίαζε γ ι ' α υ τ ά τα ζ η τ ή μ α τ α , κανείς δεν περίμενε ότι κάποιος θα τολμούσε να συμβουλέψει κ ά τ ι διαφορετικό. Κάποιος όμως από τ α μέλη τ η ς Γερουσίας, ονόματι Ετοιμαρίδας, που κ α τ α γ ό τ α ν από τον Ηρακλή και απολάμβανε την αποδοχή των π ο λ ι τ ώ ν λ ό γ ω της αρετής του, επιχείρησε να σ υ μ β ο υ λ έ ψ ε ι να αφήσουν τ η ν η γ ε μ ο ν ί α στους Α θ η ν α ί ο υ ς , γ ι α τ ί δεν ή τ α ν σ υ μ φ έ ρον γ ι α τη Σπάρτη να διεκδικήσει τη θάλασσα. Μπόρεσε, μ ά λ ι σ τ α , να φέρει τα κ α τ ά λ λ η λ α ε π ι χ ε ι ρ ή μ α τ α υπέρ της α ν α π ά ν τ ε χ η ς πρότασης του, και, πέρα από κάθε προσδοκ ί α , έπεισε τη Γερουσία και τον λαό. Τελικά, οι Λ α κ ε δ α ι μόνιοι, κρίνοντας ότι τα λ ό γ ι α του Ετοιμαρίδα (ήταν προς τ ο συμφέρον τους, ε γ κ α τ έ λ ε ι ψ α ν τη φόρα τους γ ι α πόλεμο εναντίον τ ω ν Α θ η ν α ί ω ν . Οι Α θ η ν α ί ο ι , στην αρχή, περίμεναν ότι θα είχαν μεγάλο πόλεμο με τους Λ α κ ε δ α ι μ ο ν ί ο υ ς στο θέμα της κ α τ ά θάλασσα ηγεμονίας και γ ι ' αυτό κατ α σ κ ε ύ α ζ α ν περισσότερες τριήρεις, σ υ γ κ έ ν τ ρ ω ν α ν μεγάλες ποσότητες χρημάτων και συμπεριφέρονταν με ε π ι ε ί κ ε ια στους συμμάχους. Όταν όμως έμαθαν τις αποφάσεις τ ω ν Λ α κ ε δ α ι μ ο ν ί ω ν , α π α λ λ ά χ τ η κ α ν από τον φόβο του πολέμου κι άρχισαν να ασχολούνται με τ η ν α ύ ξ η σ η της ισχύος τ η ς δικής τους πόλης. 151
- 131.
- 132. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ 51.Επί άρχοντος Α θ η ν α ί ω ν Ακεστορίδη5 9", στη Ρ ώ μ η την υ π α τ ι κ ή εξουσία παρέλαβαν ο Κ α ί σ ω ν Φάβιος και ο Τίτος Ουεργίνιος. Επί τ ω ν ημερών τους, ο Ιέρων, ο βασιλ ι ά ς τ ω ν Σ υ ρ α κ ο ύ σ ι ω ν , όταν π ή γ α ν σ' αυτόν πρέσβεις από την Κύμη της Ι τ α λ ί α ς και ζ ή τ η σ α ν τη βοήθεια του στον πόλεμο που δ ι ε ξ ή γ α γ α ν εναντίον τους οι Τυρρηνοί που ή τ α ν θαλασσοκράτορες, τους έστειλε ως βοήθεια αρκετές τριήρεις. Όταν οι κυβερνήτες α υ τ ώ ν τ ω ν πλοίων κ α τ έ π λ ε υ σ α ν σ τ η ν Κ ύ μ η , ν α υ μ ά χ η σ α ν μαζί με τους ντόπιους εναντίον τ ω ν Τυρρηνών και, αφού κ α τ έ σ τ ρ ε ψ α ν πολλά πλοία τους και τους ν ί κ η σ α ν σε μεγάλη ν α υ μ α χ ί α , τους μεν Τυρρηνούς τους τ α π ε ί ν ω σ α ν , τους δε Κ υ μ α ί ο υ ς τους α π ά λ λ α ξ α ν από τους φόβους τους και στη συνέχεια απέπλευσαν γ ι α τ ι ς Συρακούσες. 52. Επί άρχοντος Α θ η ν α ί ω ν Μένωνος5 9^, οι Ρ ω μ α ί ο ι κατ έ σ τ η σ α ν υπάτους τον Λεύκιο Α ι μ ί λ ι ο Μάμερκο και τον Γάιο Κορνήλιο Λ έ ν τ ο υ λ ο , ενώ σ τ η ν Ι τ α λ ί α γ ι ν ό τ α ν πόλεμος από τους Ταραντίνους εναντίον τ ω ν Ι α π ύ γ ω ν . Διότι υπήρχε διαμάχη μ ε τ α ξ ύ τους γ ι α μια περιοχή σ τ α σύνορα τους κ α ι επί μερικά χρόνια είχαν συνεχείς α ψ ι μ α χ ί ε ς και λ ε η λ α τ ο ύ σαν ο ένας τ η ν περιοχή του άλλου, κ α θ ώ ς όμως η διαμάχη τους γινόταν όλο και μεγαλύτερη και συνέβαιναν συχνά σ κ ο τ ω μ ο ί , στο τέλος προχώρησαν σε ανοιχτό πόλεμο. Οι Ιάπυγες, λοιπόν, προετοίμαζαν τη δύναμη τους και πήραν μ α ζ ί τους και βοηθητική δύναμη από τους γείτονες τους, ώ σ τ ε σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ α ν συνολικά πάνω απο είκοσι χιλιάδες άνδρες. Οι Ταραντίνοι, μαθαίνοντας το μέγεθος της δύναμης που είχε συναθροιστεί εναντίον τους, σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ α ν τους σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς της πολιτείας τους, αλλά πήραν επίσης μ α ζ ί τους κ α ι πολλούς από τους Ρ η γ ί ν ο υ ς που ή τ α ν σ ύ μ μ α χοι τους. Δόθηκε ισχυρή μάχη και έπεσαν πολλοί και από τ ι ς δυο πλευρές, αλλά τ ε λ ι κ ά ν ί κ η σ α ν οι Ιάπυγες. Οι ν ι κ η - 153
- 133.
- 134. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ μένοιχ ω ρ ί σ τ η κ α ν σε δυο μέρη κ α τ ά τη φ υ γ ή τους και οι μεν υποχώρησαν προς τον Τάραντα, ενώ οι δε κ α τ έ φ υ γ α ν στο Ρ ή γ ι ο - όμοια με αυτούς, χ ω ρ ί σ τ η κ α ν στα δυο και οι Ιάπυγες. Εκείνοι λοιπόν που κ α τ ε δ ί ω ξ α ν τους Ταραντί- νους, μια που η α π ό σ τ α σ η ήταν μικρή, σ κ ό τ ω σ α ν πολλούς από τους α ν τ ι π ά λ ο υ ς τους, ενώ εκείνοι που κ α τ α δ ί ω ξ α ν τους Ρηγίνους επέδειξαν τέτοιο ζήλο ώ σ τ ε εισέβαλαν μαζί με τους φυγάδες στο Ρήγιο και κ υ ρ ί ε υ σ α ν την πολη. 53. Μετά από αυτά, στην Αθήνα ανέλαβε άρχοντας ο Χ ά ρ η ς 5 9 γ , ενώ στη Ρ ώ μ η ορίστηκαν ύπατοι ο Τίτος Μινού- νιος και ο Γάιος Οράτιος Πολύειδος, και οι Ηλείοι τ ε λ ο ύ σαν την εβδομηκοστή έβδομη Ολυμπιάδα, κ α τ ά τ η ν οποία ν ί κ η σ ε στον α γ ώ ν α δρόμου ο Δάνδης ο Αργείος. Κ α τ ά τ η ν εποχή εκείνη, πέθανε στη Σ ι κ ε λ ί α ο Θήρων, ο ηγεμόνας τ ω ν Α κ ρ α γ α ν τ ί ν ω ν , αφού βασίλεψε επί δεκαέξι χρόνια, και τον διαδέχτηκε στην εξουσία ο γιος του ο Θρασυδαίος. Ο Θήρων λοιπόν, επειδή είχε ασκήσει την εξουσία με πραό τ η τ α , απολάμβανε μεγάλης αποδοχής από τους σ υ μ π ο λ ί τ ε ς του όσο ήταν ζωντανός, αλλά και όταν πέθανε του αποδόθηκαν τ ι μ έ ς ήρωα- ο γιος του όμως ακόμη και όταν ζούσε ο πατέρας του ήταν βίαιος και αιμοχαρής κ α ι , όταν εκείνος πέθανε, κυβερνούσε την π α τ ρ ί δ α του τ υ ρ α ν ν ι κ ά και δ ι α π ρ ά τ τ ο ν τ α ς παρανομίες. Γι' αυτό τον λόγο, έχασε γρήγορα την ε μ π ι σ τ ο σ ύ ν η των υπηκόων του και έγινε μ ι σ η τ ό α ν τ ι κ ε ί μ ε ν ο ε π ι β ο υ λ ώ ν ως προς τ η ζ ω ή του. Έ τ σ ι , γρήγορα βρήκε τέλος που τ α ί ρ ι α ζ ε στην ανομία του. Γ ι α τ ί μ ε τ ά τον θάνατο του Θήρωνα, του π α τ έ ρ α τ ο υ , συνάθροισε πλήθος μισθοφόρων, κ α τ α τ ά σ σ ο ν τ α ς επίσης σ τ ι ς δυνάμεις του Α κ ρ α γ α ν τ ί ν ο υ ς και Ιμεραίους, κι έ φ τ α σ ε να σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ σ ε ι συνολικά πάνω από είκοσι χιλιάδες ιππείς και πεζούς. Επειδή σκόπευε να πολεμήσει με αυτούς εναντίον των Σ υ ρ α κ ο ύ σ ι ω ν , ο βασιλιάς Ιέρων, αφού εξόπλισε σ η μ α ν τ ι - 155
- 135.
- 136. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ κήδύναμη, ε κ σ τ ρ ά τ ε υ σ ε εναντίον του Α κ ρ ά γ α ν τ α . Στην ισχυρή μάχη που δόθηκε, έπεσαν πολλοί Έλληνες που πολεμούσαν εναντίον Ελλήνων. Σ τ η μάχη λοιπόν, π ρ ώ τ ε υ σαν οι Σ υ ρ α κ ο ύ σ ι ο ι , από τους οποίους κ α τ α κ ρ ε ο υ ρ γ ή θ η κ α ν περίπου δυο χιλιάδες, ενώ από τους άλλους περισσότεροι από τέσσερις χ ι λ ι ά δ ε ς . Μετά από α υ τ ά , ο Θρασυδαίος τ α πεινωμένος έχασε την εξουσία και κ α τ α φ ε ύ γ ο ν τ α ς στους Μεγαρείς που ονομάζονται Ν ι σ α ί ο ι 6 0 , πέθανε αφού κ α τ α δ ι κ ά σ τ η κ ε σε θάνατο. Όσο γ ι α τους Α κ ρ α γ α ν τ ί ν ο υ ς , αφού έφεραν τ η δημοκρατία, έ σ τ ε ι λ α ν πρέσβεις στον Ιέρωνα κ α ι κ α τ ά φ ε ρ α ν να κερδίσουν την ειρήνη. Στην Ιταλία, τώρα, ξ έ σ π α σ ε πόλεμος ανάμεσα στους Ρ ω μ α ί ο υ ς και τους Ου- ηιεντανούς, και δόθηκε μεγάλη μάχη στην περιοχή της ονομαζόμενης Κρεμέρας6 1 . Οι Ρ ω μ α ί ο ι ν ι κ ή θ η κ α ν και πολλοί από αυτούς έπεσαν, μεταξύ των οποίων, όπως λένε μερικοί από τους σ υ γ γ ρ α φ ε ί ς , και οι τριακόσιοι Φάβιοι που ήταν σ υ γ γ ε ν ε ί ς μ ε τ α ξ ύ τους και γ ι ' αυτό π ε ρ ι λ α μ β ά νονται κ ά τ ω από μια ονομασία6 2 . Α υ τ ά λοιπόν έγιναν κ α τ ά τ η διάρκεια τ ο ύ τ ο υ του χρόνου. 54. Επί άρχοντος Α θ η ν α ί ω ν Πραξιέργου6 2", οι Ρ ω μ α ί ο ι κ α τ έ σ τ η σ α ν υ π ά τ ο υ ς τον Αύλο Ουεργίνιο Τρίκοστο και τον Γάιο Σερουίλιο Στρούκτο. Επί τ ω ν ημερών τους, οι Ηλείοι που κ α τ ο ι κ ο ύ σ α ν σε πολλές και μικρές πόλεις σ υ ν ο ι κ ί σ τ η - καν σε μία, την ονομαζόμενη Ήλι. Οι Λ α κ ε δ α ι μ ό ν ι ο ι , βλέποντας τη Σπάρτη τ α π ε ι ν ω μ έ ν η , ε ξ α ι τ ί α ς της προδο- ,σίας του σ τ ρ α τ η γ ο ύ Παυσανία, και τους Αθηναίους, α ν τ ί θετα, να ευημερούν, επειδή κανένας από τους π ο λ ί τ ε ς τους δεν είχε κ α τ η γ ο ρ η θ ε ί γ ι α προδοσία, ε π ι δ ί ω κ α ν με ζηλο να εμπλέξουν και την Αθήνα με παρόμοιες διαβολές. Έ τ σ ι , μ ι α που ο Θεμιστοκλής ευδοκιμούσε α ν ά μ ε σ α τους και είχε μ ε γ ά λ η δόξα γ ι α τ η ν αρετή του, τον κ α τ η γ ό ρ η σ α ν γ ι α προδοσία, ισχυριζόμενοι πως είχε υπάρξει στενός φίλος του 157
- 137.
- 138. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ Παυσανίακαι πως είχε σ υ μ φ ω ν ή σ ε ι μαζί του να προδώσουν από κοινού την Ελλάδα στον Ξέρξη. Συνεννοούνταν επίσης και με τους εχθρούς του Θεμιστοκλή, παροτρύνον τ α ς τους ν α δ ι α τ υ π ώ σ ο υ ν την κ α τ η γ ο ρ ί α και δ ί ν ο ν τ α ς τους χρήματα, ε ξ η γ ώ ν τ α ς τους πως όταν ο Παυσανίας α π ο φ ά σ ι σ ε να προδώσει τους Έλληνες, φανέρωσε το σχέδιο του στον Θεμιστοκλή και τον π α ρ α κ ά λ ε σ ε να λάβει μέρος σ τ η ν υπόθεση, ο Θεμιστοκλής όμως ούτε σ υ μ φ ώ ν η σ ε με το α ί τ η μ α αλλ' ούτε θεώρησε πως έπρεπε να κατηγορήσει έναν άνθρωπο που ήταν φίλος του. Εν πάση π ε ρ ι π τ ώ σ ε ι , ο Θεμιστοκλής κ α τ η γ ο ρ ή θ η κ ε , αλλά τότε δεν κρίθηκε ένοχος γ ι α προδοσία. Γι' αυτό και σ τ η ν αρχή, μ ε τ ά τ η ν απαλλ α γ ή του, ήταν ισχυρός μεταξύ των Α θ η ν α ί ω ν , γ ι α τ ί οι σ υ μ π ο λ ί τ ε ς του τον αγαπούσαν ιδιαίτερα λόγω των επιτ ε υ γ μ ά τ ω ν του. Αργότερα όμως, άλλοι επειδή φοβήθηκαν τ η ν υπεροχή του και άλλοι επειδή φθόνησαν τη δόξα τ ο υ , λησμόνησαν τ ι ς ευεργεσίες του και φρόντιζαν με ζήλο να τ α π ε ι ν ώ σ ο υ ν την ισχύ και το φρόνημα του. 55. Στην αρχή, λοιπόν, απομάκρυναν τον Θεμιστοκλή από την Αθήνα, χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ώ ν τ α ς εναντίον του τον λεγόμενο « ο σ τ ρ α κ ι σ μ ό » , μια π ρ α κ τ ι κ ή που υιοθετήθηκε με νομο στην Αθήνα μετά την κ α τ ά λ υ σ η των τυράννων, του Π ε ι σ ί σ τ ρ α τ ο υ και τ ω ν γ ι ω ν του. Ο νόμος όριζε τα εξής6 3 : κάθε π ο λ ί τ η ς έγραφε σε ένα «όστρακο» το όνομα του άνδρα που κ α τ ά τ η γ ν ώ μ η του είχε τ η μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η δ υ ν α τ ό τ η τ α ν α κ α τ α λ ύ σ ε ι τη δημοκρατία· εκείνος που συγκέντρωνε τα περισσότερα όστρακα, υποχρεωνόταν από τον νόμο να εξοριστεί από την πατρίδα του γ ι α πέντε χρόνια. Θεωρείτ α ι πως οι Αθηναίοι ψήφισαν αυτό τον νόμο όχι γ ι α να τ ι μ ω ρ ή σ ο υ ν τη φ α υ λ ό τ η τ α , αλλά γ ι α να τ α π ε ι ν ώ ν ε τ α ι το φρόνημα όσων υπερείχαν με την εξορία. Ο Θεμιστοκλής, λοιπόν, αφού ε ξ ο σ τ ρ α κ ί σ τ η κ ε με τον τρόπο που προαναφέ- 159
- 139.
- 140. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ ραμε,έφυγε από την πατρίδα του γ ι α το Αργός. Μαθαίνοντας τα κ α θ έ κ α σ τ α οι Λακεδαιμόνιοι και π ι σ τ ε ύ ο ν τ α ς π ω ς τους δόθηκε από την τύχη η ευκαιρία να επιτεθούν στον Θεμιστοκλή, έστειλαν πάλι πρέσβεις στην Αθήνα κ α τ η γ ο ρ ώ ν τ α ς τον Θεμιστοκλή ότι σ υ μ μ ε τ ε ί χ ε στην προδοσία του Παυσανία, και είπαν πως για αδικήματα που αφορούσαν σε όλη τ η ν Ελλάδα η δίκη δεν έπρεπε να γ ί ν ε τ α ι ι δ ι ω τ ι κ ά , μ ε τ α ξ ύ τ ω ν Α θ η ν α ί ω ν , αλλά στο κοινό συνέδριο τ ω ν Ελλήνων το οποίο ήταν να διεξαχθεί στη Σπάρτη εκείνο τον χρόνο6 4 . Ο Θεμιστοκλής, βλέποντας τους Λ α κ ε δαιμονίους να προσπαθούν με κάθε τρόπο να διαβάλουν τ η ν πόλη των Α θ η ν ώ ν και να την τ α π ε ι ν ώ σ ο υ ν και τους Α θ η ναίους να θέλουν να αποκρούσουν την κ α τ η γ ο ρ ί α εναντίον τους, υπέθεσε ότι θα τον παρέδιδαν στο κοινό συνέδριο. Γ ν ώ ρ ι ζ ε όμως ότι τούτο το συνέδριο δεν έκρινε δίκαια, αλλά ευνοούσε τους Λακεδαιμονίους, και είχε κ α τ α λ ή ξ ε ι σ' αυτό το σ υ μ π έ ρ α σ μ α τόσο από τις υπόλοιπες αποφάσ ε ι ς του όσο και από τις αποφάσεις σ χ ε τ ι κ ά με τα αρισ τ ε ί α 6 5 , καθώς εκείνοι που είχαν δ ι κ α ί ω μ α ψήφου είχαν ε π ι δ ε ί ξ ε ι τέτοιο φθόνο προς τους Αθηναίους, ώστε ενώ α υ τ ο ί είχαν συνεισφέρει περισσότερες τριήρεις απ' όσες όλοι μαζί οι σ υ μ μ ε τ έ χ ο ν τ ε ς στη ν α υ μ α χ ί α , δεν τους έβαλαν σε καθόλου κ α λ ύ τ ε ρ η θέση από τους υπόλοιπους Έ λ λ η νες. Α υ τ ο ύ ς , λοιπόν, τους λόγους είχε ο Θεμιστοκλής γ ι α ν α μην έχει ε μ π ι σ τ ο σ ύ ν η στους συνέδρους. Επιπλέον, από τ η ν προηγούμενη απολογία του Θεμιστοκλή στην Αθήνα, οι Λακεδαιμόνιοι είχαν λάβει αφορμές γ ι α την κ α τ η γ ο ρ ί α που δ ι α τ ύ π ω σ α ν μ ε τ έ π ε ι τ α . Γ ι α τ ί ο Θεμιστοκλής, απολο- γούμενος, είχε ομολογήσει ότι ο Παυσανίας του είχε σ τ ε ί λει επιστολές π α ρ α κ α λ ώ ν τ α ς τον να μετέχει της προδοσ ί α ς , και το είχε χρησιμοποιήσει αυτό ως το μεγαλύτερο τεκμήριο υπέρ του, ότι δηλαδή ο Παυσανίας δεν θα τον παρακαλούσε, αν δεν είχε αντικρούσει το α ί τ η μ α του. 161
- 141.
- 142. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ 56.Γι' αυτούς τους λόγους, όπως προαναφέραμε6 6 , ο Θεμιστοκλής έφυγε από το Αργός και πήγε στον Α δ μ η - το, τον β α σ ι λ ι ά τ ω ν Μολοσσών, και προσέπεσε ικέτης σ τ η ν ε σ τ ί α τ ο υ . Ο β α σ ι λ ι ά ς στην αρχή τον δέχτηκε φ ι λ ι κ ά , του είπε να έχει θάρρος και γενικά του υποσχέθηκε ότι θα φροντίσει γ ι α τ η ν α σ φ ά λ ε ι α του. Όταν όμως οι Λ α κ ε δ α ι μόνιοι έστειλαν τους πλέον επιφανείς Σ π α ρ τ ι ά τ ε ς στον Αδμητο ως πρέσβεις ζ η τ ώ ν τ α ς την έκδοση του Θεμιστοκλή γ ι α να τ ι μ ω ρ η θ ε ί , α π ο κ α λ ώ ν τ α ς τον προδότη και κατ α σ τ ρ ο φ έ α όλης της Ελλάδας, και α π ε ί λ η σ α ν πως αν δεν τον παρέδιδε θα του κ ή ρ υ τ τ α ν τον πόλεμο μαζί με όλους τους Έλληνες, τ ό τ ε ο β α σ ι λ ι ά ς , φοβούμενος από τη μια τ ι ς απειλές αλλά ν ι ώ θ ο ν τ α ς συμπόνια, από την άλλη, γ ι α τον ι κ έ τ η , έπεισε τον Θεμιστοκλή να φύγει κρυφά από τους Λ α κ ε δ α ι μ ο ν ί ο υ ς όσο πιο γρήγορα μπορούσε, και τ ο υ χάρισε μεγάλες π ο σ ό τ η τ ε ς χρυσού ως εφόδιο σ τ η φ υ γ ή του. Ο Θεμιστοκλής, κυνηγημένος από π α ν τ ο ύ , δέχτηκε το χρυσάφι και έφυγε ν ύ χ τ α από τη χώρα τ ω ν Μολοσσών, με τ η σ ύ μ π ρ α ξ η του β α σ ι λ ι ά σ τ α π ά ν τ α που α π α ι τ ο ύ ν τ α ν γ ι α τ η φ υ γ ή του. Βρήκε μ ά λ ι σ τ α και δυο νεαρούς από το γένος τ ω ν Λ υ γ κ η σ τ ώ ν 6 7 , που ασχολούνταν με τ ο εμπόριο και ως ε κ τούτου γ ν ώ ρ ι ζ α ν καλά τους δρόμους, και έφυγε μαζί τους. Οδοιπορώντας μόνο τη ν ύ χ τ α , δ ι έ φ υ γ ε τ η ς προσοχής τ ω ν Λ α κ ε δ α ι μ ο ν ί ω ν και, χάρη στα θ ε τ ι κ ά α ι σ θ ή μ α τ α τ ω ν νεαρών και τ ω ν τ α λ α ι π ω ρ ι ώ ν που υ π έ σ τ η σ α ν γι' αυτόν, έ φ τ α σ ε στην Α σ ί α . Εδώ είχε έναν προσωπικό του γ ν ω σ τ ό από φιλοξενία, κάποιον που ονομαζόταν Λ υ σ ι θ ε ί δ η ς ο οποίος έχαιρες ε κ τ ί μ η σ η ς γ ι α τη δόξα και τα πλούτη του, και κ α τ έ φ υ γ ε σ' αυτόν. Τύχαινε τώρα ο Λ υ σ ι θ ε ί δ η ς να είναι φίλος του β α σ ι λ ι ά Ξέρξη και κ α τ ά τη διάβαση του Ξέρξη είχε παραθέσει τ ρ α π έ ζ ι σ' ολόκληρο τον στρατό τ ω ν Περσών6 8 . Γι' α υ τ ό τον λόγο, ήταν μεν φίλος του β α σ ι λ ι ά , αλλά επειδή ήθελε επίσης από σ υ μ π ό ν ι α να σώσει και τον 163
- 143.
- 144. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ Θεμιστοκλή,του υποσχέθηκε ότι θα συνεργαστεί μαζί του στα πάντα. Όταν ο Θεμιστοκλής του ζήτησε να τον οδηγήσει στον Ξέρξη, στην αρχή του έφερε αντιρρήσεις, εξηγώντας του ότι θα τιμωρούνταν για τις πράξεις που είχε κάνει εναντίον των Περσών, έπειτα όμως, αντιλαμβανόμενος ότι θα ήταν για καλό, υπάκουσε, και με απροσδόκητο και ασφαλή τρόπο τον πέρασε σώο στην Περσία. Καθώς υπήρχε συνήθεια μεταξύ των Περσών, όταν κάποιος πήγαινε παλλακίδα στον βασιλιά, να τη φέρνει κρυμμένη σε κλειστή άμαξα και κανένας από όσους συναντούσαν την άμαξα να μη δείχνει περιέργεια ούτε να βλέπει το πρόσωπο της επιβάτισσας, αυτή την πρόφαση χρησιμοποίησε και ο Λυσιθείδης για το σχέδιο του. Ετοίμασε, λοιπόν, την άμαξα, κοσμώντας την με πολυτελή παραπετάσματα, έβαλε μέσα τον Θεμιστοκλή και, αφού τον πέρασε σώο με απόλυτη ασφάλεια, συνάντησε τον βασιλιά και, αφού του μίλησε παίρνοντας κάθε προφύλαξη, πήρε από αυτόν εγγυήσεις ότι δεν θα έκανε κακό στον άνδρα. Τότε ο Λυσιθείδης τον έφερε στον βασιλιά ο οποίος, αφού επέτρεψε στον Θεμιστοκλή να μιλήσει και καταλαβαίνοντας ότι δεν τον είχε βλάψει σε τίποτα, τον απάλλαξε από την τιμωρία. 57. Κι ενώ πίστεψε πως σώθηκε αναπάντεχα από έναν εχθρό του, έπεσε και πάλι σε μεγαλύτερους κινδύνους για τις παρακάτω αιτίες. Η Μανδάνη ήταν κόρη του Δαρείου69 που είχε σκοτώσει τους Μάγους και γνήσια αδελφή του Ξέρξη, και απολάμβανε πολύ μεγάλης εκτίμησης μεταξύ των Περσών. Αυτή είχε χάσει τους γιους της, τον καιρό που ο Θεμιστοκλής νίκησε τον στόλο των Περσών στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, κι ο χαμός τους της ήταν αβάσταχτος, εξαιτίας, λοιπόν, της μεγάλης της συμφοράς ο λαός ένιωθε συμπόνια γι' αυτή. Όταν έμαθε την παρουσία του Θεμιστοκλή, ήρθε στα ανάκτορα ντυμένη με πένθιμη 165
- 145.
- 146. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ εσθήτακαι με δάκρυα ικέτευε τον αδελφό της να επιβάλει τιμωρία στον Θεμιστοκλή. Επειδή εκείνος δεν της έδωσε σημασία, η Μανδάνη επισκέφτηκε με τη σειρά τους άριστους των Περσών απαιτώντας, και παροτρύνοντας γενικά τα πλήθη, να τιμωρηθεί ο Θεμιστοκλής. Όταν, λοιπόν, ο όχλος συγκεντρώθηκε στα ανάκτορα και απαιτούσε με κραυγές να τιμωρηθεί ο Θεμιστοκλής, ο βασιλιάς αποκρίθηκε ότι θα κατάρτιζε δικαστήριο από τους άριστους των Περσών και ότι η απόφαση του θα εκτελούνταν. Όλοι συγκατατέθηκαν και, μια που δόθηκε αρκετός χρόνος για την προετοιμασία της δίκης, ο Θεμιστοκλής έμαθε την Περσική γλώσσα και χρησιμοποιώντας την κατά την απολογία του απαλλάχτηκε από τις κατηγορίες. Ο βασιλιάς καταχάρηκε για τη σωτηρία του και τον τίμησε με μεγάλα δώρα. Έτσι, του έδωσε να παντρευτεί μια Περσίδα7 0 , εξαιρετικής καταγωγής και ομορφιάς, που επιπλέον επαινούνταν και για την αρετή της, καθώς και πλήθος οικιακών δούλων για να τον υπηρετούν και κάθε είδους ποτήρια και σκεύη κατάλληλα για την καλοπέραση και την πολυτέλεια. Του δ ώ ρισε επίσης και τρεις πόλεις κατάλληλες για τη συντήρηση και την απόλαυση του, τη Μαγνησία, πάνω στον ποταμό Μαίανδρο, που είχε το περισσότερο σιτάρι από όλες τις πόλεις της Ασίας, για ψωμί, τη Μυούντα για τροφή, μια που είχε μια θάλασσα γεμάτη ψάρια, και τη Λάμψακο, που διέθετε μεγάλη αμπελόφυτη περιοχή, για κρασί. 58. Ο Θεμιστοκλής λοιπόν, απαλλαγμένος από τον φόβο που ένιωθε ανάμεσα στους Έλληνες, και, κατά παράδοξο τρόπο, διωγμένος από εκείνους που είχαν ευεργετηθεί τα μέγιστα, αλλά ευεργετημένος από εκείνους που είχαν υποφέρει δεινότατα στα χέρια του, πέρασε τη ζωή του σ' αυτές τις πόλεις έχοντας μεγάλη αφθονία όλων των αγαθών που συμβάλουν στην απόλαυση, και, όταν πέθανε, τιμήθηκε με 167
- 147.
- 148. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ σπουδαίακηδεία στη Μαγνησία και με μνημείο που σ ώ ζ ε ται ακόμη. Μερικοί ιστορικοί ισχυρίζονται ότι ο Ξέρξης, επιθυμώντας να εκστρατεύσει και πάλι εναντίον της Ελλάδας, είχε παρακαλέσει τον Θεμιστοκλή να αναλάβει τη στρατηγία του πολέμου και ότι εκείνος συμφώνησε να το κάνει λαμβάνοντας ένορκες εγγυήσεις ότι ο Ξέρξης δεν θα εκστράτευε εναντίον της Ελλάδας χωρίς τον Θεμιστοκλή. Μόλις, λοιπόν, θυσιάστηκε ένας ταύρος και δόθηκαν οι όρκοι, ο Θεμιστοκλής γέμισε ένα κύλικα με αίμα, το ήπιε μέχρι τον πάτο και αμέσως πέθανε7 1 . Έτσι, ο Ξέρξης παραιτήθηκε από το σχέδιο του, και ο Θεμιστοκλής, με τον εκούσιο θάνατο του, άφησε πίσω του την καλύτερη υπεράσπιση του εαυτού του για το ότι είχε χειριστεί καλά τις υποθέσεις των Ελλήνων. Φτάσαμε στον θάνατο ενός από τους μεγαλύτερους Έ λ ληνες, σχετικά με τον οποίο πολλοί διαφωνούν για το αν κατέφυγε στους Πέρσες επειδή είχε βλάψει την πατρίδα του και τους άλλους Έλληνες ή αν, αντίθετα, η πόλη του και όλοι οι Έλληνες, ενώ είχαν δεχτεί μεγάλες ευεργεσίες, λησμόνησαν την ευγνωμοσύνη τους και αυτόν, τον ευεργέτη τους, τον οδήγησαν άδικα στους έσχατους κινδύνους. Αν όμως κάποιος εξετάσει λεπτομερώς και χωρίς φθόνο τη φύση αυτού του άνδρα και τις πράξεις του, θα ανακαλύψει ότι ο Θεμιστοκλής κατείχε την πρώτη θέση μεταξύ όλων όσων μνημονεύουμε, τόσο σε σχέση με το ένα όσο και με το άλλο που προαναφέραμε. Γι αυτό και είναι να απορεί κανείς που οι Αθηναίοι θέλησαν να στερήσουν από τους εαυτούς τους έναν άνθρωπο τέτοιας ποιότητας. 59. Γιατί ποιος άλλος, ενώ η Σπάρτη εξακολουθούσε να έχει τη μεγαλύτερη ισχύ και ο Ευρυβιάδης ο Σπαρτιάτης να έχει την αρχηγία του ναυτικού, θα μπορούσε με τις δικές του και μόνο πράξεις να της αφαιρέσει αυτή τη 169
- 149.
- 150. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ δόξα;Για ποιον άλλον γνωρίζουμε από την ιστορία ότι με μια και μόνη πράξη κατάφερε να ξεπεράσει ο ίδιος τους αρχηγούς, η πόλη του τις άλλες Ελληνικές πόλεις και οι Έλληνες τους βαρβάρους; Κατά τη θητεία τίνος στρατηγού τα μέσα ήταν λιγότερα ή οι κίνδυνοι μεγαλύτεροι; Ποιος, αντιμετωπίζοντας ολόκληρη τη στρατιά από την Ασία, και ενώ οι κάτοικοι της πόλης του είχαν διωχθεί από τα σπίτια τους7 2 , έδωσε μάχη και νίκησε; Ποιος, σε καιρό ειρήνης, ισχυροποίησε την πατρίδα του με έργα σαν τα δικά του; Ποιος, όταν η πατρίδα του υπέφερε από τον μεγαλύτερο πόλεμο, τη διέσωσε, και με ένα μόνο τέχνασμα, που αφορούσε τη γέφυρα από πλοία, μείωσε τη δύναμη των εχθρών στο μισό, έτσι ώστε να μπορεί να καταβληθεί εύκολα από τους Έλληνες; Γι' αυτό, όταν παρατηρήσουμε το μέγεθος των έργων του και τα εξετάσουμε ένα προς ένα και ανακαλύψουμε ότι εκείνος μεν υπέστη ατίμωση από την πόλη του, ενώ η πόλη του εξυψώθηκε μέσω των πράξεων του, εύλογα θα συμπεράνουμε ότι η πόλη που θεωρείται ότι διαθέτει τη μεγαλύτερη σοφία και δικαιοσύνη, προς εκείνον φέρθηκε με μεγάλη σκληρότητα. Σχετικά λοιπόν με την αρετή του Θεμιστοκλή, ίσως και να ξεπεράσαμε τα όρια σ' αυτή την παρέκβαση, αλλά κρίναμε πως δεν άρμοζε να αφήσουμε την αρετή του να περάσει απαρατήρητη. Την ίδια περίοδο που γίνονταν αυτά, στην Ιταλία ο Μίκυθος, που ήταν ηγεμόνας του Ρηγίου και της Ζάγκλης, έκτισε την πόλη του Πυξούντα. 60. Όταν άρχοντας της Αθήνας ήταν ο Δημοτίων7 2*, οι Ρωμαίοι κατέστησαν υπάτους τον Πούπλιο Ουαλέριο Πο- πλικόλα και τον Γάιο Ναύτιο Ρούφο. Επί των ημερών τους, οι Αθηναίοι επέλεξαν στρατηγό τον Κίμωνα, τον γιο του Μιλτιάδη, και, αφού του παρέδωσαν αξιόλογη δύναμη, τον έστειλαν στα παράλια της Ασίας για να βοη- 171
- 151.
- 152. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ θήσειαφ' ενός τις συμμαχικές πόλεις και, αφ' ετέρου, να ελευθερώσει εκείνες που κατέχονταν ακόμη από περσικές φρουρές. Εκείνος παρέλαβε τον στόλο που ήταν στο Βυζάντιο και κατέπλευσε σε μια πόλη που ονομαζόταν Η ιών7 3 και την κατείχαν οι Πέρσες, την υπέταξε και κατέλαβε μετά από πολιορκία τη Σκύρο που κατοικούνταν από Πελασγούς και Δόλοπες' αφού τοποθέτησε εκεί έναν Αθηναίο ιδρυτή αποικίας, χώρισε την περιοχή σε κλήρους7 4 . Στη συνέχεια, έχοντας κατά νου να ξεκινήσει μεγαλύτερα εγχειρήματα, κατέπλευσε στον Πειραιά και αφού πήρε κι άλλες επιπλέον τριήρεις και προμηθεύτηκε κι άλλα σημαντικά εφόδια, σάλπαρε με διακόσιες τότε τριήρεις" αργότερα όμως, έχοντας ζητήσει και λάβει κι άλλες από τους Ίωνες και από όλους τους άλλους, είχε συνολικά τριακόσιες. Πλέοντας λοιπόν με όλο τον στόλο προς την Καρία, έπεισε αμέσως όσες από τις παραθαλάσσιες πόλεις ήταν αποικισμένες από Έλληνες να αποστατήσουν από τους Πέρσες, ενώ όσες ήταν δίγλωσσες7 5 και είχαν περσικές φρουρές, τις πολιόρκησε καταφεύγοντας στη βία. Αφού έφερε με το μέρος του τις πόλεις της Καρίας, κατάφερε με όμοιο τρόπο να πάρει, διά της πειθούς, με το μέρος του και τις πό-λεις της Λυκίας. Επίσης, παίρνοντας πλοία από τους συνεχώς προστιθέμενους συμμάχους, αύξησε ακόμη περισσότερο τον στόλο του. Οι Πέρσες τώρα, είχαν συγκροτήσει το πεζικό τους από δικούς τους, ενώ το ναυτικό το συνάθροισαν από τη Φοινίκη, την Κύπρο και την Κιλικία. Στρατηγός των Περσικών δυνάμεων ήταν ο Τιθραύ- στης, που ήταν νόθος γιος του Ξέρξη. Όταν ο Κίμων έμαθε ότι ο στόλος των Περσών βρισκόταν κοντά στην Κύπρο, έπλευσε εναντίον των βαρβάρων και έδωσε ναυμαχία με διακόσια πενήντα πλοία εναντίον τριακοσίων σαράντα. Ακολούθησε ισχυρή ναυμαχία, κατά την οποία και οι δυο στόλοι αγωνίστηκαν λαμπρά, αλλά τελικά νίκησαν οι ΑΙ 73
- 153.
- 154. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ θηναίοιπου κατέστρεψαν πολλά από τα πλοία των εχθρών, ενώ αιχμαλώτισαν περισσότερα από εκατό μαζί με τα πληρώματα τους. Τα υπόλοιπα πλοία κατέφυγαν στην Κύπρο, όπου τα πληρώματα τους έφυγαν για τη στεριά, και τα πλοία, όντας άδεια από τους υπερασπιστές τους, έπεσαν στα χέρια των αντιπάλων. 61. Μετά από αυτά, ο Κίμων, που δεν αρκέστηκε σε μια τόσο μεγάλη νίκη, κατέβηκε αμέσως με όλο τον στόλο προς το περσικό πεζικό, του οποίο το στρατόπεδο βρισκόταν πλάι στον ποταμό Ευρυμέδοντα7 6 . Θέλοντας να νικήσει τους βαρβάρους με στρατήγημα, ανέβασε στα αιχμαλωτισμένα περσικά πλοία τους καλύτερους άντρες του, δίνοντας τους τιάρες και περιβάλλοντας τους και με τον υπόλοιπο περσικό εξοπλισμό. Οι βάρβαροι, μόλις τους πλησίασε ο στόλος, ξεγελασμένοι από τα περσικά πλοία και την εξάρτυση, υπέθεσαν ότι οι τριήρεις ήταν δικές τους. Έτσι, δέχτηκαν τους Αθηναίους σαν να ήταν φίλοι, και ο Κίμων, ενώ είχε πια νυχτώσει, αποβίβασε τους στρατιώτες και, αφού έγινε δεκτός από τους Πέρσες ως φίλος, επιτέθηκε στο στρατόπεδο των βαρβάρων. Επικράτησε μεγάλη αναταραχή μεταξύ των Περσών, και οι άντρες του Κίμωνα σκότωναν όσους εύρισκαν μπροστά τους και, βρίσκοντας τον άλλο στρατηγό των βαρβάρων και ανεψιό του βασιλιά, τον Φερενδάτη, τον σκότωσαν1 όσο για τους υπόλοιπους Πέρσες, άλλους τους σκότωναν κι άλλους τους τραυμάτιζαν, και τους ανάγκασαν όλους, λόγω του απροσδόκητου της επίθεσης, να τραπούν σε φυγή. Γενικά, ήταν τόση η έκπληξη και η άγνοια που κατείχε τους Πέρσες ώστε οι περισσότεροι δεν γνώριζαν ποιοι ήταν αυτοί που τους επιτίθονταν. Γιατί δεν έβαζαν με τον νου τους ότι οι Έλληνες είχαν έρθει εναντίον τους με στρατό και γενικά ήταν πεισμένοι ότι οι Έλληνες δεν είχαν πεζικό. Υπέθεταν δε ότι 175
- 155.
- 156. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ ήτανοι Πισιδοί που είχαν έρθει με στρατό, επειδή ήταν γείτονες τους και διέκειντο εχθρικά απέναντι τους. Έτσι, νομίζοντας ότι η αιφνίδια επίθεση των εχθρών προερχόταν από την ξηρά, κατέφευγαν στα πλοία πιστεύοντας ότι ήταν σε φιλικά χέρια. Καθώς η νύχτα ήταν ασέληνη και σκοτεινή, η άγνοια τους γινόταν ακόμα μεγαλύτερη και κανένας δεν μπορούσε να δει την αλήθεια. Έτσι, μετά από μεγάλο φονικό που επακολούθησε λόγω της αταξίας που επικρατούσε μεταξύ των βαρβάρων, ο Κίμων, που είχε πει εκ των προτέρων στους στρατιώτες του να τρέξουν όλοι μαζί προς τον πυρσό που θα υψωνόταν, έβαλε να υψωθεί το σινιάλο κοντά στα πλοία, φοβούμενος μήπως σκορπιστούν οι στρατιώτες και ορμήσουν στο πλιάτσικο με αποτέλεσμα να γίνει κάτι απροσδόκητο. Όταν όλοι συγκεντρώθηκαν κοντά στον πυρσό και σταμάτησαν τις λεηλασίες, αποσύρθηκαν προσωρινά στα πλοία, αλλά την επομένη, αφού έστησαν τρόπαιο, απέπλευσαν για την Κύπρο, έχοντας κερδίσει δυο ωραιότατες νίκες, τη μια στην ξηρά και την άλλη στη θάλασσα. Διότι ουδέποτε μνημονεύτηκαν τέτοιου είδους και τόσο μεγάλες πράξεις να έχουν συμβεί την ίδια ημέρα από ένα στράτευμα που πολέμησε και στη θάλασσα και στη στεριά. 62. Ο Κίμων, έχοντας επιτύχει μεγάλα κατορθώματα μέσω της ιδιαίτερης στρατηγικής του ικανότητας και της ανδρείας του, απέκτησε φήμη που συζητιόταν παντού, όχι μόνο μεταξύ των συμπολιτών του αλλά και των άλλων Ελλήνων, γιατί αιχμαλώτισε τριακόσια σαράντα πλοία, περισσότερους από είκοσι χιλιάδες άνδρες και σημαντικό ποσό χρημάτων. Οι Πέρσες, έχοντας υποστεί τόσο μεγάλες απώλειες, κατασκεύασαν άλλες, περισσότερες τριήρεις, φοβούμενοι την αύξηση της ισχύος των Αθηναίων. Γιατί από εκείνη την εποχή η πόλη των Αθηναίων συνέχιζε να 177
- 157.
- 158. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ λαμβάνειμεγάλη αύξηση της δύναμης της, έτσι όπως ήταν εφοδιασμένη με πλήθος χρημάτων, και να απολαμβάνει μεγάλη δόξα για ανδρεία και στρατηγική ικανότητα. Όσο για τον δήμο των Αθηναίων, παίρνοντας ένα δέκατο από τα λάφυρα, το αφιέρωσε στον θεό, και χάραξε την παρακάτω επιγραφή στο αφιέρωμα που κατασκευάστηκε7 7 : Από τη μέρα ακόμα που η θάλασσα χώρισε την Ευρώπη από την Ασία και τις πόλεις των θνητών ο ορμητικός Αρης έχει καταλάβει, κανένα έργο σαν και τούτο δεν έγινε από άνδρες γήινους, στην ξηρά και στη θάλασσα ταυτόχρονα. Γιατί τούτοι οι άνδρες αφάνισαν πολλούς στην Κύπρο Μήδους, και πλοία εκατό Φοινικικά στο πέλαγος κυρίευσαν, άνδρες γεμάτα- και η Ασία στέναξε βαριά εξαιτίας τους, χτυπημένη απ' του πολέμου και τα δυο τα κρατερά χέρια7 8 . 63. Αυτά λοιπόν συνέβησαν εκείνη τη χρονιά. Όταν στην Αθήνα ήταν άρχοντας ο Φαίων, την εξουσία του υπάτου στη Ρώμη την ανέλαβαν ο Λεύκιος Φούριος Με- διολανός και ο Μάρκος Μανίλιος Ουάσων. Επί των ημερών τους7 9 , μια μεγάλη και αναπάντεχη συμφορά έπληξε τους Λακεδαιμονίους, γιατί στη Σπάρτη έγιναν σεισμοί μεγάλοι και τα σπίτια γκρεμίστηκαν εκ θεμελίων, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν περισσότεροι από είκοσι χιλιάδες Λακεδαιμόνιοι. Για μεγάλο χρονικό διάστημα η πόλη συνέχισε να καταρρέει και, καθώς τα σπίτια έπεφταν, πολλοί άνθρωποι συνθλίβονταν από την πτώση των τοίχων και σκοτώνονταν, ενώ ο σεισμός κατέστρεψε όχι και λίγα από τα σκεύη των σπιτιών. Τούτο το κακό το έπαθαν σαν να είχε 179
- 159.
- 160. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ οργιστείμαζί τους κάποιος θεός, αλλά έτυχε να τους βρουν κι άλλοι δεινά, από ανθρώπους, για τις εξής αιτίες. Οι Είλωτες και οι Μεσσήνιοι, είχαν εχθρικές διαθέσεις προς τους Λακεδαιμονίους, αλλά μέχρι τότε κάθονταν ήσυχοι, επειδή φοβούνταν την υπεροχή και τη δύναμη της Σπάρτης. Όταν όμως είδαν ότι, λόγω τους σεισμού, οι περισσότεροι είχαν χαθεί, αψήφησαν όσους είχαν απομείνει επειδή ήταν λίγοι. Έτσι, συνήψαν συμφωνία μεταξύ τους και διεξήγαγαν από κοινού τον πόλεμο εναντίον των Λακεδαιμονίων. Ο βασιλιάς των Λακεδαιμονίων Αρχίδαμος, με την προσωπική του φροντίδα, όχι μόνο έσωζε τους συμπολίτες του κατά τον σεισμό αλλά και κατά τον πόλεμο αντιστάθηκε γενναία στους επιτιθέμενους. Γιατί, ενώ η πόλη βασανιζόταν από τον τρομερό σεισμό, ήταν ο πρώτος από τους Σπαρτιάτες που άρπαξε την πανοπλία του και βγήκε με ορμή από την πόλη για την ύπαιθρο, φωνάζοντας και στους άλλους πολίτες να κάνουν το ίδιο. Οι Σπαρτιάτες τον υπάκουσαν, και με αυτό τον τρόπο σώθηκαν εκείνοι που είχαν γλιτώσει, τους οποίους συνέταξε σε στρατό ο βασιλιάς Αρχίδαμος και ετοιμάστηκε να πολεμήσει τους αποστάτες. 64. Οι Μεσσήνιοι, έχοντας συνταχθεί με τους Είλωτες, κινήθηκαν αρχικά εναντίον της Σπάρτης, με σκοπό να την καταλάβουν καθώς θα ήταν έρημη από υπερασπιστές. Μόλις όμως έμαθαν ότι οι διασωθέντες είχαν συνταχθεί σε στρατό μαζί με τον βασιλιά Αρχίδαμο και ήταν έτοιμοι για τον αγώνα υπέρ της πατρίδας τους, εγκατέλειψαν αυτό τους το σχέδιο και, αφού κατέλαβαν μια οχυρή τοποθεσία της Μεσσηνίας, έχοντας αυτήν ως ορμητήριο, έκαναν επιδρομές στην Λακωνική. Οι Σπαρτιάτες, καταφεύγοντας στους Αθηναίους για βοήθεια, πήραν από αυτούς στρατό. Δυνάμεις συγκέντρωσαν επίσης και από τους 181
- 161.
- 162. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ άλλουςσυμμάχους και έγιναν άξιοι αντίπαλοι των εχθρών τους. Στην αρχή, ήταν κατά πολύ ανώτεροι των αντιπάλων, αλλά αργότερα, όταν τους γεννήθηκε η υποψία ότι οι Αθηναίοι σκόπευαν να κλίνουν προς τους Μεσσηνίους, διέλυσαν τη συμμαχία μ' αυτούς, λέγοντας ότι οι υπόλοιποι σύμμαχοι τους ήταν αρκετοί για να αντιμετωπίσουν τον επικείμενο κίνδυνο. Οι Αθηναίοι, που θεώρησαν ότι είχαν υποστεί ατίμωση, τότε απλώς αποσύρθηκαν, αργότερα όμως, όντας εχθρικά διακείμενοι προς τους Λακεδαιμονίους, συδαύλιζαν όλο και περισσότερο την έχθρα. Έτσι, οι Αθηναίοι ξεκίνησαν από αυτό το γεγονός την αποξένωση τους, και αργότερα οι δυο πόλεις ήρθαν σε ρήξη και εμπλεκόμενες σε μεγάλες μάχες, γέμισαν την Ελλάδα με μεγάλες δυστυχίες. Τις λεπτομέρειες όμως σε σχέση με τούτα θα τις περιγράψουμε στην κατάλληλη χρονική περίοδο. Εκείνη, λοιπόν, την εποχή οι Λακεδαιμόνιοι, αφού εκστρά- τευσαν εναντίον της Ιθώμης μαζί με τους συμμάχους, την πολιορκούσαν. Όσο για τους Είλωτες, αφού αποστάτησαν πανδημεί από τους Λακεδαιμονίους συμμάχησαν με τους Μεσσηνίους και πότε νικούσαν και πότε ηττόνταν. Καθώς επί δέκα χρόνια ο πόλεμος δεν μπορούσε να κριθεί, όλο αυτό το χρονικό διάστημα προκαλούσαν συνεχώς βλάβες οι μεν στους δε. 65. Μετά από αυτά τα γεγονότα, στην Αθήνα ήταν άρχοντας ο Θεαγενείδης7 9", στη Ρώμη είχαν εκλεγεί ύπατοι ο Λεύκιος Αιμίλιος Μάμερκος και ο Λεύκιος Ιούλιος Ίουλος, και έγινε η εβδομηκοστή όγδοη Ολυμπιάδα κατά την οποία νίκησε στον αγώνα δρόμου ο Παρμενίδης ο Ποσειδωνιάτης. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ξέσπασε πόλεμος μεταξύ των Αργείων και των Μυκηναίων για τις παρακάτω αιτίες. Οι Μυκηναίοι, εξαιτίας του παλαιού γοήτρου της ιδιαίτερης πατρίδας τους, δεν 183
- 163.
- 164. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ υποτάσσοντανστους Αργείους, όπως έκαναν οι υπόλοιπες πόλεις της Αργολίδας, αλλά διατηρώντας την ανεξαρτησία τους δεν έδιναν σημασία στους Αργείους. Βρίσκονταν επίσης σε διαμάχη μαζί τους σε σχέση με το ιερό της Ήρας8 0 και απαιτούσαν να έχουν αυτοί τη διοίκηση των Νεμέων8 1 . Επιπλέον, όταν οι Αργείοι ψήφισαν να μη συμμαχήσουν με τους Λακεδαιμονίους στις Θερμοπύλες, αν δεν τους δινόταν ένα μέρος της αρχηγίας, οι μόνοι που συμμάχησαν με τους Λακεδαιμονίους από τους κατοίκους της Αργολίδας, ήταν οι Μυκηναίοι. Γενικά, οι Αργείοι τους υποπτεύονταν, μήπως και, αν κάποτε γίνονταν ισχυρότεροι, αμφισβητούσαν την ηγεμονία των Αργείων, εξαιτίας της παλαιάς υπερηφάνειας της πόλης τους. Όντας λοιπόν εχθρικά διακείμενοι γι' αυτές τις αιτίες και επιθυμώντας από παλιά διακαώς να εξυψώσουν την πόλη τους, θεώρησαν ότι τώρα είχαν την κατάλληλη ευκαιρία, βλέποντας τους Λακεδαιμονίους υποβιβασμένους και ανήμπορους να βοηθήσουν τους Μυκηναίους. Συγκέντρωσαν, λοιπόν, σημαντική δύναμη τόσο από το Αργός όσο και από τις συμμαχικές πόλεις, εκστρά- τευσαν εναντίον τους και, αφού νίκησαν στη μάχη τους Μυκηναίους και τους περιόρισαν μέσα στα τείχη, πολιορκούσαν την πόλη. Οι Μυκηναίοι, για κάποιο χρονικό διάστημα αμύνονταν ρωμαλέα κατά των πολιορκητών, αλλά στη συνέχεια, καθώς υπολείπονταν των εχθρών στον πόλεμο και μια που οι Λακεδαιμόνιοι δεν μπορούσαν να βοηθήσουν λόγω των δικών τους πολέμων και της συμφοράς που τους είχε βρει με τους σεισμούς, και αφού δεν υπήρχαν άλλοι σύμμαχοι, νικήθηκαν κατά κράτος λόγω έλλειψης βοήθειας. Οι Αργείοι πούλησαν ως δούλους τους Μυκηναίους, αφιέρωσαν το ένα δέκατο από αυτούς στον θεό και ισοπέδωσαν τις Μυκήνες. Αυτή λοιπόν η πόλη, που στα αρχαία χρόνια υπήρξε ευτυχισμένη, έβγαλε μεγάλους άνδρες και είχε επιτελέσει αξιόλογα κατορθώματα, κατα- 185
- 165.
- 166. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ στράφηκεμε αυτό τον τρόπο και. παρέμεινε ακατοίκητη μέχρι τα δικά μας χρόνια. Αυτά λοιπόν συνέβησαν κατά τη διάρκεια τούτης της χρονιάς. 66. Όταν στην Αθήνα ήταν άρχοντας ο Λυσίστρατος8 1 α , οι Ρωμαίοι κατέστησαν υπάτους τον Λεύκιο Πινάριο Μα- μερτίνο και τον Πούπλιο Φούριο Φίφρωνα. Επί των ημερών τους, ο Ιέρων, ο βασιλιάς των Συρακούσιων, αφού κάλεσε στις Συρακούσες τους γιους του Αναξίλα, που είχε γίνει τύραννος της Ζάγκλης, τους θύμισε την ευεργεσία του Γέλωνος προς τον πατέρα τους και τους συμβούλεψε, τώρα που είχαν ενηλικιωθεί, να απαιτήσουν απολογισμό από τον Μίκυθο, που ήταν επίτροπος τους, και να παραλάβουν την ηγεμονία οι ίδιοι. Όταν επέστρεψαν στο Ρήγιο και απαίτησαν από τον επίτροπο απολογισμό των πεπραγμένων κατά τη διοίκηση του, ο Μίκυθος, που ήταν άνδρας έντιμος, συγκέντρωσε τους οικογενειακούς φίλους των παιδιών και απέδωσε ένα τόσο καθαρό λογαριασμό, ώστε όλοι οι παρόντες θαύμασαν τη δικαιοσύνη και την αξιοπιστία του. Τα παιδιά, μετανιωμένα για τις πράξεις τους, ζήτησαν από τον Μίκυθο να παραλάβει και πάλι την αρχή και να διοικεί τα σχετικά με την ηγεμονία, έχοντας πατρική εξουσία και θέση. Ο Μίκυθος όμως δεν δέχτηκε και, αφού τους παρέδωσε τα πάντα με κάθε λεπτομέρεια κι έβαλε την περιουσία του σ' ένα πλοίο, απέπλευσε από το Ρήγιο, συνοδευόμενος από την εύνοια του λαού. Ο Μίκυθος λοιπόν, κατέβηκε στην Ελλάδα και πέρασε τη ζωή του στην Τεγέα της Αρκαδίας, απολαμβάνοντας την επιδοκιμασία των ανθρώπων. Όσο για τον Ιέρωνα, τον βασιλιά των Συρακούσιων, πέθανε στην Κατάνη και έτυχε ηρωικών τιμών, ωσάν να ήταν ο ιδρυτής της πόλης. Αυτός λοιπόν, αφού βασίλεψε επί έντεκα χρόνια, άφησε το βασίλειο στον αδελφό του τον Θρασύβουλο που κυβέρνησε τους Συρακούσιους επί ένα χρόνο. 187
- 167.
- 168. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ 67.Όταν στην Αθήνα ήταν άρχοντας ο Λυσανίας8 1^, οι Ρωμαίοι κατέστησαν υπάτους τον Άππιο Κλαύδιο και τον Τίτο Κοΐντιο Καπιτώλιο. Επί των ημερών τους, ο Θρασύβουλος ο βασιλιάς των Συρακούσιων, εξέπεσε της εξουσίας, και δεδομένου ότι γράφουμε αναλυτικά γι' αυτόν, είναι απαραίτητο να πάμε λίγο πίσω χρονικά και να εκθέσουμε από την αρχή τα πάντα με σαφήνεια. Ο Γέλων, ο γιος του Δεινομένους, που ξεχώριζε απ' όλους τους άλλους σε ανδρεία και στρατηγική ικανότητα και με την οξύνοιά του είχε επικρατήσει των Καρχηδονίων, νίκησε τους βαρβάρους σε μεγάλη μάχη, όπως προαναφέραμε8 2 . Επειδή είχε μεταχειριστεί με πραότητα τους λαούς που είχε υποτάξει και γενικά είχε συμπεριφερθεί με ανθρωπιά στους γείτονες του, απολάμβανε μεγάλης αποδοχής από τους Σικελιώτες. Αυτός λοιπόν, έχοντας την αγάπη όλων λόγω της πραότητας του, πέρασε όλη του τη ζωή ειρηνικά μέχρι τον θάνατο του. Ο Ιέρων όμως, ο μεγαλύτερος από τους αδελφούς του8 3 , που τον διαδέχτηκε στη βασιλεία, δεν κυβέρνησε με τον ίδιο τρόπο τους υπηκόους του, γιατί ήταν φιλάργυρος και βίαιος και γενικά δεν είχε καμιά σχέση με την απλότητα και την καλοκαγαθία του αδελφού του. Γι' αυτό, μολονότι μεγάλος αριθμός ανθρώπων επιθυμούσε να αποστατήσει, συγκρατούσαν την παρόρμηση τους χάρη στη δόξα του Γέλωνα και την εύνοια του προς όλους τους Σικελιώτες. Μετά τον θάνατο του Ιέρωνος όμως, ο αδελφός του ο Θρασύβουλος, που παρέλαβε την εξουσία, ξεπέρασε σε κακία τον προκάτοχο του. Γιατί όντας βίαιος και αιμοχαρής, σκότωνε πολλούς πολίτες άδικα και εξόριζε ουκ ολίγους με ψευδείς κατηγορίες για να ιδιοποιηθεί τις περιουσίες τους για το βασιλικό θησαυροφυλάκιο. Γενικά μισώντας και μισούμενος από αυτούς που είχε αδικήσει, στρατολόγησε πλήθος μισθοφόρων, για να αντιταχθεί μ' αυτούς στις πολιτικές δυνάμεις. Επειδή προκαλούσε όλο 189
- 169.
- 170. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ καιπερισσότερο την απέχθεια των πολιτών, καθώς άλλους προσέβαλλε και άλλους σκότωνε, ανάγκασε τους αδικούμενους να αποστατήσουν. Έτσι, λοιπόν, οι Συρακούσιοι, βάζοντας μπροστά αυτούς που μπορούσαν να αναλάβουν την αρχηγία, κινήθηκαν όλοι μαζί προς την κατάλυση της τυραννίδας και, αφού συγκροτήθηκαν σε σώμα από τους αρχηγούς τους, διατηρούσαν πεισματικά την ελευθερία τους. Ο Θρασύβουλος, βλέποντας όλη την πόλη ξεσηκωμένη εναντίον του, στην αρχή προσπάθησε να καταπαύσει τη στάση με τα λόγια, όταν όμως είδε την ορμή των Συρακούσιων ακατάπαυστη, συγκέντρωσε από την Κατά- νη τους αποίκους που είχε στείλει ο Ιέρων και τους άλλους συμμάχους, καθώς και πλήθος μισθοφόρων, ώστε ο συνολικός τους αριθμός έφτασε περίπου τις δεκαπέντε χιλιάδες άντρες. Αφού λοιπόν κατέλαβε στην πόλη την ονομαζόμενη Αχραδινή και τη Νήσο8 4 , που ήταν οχυρωμένη, και χρησιμοποιώντας τες ως ορμητήρια, άρχισε πόλεμο εναντίον των αποστατών. 68. Οι Συρακούσιοι κατέλαβαν στην αρχή ένα μέρος της πόλης, την ονομαζόμενη Τύκη και, έχοντας την ορμητήριο, έστειλαν πρεσβευτές στη Γέλα, στον Ακράγαντα και στον Σελινούντα, καθώς και στην Ιμέρα και τις πόλεις των Σικελών που βρίσκονταν στα μεσόγεια, ζητώντας τους να έρθουν όλοι το γρηγορότερο και να ελευθερώσουν μαζί τους τις Συρακούσες. Καθώς όλοι υπάκουσαν πρόθυμα και έστειλαν γρήγορα άλλοι πεζικό και ιππικό και άλλοι πολεμικά πλοία εξοπλισμένα για ναυμαχία, σύντομα συγκεντρώθηκε για τους Συρακούσιους δύναμη αξιόμαχη. Γι' αυτό και οι Συρακούσιοι, έχοντας ετοιμάσει τα πλοία και παρατάξει το πεζικό για μάχη, απέδειξαν ότι ήταν έτοιμοι να αγωνιστούν και στη στεριά και στη θάλασσα. Ο Θρασύβουλος, έχοντας εγκαταλειφθεί από τους συμμάχους και 191
- 171.
- 172. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ στηρίζονταςτις ελπίδες του μόνο στους μισθοφόρους, ήταν κύριος της Αχραδινής και της Νήσου, αλλά το υπόλοιπο μέρος της πόλης το κατείχαν οι Συρακούσιοι. Στη συνέχεια, ο Θρασύβουλος έπλευσε εναντίον των έχθρων με τα πλοία αλλά μειονέκτησε στη ναυμαχία, έχασε πολλά πλοία και με τα υπόλοιπα κατέφυγε στη Νήσο. Επίσης, αφού προήγαγε το πεζικό του από την Αχραδινή και το παρέταξε για μάχη στα προάστια, ηττήθηκε και, αφου έχασε πολλούς άντρες, αναγκάστηκε να υποχωρήσει πάλι στην Αχραδινή. Τελικά, αφού απελπίστηκε ως προς τη διατήρηση του τυραννικού πολιτεύματος, έστειλε πρέσβεις προς τους Συρακούσιους και, αφού ήρθε σε συμφωνία μαζί τους, έφυγε ασφαλής για τους Λοκρούς8 6 . Οι Συρακούσιοι, έχοντας ελευθερώσει με αυτό τον τρόπο την πατρίδα τους, επέτρεψαν στους μισθοφόρους να φύγουν από τις Συρακούσες και, αφού ελευθέρωσαν τις υπόλοιπες πόλεις που βρίσκονταν υπό καθεστώς τυραννίας ή είχαν φρουρές, αποκατέστησαν σ' αυτές τη δημοκρατία. Από εκείνα τα χρόνια η πόλη, απολαμβάνοντας ειρήνη, αύξησε κατά πολύ την ευημερία της και διατήρησε τη δημοκρατία επί εξήντα σχεδόν χρόνια, μέχρι την τυραννίδα του Διονυσίου8 7 . Ο Θρασύβουλος, τώρα, που είχε παραλάβει μια καλά θεμελιωμένη βασιλεία, εξαιτίας του δικού του κακού χαρακτήρα, έχασε την εξουσία με ατιμωτικό τρόπο και, αφού κατέφυγε στους Λοκρούς, πέρασε την υπόλοιπη ζωή του εκεί ως ιδιώτης. — Κι ενώ συνέβαιναν αυτά, στη Ρώμη ορίστηκαν τότε, για πρώτη φορά, τέσσερις δήμαρχοι8 8 , ο Γάιος Σικί- νιος και ο Λεύκιος Νεμετώριος, καθώς και ο Μάρκος Δουίλλιος και ο Σπόριος Ακίλιος. 69. Όταν πέρασε εκείνη η χρονιά, άρχοντας των Αθηναίων ήταν ο Λυσίθεος8 8*, ενώ στη Ρώμη έγιναν ύπατοι ο Λεύκιος Ουαλέριος Ποπλικόλας και ο Τίτος Αιμίλιος Μα- 193
- 173.
- 174. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ μερκος.Επί των ημερών τους, στην Ασία, ο Αρτάβανος, που ήταν Υρκάνιος στην καταγωγή και είχε μεγάλη δύναμη στην αυλή του βασιλιά Ξέρξη αλλά ήταν και αρχηγός της βασιλικής σωματοφυλακής, αποφάσισε να σκοτώσει τον Ξέρξη και να πάρει ο ίδιος τον θρόνο. Ανακοίνωσε το προδοτικό του σχέδιο στον Μιθριδάτη τον ευνούχο, ο οποίος ήταν ο θαλαμηπόλος του βασιλιά και απολάμβανε ύψιστης εμπιστοσύνης, αλλά καθώς ήταν ταυτόχρονα συγγενής και φίλος του Αρτάβανου, συμφώνησε με το σχέδιο του. Ο Αρτάβανος, που οδηγήθηκε νύχτα από τον Μιθριδάτη στον κοιτώνα του βασιλιά και σκότωσε τον Ξέρξη, όρμησε στη συνέχεια εναντίον των γιων του βασιλιά. Αυτοί ήταν τρεις τον αριθμό, ο Δαρείος, ο μεγαλύτερος από όλους, και ο Αρταξέρξης, που ζούσαν στα ανάκτορα, και τρίτος ο Τστάσπης, που εκείνο τον καιρό βρισκόταν αλλού, γιατί είχε αναλάβει τη σατραπεία των Βάκτρων. Ο Αρτάβανος λοιπόν, πηγαίνοντας, ενώ ήταν ακόμη νύχτα, στον Αρταξέρξη, του είπε πως ο αδελφός του ο Δαρείος είχε γίνει φονιάς του πατέρα τους και ότι είχε μεταβιβάσει τη βασιλεία στον εαυτό του. Τον συμβούλεψε λοιπόν, πριν ο Δαρείος καταλάβει την εξουσία, να φροντίσει να μη γίνει δούλος του, επιδεικνύοντας αδιαφορία, αλλά να ανέβει αυτός στον θρόνο, τιμωρώντας ταυτόχρονα και τον φονιά του πατέρα του. Του υποσχέθηκε ακόμη να του δώσει βοηθούς τους σωματοφύλακες του βασιλιά. Όταν ο Αρταξέρξης πείσθηκε και σκότωσε αμέσως μαζί με τους σωματοφύλακες τον αδελφό του τον Δαρείο, ο Αρτάβανος, βλέποντας ότι το σχέδιο του πήγαινε καλά, πήρε τους γιους του και λέγοντας ότι τώρα ήταν η ευκαιρία να κατακτήσει τη βασιλεία, χτύπησε με το ξίφος του τον Αρταξέρξη. Εκείνος, που απλώς τραυματίστηκε και δεν έπαθε τίποτα απο το χτύπημα, απέκρουσε τον Αρτάβανο και, καταφέροντάς του καίριο πλήγμα, τον σκότωσε. Αφού σώθηκε με αυτό 195
- 175.
- 176. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ τοναπροσδόκητο τρόπο ο Αρταξέρξης και εκδικήθηκε τον φονιά του πατέρα του, παρέλαβε τη βασιλεία των Περσών. Ο Ξέρξης λοιπόν πέθανε με τον τρόπο που είπαμε, αφού βασίλεψε στους Πέρσες περισσότερα από είκοσι χρόνια, ενώ ο Αρταξέρξης που τον διαδέχτηκε στην εξουσία βασίλεψε επί σαράντα χρόνια. 70. Επί άρχοντος Αθηναίων Αρχεδημίδου8 8 ρ , οι Ρωμαίοι κατέστησαν υπάτους τον Αύλο Ουεργίνιο και τον Τίτο Μινούκιο, ενώ τελούνταν η εβδομηκοστή ένατη Ολυμπιάδα κατά την οποία νίκησε στον αγώνα δρόμου ο Ξενοφών ο Κορίνθιος. Επί των ημερών τους, οι Θάσιοι αποστάτησαν από τους Αθηναίους, εξαιτίας μια διαμάχης σχετικά με τα μεταλλεία8 9 , αλλά μετά από πολιορκία που υπέστησαν από τους Αθηναίους, αναγκάστηκαν και πάλι να υποταχθούν σ' αυτούς. Το ίδιο, όταν αποστάτησαν και οι Αιγινήτες, οι Αθηναίοι, με πρόθεση να υποτάξουν την Αίγινα, επιχείρησαν να την πολιορκήσουν, γιατί αυτή η πόλη, που είχε σημειώσει πολλές φορές επιτυχίες στους κατά θάλασσα αγώνες, ήταν περήφανη, διέθετε πολλά χρήματα και τριήρεις και, γενικά, βρισκόταν πάντα σε αντίθεση με τους Αθηναίους. Γι' αυτό τον λόγο οι τελευταίοι, αφού εκστρά- τευσαν εναντίον της, κατέστρεψαν την ύπαιθρο της και πολιορκώντας την Αίγινα προσπαθούσαν με ζήλο να την καταλάβουν κατά κράτος. Διότι, γενικά, οι Αθηναίοι, τώρα που είχαν προοδεύσει πολύ σε δύναμη, δεν συμπεριφέρο- νταν πια όπως πριν τους συμμάχους τους με επιείκεια, αλλά κυβερνούσαν με βιαιότητα και αλαζονεία. Έτσι, οι περισσότεροι από τους συμμάχους τους, μη μπορώντας πια να αντέξουν την εξουσία τους, συζητούσαν μεταξύ τους περί αποστασίας, ενώ μερικοί αψηφώντας το κοινό συνέδριο9 0 ανεξαρτητοποιούνταν. Ενώ συνέβαιναν αυτά, οι Αθηναίοι, που ήταν θαλασσοκράτορες, έστειλαν δέκα χιλιά- 197
- 177.
- 178. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ δεςοικιστές στην Αμφίπολη, από τους οποίους άλλους είχαν επιλέξει από τους πολίτες τους και άλλους από τους συμμάχους, και, αφού μοίρασαν την περιοχή σε κλήρους, για κάποιο διάστημα επικράτησαν των Θρακών, αλλά αργότερα, όταν προχώρησαν βαθύτερα στη Θράκη, όλοι όσοι εισέβαλαν στη χώρα των Θρακών σκοτώθηκαν9 1 από τους καλούμενους Ηδωνούς. 71. Επί άρχοντος Αθηναίων Τληπολέμου9 1*, οι Ρωμαίοι κατέστησαν υπάτους τον Τίτο Κοΐντιο και τον Κόιντο Σερουίλιο Στρούκτο. Επί των ημερών τους, ο Αρταξέρξης, ο βασιλιάς των Περσών, που είχε μόλις ανακτήσει τη βασιλεία, αφού πρώτα τιμώρησε εκείνους που είχαν λάβει μέρος στον φόνο του πατέρα του, οργάνωσε τα σχετικά με τη βασιλεία κατά το συμφέρον του. Γιατί από τους υπάρχοντες σατράπες, εκείνους που διέκειντο εχθρικά απέναντι του τους απομάκρυνε, ενώ επέλεξε τους κατάλληλους από τους φίλους και τους παρέδωσε τις σατραπείες. Επιμελήθηκε επίσης και των προσόδων και της προπαρασκευής των στρατιωτικών δυνάμεων και, γενικά, διοικώντας το βασίλειο με πραότητα, απολάμβανε μεγάλης αποδοχής από τους Πέρσες. Όταν οι κάτοικοι της Αιγύπτου πληροφορήθηκαν τον θάνατο του Ξέρξη και όλες τις δολοπλοκίες και αναταραχές στο βασίλειο των Περσών, αποφάσισαν να αγωνιστούν για την ελευθερία τους. Αμέσως λοιπόν, συγκέντρωσαν στρατό και εξεγέρθηκαν εναντίον των Περσών. Αφού έδιωξαν τους Πέρσες που εισέπρατταν φόρο από την Αίγυπτο, κατέστησαν βασιλιά τους τον ονομαζόμενο Ιναρώ. Αυτός αρχικά στρατολόγησε άντρες από τους ντόπιους αλλά στη συνέχεια, συγκεντρώνοντας μισθοφόρους και από αλλοεθνείς, έφτιαξε μια αξιόμαχη δύναμη. Έστειλε μάλιστα και πρέσβεις στους Αθηναίους για να συνάψουν συμμαχία, υποσχόμενος ότι, αν ελευθέρωναν 199
- 179.
- 180. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ τουςΑιγυπτίους, θα τους παρείχε συμμετοχή στη βασιλεία και θα τους απέδιδε χάρες πολλαπλάσιες της ευεργεσίας τους. Οι Αθηναίοι, κρίνοντας ότι τους συνέφερε αφ' ενός να ταπεινώσουν όσο γινόταν περισσότερο τους Πέρσες, αφ' ετέρου να πάρουν τους Αιγυπτίους με το μέρος τους, για οποιοδήποτε αναπάντεχο γύρισμα της τύχης, ψήφισαν να βοηθήσουν τους Αιγυπτίους με τριακόσιες τριήρεις. Έτσι, λοιπόν, οι Αθηναίοι καταγίνονταν με μεγάλο ζήλο με την προετοιμασία του στόλου. Ο Αρταξέρξης, μαθαίνοντας την αποστασία των Αιγυπτίων και τις πολεμικές τους προετοιμασίες, αποφάσισε πως έπρεπε να ξεπεράσει τους Αιγυπτίους ως προς το μέγεθος των στρατιωτικών δυνάμεων. Αρχισε λοιπόν αμέσως να στρατολογεί άντρες από όλες τις σατραπείες, να κατασκευάζει πλοία και να φροντίζει για όλες τις λοιπές προετοιμασίες. Αυτά λοιπόν συνέβαιναν στην Ασία και στην Αίγυπτο. 72. Στη Σικελία, όπου μόλις είχε καταλυθεί το τυραννικό πολίτευμα στις Συρακούσες και όλες οι πόλεις του νησιού είχαν ελευθερωθεί, ολόκληρη η Σικελία έκανε μεγάλα βήματα προς την ευημερία. Έχοντας οι Σικελιώτες ειρήνη και νεμόμενοι χώρα εύφορη, από την αφθονία των καρπών αύξησαν γρήγορα τις περιουσίες τους και γέμισαν τη χώρα με υπηρέτες και ζώα και κάθε άλλη ένδειξη ευημερίας, έχοντας μεγάλα έσοδα και μη ξοδεύοντας τίποτα στους συνήθεις πολέμους. Αργότερα όμως, έπεσαν πάλι σε πολέμους και εμφύλιες έριδες για τις παρακάτω αιτίες. Όταν κατέλυσαν το τυραννικό πολίτευμα του Θρασύβουλου, συγκάλεσαν συνέλευση του δήμου και συσκεπτόμενοι σχετικά με τη δική τους δημοκρατία ψήφισαν όλοι ομόφωνα την κατασκευή ενός κολοσσιαίου αγάλματος του Ελευθερίου Διός, την τέλεση ετήσιας εορτής της Ελευθερίας με θυσίες και τη διεξαγωγή λαμπρών αγώνων κατά την επέ- 201
- 181.
- 182. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ τειοτης ημέρας που, καταλύοντας τον τύραννο, ελευθέρωσαν την πατρίδα τους. Αποφάσισαν επίσης να θυσιάζουν κατά τους αγώνες τετρακόσιους πενήντα ταύρους στους θεούς και να τους χρησιμοποιούν για το εορταστικό γεύμα των πολιτών. Όσο για τα αξιώματα, τα απένειμαν όλα στους αρχικούς πολίτες, ενώ τους ξένους, που είχαν γίνει πολίτες επί Γέλωνος, δεν τους θεωρούσαν κατάλληλους να μετέχουν αυτής της τιμής, είτε επειδή δεν τους έκριναν άξιους είτε επειδή δυσπιστούσαν απέναντι τους, μήπως και, μια που είχαν ανατραφεί υπό καθεστώς τυραννίας και είχαν πολεμήσει μαζί με ένα μονάρχη, επιχειρούσαν να στασιάσουν" πράγμα που τελικά έγινε. Γιατί ο Γέλων είχε πολιτογραφήσει περισσότερους από δέκα χιλιάδες ξένους μισθοφόρους και, κατά την εποχή που συζητάμε, είχαν απομείνει περισσότεροι από επτά χιλιάδες. 73. Αυτοί, λοιπόν, έφεραν βαρέως το ότι αποκλείστηκαν από την τιμή να συμμετάσχουν στις αρχαιρεσίες και, αφού το συμφώνησαν, αποστάτησαν από τους Συρακούσιους και κατέλαβαν στην πόλη την Αχραδινή και τη Νήσο, δυο τοποθεσίες που είχαν ιδιαίτερο τείχος, καλά κατασκευασμένο. Οι Συρακούσιοι, που πάλι βρέθηκαν σε φασαρίες, κατείχαν το υπόλοιπο τμήμα της πόλης και, αφού έκλεισαν με τείχος την πλευρά της που έβλεπε προς τις Επιπολές, εξασφάλισαν τη θέση τους, καθώς μ' αυτό τον τρόπο εύκολα εμπόδισαν την έξοδο των αποστατών προς την ύπαιθρο και γρήγορα τους ανάγκασαν να πάσχουν από έλλειψη προμηθειών. Οι ξένοι, απ' την άλλη, μολονότι υπολείπονταν σε αριθμό των Συρακούσιων, υπερείχαν κατά πολύ σε πολεμική πείρα. Έτσι, στις επιθέσεις που γίνονταν μέσα στην πόλη και στις επιμέρους συμπλοκές, οι ξένοι υπερτερούσαν, αλλά μια που είχαν αποκλειστεί από την ύπαιθρο, υστερούσαν σε εφοδιασμό και αντιμετώπιζαν έλλειψη τρο- 203
- 183.
- 184. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ φής.Αυτά λοιπόν συνέβαιναν εκείνο το διάστημα στη Σικελία. 74. Όταν άρχοντας των Αθηνών ήταν ο Κόνων9 1 β , στη Ρώμη την εξουσία του υπάτου είχαν ο Κόιντος Φάβιος Ουιβουλανός και ο Τιβέριος Αιμίλιος Μάμερκος. Επί των ημερών τους, ο Αρταξέρξης, ο βασιλιάς των Περσών, όρισε στρατηγό του πολέμου προς τους Αιγυπτίους τον Αχαιμένη, που ήταν γιος του Δαρείου και δικός του θείος, και αφού του παρέδωσε περισσότερους από τριακόσιες χιλιάδες στρατιώτες, ιππείς και πεζούς, τον πρόσταξε να υποτάξει τους Αιγυπτίους. Αυτός λοιπόν, μόλις κατέβηκε στην Αίγυπτο, στρατοπέδευσε κοντά στον Νείλο και, αφού ξεκούρασε τον στρατό του μετά την οδοιπορία, ετοιμαζόταν για τη μάχη. Οι Αιγύπτιοι, έχοντας συγκεντρώσει τον στρατό τους από τη Λιβύη και την Αίγυπτο, περίμεναν τη συμμαχική δύναμη των Αθηναίων. Όταν κατέπλευσαν και οι Αθηναίοι με διακόσια πλοία και παρατάχθηκαν μαζί με τους Αιγυπτίους εναντίον των Περσών, επακολούθησε κρατερή μάχη. Μέχρι κάποιου σημείου οι Πέρσες, υπερτερώντας σε αριθμό, πλεονεκτούσαν, αλλά στη συνέχεια, όταν οι Αθηναίοι άρχισαν να πιέζουν και να αναγκάζουν τους αντιπάλους τους σε υποχώρηση και να σκοτώνουν πολλούς, το υπόλοιπο πλήθος των βαρβάρων τράπηκε σε φυγή. Κατά τη φυγή έγινε μεγάλο φονικό, και τελικά οι Πέρσες, έχοντας χάσει το μεγαλύτερο μέρος του στρατού τους, κατέφυγαν στο λεγόμενο Λευκό τείχος9 2, ενώ οι Αθηναίοι, που είχαν κατακτήσει τη νίκη με τις δικές τους ανδραγαθίες, καταδίωξαν τους βαρβάρους στην τοποθεσία που προαναφέραμε, και δεν υποχωρούσαν απο την πολιορκία τους. Ο Αρταξέρξης, μαθαίνοντας την ήττα των δικών του, έστειλε στην αρχή μερικούς από τους φίλους του με πολλά χρήματα στη Λακεδαιμόνια και τους 205
- 185.
- 186. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ ζητούσενα κάνουν πόλεμο εναντίον των Αθηναίων, πιστεύοντας πως μ' αυτό τον τρόπο οι Αθηναίοι που νικούσαν στην Αίγυπτο θα απέπλεαν για την Αθήνα προκειμένου να βοηθήσουν την πατρίδα τους. Όταν οι Λακεδαιμόνιοι ούτε τα χρήματα δέχτηκαν ούτε έδωσαν σημασία στα αιτήματα των Περσών, ο Αρταξέρξης, έχοντας χάσει κάθε ελπίδα για βοήθεια από τους Λακεδαιμονίους, άρχισε να ετοιμάζει άλλες δυνάμεις. Θέτοντας επικεφαλής τους τον Αρτάβαζο και τον Μεγάβυζο, άνδρες εξαιρετικής ανδρείας, τους έστειλε να πολεμήσουν τους Αιγυπτίους. 75. Όταν άρχοντας των Αθηνών ήταν ο Εύθιππος9 2", οι Ρωμαίοι κατέστησαν υπάτους τον Κόιντο Σερουίλιο και τον Σπόριο Ποστούμιο Αλβίνο. Επί των ημερών τους, στην Ασία, ο Αρτάβαζος και ο Μεγάβυζος, που είχαν σταλεί για τον πόλεμο εναντίον των Αιγυπτίων, ξεκίνησαν από την Περσία, έχοντας μαζί τους περισσότερους απο τριακόσιες χιλιάδες στρατιώτες, ιππείς και πεζούς. Μόλις έφτασαν στην Κιλικία και τη Φοινίκη, ξεκούρασαν το πεζικό τους από την οδοιπορία και παρήγγειλαν στους Κυπρίους, τους Φοίνικες και τους κατοίκους της Κιλικίας να ναυπηγήσουν πλοία. Αφού αρματώθηκαν τριακόσιες τριήρεις, τις εξόπλισαν με τους καλύτερους μαχητές καθώς και με όπλα και βλήματα και τα αναγκαία για ναυμαχίες. Αυτοί λοιπόν καταγίνονταν με τις προετοιμασίες και έκαναν γυμνάσια στους στρατιώτες, συνηθίζοντας τους πάντες στις πολεμικές πρακτικές, και με αυτές τις ασχολίες πέρασαν σχεδόν όλη εκείνη τη χρονιά. Στο μεταξύ, οι Αθηναίοι στην Αίγυπτο πολιορκούσαν εκείνους που είχαν καταφύγει στο Λευκό Τείχος, στην περιοχή της Μέμφιδας, επειδή όμως οι Πέρσες αμύνονταν ρωμαλέα και οι Αθηναίοι δεν μπορούσαν να καταλάβουν το μέρος, έμειναν στην πολιορκία όλη τη χρονιά. 207
- 187.
- 188. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ 76.Στη Σικελία τώρα, οι Συρακούσιοι κατά τη διάρκεια του πολέμου εναντίον των αποστατών, έκαναν συνεχείς επιθέσεις εναντίον της Αχραδινής και της Νήσου και νίκησαν μεν σε ναυμαχία τους αποστάτες, αλλά στη στεριά δεν κατάφερναν να τους διώξουν από την πόλη λόγω της καλής οχύρωσης των τοποθεσιών. Στη συνέχεια όμως, οταν δόθηκε μάχη στην περιοχή και οι πολεμιστές και των δύο πλευρών πολέμησαν μανιασμένα, σκοτώθηκαν ουκ ολίγοι και από τους δυο, αλλά τελικά νίκησαν οι Συρακούσιοι. Μετά τη μάχη, οι Συρακούσιοι τίμησαν με το έπαθλο της ανδρείας τους επίλεκτους, που ήταν εξακόσιοι, ως αίτιους της νίκης, δίνοντας στον καθένα τους μια ασημένια μνα. Ενώ συνέβαιναν αυτά, ο ηγεμόνας των Σικελών Δου- κέτιος, οργισμένος με τους κατοίκους της Κατάνης για την αφαίρεση της περιοχής των Σικελών, εκστράτευσε εναντίον τους. Επειδή και οι Συρακούσιοι είχαν επίσης εκ- στρατεύσει εναντίον της Κατάνης, μοίρασαν απο κοινού με τους Σικελούς τη χώρα και πολεμούσαν εναντίον των αποίκων που είχε στείλει ο Ιέρων, όταν ήταν ηγεμόνας. Οι κάτοικοι της Κατάνης αντιστάθηκαν, αλλά ηττήθηκαν στις περισσότερες μάχες και εκδιώχθηκαν από την Κατάνη, κατέλαβαν τη σημερινή Αίτνα, που μέχρι τότε ονομαζόταν Ίνησσα, και οι αρχικοί κάτοικοι της Κατάνης μετά απο πολύ καιρό πήραν πίσω την πατρίδα τους. Αφού έγιναν αυτά, εκείνοι που είχαν εκδιωχθεί από τις πόλεις τους κατά την ηγεμονία του Ιέρωνα, τώρα που είχαν βοηθούς στον αγώνα τους, κατέβηκαν στις πατρίδες τους και έδιωξαν από τις πόλεις αυτούς που είχαν αφαιρέσει άδικα πόλεις που ανήκαν σε άλλους, ανάμεσα τους βρίσκονταν Γελώοι, Ακραγαντίνοι και Ιμεραίοι. Με παρόμοιο τρόπο, οι Ρηγίνοι μαζί με τους Ζαγκλαίους, αφού εκδίωξαν τους γιους του Αναξίλα που τους κυβερνούσαν, ελευθέρωσαν τις πατρίδες τους. Στη συνέχεια, οι Γελωοι, που ηταν οι 209
- 189.
- 190. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ αρχικοίοικήτορες της Καμάρινας, τη μοίρασαν σε κλήρους. Όσο για τις πόλεις, όλες σχεδόν επιθυμούσαν διακαώς να σταματήσουν οι πόλεμοι και με κοινή απόφαση έθεσαν τέρμα στις εχθροπραξίες με τους ξένους κατοίκους και, αφού δέχτηκαν πίσω τους φυγάδες, απέδωσαν τις πόλεις στους αρχικούς τους κατοίκους" στους ξένους όμως, που εξαιτίας των προηγούμενων τυραννικών κυβερνήσεων κατείχαν πόλεις που ανήκαν σε άλλους, τους επέτρεψαν να πάρουν μαζί τους τα υπάρχοντα τους και να κατοικήσουν όλοι στη Μεσσηνία9 3 . Οι εμφύλιες λοιπόν έριδες και οι ταραχές στις πόλεις της Σικελίας μ' αυτό τον τρόπο έπαψαν, και οι πόλεις, αφού απέβαλαν τις μορφές διακυβέρνησης που είχαν εισαγάγει οι ξένοι, μοίρασαν, σχεδόν όλες, τις περιοχές τους σε κλήρους μεταξύ όλων των πολιτών τους. 77. Όταν ο Φρασικλείδης ήταν άρχοντας των Αθηνών9 3", τελέστηκε η ογδοηκοστή Ολυμπιάδα, κατά την "οποία νίκησε στον αγώνα δρόμου ο Τορύλλας ο Θεσσαλός, και οι Ρωμαίοι κατέστησαν υπάτους τον Κόιντο Φάβιο και τον Τίτο Κοί'ντιο Καπιτωλίνο. Κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου, στην Ασία οι Πέρσες στρατηγοί που είχαν περάσει στην Κιλικία ετοίμασαν τριακόσια πλοία καλά εξοπλισμένα για πολεμική χρήση και παίρνοντας το πεζικό προχώρησαν πεζή μέσω Συρίας και Φοινίκης. Με τον στόλο να πλέει παράλληλα με το πεζικό, κατέβηκαν στη Μέμφιδα της Αιγύπτου. Στην αρχή, λοιπόν, έλυσαν την πολιορκία του Λευκού Τείχους, τρομοκρατώντας Αιγυπτίους και Αθηναίους, έπειτα όμως σκέφθηκαν ένα συνετό σχέδιο και απέφευγαν να συγκρουστούν κατά πρόσωπο, ενώ επεδίωκαν να δώσουν τέλος στον πόλεμο με στρατηγήματα. Έτσι, μια που τα αττικά πλοία ήταν αγκυροβο- 211
- 191.
- 192. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ λημέναστο νησί που ονομάζεται Προσωπίτις, εξέτρεψαν με διώρυγες τον ποταμό που έρεε γύρω του, και έκαναν το νησί τμήμα της ηπειρωτικής χώρας. Όταν τα πλοία ξαφνικά κάθισαν σε στεγνό έδαφος, οι Αιγύπτιοι κατατρομαγμένοι εγκατέλειψαν τους Αθηναίους και ήρθαν σε συμβιβασμό με τους Πέρσες. Οι Αθηναίοι, εγκαταλειμμένοι από τους συμμάχους τους και βλέποντας ότι τα πλοία τους είχαν αχρηστευθεί, τα έκαψαν για να μην πέσουν στα χέρια των εχθρών, ενώ οι ίδιοι χωρίς να τρομάξουν από τη σοβαρότητα της περίστασης, προέτρεπαν ο ένας τον άλλον να μην κάνουν τίποτα ανάξιο των προηγούμενων αγώνων τους. Έτσι, με ανδρεία που ξεπερνούσε εκείνη αυτών που είχαν πεθάνει στις Θερμοπύλες για την Ελλάδα, ήταν έτοιμοι να πολεμήσουν με τους εχθρούς μέχρι τέλους. Οι στρατηγοί των Περσών Αρτάβαζος και Μεγά- βυζος, βλέποντας το υπερβολικό θάρρος των αντιπάλων και σκεπτόμενοι ότι δεν ήταν δυνατόν να τους σκοτώσουν χωρίς να χάσουν πολλές μυριάδες από τους δικούς τους, συνήψαν συνθήκη με τους Αθηναίους, σύμφωνα με την οποία έπρεπε να αποχωρήσουν από την Αίγυπτο χωρίς κίνδυνο. Οι Αθηναίοι, λοιπόν, που σώθηκαν λόγω της ανδρείας τους, έφυγαν από την Αίγυπτο και, αφού πέρασαν στην Κυρήνη μέσω της Λιβύης, έφτασαν σώοι9 4 πέρα από κάθε προσδοκία στην πατρίδα τους. Ενώ συνέβαιναν αυτά, στην Αθήνα ο Εφιάλτης, ο γιος του Σοφωνίδη, που ήταν δημαγωγός και είχε προκαλέσει την οργή του πλήθους εναντίον των Αρεοπαγιτών, έπεισε τον δήμο να μειώσει με ψήφισμα τις αρμοδιότητες της βουλής του Αρείου Πάγου και να καταλύσει τα πατρογονικά και περιβόητα έθιμα. Ωστόσο, δεν διέφυγε την τιμωρία για την επιβολή τόσο μεγάλων ανομημάτων, θανατώθηκε νύχτα και είναι άγνωστο πώς έχασε τη ζωή του. 213
- 193.
- 194. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ 78.Όταν πέρασε αυτή η χρονιά, άρχοντας στην Αθήνα ήταν ο Φιλοκλής9 4", ενώ στη Ρώμη την εξουσία του υπάτου παρέλαβαν ο Αύλος Ποστούμιος Ρηγούλος και ο Σπόριος Φούριος Μεδιολανός. Επί των ημερών τους, κηρύχτηκε πόλεμος από τους Κορινθίους και τους Επιδαύριους εναντίον των Αθηναίων, οπότε οι Αθηναίοι εκστράτευσαν εναντίον τους και μετά από ισχυρή μάχη νίκησαν οι Αθηναίοι. Κατέπλευσαν και με μεγάλο στόλο προς τους ονομαζόμενους Αλιείς9 5 , αποβιβάστηκαν στην Πελοπόννησο και σκότωσαν ουκ ολίγους αντιπάλους. Οι Πελοποννήσιοι όμως συσπειρώθηκαν και συνάθροισαν μεγάλη δύναμη, οπότε δόθηκε μάχη εναντίον των Αθηναίων κοντά στην ονομαζόμενη Κεκρυφάλεια9 6 , κατά την οποία πάλι νίκησαν οι Αθηναίοι. Μετά από τέτοιου είδους επιτυχίες, οι Αθηναίοι, βλέποντας τους Αιγινήτες να έχουν αποκτήσει έπαρση για τα προηγούμενα κατορθώματα τους και ταυτόχρονα να διάκεινται εχθρικά απέναντι τους, αποφάσισαν να τους υποτάξουν ολοσχερώς με πόλεμο. Έτσι, οι Αθηναίοι έστειλαν εναντίον τους ισχυρό στόλο. Οι κάτοικοι όμως της Αίγινας, που διέθεταν μεγάλη εμπειρία και φήμη στους θαλασσινούς αγώνες, δεν τρόμαξαν με την υπεροχή των Αθηναίων. Έτσι, καθώς είχαν αρκετές τριήρεις και κατασκεύασαν επιπλέον και άλλες, ναυμάχησαν, αλλά ηττήθηκαν και έχασαν εβδομήντα τριήρεις. Με το ηθικό τους συντετριμμένο από το μέγεθος της συμφοράς, αναγκάστηκαν να ενταχθούν στη συμπολιτεία των Αθηναίων. Αυτά τα πέτυχε για λογαριασμό των Αθηναίων ο στρατηγός Λε- ωκράτης, που συνολικά πολέμησε τους Αιγινήτες επί εννέα μήνες. Ενώ συνέβαιναν αυτά, στη Σικελία ο βασιλιάς των Σικελών Δουκέτιος, άνδρας από ξακουστή γενιά και με επιρροή εκείνους τους χρόνους, ίδρυσε την πόλη Μέναινο και μοίρασε τη γειτονική περιοχή στους έποικους. Εκστρα- 215
- 195.
- 196. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ τεύονταςκαι εναντίον μιας σημαντικής πόλης, της Μοργα- ντίνας, την υπέταξε και δοξάστηκε από τους ομοεθνείς του. 79. Όταν πέρασε εκείνη η χρονιά, στην Αθήνα άρχοντας ήταν ο Βίων9 6", ενώ στη Ρώμη την εξουσία του υπάτου παρέλαβαν ο Πούπλιος Σερουίλος Στρούκτος και ο Λεύκιος Αιβούτιος Αλβας. Επί των ημερών τους, προέκυψε διαφωνία ανάμεσα στους Κορινθίους και τους Μεγαρείς για κάποια περιοχή στα σύνορα τους, και οι πόλεις άρχισαν τις εχθροπραξίες. Στην αρχή λοιπόν, οι μεν λεηλατούσαν την περιοχή των δε και συμπλέκονταν κατά μικρές ομάδες. Καθώς όμως η διαμάχη τους μεγάλωνε, οι Μεγαρείς, που συνεχώς μειώνονταν και φοβούνταν τους Κορίνθιους, έκαναν συμμάχους τους Αθηναίους. Σαν αποτέλεσμα, οι πόλεις έγιναν και πάλι εφάμιλλες σε στρατιωτική δύναμη, και όταν οι Κορίνθιοι μαζί με Πελοποννήσιους εκστρά- τευσαν εναντίον της Μεγαρίδας με ισχυρή δύναμη, οι Αθηναίοι έστειλαν συμμαχικό στρατό στους Μεγαρείς, επικεφαλής του οποίου ήταν ο Μυρωνιδης, άνθρωπος θαυμαστός για την ανδρεία του. Μετά από ισχυρή αντιπαράθεση και επί μεγάλο χρονικό διάστημα, όπου και οι δυο παρατάξεις διέπραξαν ισότιμα ανδραγαθήματα, νίκησαν τελικά οι Αθηναίοι και σκότωσαν πολλούς από τους αντίπαλους. Μετά από λίγες ημέρες, δόθηκε πάλι ισχυρή μάχη στην ονομαζόμενη Κιμωλία, όπου πάλι νίκησαν οι Αθηναίοι... Οι Φωκείς άνοιξαν πόλεμο με τους Δωριείς, που είναι οι πρόγονοι των Λακεδαιμονίων και κατοικούν σε τρεις πόλεις, το Κυτίνιο, το Βοιό και την Ερινεό, που βρίσκονται κάτω από το βουνό που ονομάζεται Παρνασσός. Στην αρχή λοιπόν, υπέταξαν διά της βίας τους Δωριείς και κατέλαβαν τις πόλεις τους. Στη συνέχεια, οι Λακεδαιμόνιοι έστειλαν τον Νικομήδη, τον γιο του Κλεομένους, για να βοηθήσει τους Δωριείς λόγω συγγενείας. Αυτός είχε 217
- 197.
- 198. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ μαζίτου χίλιους πεντακόσιους Λακεδαιμονίους και άλλες δέκα χιλιάδες άνδρες από τους υπόλοιπους Πελοποννή- σιους. Ο Νικομήδης λοιπόν, που ήταν επίτροπος του βασιλιά Πλειστωνακτα ο οποίος ήταν ακόμη παιδί, βοήθησε τους Δωριείς με όλο αυτό τον στρατό και, αφού νίκησε τους Φωκείς και πήρε πίσω τις πόλεις, συμφιλίωσε τους Φωκείς και τους Δωριείς. 80. Όταν οι Αθηναίοι έμαθαν πως οι Λακεδαιμόνιοι κατεπαυσαν τον πόλεμο προς τους Φωκείς και επρόκειτο να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, αποφάσισαν να επιτεθούν στους Λακεδαιμονίους κατά την οδοιπορία τους. Βάδισαν λοιπόν εναντίον τους, παίρνοντας μαζί τους τους Αργείους και τους Θεσσαλούς- έχοντας την πρόθεση να πέσουν πάνω τους με πενήντα πλοία και δεκατέσσερις χιλιάδες άνδρες, κατέλαβαν τα περάσματα γύρω από τα Γεράνεια. Οι Λακεδαιμόνιοι, έχοντας πληροφορηθεί τα σχέδια των Αθηναίων, πήραν τον δρόμο για την Τανάγρα της Βοιωτίας. Όταν οι Αθηναίοι έφτασαν στη Βοιωτία και παραταχτηκαν για μάχη, ακολούθησε ισχυρή συμπλοκή. Μολονότι οι Θεσσαλοί άλλαξαν παράταξη κατά τη διάρκεια της μάχης και πήγαν με τους Λακεδαιμονίους, οι Αθηναίοι και οι Αργείοι αγωνίστηκαν μέχρι τέλους. Κι απο τις δυο πλευρές έπεσαν ουκ ολίγοι, και με το πέσιμο της νύχτας έθεσαν τέλος στις εχθροπραξίες. Μετά από αυτό, καθώς έρχονταν από την Αττική πολλά εφόδια για τους Αθηναίους, οι Θεσσαλοί αποφάσισαν να επιτεθούν στην αποστολή και, αφού δείπνησαν βιαστικά, βγήκαν τη νύχτα προς συνάντηση εκείνων που έφερναν τα εφόδια. Οι Αθηναίοι που φρουρούσαν τα εφόδια δέχτηκαν, μέσα στην άγνοια τους, τους Θεσσαλούς ως φίλους, έτσι πολλές και διάφορες συμπλοκές έγιναν για τα εφόδια. Γιατί στην αρχή οι Θεσσαλοί, που είχαν γίνει δεκτοί από τους εχθρούς λόγω 219
- 199.
- 200. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ τηςάγνοιας τους, σκότωναν όσους συναντούσαν και όντας οι ίδιοι συνταγμένοι για μάχη, καθώς συμπλέκονταν με άνδρες που είχαν πέσει σε σύγχυση, σκότωναν πολλούς. Οι Αθηναίοι που βρίσκονταν στο στρατόπεδο, μαθαίνοντας για την επίθεση των Θεσσαλών, έφτασαν βιαστικά και τρέποντας τους Θεσσαλούς σε φυγή μετά από έφοδο, βάλθηκαν να τους σκοτώνουν. Οι Λακεδαιμόνιοι ήρθαν σε βοήθεια των Θεσσαλών με τον στρατό τους σε παράταξη μάχης και ακολούθησε τακτική μάχη μεταξύ των δυο στρατών στο σύνολο τους. Η πεισματική τους αντιπαράθεση προκάλεσε τον θάνατο πολλών και από τις δυο πλευρές. Τελικά, επειδή η μάχη τελείωσε με τρόπο που η νίκη δεν ήταν ξεκάθαρη, τόσο οι Λακεδαιμόνιοι όσο και οι Αθηναίοι διεκδικούσαν τη νίκη. Αφού λοιπόν τους είχε πιάσει η νύχτα και η νίκη ήταν ακόμη αμφισβητήσιμη, έστειλαν πρέσβεις οι μεν στους δε και συνήψαν τετράμηνη ανακωχή9 7 . 81. Όταν πέρασε εκείνη η χρονιά, στους Αθηναίους ήταν άρχοντας ο Μνησιθείδης9 7 α , ενώ στη Ρώμη ορίστηκαν ύπατοι ο Λούκιος Λουκράτιος και ο Τίτος Ουετούριος Κιχω- ρίνος. Επί των ημερών τους, οι Θηβαίοι, μετά την ταπείνωση για τη συμμαχία που είχαν συνάψει με τους Πέρσες, επιδίωκαν με όποιο τρόπο μπορούσαν να ανακτήσουν την πατρογονική τους ισχύ και δόξα. Έτσι, καθώς όλοι οι Βοιωτοί περιφρονούσαν τους Θηβαίους και δεν τους έδιναν πλέον σημασία, ζήτησαν από τους Λακεδαιμονίους να κάνουν την πόλη τους να αποκτήσει την ηγεμονία της Βοιωτίας και τους υπόσχονταν, αντάλλαγμα για τη χάρη τους, να πολεμήσουν μόνοι τους τους Αθηναίους, ώστε να μην υπάρχει πια ανάγκη να βγάζουν οι Σπαρτιάτες το πεζικό τους έξω από την Πελοπόννησο. Οι Λακεδαιμόνιοι [δέχτηκαν], κρίνοντας τα λεγόμενα τους συμφέροντα για τους 221
- 201.
- 202. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ ίδιουςκαι πιστεύοντας πως, αν οι Θήβες αυξάνονταν σε ισχύ, θα γίνονταν ένα είδος αντιπάλου στη δύναμη των Αθηναίων. Έτσι, μιας κι είχαν τότε στην περιοχή της Τανάγρας ένα έτοιμο και μεγάλο στράτευμα, μεγάλωσαν το τείχος που περιέβαλε την πόλη των Θηβαίων, και ανάγκασαν τις πόλεις της Βοιωτίας να υποταχθούν στους Θηβαίους. Οι Αθηναίοι, σπεύδοντας να διακόψουν το σχέδιο των Λακεδαιμονίων, συνέστησαν αξιόλογο στρατό και εξέλεξαν στρατηγό τον Μυρωνίδη, τον γιο. του Καλλία. Αυτός, αφού στρατολόγησε τον απαιτούμενο αριθμό πολιτών, τους έδωσε τις σχετικές εντολές, ανακοινώνοντας την ημέρα κατά την οποία σκόπευε να ξεκινήσουν από την πόλη. Όταν έφτασε η συμφωνημένη στιγμή, μερικοί από τους στρατιώτες δεν παρουσιάστηκαν την ορισμένη ημέρα, έτσι ο Μυρωνίδης πήρε όσους είχαν έρθει και τους οδήγησε στη Βοιωτία. Κάποιοι από τους αξιωματικούς και τους φίλους του είπαν ότι έπρεπε να περιμένει τους καθυστερημένους, αλλά ο Μυρωνίδης, που ήταν συνετός αλλά και δραστήριος στρατηγός, είπε πως δεν θα περιμένει και δήλωσε πως εκείνοι που καθυστερούν με τη θέληση τους κατά την αναχώρηση θα φερθούν και στη μάχη πρόστυχα και δειλά και γι αυτό δεν θα υπομείνουν τους κινδύνους υπέρ της πατρίδας τους, ενώ εκείνοι που παρουσιάστηκαν έτοιμοι την προκαθορισμένη ημέρα είναι φανερό ότι δεν θα εγκαταλείψουν τις θέσεις τους κατά τη διάρκεια της μάχης' πράγμα που έγινε. Γιατί οδηγώντας στρατιώτες που ήταν λίγοι σε αριθμό αλλά άριστοι σε γενναιότητα και αρετή, στη Βοιωτία τους παρέταξε εναντίον πολύ περισσοτέρων και νίκησε κατά κράτος τους αντιπάλους του. 82. Η μάχη αυτή θεωρείται ότι δεν υστερεί σε τίποτα από τις μάχες που δόθηκαν από τους Αθηναίους τα προηγούμενα χρόνια, διότι τόσο η νίκη στον Μαραθώνα όσο και 223
- 203.
- 204. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ ηεπικράτηση επί των Περσών στις Πλαταιές αλλά και τα υπόλοιπα περιβόητα κατορθώματα των Αθηναίων δεν θεωρούνται ότι ξεπερνούν στο παραμικρό τη μάχη στην οποία νίκησε ο Μυρωνίδης τους Βοιωτούς. Γιατί από εκείνες τις μάχες, άλλες γίνονταν εναντίον βαρβάρων κι άλλες πάλι συντελέσθηκαν μαζί με άλλους συμμάχους, ενώ σ' αυτή την αντιπαράθεση η Αθηναίοι νίκησαν εκτιθέμενοι στον κίνδυνο μόνοι τους και μαχόμενοι εναντίον των άριστων από τους Έλληνες. Γιατί οι Βοιωτοί θεωρούνται ότι δεν υστερούν των υπολοίπων στο παραμικρό ως προς την αντοχή στις ταλαιπωρίες και στους πολεμικούς αγώνες. Εν πάση περιπτώσει, όταν οι Θηβαίοι αργότερα αντιμετώπισαν μόνοι τους τους Λακεδαιμονίους όλους και τους συμμάχους τους στα Λεύκτρα και στη Μαντινεία9 8 , κατέκτησαν τη μέγιστη δόξα για την ανδρεία τους και έγιναν, ανέλπιστα, ηγεμόνες όλης της Ελλάδας. Κανένας όμως από τους συγγραφείς9 9 , παρ' όλο που τούτη η μάχη έχει γίνει ξακουστή, δεν περιέγραψε ούτε τον τρόπο που διεξήχθη ούτε τη διάταξη των δυνάμεων. Ο Μυρωνίδης λοιπόν, μετά τη λαμπρή του νίκη επί των Βοιωτών, έγινε εφάμιλλος των επιφανέστερων αρχηγών πριν από αυτόν, δηλαδή του Θεμιστοκλή, του Μιλτιάδη και του Κίμωνα. Μετά τη νίκη του, ο Μυρωνίδης κατέλαβε την Τανάγρα μετά από πολιορκία, γκρέμισε τα τείχη της και, περνώντας μέσα από όλη τη Βοιωτία τη διασπούσε1 0 0 και την κατέστρεφε, και μοιράζοντας τα λάφυρα στους στρατιώτες, τους γέμισε όλους με αδρά οφέλη. 83. Οι Βοιωτοί, οργισμένοι για την καταστροφή της χώρας τους, συσπειρώθηκαν πανδημεί και μετά από στρατολόγηση συγκέντρωσαν μεγάλη δύναμη. Όταν έγινε μάχη στα Οινόφυτα της Βοιωτίας και αφού και οι δυο πλευρές υπέμειναν τον κίνδυνο με γενναία καρδιά, πέρασαν όλη την 225
- 205.
- 206. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ ημέραστη μάχη. Όταν όμως, αν και με μεγάλη δυσκολία, οι Αθηναίοι κατατρόπωσαν τους Βοιωτούς, ο Μυρωνίδης έγινε κυρίαρχος όλων των πόλεων της Βοιωτίας, με εξαίρεση τις Θήβες. Στη συνέχεια, αφού πήρε τον στρατό του από τη Βοιωτία, εκστράτευσε εναντίον των Λοκρών, των ονομαζόμενων Οπουντίων1 0 1 . Αφού τους υπέταξε μετά από έφοδο και πήρε ομήρους, εισέβαλε στην Παρνασία. Αφού νίκησε και τους Φωκείς, όπως είχε κάνει με τους Λοκρούς, πήρε ομήρους και ανέβηκε στη Θεσσαλία, κατηγορώντας τους Θεσσαλούς για την προδοσία που είχαν διαπράξει και προστάζοντας τους να δεχτούν πίσω τους εξόριστους. Όταν όμως οι Φαρσάλιοι δεν τον δέχτηκαν, άρχισε να πολιορκεί την πόλη. Επειδή δεν μπορούσε να πάρει την πόλη με τη βία, και οι Φαρσάλιοι άντεχαν για πολύ χρόνο την πολιορκία, παραιτήθηκε για την ώρα από τα σχέδια του για τη Θεσσαλία και επέστρεψε στην Αθήνα. Ο Μυρωνίδης λοιπόν, έχοντας επιτελέσει μέσα σε λίγο χρόνο μεγάλες πράξεις, απέκτησε ευρύτατη φήμη μεταξύ των συμπολιτών του. Αυτά λοιπόν έγιναν κατά τη διάρκεια ετούτου του χρόνου. 84. Όταν στην Αθήνα ήταν άρχοντας ο Καλλίας1 0 1", από τους Ηλείους έγινε η τέλεση της ογδοηκοστής πρώτης Ολυμπιάδας, κατά την οποία νίκησε στον αγώνα δρόμου ο Πολύμναστος ο Κυρηναίος, ενώ στη Ρώμη ύπατοι ήταν ο Σερούιος Σουλπίκιος και ο Πούπλιος Ουολούμνιος Αμεντί- νος. Κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου, ο Τολμίδης, που είχε τεθεί επικεφαλής της ναυτικής δύναμης και συναγωνιζόταν σε ανδρεία και δόξα τον Μυρωνίδη, προσπαθούσε με ζήλο να κάνει κάποιο σπουδαίο κατόρθωμα. Έτσι, μια που εκείνη την εποχή κανείς δεν είχε προηγουμένως πορθήσει τη Λακωνία, παρότρυνε τον δήμο των Αθηνών να ερημώσουν τη χώρα των Σπαρτιατών και υποσχό- 227
- 207.
- 208. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ τανότι παίρνοντας χίλιους οπλίτες στις τριήρεις, θα λεηλατούσε μ' αυτούς τη Λακωνία και θα ταπείνωνε τη δόξα των Σπαρτιατών. Όταν οι Αθηναίοι συγκατατέθηκαν, ο Τολμίδης, θέλοντας να βγάλει κρυφά περισσότερους οπλίτες, μηχανεύτηκε το παρακάτω τέχνασμα. Οι πολίτες εννοούσαν να κατατάξει στο εκστρατευτικό σώμα τους νέους που βρίσκονταν στην ακμή της ηλικίας τους και είχαν τα πιο εύρωστα σώματα, ο Τολμίδης όμως, προσπαθώντας να μην πάρει στην εκστρατεία τους χίλιους μόνο που είχαν οριστεί, πλησίαζε κάθε νέο που υπερείχε σε ρώμη και του έλεγε ότι σκόπευε να τον στρατολογήσει, θα ήταν λοιπόν καλύτερα, έλεγε, να στρατευτεί εθελοντικά παρά να φανεί ότι αναγκάστηκε να το κάνει επειδή προσκλήθηκε βάσει καταλόγων. Όταν με αυτό το επιχείρημα κατάφερε να πείσει πάνω από τρεις χιλιάδες και έβλεπε ότι οι υπόλοιποι νέοι δεν επεδείκνυαν προθυμία, στρατολόγησε τότε τους χίλιους που είχε συμφωνήσει από τους υπόλοιπους. Όταν ολοκληρώθηκαν και οι υπόλοιπες προετοιμασίες για την εκστρατεία, σάλπαρε με πενήντα τριήρεις και τέσσερις χιλιάδες οπλίτες. Αφού κατέπλευσε στη Μεθώνη της Λακωνίας, κατέλαβε την περιοχή, κι όταν οι Λακεδαιμόνιοι έσπευσαν σε βοήθεια, ο Τολμίδης απέσυρε τον στρατό του και πλέοντας κατά μήκος της ακτής του Γυθείου, του επινείου των Λακεδαιμονίων, υπέταξε και αυτή την πόλη και, αφού έβαλε φωτιά στα νεώρια των Λακεδαιμονίων, ρήμαξε τη χώρα. Από εκεί σάλπαρε για τη Ζάκυνθο της Κεφαλλονιάς. Αφού την υπέταξε και πήρε με το μέρος του όλες τις πόλεις της Κεφαλλονιάς, πέρασε απέναντι και κατέπλευσε στη Ναύπακτο. Την κατέλαβε και αυτή επίσης μετά από έφοδο και εγκατέστησε εκεί τους επιφανείς Μεσ- σηνίους, τους οποίους οι Λακεδαιμόνιοι είχαν αφήσει ελεύθερους μετά από συνθήκη, γιατί εκείνη την εποχή οι Λακεδαιμόνιοι είχαν τελικά νικήσει τόσο τους Είλωτες όσο 229
- 209.
- 210. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ καιτους Μεσσήνιους, με τους οποίους βρίσκονταν σε πόλεμο επί μεγάλο χρονικό διάστημα1 0 2 , και άφησαν τους Μεσσήνιους να φύγουν από την Ιθώμη μετά από συνθήκη, αλλά τους Είλωτες1 0 3 , αφού τιμώρησαν τους υπεύθυνους της αποστασίας, τους υπόλοιπους τους υποδούλωσαν. 85. Επί άρχοντος Αθηναίων Σωσιστράτου1 0 3 " , οι Ρωμαίοι κατέστησαν υπάτους τον Πούπλιο Ουαλέριο Ποπλι- κόλα και τον Γάιο Κλώδιο Ρήγιλλο. Επί των ημερών τους, ο Τολμίδης βρισκόταν στη Βοιωτία, και οι Αθηναίοι κατέστησαν στρατηγό τον Περικλή, τον γιο του Ξάνθιππου, άνδρα ευγενούς καταγωγής, και δίνοντας του πενήντα τριήρεις και χίλιους οπλίτες τον έστειλαν στην Πελοπόννησο. Αυτός ερήμωσε μεγάλο μέρος της Πελοποννήσου και περνώντας στη συνέχεια στην Ακαρνανία πήρε με το μέρος του όλες τις πόλεις, με εξαίρεση τις Οινιάδες. Κατά τη διάρκεια εκείνης της χρονιάς, οι Αθηναίοι ήλεγχαν μεγάλο αριθμό πόλεων και κατέκτησαν μεγάλη δόξα για ανδρεία και στρατηγική ικανότητα. 86. Όταν άρχοντας των Αθηνών ήταν ο Αρίστων1 0 3 1 3 , οι Ρωμαίοι κατέστησαν υπάτους τον Κόιντο Φάβιο Ουιβου- λανό και τον Λεύκιο Κορνήλιο Κουριτίνο. Επ' αυτών, οι Αθηναίοι και οι Πελοποννήσιοι έκαναν πενταετή εκεχειρία την οποία από πλευράς Αθηναίων συνήψε ο Κίμων ο Αθηναίος. Στη Σικελία, ξέσπασε πόλεμος ανάμεσα στους Ε- γεσταίους και τους Λιλυβαίτες για μια περιοχή κοντά στον Μάζαρο ποταμό' σε ισχυρή μάχη που έγινε, σκοτώθηκαν πολλοί και από τις δυο πλευρές, αλλά οι πόλεις δεν έπαψαν τον ανταγωνισμό τους. Μετά την πολιτογράφηση που είχε γίνει στις πόλεις και τον αναδασμό των γαιών, επειδή οι περισσότεροι είχαν πολιτογραφηθεί χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο και με τυχαίο τρόπο, οι πόλεις νοσούσαν και άρχι- 231
- 211.
- 212. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ σανπάλι πολιτικές έριδες και ταραχές. Το κακό επικράτησε περισσότερο στις Συρακούσες. Γιατί κάποιος ονόματι Τυνδαρίδης, άνθρωπος γεμάτος θράσος και αλόγιστη τόλμη, άρχισε πρώτα να συγκεντρώνει γύρω του πολλούς φτωχούς και να τους οργανώνει σε σώμα, κάνοντας τους προσωπικούς του σωματοφύλακες έτοιμους για την επιβολή τυραννικού πολιτεύματος. Μετά από αυτά όμως, όταν έγινε πια φανερό ότι ορεγόταν να γίνει δυνάστης, υποβλήθηκε σε δίκη και καταδικάστηκε σε θάνατο. Καθώς όμως οδηγούνταν στη φυλακή, εκείνοι που είχαν δεχτεί τις φροντίδες του συσπειρώθηκαν και πιάστηκαν στα χέρια μ' εκείνους που τον συνόδευαν. Στην πόλη επικράτησαν ταραχές. Οι πιο καλλιεργημένοι από τους πολίτες συσπειρώθηκαν και αρπάζοντας όλοι μαζί τους εξεγερμένους τους σκότωσαν μαζί με τον Τυνδαρίδη. Επειδή αυτό έγινε πολλές φορές και υπήρχαν άνθρωποι που επιθυμούσαν το τυραννικό πολίτευμα, ο δήμος οδηγήθηκε σε μίμηση των Αθηναίων και στη θέσπιση νόμου παραπλήσιου με εκείνον που είχαν θεσπίσει οι Αθηναίοι περί οστρακισμού. 87. Στους Αθηναίους, κάθε πολίτης έπρεπε να γράψει σε «όστρακο» το όνομα εκείνου που, κατά τη γνώμη του, ήταν περισσότερο ικανός να επιβάλει τυραννικό πολίτευμα στους πολίτες" στους Συρακούσιους ο έχων την παραπάνω δυνατότητα έπρεπε να γραφτεί σε φύλλο ελιάς. Μετά την καταμέτρηση των φύλλων, εκείνος που είχε λάβει τα περισσότερα έπρεπε να εξοριστεί για πέντε χρόνια. Με αυτό τον τρόπο πίστευαν ότι θα ταπείνωναν το φρόνημα των πιο ισχυρών ανδρών στις πατρίδες τους. Γενικά, δεν επέβαλαν τιμωρία σ' αυτούς που παρανομούσαν για κάποια δόλια πράξη, αλλά επέβαλαν την ταπείνωση στη δύναμη και την αυξανόμενη ισχύ αυτών των ανδρών. Οι Αθηναίοι, λοιπόν, είχαν ονομάσει αυτό το είδος των νομοθετικών διατάξεων 233
- 213.
- 214. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ «οστρακισμό»,από τον τρόπο που γινόταν, ενώ οι Συρακούσιοι «πεταλισμό»1 0 4 . Στους Αθηναίους αυτός ο νόμος διατηρήθηκε επί πολύ καιρό, ενώ στους Συρακούσιους καταλύθηκε σύντομα για τις εξής αιτίες. Εφόσον οι άντρες με τη μεγαλύτερη επιρροή εξορίζονταν, οι πιο αξιοσέβαστοι πολίτες και εκείνοι που μπορούσαν λόγω της προσωπικής τους αρετής να αναμορφώσουν πολλά από τα κοινά, απείχαν από τα δημόσια πράγματα, περνούσαν τη ζωή τους ιδιωτεύοντας φοβούμενοι τον νόμο και φροντίζοντας την προσωπική τους περιουσία έκλιναν προς την απόλαυση και την πολυτέλεια, ενώ αντίθετα οι πιο δόλιοι από τους πολίτες και αυτοί που διακρίνονταν για το θράσος τους φρόντιζαν για τα δημόσια πράγματα και προέτρεπαν τα πλήθη προς ταραχές και εξεγέρσεις. Έτσι, επειδή γίνονταν πάλι εμφύλιες έριδες και οι μάζες εκτρέπονταν σε φιλονικίες, η πόλη άρχισε και πάλι να πέφτει σε συνεχείς και μεγάλες ταραχές, γιατί πλεόναζαν οι δημαγωγοί και οι συκοφάντες, οι νεότεροι ασκούνταν στη δεινότητα του λόγου και, γενικά, το πλήθος αντάλλαζε τον παλιό και χρηστό τρόπο ζωής με τις φαύλες ασχολίες" ως προς τις περιουσίες πρόκοβαν, λόγω της ειρήνης, αλλά σε σχέση με την ομόνοια και τη δίκαιη συμπεριφορά υπήρχε ελάχιστη φροντίδα. Σαν αποτέλεσμα, οι Συρακούσιοι άλλαξαν γνώμη και κατέλυσαν τον νόμο περί πεταλισμού, αφού τον χρησιμοποίησαν για λίγο χρόνο. Έτσι λοιπόν είχαν τα πράγματα στη Σικελία. 88. Όταν άρχοντας στην Αθήνα ήταν ο Λυσικράτης1 0 4", στη Ρώμη εξελέγησαν ύπατοι ο Γάιος Ναύτιος Ρούτιλος και ο Λεύκιος Μινούκιος Καρουτιανός. Επί των ημερών τους, ο στρατηγός των Αθηναίων Περικλής, έκανε απόβαση στην Πελοπόννησο και ερήμωσε τη χώρα των Σικυωνίων. Όταν οι Σικυώνιοι βγήκαν με τη σειρά τους πανδη- 235
- 215.
- 216. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ μείεναντίον του και έγινε μάχη, ο Περικλής νίκησε και, αφού σκότωσε πολλούς κατά τη φυγή τους, τους έκλεισε στην πόλη τους και τους πολιόρκησε. Κάνοντας επιθέσεις στα τείχη και μη μπορώντας να καταλάβει την πόλη, όταν, επιπλέον, οι Λακεδαιμόνιοι έστειλαν βοήθεια στους πολιορκημένους, πήρε τον στρατό του και έφυγε από τη Σικυώνα. Μετά, έπλευσε στην Ακαρνανία και, αφού διέτρεξε την περιοχή των Οινιαδών και συγκέντρωσε πλήθος λαφύρων, απέπλευσε από την Ακαρνανία. Στη συνέχεια, ήρθε στη Χερόννησο1 0 5 και μοίρασε τη γη σε χίλιους πολίτες. Ενώ συνέβαιναν αυτά, ο Τολμίδης, ο άλλος στρατηγός, περνώντας στην Εύβοια ...1 0 6 τη γη των Ναξίων μοίρασε σε άλλους χίλιους πολίτες. Στη Σικελία τώρα, επειδή οι Τυρρηνοί λυμαίνονταν τη θάλασσα, οι Συρακούσιοι εξέλεξαν ναύαρχο τον Φάυλο και τον έστειλαν στην Τυρρηνία. Εκείνος απέπλευσε και στην αρχή πόρθησε το νησί που ονομάζεται Αιθάλεια1 0 7 , αλλά αφού δέχτηκε κρυφά χρήματα από τους Τυρρηνούς, απέπλευσε για τη Σικελία χωρίς να διαπράξει κάτι αξιόλογο. Οι Συρακούσιοι, αφού τον καταδίκασαν ως προδότη και-τον εξόρισαν, τοποθέτησαν άλλο στρατηγό, τον Απελλή, τον οποίο έστειλαν εναντίον των Τυρρηνών με εξήντα τριήρεις. Αυτός, μετά από επιδρομές στην παραθαλάσσια Τυρρηνία, πέρασε στην Κύρνο1 0 8 που εκείνη την εποχή κατεχόταν από τους Τυρρηνούς. Αφού αφάνισε το μεγαλύτερο μέρος του νησιού και υπέταξε την Αιθάλεια, επανήλθε στις Συρακούσες φέρνοντας πλήθος αιχμαλώτων και ουκ ολίγα λάφυρα. Μετά από αυτά, ο Δουκέτιος, ο αρχηγός των Σικελών, συγκέντρωσε όλες τις ομοεθνείς πόλεις, πλην της 'Τβλας, σε μια και κοινή συμπολιτεία. Καθώς ήταν δραστήριος άνθρωπος και επιθυμούσε να κάνει καινούρια πράγματα, αφού συγκέντρωσε από το Κοινό των Σικελών αξιόλογη δύναμη, μετέφερε τις Μένες, που ήταν η πατρίδα του, στην πεδιάδα, 237
- 217.
- 218. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ καικοντά στο τέμενος των ονομαζόμενων Π άλικων1 0 9 έχτισε πόλη αξιόλογη την οποία ονόμασε Παλική από τους θεούς που προαναφέραμε. 89. Μια που κάναμε μνεία τούτων των θεών, δεν πρέπει να παραλείψουμε να μιλήσουμε για την παλαιότητα αλλά και την απίστευτη φύση του ιερού και, γενικά, την ιδιαιτερότητα των ονομαζόμενων κρατήρων1 1 0 . Ο μύθος λέει πως τούτο το τέμενος ξεπερνάει τα άλλα σε αρχαιότητα και ιερότητα, καθώς παραδίδονται πολλά παράδοξα που συμβαίνουν σ' αυτό. Πρώτα πρώτα, υπάρχουν κρατήρες που δεν είναι καθόλου μεγάλοι σε μέγεθος, αλλά εκτινάσσουν εξαίσιες πηγές από αμύθητα βάθη, και η φύση τους είναι παραπλήσια με εκείνη των λεβήτων που θερμαίνονται υπερβολικά από ισχυρή φωτιά και εκτινάσσουν καυτό νερό. Το νερό λοιπόν που εκτινάσσεται δίνει την εντύπωση ότι είναι καυτό, ωστόσο αυτό δεν είναι απολύτως γνωστό, επειδή κανείς δεν τολμάει να το αγγίξει" η εκτίναξη των νερών προκαλεί τόσο μεγάλο δέος, ώστε θεωρείται πως το φαινόμενο οφείλεται σε κάποια θεϊκή δύναμη. Γιατί το νερό έχει έντονη οσμή θειαφιού, ενώ από το χάσμα βγαίνει δυνατή και τρομερή βοή. Πιο παράδοξο ακόμα είναι ότι το νερό ούτε ξεχειλίζει ούτε μειώνεται, αλλά έχει τέτοια κίνηση και ένταση στη ροή του που το σηκώνει σε θαυμαστό ύψος. Καθώς στο τέμενος υπάρχει τόσο θείο μεγαλείο, εκεί δίνονται οι πιο σημαντικοί όρκοι, κι εκείνους που επιορκούν γρήγορα τους περιμένει η τιμωρία της θεϊκής δύναμης, γιατί μερικοί φεύγουν από το τέμενος έχοντας στερηθεί την όραση τους. Επειδή ο φόβος για τις θεότητες είναι μεγάλος, εκείνοι που εγείρουν αξιώσεις, οταν καταβάλλονται από κάποιον που κατέχει ανώτερη θέση, εκδικάζουν τις αξιώσεις τους βάσει της προκαταρκτικής εξέτασης των μαρτύρων που στηρίζεται σε όρκους που λαμ- 239
- 219.
- 220. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ βάνονταιστο όνομα αυτών των θεοτήτων. Εδώ και κάμποσα χρόνια, τούτο το τέμενος τηρείται ως άσυλο και παρέχει μεγάλη βοήθεια σε άτυχους δούλους που έχουν πέσει σε σκληρούς αφέντες, γιατί οι αφέντες δεν έχουν το δικαίωμα να απομακρύνουν βίαια εκείνους που έχουν καταφύγει σ' αυτό, και οι δούλοι παραμένουν εκεί προφυλαγμένοι από κινδύνους, μέχρι οι αφέντες τους, αφού τους πείσουν ότι θα συμπεριφερθούν με ανθρωπιά και δώσουν ένορκες εγγυήσεις ότι θα τηρήσουν τα συμφωνημένα, τους πάρουν. Δεν αναφέρεται μάλιστα κανείς από αυτούς που έδωσαν τέτοια εγγύηση στους δούλους, που να την παρέβη, τόσο αξιόπιστους κάνει απέναντι στους δούλους τους όσους ορκίστηκαν ο φόβος των θεοτήτων. Το τέμενος βρίσκεται σε πεδιάδα ταιριαστή για θεούς και είναι κατάλληλα στολισμένο με στοές και άλλα οικήματα. Ας μας αρκέσουν όμως τα όσα είπαμε σχετικά με αυτά και ας επιστρέψουμε στη συνέχεια της προηγούμενης αφήγησης μας. 90. Ο Δουκέτιος λοιπόν, αφού ίδρυσε την Γίαλική και την περιέβαλε με ισχυρό τείχος, μοίρασε σε κλήρους τη γύρω περιοχή. Η πόλη αυτή, λόγω της γονιμότητας του εδάφους και του πλήθους των κατοίκων, αναπτύχθηκε γρήγορα. Δεν ευημέρησε όμως για μεγάλο διάστημα, αλλά ισοπεδώθηκε και παρέμεινε ακατοίκητη μέχρι τα χρόνια μας, αλλά σχετικά με αυτά θα γράψουμε λεπτομερώς στην αντίστοιχη χρονική περίοδο1 1 1. Έτσι λοιπόν είχαν τα πράγματα στη Σικελία. Στην Ιταλία τώρα, πενήντα οκτώ χρόνια μετά την εκ θεμελίων καταστροφή της Συβάρεως από τους Κροτωνιάτες, ένας Θεσσαλός1 1 2 , αφού συγκέντρωσε τους Συβαρίτες που είχαν απομείνει, ίδρυσε από την αρχή τη Σύβαρη, που κείται ανάμεσα σε δυο ποταμούς, τον Συβάρη και τον Κράθη. Επειδή η γη που κατείχαν ήταν εύφορη, μεγάλωσαν γρή- 241
- 221.
- 222. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ γορατις περιουσίες τους. Κατείχαν όμως την πόλη για λίγα μόνο χρόνια και μετά εκδιώχθηκαν πάλι από τη Συβαρη' σχετικά με αυτά θα επιχειρήσουμε να δώσουμε λεπτομερή περιγραφή στο επόμενο βιβλίο1 1 3. [Το Ιο έτος της 82ης Ολυμπιάδας, το 452 π.Χ. λείπει.] 91. Όταν άρχοντας των Αθηνών ήταν ο Αντίδοτος1 1 3 α , οι Ρωμαίοι κατέστησαν υπάτους τον Λεύκιο Ποστούμιο και τον Μάρκο Οράτιο. Επ' αυτών, ο Δουκέτιος, που είχε την ηγεμονία των Σικελών, κατέλαβε την Αίτνα, αφού δολοφόνησε τον αρχηγό της, και στη συνέχεια βάδισε με στρατό στη χώρα των Ακραγαντίνων και πολιόρκησε το Μότυο που είχε φρουρά Ακραγαντίνων. Όταν οι Ακραγαντίνοι και οι Συρακούσιοι έσπευσαν σε βοήθεια, συνήψε μάχη μαζί τους και, αφού αναδείχτηκε καλύτερος, τους εξεδίωξε και τους δυο από τα στρατόπεδα τους. Επειδή όμως ερχόταν ο χειμώνας, χωρίστηκαν και επέστρεψαν στις πατρίδες τους. Οι Συρακούσιοι όμως, τον στρατηγό Βόλκωνα που ήταν ο υπεύθυνος της ήττας και τον οποίο θεώρησαν ότι είχε συνεργαστεί κρυφά με τον Δουκέτιο, τον καταδίκασαν ως προδότη και τον εκτέλεσαν. Με την αρχή του καλοκαιριού, όρισαν αλλο στρατηγό τον οποίο, αφού του έδωσαν αξιόλογο στρατό, πρόσταξαν να πολεμήσει μέχρι τέλους τον Δουκέτιο. Αυτός, βαδίζοντας με τον στρατό του, βρήκε τον Δουκέτιο στρατοπεδευμένο κοντά στις Νομές. Ακολούθησε μεγάλη μάχη εκ παρατάξεως και, ενώ πολλοί έπεφταν και από τις δυο πλευρές, με μεγάλο κόπο οι Συρακούσιοι κατάφεραν να κατατροπώσουν τους Σικελούς και να σκοτώσουν πολλούς κατά τη φυγή τους. Από αυτούς που ξέφυγαν, οι περισσότεροι σώθηκαν στα φρούρια των Σικελών, ενώ μερικοί επέλεξαν να μοιραστούν τις ελπίδες του Δουκέτιου. Ενώ συνέβαιναν αυτά, οι Ακραγαντίνοι εξανάγκασαν σε παράδοση το φρούριο του Μότυου που το κατεί- 243
- 223.
- 224. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ χανοι Σικελοί που ήταν με τον Δουκέτιο, και παίρνοντας τον στρατό τον οδήγησαν στους Συρακούσιους, που είχαν ήδη νικήσει, και στρατοπέδευσαν μαζί. Ο Δουκέτιος, που είχε συντριβεί ολοκληρωτικά από την ήττα, καθώς άλλοι από τους στρατιώτες του τον εγκατέλειπαν κι άλλοι συνωμοτούσαν εναντίον του, περιήλθε σε έσχατη απόγνωση. 92. Τέλος, βλέποντας τους φίλους που είχαν απομείνει έτοιμους να τον βάλουν στο χέρι, τους πρόλαβε και ξεφεύγοντας νύχτα έφτασε έφιππος στις Συρακούσες. Ενώ ήταν ακόμη νύχτα, μπήκε στην αγορά των Συρακούσιων και αφού κάθισε στους βωμούς έγινε ικέτης της πόλης, παραδίδοντας τόσο τον εαυτό του όσο και τη χώρα της οποίας ήταν κυρίαρχος, στους Συρακούσιους. Όταν το πλήθος άρχισε να συρρέει στην αγορά λόγω του απροσδόκητου γεγονότος, οι άρχοντες συγκάλεσαν συνέλευση και έθεσαν προς απόφαση το τι έπρεπε να κάνουν σε σχέση με τον Δουκέτιο. Μερικοί λοιπόν από αυτούς που συνήθιζαν να δημηγορούν συμβούλευαν να τον τιμωρήσουν ως εχθρό και να του επιβάλουν την κατάλληλη τιμωρία για τα σφάλματα του. Οι πιο καλλιεργημένοι όμως από τους πρεσβύτερους δήλωσαν ότι έπρεπε να χαρίσουν τη ζωή στον ικέτη και να σεβαστούν την τύχη και τη θεία δίκη, γιατί δεν έπρεπε να εξετάσουν τι άξιζε να πάθει ο Δουκέτιος αλλά τι πρέπει να πράξουν οι Συρακούσιοι. Διότι δεν είναι σ ω στό να σκοτώσουν κάποιον που τον εγκατέλειψε η τύχη του, ενώ το να διαφυλάξουν την ευσέβεια προς τους θεούς και τη ζωή του ικέτη είναι αντάξιο της μεγαλοψυχίας του δήμου. Με μια φωνή, λες, ο δήμος άρχισε να βοά απ' όλες τις μεριές να χαριστεί η ζωή του ικέτη. Οι Συρακούσιοι, λοιπόν, απάλλαξαν από την τιμωρία τον Δουκέτιο, τον έστειλαν στην Κόρινθο και, προστάζοντας τον να περάσει εκεί τη ζωή του, έστειλαν μαζί του τα κατάλληλα μέσα για 245
- 225.
- 226. ΒΙΒΛΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΗ τησυντήρηση του. — Αφού βρισκόμαστε τώρα στη χρονιά που προηγήθηκε της εκστρατείας των Αθηναίων εναντίον της Κύπρου υπό την αρχηγία του Κίμωνα, τελειώνουμε εδώ τούτο το βιβλίο σύμφωνα με τη δήλωση που κάναμε στην αρχή τ ο υ " 4 . 247
- 227. 1. Δηλαδή, τοβιβλίο καλύπτει τα έτη 480—451 π.Χ. 2. Από την Ασία στην Ευρώπη μέσω του βόρειου Αιγαίου. 2α. Η πιο σημαντική από τις πόλεις της Αιολίδας στη Μ. Ασία. 3. Η προσφορά «γης και ύδατος» ήταν ένδειξη υποτέλειας ή μη αντίστασης. 4. Ο Περσικός στόλος είχε καταστραφεί το 492 π.Χ. έξω από το ακρωτήριο του Αθω. 5. Το όνομα Ευαίνετος παραδίδει ο Ηρόδοτος (Ζ 173)' τα χειρόγραφα παραδίδουν Συνετός. 6. Οι κάτοικοι της Μαλίας στη Φθιώτιδα κι όχι της νήσου Μήλος. 7. Αρχαιοελληνικά φύλα που κατοικούσαν στη Θεσσαλία και στη Στερεά Ελλάδα. 8. Δηλαδή όλες οι πόλεις που μετείχαν της συμμαχίας. 9. Μολονότι η ύπαρξη αυτής της διώρυγας έχει αμφισβητηθεί τόσο κατά την αρχαιότητα όσο και κατά τη σύγχρονη εποχή, την επιβεβαιώνει ο Θουκυδίδης, ενώ κάποια ίχνη της φαίνονται ακόμη. 10. Ο Δορίσκος ήταν παραθαλάσσια πεδιάδα και ομώνυμη πόλη με ισχυρότατο φρούριο, δυτικά του ποταμού 'Εβρου, στη χώρα των Κικόνων. Το φρούριο είχε χτίσει ο Δαρείος 251
- 228. ΣΧΟΛΙΑ το 512π.Χ. Αργότερα, ο Τραϊανός έκτισε εκεί την Τραϊα- νούπολη. Σήμερα αποτελεί κοινότητα του νομού Έβρου. 11. Στην είσοδο της Μαύρης Θάλασσας, γνωστές αλλιώς ως «Συμπληγάδες Πέτρες». Το Τριόπιο είναι ακρωτήριο της Καρίας και το Σούνιο της Αττικής. Τα νησιά που περικλείονται από αυτά τα τρία είναι τα νησιά του Αιγαίου. 12. Οι «τριηκόντοροι» ήταν πλοία με τριάντα κωπηλάτες, δεκαπέντε από κάθε πλευρά, σε μονή σειρά. Η «τριήρης», με τις τρεις σειρές κωπηλάτες στην καθε πλευρά, ηταν τοτε ακόμη σχετικά νέος τύπος πλοίου. 13. Υπόλοιπα του κρηπιδώματος του αρχαίου λιμένα της Ακάνθου υπάρχουν ακόμη στη λιμάνι της σύγχρονης Ιερισσού στον ν. Χαλκιδικής. 14. Η εκδοχή του Ηρόδοτου (Ζ 223) είναι διαφορετική, καθώς παραδίδει ότι οι Πέρσες επιτέθηκαν πρώτοι. 15. Αναφέρεται στην νίκη των Θηβαίων επί των «Επτά» που τους κόστισε ακριβά, η οποία περιγράφεται στο βιβλίο Δ' 65. 16. Ο Ηρόδοτος (Η 4) λέει ότι οι κάτοικοι της Εύβοιας ζήτησαν από τον στόλο να παραμείνει στο Αρτεμίσιο, μέχρι να μπορέσουν να πάρουν τις οικογένειες και τα πράγματα τους από το νησι. 17. Ο ναός της Προναίας Αθηνάς βρισκόταν ακριβώς έξω από το ιερό του Απόλλωνα (Παυσανίας, I 8 6). 18. Ο Ηρόδοτος (Ζ 168) λέει το ίδιο πράγμα για τους Κερκυραίους αλλά με μεγαλύτερη καυστικότητα. Αργότερα ισχυρίστηκαν ότι τα μελτέμια τους εμπόδισαν να περάσουν τον Κάβο Μαλιά. 19. Το τέμενος της Αθηνάς ήταν ολόκληρη η Ακρόπολη. 20. Το Ηράκλειο ήταν ιερό του Ηρακλή στο σημείο της ξηράς όπου μόνο ένα στενό πέρασμα χώριζε το νησί από την Αττική (Πλούταρχος, Θεμιστοκλής, 13 1). 21. Στον Ελλήσποντο- βλ. παραπάνω 3 6. 252
- 229. ΣΧΟΛΙΑ 22. Στο28 4 μας λέει ότι το μέγεθος του στρατού ήταν «περισσότερες από διακόσιες χιλιάδες)), ενώ στο 30 1 ότι ήταν «περίπου πεντακόσιες χιλιάδες». 23. Παλέρμο. 24. Αν και ο Διόδωρος λέει πιο κάτω ότι ο Αμίλκας σκοτώθηκε στη μάχη, ο Ηρόδοτος (Ζ 179) λέει ότι ρίχτηκε στη φωτιά ενώ έκανε σπονδές και πρόσφερε ολοκαυτώματα για να φέρει τη νίκη. Αν αυτός ο αυτοπυρπολισμός είναι αυθεντικός, ο θεός στον οποίο θυσίαζε ήταν πιθανότατα ο Φοινικικός Μελκάρθ, ο Βιβλικός Μολώχ. 25. Του Γέλωνα και των δυο αδελφών του, Ιέρωνα και Θρασύβουλου. Ο Διόδωρος, ως Σικελός, δεν αφήνει να του ξεφύγει η ευκαιρία να μεγεθύνει τα κατορθώματα των συμπατριωτών του. 26. Ο Ηρόδοτος (Ζ 166) λέει ότι η μάχη της Ιμέρας έλαβε χώρα την ίδια μέρα με τη μάχη της Σαλαμίνας. 27. Η «λίτρα» ή «λίβρα» ήταν μέτρο βάρους που χρησιμοποιούσαν στον αρχαίο ρωμαϊκό κόσμο. Αρχικά διαιρούνταν σε 10 και αργότερα σε 12 ουγγιές και κάθε ουγγιά σε 24 «σκρουπουλα» ή «σκρίπτουλα». Η ρωμαϊκή λίβρα αντιστι- χούσε σε βάρος 320 περίπου γραμμαρίων, ενώ η Σικελική σε βάρος 327,45 γραμμαρίων. 28. Αυτή η επευφημία αναγνώριζε τη διακυβέρνηση του ως συνταγματική και όχι ως «τυραννική». 29. Οι δυο κύριες θεότητες της Σικελίας" βλ. Βιβλίο Ε 2. 30. Τα Σχόλια στον Πυθιόνι,κο (Α 1 152) του Πινδάρου, δίνουν το επίγραμμα που αποδίδεται στον Σιμωνίδη. φαμι Γέλων', Ιέρωνα, Πολύζαλον, Θρασΰβουλον, παϊδας Δεινομένεος, τούς τρίποδας θε'μεναι εξ εκατόν λιτράν και πεντήκοντα ταλάντων Δαμαρετίον χρυσού, τάς δεκάτας δεκάταν βάρβαρα νικάσαντας έθνη' πολλάν δέ παρασχεΐν σνμμαχον Έλλασιν χειρ' ες έλενθερίαν. 253
- 230. ΣΧΟΛΙΑ « Λέ ω πως ο Γέλων, ο Ιέρων, ο Πολύζηλος και ο Θρασύβουλος, γιοι του Δεινομενέος, αφιέρωσαν αυτούς τους τρίποδες από πενήντα τάλαντα και εκατό λίτρες Δαμαρέτιου χρυσού, που ήταν η δεκάτη της δεκάτης των λαφύρων τους από τη νίκη τους πάνω στα βαρβαρικά έθνη, όταν έδωσαν ισχυρό στρατό να πολεμήσει στο πλευρό των Ελλήνων για ελευθερία». 30α. Το 479 π.Χ. 31. Αυτή η Ημέρα της Ελευθερίας εορταζόταν κάθε τέσσερα χρόνια στις Πλαταιές, πιθανώς στις 27 Αυγούστου. 32. Ο Λυκούργος, στο Κατά Λεωκράτονς 81, δίνει τον ίδιο όρκο με κάποιες μικρές παραλλαγές, προσθέτοντας σ' αυτό το σημείο: «και θα εισπράξω μια δεκάτη από όλους όσοι επέλεξαν την πλευρά του βαρβάρου». 33. Ήταν επομένως και αντιβασιλέας. 34. Το αριστείο δεν το πήρε η Σπάρτη ούτε ο Παυσανίας. Ο Αριστείδης συμβούλεψε τους δικούς του να αφήσουν το θέμα στη δικαιοδοσία του συμβουλίου. Τελικά, το αριστείο δόθηκε στις Πλαταιές- πρβλ. Πλούταρχος, Αριστείδης 20 1-3. 35. Τον ίδιο τον χρυσό τρίποδα τον πήραν οι Φωκείς κατά τον Ιερό Πόλεμο. Τον μπρούντζινο κίονα όμως, που είχε ύψος περίπου έξι μέτρα και αποτελούνταν από τρία πλεγμένα φίδια, τον πήρε ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος και υπάρχει ακόμη στο παλιό Ιπποδρόμιο στην Κωνσταντινούπολη. Φέρει τα ονόματα τριάντα μιας Ελληνικών πόλεων που έλαβαν μέρος στους Περσικούς πολέμους και οι πρώτες λέξεις της επιγραφής καθώς και η δήλωση του Θουκυδίδη (Α 132) δείχνουν ότι ήταν μνημείο για όλο τον πόλεμο και όχι μόνο για τη μάχη των Πλαταιών, όπως αφήνει να εννοηθεί ο Διόδωρος και όπως λέει καθαρά ο γεωγράφος Παυσανίας (Ε 23 1· I 13 9). 254
- 231. ΣΧΟΛΙΑ 36. Αυτήη επιγραφή απαντάται μόνο στο Διόδωρο και αποδίδεται με επιφύλαξη στον Σιμωνίδη. 37. Και τα δύο επιγράμματα αποδίδονται στον Σιμωνίδη. 38. Ο πατέρας του Περικλή. 39. Η διευκρίνιση έν Πλαταιαΐς θεωρείται οβελιστέα, καθόσον στην αρχή της παραγράφου δηλώνεται ότι η ναυμαχία της Μυκάλης έγινε την ίδια μέρα με τη μάχη στις Πλαταιές. 40. Ο Έφορος, που απ' όπου αντλεί εδώ ο Διόδωρος, ήταν Ίωνας και ως εκ τούτου υπερτονίζει τον ρόλο που έπαιξαν οι Σάμιοι και οι Μιλήσιοι στη νίκη. 41. Τους κρατούσαν οι Πέρσες ως εγγύηση της τήρησης των όρκων πίστης των ελληνικών πόλεων στους Πέρσες. 42. Τους Έλληνες που κατοικούσαν στα νησιά του Αιγαίου. 43. Σπουδαία πολη κατα την αρχαιότητα και ομώνυμη χερσόνησος της Θράκης, στο στενώτερο σημείο του Ελλήσποντου, απέναντι από την Άβυδο. Το 479 π.Χ. την πολιόρ- ξησε και το επόμενο έτος την κατέκτησε ο Ξάνθιππος. Έκτοτε παρέμεινε σύμμαχος και φόρου υποτελής στους Αθηναίους. 44. Το 480 π.Χ. 44α. Το 478 π.Χ. 45. Τύραννος των Συρακουσών, 317-289 π.Χ. Ο Διόδωρος (Βιβλία ΙΘ', ΚΑ', ΚΒ') είναι η κύρια πηγή για τον βίο και την πολιτεία του. / 46. 485-478 και 478-467 π.Χ. αντίστοιχα. 47. Στην αναζήτηση τους για δομικά υλικά. 48. Στη Σπάρτη· προφανώς από τους εφόρους. 48α. Το 477 π.Χ. 49. Δηλαδή σύμμαχοι της Σπάρτης που συμμετείχαν στην επιχείρηση. 50. Χωρίς αμφιβολία οι επαφές που εδραίωσε ο Αριστεί- 255
- 232. ΣΧΟΛΙΑ δης εκείνητην εποχή και η εμπιστοσύνη που ενέπνεε έκανε τους Αθηναίους να του εμπιστευτούν το λεπτό έργο του προσδιορισμού της συμβολής της κάθε πόλης στη Συμπολιτεία. 51. Το ιερό της Χαλκιοίκου Αθηνάς ήταν χτισμένο στην κορυφή του ψηλότερου λόφου της πόλης. Εσωτερικά οι τοίχοι του ήταν καλυμμένοι με χάλκινα ελάσματα που έφεραν πλήθος γλυπτών μυθολογικών παραστάσεων. 52. Ο Θουκυδίδης (Α 134) λέει ότι τον απομάκρυναν από τον ναό λίγο πριν πεθάνει για να μη μιανθεί το ιερό. 53. Δηλαδή, τον ναό του Απόλλωνα στη Δήλο. 54. Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη (Α 96) και τον Πλούταρχο ( Αριστείδης 24 3), όπως ορίστηκε αρχικά ο φόρος έφτανε τα τετρακόσια εξήντα τάλαντα τον χρόνο. 54α. Το 476 π.Χ. 55. Το παλαιότερο όνομα της Μεσσήνης στη Σικελία. 56. Τους κατοίκους της πόλης Νάξου, που βρισκόταν στην ακτή βόρεια των Συρακουσών. 57. Το 408 π.Χ. 57α. Το 475 π.Χ. 58. Η Γερουσία της Σπάρτης αριθμούσε τριάντα μέλη. 59. Δηλαδή στην ξηρά και στη θάλασσα. 59α. Το 474 π.Χ. 59β. Το 473 π.Χ. 59γ. Το 472 π.Χ. 60. Στους Μεγαρείς της Ελλάδας σε αντίθεση με τους Τβλαίους Μεγαρείς στη Σικελία. 61. Η κατά παράδοση χρονολογία αυτής της μάχης είναι το 477 π.Χ. 62. Πρόκειται για τον πιο γνωστό θρύλο της πρώιμης ρωμαϊκής ιστορίας, Ο Διόδωρος δίνει τη λογική εξήγηση ότι ήταν μια μάχη ανάμεσα στους Ρωμαίους και τους Ε- τρούσκους για τον έλεγχο της δεξιάς όχθης του Τίβερη, 256
- 233. ΣΧΟΛΙΑ όπου έπεσανπολλοί Φάβιοι. Κατά κάποιο τρόπο όμως οι γενιές των Φαβίων τροποποίησαν την ιστορία, ώστε κατά τη μεταγενέστερη παράδοση μόνο οι Φάβιοι δίνουν τη μάχη της Ρώμης για τα «προγεφυρώματα» στον Τίβερη. 62α. Το 471 π.Χ. 63. Τον οστρακισμό εισηγήθηκε στην Αθήνα ο Κλεισθένης και ψηφίστηκε το 507 π.Χ., για πρώτη φορά εφαρμόστηκε είκοσι χρόνια αργότερα, το 488 π.Χ., μετά την απομάκρυνση του τυράννου Ιππάρχου. Σύμφωνα μ' αυτόν, ο πολίτης που θα συγκέντρωνε 6.000 όστρακα (θραύσματα αγγείων τα οποία ανέκαθεν χρησιμοποιούνταν για τη χάραξη πρόχειρων σημειώσεων, ενώ μετά την εφαρμογή του νόμου του οστρακισμού, και για τη χάραξη του ονόματος του ο- στρακιστέου πολίτη) έπαιρνε προθεσμία 10 ημερών για να τακτοποιήσει τις υποθέσεις του και στη συνέχεια απομακρυνόταν για 10, στην αρχή, και για 5, αργότερα, χρόνια. Ο πολίτης διατηρούσε το δικαίωμα να καρπούται τα εισοδήματα από την περιουσία του και παρέμενε υπό την προστασία των νόμων της πατρίδας του. Επρόκειτο, δηλαδή, για ποινή, ελαφρότερη από την «φυγή» (εξορία). 64. Ο οστρακισμός του Θεμιστοκλή έλαβε χώρα κατά την περίοδο 472-470 π.Χ. και αυτή η επίθεση που δέχτηκε απο τους Σπαρτιάτες έγινε περίπου ένα χρόνο αργότερα. Ο Θουκυδίδης (Α 135) λέει ότι επρόκειτο να κληθεί στην Αθήνα για να δικαστεί, αλλά δεν είναι σαφές αν θα δικαζόταν ενώπιον της εκκλησίας του δήμου ή του Αρείου Πάγου. Οι σύγχρονοι συγγραφείς απορρίπτουν γενικά την αναφορά του Διόδωρου ότι η δίκη του θα γινόταν ενώπιον του Κοινού Συνεδρίου των Ελλήνων. Δεν είναι απίθανο ωστόσο να έγινε αυτή η πρόταση αρχικά από τους Σπαρτιάτες, αλλά να μην επέμειναν, όταν οι Αθηναίοι προσφέρθηκαν να τον ανακαλέσουν στην Αθήνα για να δικαστεί. 65. Βλ. 27 2. 257
- 234. ΣΧΟΛΙΑ 66. Δενυπάρχει κάποια τέτοια αναφορά προηγουμένως. 67. Οι Λυγκηστές ήταν λαός της ΒΔ Μακεδονίας που αρχικά αποτελούσε αυτόνομο βασίλειο, από βασιλείς που καυχιώνταν ότι κατάγονται από τους Βακχιάδες της Κορίνθου. Με τους βασιλιάδες της Μακεδονίας βρίσκονταν πότε σε καλές και πότε σε κακές σχέσεις, μέχρις ότου τους υπέταξε ο Φίλιππος Β' και προσάρτησε τη χώρα τους στο μακεδόνικο κράτος. 68. Ο Πλούταρχος (Θεμιστοκλής, 26) τον αποκαλεί Νι- κογενη. Ο άνθρωπος που φιλοξένησε τον στρατό του Ξέρξη ονομάζεται Πύθιος από τον Ηρόδοτο (Ζ 27). Ο Θουκυδίδης δεν τον αναφέρει. 69. Του Δαρείου του Μεγάλου. 70. Αυτός ο γάμος του Θεμιστοκλή με ευγενή Περσίδα αναφέρεται μόνο από τον Διόδωρο. 71. Το αίμα του ταύρου θεωρούνταν ισχυρό δηλητήριο από τους αρχαίους, ωστόσο οι σχετικές έρευνες κατά τους νεωτέρους χρόνους απέδειξαν το αντίθετο. 72. Οι Αθηναίοι είχαν καταφύγει στη Σαλαμίνα μετά το πέρασμα των Περσών από τις Θερμοπύλες· βλ. 12 3. 72α. Το 470 π.Χ. 73. Περιγράφοντας τις επιτυχίες του Κίμωνα, ο Διόδωρος έχει συμπυκνώσει τα γεγονότα δέκα ετών σε ένα. Η Η ιών κατελήφθη το 476 π.Χ. και η μάχη του Ευρυμέδοντα έλαβε χώρα το 467 ή το 468 π.Χ. 74. Η Σκύρος ήταν αθηναϊκή κληρουχία που διέφερε από την αποικία κατά το ότι οι κληρούχοι δεν έχαναν την αθηναϊκή τους υπηκοότητα και δεν κατοικούσαν απαραίτητα στους κλήρους τους. 75. Πρέπει ίσως να υποθέσουμε ότι τα Ελληνικά ήταν η δεύτερη γλώσσα τους και επομένως δεν ήταν Ελληνικές ή τουλάχιστον ότι ο πληθυσμός τους ήταν μεικτός. 76. Στην Πισιδία. 258
- 235. ΣΧΟΛΙΑ 77. Τοεπίγραμμα αποδίδεται, στον Σιμωνίδη. 78. Το να κάνει κάποιος κάτι και με τα δυο του χέρια σήμαινε ότι το έκανε με ζήλο και τέλεια" υπάρχει όμως και δεύτερη έννοια, ότι τα δυο «χέρια» ήταν ο στρατός και το ναυτικό. 79. Η χρονολογία του σεισμού είναι 464 π.Χ., ενώ το έτος τα γεγονότα του οποίου παραθέτει ο Διόδωρος είναι το 469 π.Χ. 79α. Το 468 π.Χ. 80. Το γνωστό Ηραίο που κείται περίπου στο μέσον της απόστασης μεταξύ Μυκηνών και Αργούς, στα βουνά νοτίως των Μυκηνών. Αργότερα περιείχε ένα φημισμένο χρυσελεφάντινο άγαλμα της Ήρας, έργο του Πολύκλειτου. 81. Τούτοι οι αγώνες γίνονταν αρχικά υπό την εποπτεία της πόλης Κλεωναί. Το ζήτημα λοιπόν της εποπτείας τους πρέπει να τέθηκε εκείνη την εποχή, δεδομένου ότι το Άργος είχε αναλάβει την εποπτεία μόλις το 460 π.Χ. 81α. Το 467 π.Χ. 81β. Το 466 π.Χ. 82. Βλ. παραπάνω 21. 83. Ο Δεινομένης είχε τέσσερις γιους, τον Γέλωνα, τον Ιέρωνα, τον Πολύζηλο και τον Θρασύβουλο. 84. Η Αχραδινή ήταν το ύψωμα βόρεια της πόλης και το νησί είναι η Ορτυγία, στην οποία βρίσκονταν τα ανάκτορα και τα δημόσια κτίρια. 85. Το τμήμα που συνδεόταν με την Αχραδινή στα δυτικά. 86. Τους Επιζεφύριους Λοκρούς, στο κάτω άκρο της Ιταλίας. 87. Το 406 π.Χ. Βλ. Βιβλίο ΙΓ' 95. 88. Δήμαρχοι, όπως ονομάζονταν από τους Έλληνες συγγραφείς, ήταν οι προστάτες του πλήθους στη Ρώμη (tribuni plebis). Σύμφωνα με την παράδοση, δήμαρχοι κατεστάθη- 259
- 236. ΣΧΟΛΙΑ σαν γιαπρώτη φορά το 494 π.Χ. Αρχικά ήταν δύο, αλλά το 449 π.Χ. (σύμφωνα με τον Κικέρωνα) αυξήθηκαν σε δέκα. Κύριο έργο τους ήταν να εμποδίζουν την εκτέλεση κάθε ανεπιεικούς απόφασης των αρχόντων της πόλης εναντίον ατόμου ή ατόμων του πλήθους. 88α. Το 465 π.Χ. 88β. Το 464 π.Χ. 89. Τα μεταλλεία του Παγγαίου, που έβγαζαν χρυσάφι και ασήμι. Η κατάληψη αυτών των μεταλλείων από τον Φίλιππο τον Μακεδόνα το 357 π.Χ., από τα οποία είχε ετήσια έσοδα 1000 τάλαντα, έθεσε την οικονομική βάση για την εξύψωση της Μακεδονίας σε μεγάλη δύναμη. 90. Της Δηλιακής Συμμαχίας· βλ. 47. 91. Στη μάχη του Δράβησκου' βλ. Βιβλίο I B ' 68 2' Θουκυδίδης, Α 100. 91α. Το 463 π.Χ. 91β. Το 462 π.Χ. 92. Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη (Α 10) ήταν τμήμα της πόλης της Μέμφιδος. 92α. Το 461 π.Χ. 93. Περιοχή της Σικελίας, γύρω από την πόλη Μεσσήνη. 93α. Το 460 π.Χ. 94. Κατά τον Θουκυδίδη (Α 10), «οι περισσότεροι χάθηκαν ». 94α. Το 459 π.Χ. 95. Η πόλη Αλιείς ή Αλία βρίσκονταν στο στόμιο του Αργολικού κόλπου, κοντά στην Ερμιόνη. Ο Θουκυδίδης (Α 105) λέει ότι οι Αθηναίοι ηττήθηκαν. 96. Νησί έξω από την Επίδαυρο. 96α. Το 458 π.Χ. 97. Αυτή ήταν η μάχη της Τανάγρας. Ο Θουκυδίδης (Α 108), σε αντίθεση με τον Διόδωρο, λέει ότι οι Λακεδαιμόνιοι νίκησαν. Όπως και να έχει το πράγμα, επέστρεψαν στην 260
- 237. ΣΧΟΛΙΑ πατρίδα τουςδια του Ισθμού χωρίς άλλη αντίσταση από την πλευρά των Αθηναίων. 97α. Το 457 π.Χ. 98. Το 371 και το 362 π.Χ αντίστοιχα. 99. Ο Θουκυδίδης (Α 106), αναφέρει τη μάχη της Τανάγρας και αυτή των Οινοφύτων αλλά όχι αυτή τη συμπλοκή, έτσι η περιγραφή του Διόδωρου είναι η μόνη. 100. Αναφέρεται στη διάλυση της Βοιωτικής Συμμαχίας υπό την ηγεμονία των Θηβαίων, που είχε μόλις επανεδραιω- θεί από τους Σπαρτιάτες (81 3). 101. Των Λοκρών στον πορθμό της Εύβοιας, που ονομάστηκαν έτσι από την πρωτεύουσα τους, τον Οπουντα. 101α. Το 456 π.Χ. 102. Η αρχή του πολέμου περιγράφεται στο 64, κατά το έτος 469 π.Χ., δηλαδή πέντε χρόνια νωρίτερα από την πραγματική χρονολογία. 103. Κατά την επικρατέστερη σήμερα γνώμη, οι Είλωτες ήταν οι παλαιότατοι κάτοικοι της Λακωνικής, οι οποίοι αρχικά υποτάχτηκαν από τους Αχαιούς, ενώ κατά την επιδρομή των Δωριέων άλλαξαν απλώς κυρίους. Στην πολιτεία των Σπαρτιατών κατείχαν τη μεσαία θέση, μεταξύ ελευθέρων και δούλων. 103α. Το 455 π.Χ. 103β. Το 454 π.Χ. 104. Από το'πέταλον που σημαίνει φύλλο. 104α. Το 453 π.Χ. 105. Στη Θράκη, το 447 π.Χ. 106. Σ τ ο χάσμα του κειμένου έχει προταθεί η συμπλήρωση ταντην και, με βάση τη μαρτυρία του Παυσανία (Α 27 5): έσήγαγε μέν ές Ενβοιαν και Νάξον Αθηναίων κληρονχονς. 107. Η σύγχρονη 'Ελβα. 108. Η Κορσική. 109. Οι Παλικοί ήταν δίδυμοι θεοί των Σικελών, οι οποίοι 261
- 238. ΣΧΟΛΙΑ θεωρούνταν γιοιτου Δία και της νύμφης Αιθαλίας που ήταν κόρη του Ηφαίστου και της Αίτνας, ή γιοι του Ηφαίστου και της Ωκεανίδας νύμφης Αίτνας. Οι θεοί αυτοί ήταν συγγενείς με τους Κάβειρους, τους δαίμονες των ηφαιστείων που λατρεύονταν στη Θράκη, στη Σαμοθράκη και στη Λήμνο. 110. Αυτές οι θερμοπηγές κοντά στο βουνό Αίτνα αναφέρονται από τον Βιργίλιο (Αινείας 9 585) και περιγράφονται σε μάκρος από τον Μακρόβιο (Saturnalia 5 19 15 κ.ε.). 111. Η Παλική δεν αναφέρεται ξανά στα σωζώμενα αποσπάσματα του Διόδωρου. 112. Προφανώς ένας από τους Θεσσαλούς που αναφέρονται στο Βιβλίο I B ' 10 2. 113. Βλ. Βιβλίο I B ' 9. 113α. Το 451 π.Χ. 114. Βλ. 1 1. 262