ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΚΟΣΜΟΥ (565-1815) I. ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΝΤΕΝ (565-843)

1. 3. Η εμφάνιση του Ισλάμ
Μπακάλης Κώστας
history-logotexnia.blogspot.com
 Χειρόγραφο
Κοράνι. 9ος --
10ος αιώνας,
Τεχεράνη
(Ιράν),
Μουσείο Ιράν
Μπαστάν

2. α. Η ΠΡΟΪΣΛΑΜΙΚΗ ΑΡΑΒΙΑ

3. Πριν την εμφάνιση του Ισλάμ :
στη νότια Αραβία  είχε διαμορφωθεί μια μόνιμα εγκατεστημένη
αγροτική κοινωνία
στη βόρεια Αραβία

 δέσποζε η φυλετική οργάνωση
 οι κάτοικοι ήταν σχεδόν αποκλειστικά
νομάδες, που
 επιδίδονταν σε εμφύλιους πολέμους
λεηλατούσαν τα διερχόμενα καραβάνια
Για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, οι νομάδες αυτοί δεν
αποτελούσαν σοβαρή απειλή

4. Ο προσκυνητής της Πλακεντίας για τους Άραβες (περ.570)
(Στο φρούριο Φαράν) είναι εγκατεστημένοι 800 φρουροί με τις γυναίκες τους στην
υπηρεσία του Ρωμαϊκού κράτους. Τρόφιμα και στολές εξασφαλίζουν από το ταμείο της
(επαρχίας της) Αιγύπτου. Κάθε μέρα βγαίνουν για περιπολίες στην έρημο με τις
αραβικές φοράδες τους, που τρέφονται με άχυρο και κριθάρι από το κρατικό ταμείο,
για να προστατεύουν τις μονές και τους ερημίτες από τις ληστρικές επιθέσεις των
Αράβων. Οι Αραβες, φυσικά, δεν ανησυχούν ιδιαίτερα ούτε φοβούνται τους
στρατιώτες. Όταν εγκαταλείπουν το φρούριο, οι φρουροί κλειδώνουν τις πύλες και
παίρνουν τα κλειδιά μαζί τους.
J. Wilkinson, Jerusalem Pilgrims before the Crusades,Warminster 1977. 88.
 Με βάση το παράθεμα και τις ιστορικές σας γνώσεις να αναφερθείτε :
α) στην κατάσταση που επικρατούσε στην προϊσλαμική Αραβία και
β) πώς διαγράφονται οι σχέσεις Βυζαντινών – Αράβων την εποχή των διαδόχων του
Ιουστινιανού;
 Μικρογραφία που εικονίζει κατασκήνωση
στην έρημο. Μεταξύ 1225–1235, Αγία
Πετρούπολη (Pωσία), Ακαδημία Επιστημών.

6. β. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΡΑΒΩΝ

7. Υπήρξειδρυτήςμιαςνέας
θρησκείας,πουονομάστηκε
Ισλάμ (= υπακοή)
Ήταν ένας
πολυταξιδεμένος οδηγός
καραβανιών
Γνώριζε το Χριστιανισμό
και τον Ιουδαϊσμό
Ο Μωάμεθ

8.  Μικρογραφία που δείχνει το Μωάμεθ, τον
Αρχάγγελο Γαβριήλ και άλλα πρόσωπα από την Παλαιά
Διαθήκη. 1436, Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας

9. Από το 613
• άρχισε να διδάσκει
δημόσια τη νέα
θρησκεία
• κατηγορούσε τους
συμπατριώτες του ως
ειδωλολάτρες
Το 622
• ο Μωάμεθ 
εκδιώχθηκε από τη
Μέκκα 
κατέφυγε στη Μεδίνα,
όπου ίδρυσε μια
κοινότητα πιστών
• ως έτος αποδημίας
(Εγίρα =
μετανάστευση)
 θεωρείται αρχή της
ισλαμικής κυριαρχίας
 αποτελεί αφετηρία
του χρονολογικού
συστήματος των
Αράβων
Μέσα σε μια δεκαετία
(622-632 : θάνατος
Μωάμεθ)
• επέβαλε τη
διδασκαλία του
• συνένωσε τις
αραβικές φυλές
• έθεσε τέρμα στην
πολιτική διάσπαση της
Αραβικής Χερσονήσου

11.  Η επιστροφή του Μωάμεθ στη
Μέκκα (μικρογραφία από αραβικό
χειρόγραφο) Το λευκό χρώμα
οφείλεται στην απαγόρευση της
απεικόνισης ιερών προσώπων.
 Μικρογραφία που δείχνει καραβάνι με
προσκυνητές για τη Μέκκα.
1237, Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη της
Γαλλίας.

12.  Άποψη της Μέκκαςμε
το ιερό του Κααμπά την
εποχή του
προσκυνήματος. Στη
Μέκκα βρίσκεται ο
Κααμπά, ένα ιερό που
περιέχει μιαπέτρα.
Σύμφωνα με το ισλάμ,
την έφερε ο αρχάγγελος
Γαβριήλ. Κάθε
μουσουλμάνος πρέπει να
επισκεφτεί τον Κααμπά
τουλάχιστον μία φορά
στη ζωή του. Το
προσκύνημα αυτό
λέγεται χατζ και αυτός
που πηγαίνει για
προσκύνημα γίνεται
χατζής. Το ιερό του
Κααμπά έχει τη σημερινή
του μορφή από το 1630.
Μέκκα (Σαουδική
Αραβία).

13. Οι πιστοί της νέας
θρησκείας
ονομάστηκαν
μουσουλμάνοι
(=πιστοί)
ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ
Ιερό βιβλίο των
μουσουλμάνων είναι
 το Κοράνιο
ΚΟΡΑΝΙΟ
Παράγοντας
εξάπλωσης του Ισλάμ
υπήρξε ο ιερός πόλεμος
(=τζιχάντ),
 υποχρέωση των
πιστών να διαδώσουν
τη θρησκεία τους
στους απίστους με το
σπαθί
 έτσι οι μάρτυρες της
πίστης εξασφάλιζαν
την είσοδό τους στον
Παράδεισο.
ΤΖΙΧΑΝΤ

14. To Κοράνι για τον πόλεμο κατά των απίστων
Καταπολεμήστε τους εχθρούς σας στον πόλεμο που γίνεται για τη θρησκεία, αλλά μην
επιτεθείτε ποτέ πρώτοι. Ο θ ε ό ς μισεί τους επιτιθέμενους. Σκοτώστε τους εχθρούς σας
παντού όπου τους βρίσκετε. Διώξτε τους από το φως απ' όπου σας έδιωξαν. Ο κίνδυνος
να αλλάξετε θρησκεία είναι χειρότερος από το φόνο. Μην τους πολεμάτε καθόλου
κοντά στο τέμενος Χαράμ, εκτός αν σας προκαλέσουν. Αν σας επιτεθούν, κολυμπήστε
μέσα στο αίμα τους. Αυτή είναι η ανταμοιβή που χρωστιέται στους άπιστους.
Κ. Καλοκαιρινός, Ιστορία Ρωμαϊκή και Βυζαντινή (146 Π.Χ-1453 μ. Χ.). ΟΕΔΒ, Αθήνα
1981, 232.
 Πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση «ο θρησκευτικός πόλεμος υπήρξε σημαντικός
παράγοντας της ραγδαίας εξάπλωσης του Ισλάμ»; Να αξιοποιήσετε στην απάντησή σας
και το ανωτέρω παράθεμα .
 Σελίδες από Κοράνι. Μάλλον 8ος αιώνας,
Λονδίνο (Mεγάλη Bρετανία), Βρετανική
Βιβλιοθήκη.

15. έχει πολλά δάνεια στοιχεία από τη Χριστιανική και την Ιουδαϊκή
θρησκεία
• όμως το Κοράνιο
 δεν καθορίζει μόνο τη θρησκευτική συμπεριφορά των πιστών
 αλλά και τα καθήκοντα & τους νόμους που πρέπει να τηρούνται από πολίτες,
υπαλλήλους & κυβερνώντες
Επομένως: η θρησκευτική κοινότητα ταυτίζεται με το κράτος
(θεοκρατικό κράτος)
• η θρησκευτική δικαιοσύνη δεν διαχωρίζεται από την κοσμική
• π.χ. όποιος παραβιάζει τους ιερούς κανόνες δικάζεται από το Μουφτή ή τον Καδή
(δικαστή) βάσει του Κορανίου
ο ανώτατος άρχοντας είναι ταυτόχρονα θρησκευτικός και
κοσμικός ηγέτης
Χαρακτήρας του Ισλάμ – Θεοκρατικό κράτος

16. ▲ Από τα πιο σπουδαία τζαμιά αυτή την εποχή είναι το Τέμενος του Βράχου
στην Ιερουσαλήμ (Iσραήλ). Το τζαμί έχει πολλές επιδράσεις από τη θρησκευτική
τέχνη στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Είναι ένα οκταγωνικό κτίριο με χρυσό θόλο.
Άρχισε να χτίζεται μετά το 691.

17. ▲ Το Μεγάλο Τζαμί στη Δαμασκό (Συρία) είναι ένα από
τα πιο σημαντικά την περίοδο αυτή. Πάνω αναπαράσταση
του τζαμιού και η είσοδός του . Κάτω ψηφιδωτό από τη
διακόσμησή του. Πρόσωπα και ζώα δεν εικονίζονται. Για το
ισλάμ απαγορεύεται να υπάρχουν πρόσωπα στους χώρους
και στα κείμενα που έχουν σχέση με τη θρησκεία, γιατί
κανείς δεν μπορεί να φτιάξει αυτό που έφτιαξε ο Θεός, όσο
τέλεια το έφτιαξε εκείνος. Μετά το 706.
http://museduc.gr/docs/Istoria/B/02_KEFALAIO_B.pdf

18. ▲ Γενική άποψη από το εσωτερικό του Μεγάλου Tζαμιού στην Κόρδοβα (Ισπανία) και
λεπτομέρεια από τη διακόσμησή του. Δεύτερο μισό 8ου -- δεύτερο μισό 10ου αιώνα.
http://museduc.gr/docs/Istoria/B/02_KEFALAIO_B.pdf

19. Ο Χαλίφης ανέλαβε τη διακυβέρνηση της κοινότητας μετά το θάνατο
του Μωάμεθ (632)
ήταν συγχρόνως
 το θρησκευτικό πρότυπο, που ακολουθούσαν οι πιστοί
 ο αρχηγός του κράτους, που συγκέντρωνε στο πρόσωπό
του όλη την κοσμική εξουσία
ήταν υπεύθυνος για την εφαρμογή των εντολών του
Κορανίου, ως τοποτηρητής του Μωάμεθ.

20. ▲ Ο χάρτης απεικονίζει στην ίδια κλίμακα τις πόλεις Άαχεν, Κωνσταντινούπολη,
Βαγδάτη, Τσανγκ Αν και Κόρδοβα. Στις αρχές του 9ου αιώνα η Βαγδάτη και το Τσανγκ
Αν, η πρωτεύουσα της Κίνας, ήταν οι μεγαλύτερες πόλεις στον κόσμο. Είχαν πληθυσμό
περίπου 1.000.000 κατοίκους η καθεμιά. Η Κωνσταντινούπολη είχε την ίδια περίοδο
γύρω στους 250.000 κατοίκους. Δυτικά της Κωνσταντινούπολης η σημαντικότερη πόλη
ήταν η Κόρδοβα στην Ιβηρική χερσόνησο. Το Άαχεν στη σημερινή Γερμανία είχε 2.000--
3.000 κατοίκους περίπου. http://museduc.gr/docs/Istoria/B/02_KEFALAIO_B.pdf

21. Λέξεις αραβικής προέλευσης
Άλγεβρα, ζενίθ, ναδίρ, τζίφρα, ταρίφα,
αλχημεία, αλκάλιον, αλκοόλ, ρύζι, σιρόπι, τσεκ,
μουσελίνα, σαφράνι, ταμπουράς.

22. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Τι γνωρίζετε για τον ιδρυτή της θρησκείας του Ισλάμ και ποια
τα βασικά χαρακτηριστικά της;
2. Ποια στοιχεία πιστοποιούν ότι η κρατική οντότητα που
προέκυψε μετά την επικράτηση του Ισλάμ είναι ένα θεοκρατικό
κράτος;
3. Ποιος υπήρξε ο ανώτατος άρχοντας της ισλαμικής κοινότητας
μετά το θάνατο του Μωάμεθ; Ποιες ήταν οι δικαιοδοσίες του;
4. Να διατυπώσετε συνοπτικά το περιεχόμενο των όρων : Εγίρα,
Ιερός πόλεμος, Θεοκρατικό κράτος, Χαλίφης.
 Μικρογραφία που εικονίζει
έναν Εβραίο (αριστερά) και ένα
μουσουλμάνο (δεξιά) να παίζουν
σκάκι. 1283, Μαδρίτη (Ισπανία),
Βιβλιοθήκη του Εσκοριάλ.