bst3

1. Хичээлийн нэр: Боловсрол судлалын үндсэн
ухагдахуун

2. Боловсрол судлалын ухагдахуун
 Боловсрол судлалын үндсэн гол ухагдахуун нь
 1. Боловсрол гэж юу вэ?
 2. Боловсролтой хүн
 3. Боловсролын хөгжил

3. Боловсрол гэж юу вэ?
 Боловсрол бол иргэнийг хөгжүүлэх төлөвшүүлэх
үүрэг бүхий нийгмийн үзэгдэл, үнэт зүйл, нийгэм
оршин тогтнох, хөгжин дэвших гол үндэс суурь юм.
 Боловсрол гэдэг үг нь “боловсрох”, “төгөлдөржих”
гэсэн үгнээс гаралтай.
 Боловсролыг олон талаас нь тодорхойлдог.
 1. Боловсрол бол байгаль, нийгэм-хүмүүнлэг,
сэтгэцийн шинжлэх ухаан, техник үйлдвэрлэлээс
болон амьдрал орчноос олж эзэмшсэн мэдлэг,
чадвар, туршлагын нэгдэл бөгөөд эн бүхнийг бий
болгох үйл явц.

4. Боловсрол гэж юу вэ?
 2. Боловсрол бол хүнийг төлөвшүүлдэг, амьдрах ухаан олгодог
нийгмийн үзэгдэл ба нийгмийн хөгжлийн үндэс юм.
 3. Боловсрол бол шинжлэх ухааны мэдлэг чадвар зан
суртахууны үэт зүйл, биеэ авч явах хэм хэмжээг нийгмийн
гишүүдэд эзэмшүүлэх үүрэг бүхий сургалт хүмүүжлийн бие
даасан тогтолцоо.
 4. Боловсрол нь хүн нийгэмд ажиллаж амьдрахад нь хэрэглэгдэх
ёссуртахуун, эрх чөлөөний хэм хэмжээнд нийцсэн амьдрах
аргын цогц, мэдлэг, чадвар, дадал, үзэл санаа хэмээн үр дүн
талаас нь тайлбарлажээ.
 5. Боловсрол бол хүнйи эзэмшсэн мэдлэг, шүтлэг, урлаг, ёс
суртахуун, дадал зуршлын нэгдэл бөгөөд түүнийг нэг үеэс
нөгөө үед дамжуулах хэрэгсэл.
 Манай улсын нэвтэрхий тольд “Боловсрол бол соёлт хүний
эзэмшвэл зохих эрдэм мэдлэг, арга барил, чадвар, дадлын
тогтолцоо” гэж үзсэн байдаг.

5. Боловсрол гэж юу вэ?
 Дээрх тодорхойлолтоос аваад үзвэл нийтлэг ойлголт
болох
Мэдлэг
Боловсрол
Чадвар Дадал
 Мөн боловсрол нь хүн ба иргэн хэмээх ухагдахуунтай
нягт холбоотой байна.
Хүн ба
нийгэм
Боловсрол

6. Боловсрол гэж юу вэ?
 Дээрх тодорхойлолтыг дүгнэвэл:
Үйл явц
Боловсрол
Нийгмийн
үнэт зүйл
Тогтолцоо
Нийгмийн
үзэгдэл
Хэрэгсэл
Үр дүн

7. Боловсрол гэж юу вэ?
 Орчин үед боловсролыг хүн өөрийнхөө үйл ажиллагааны
явц, үр дүнд эзэмшсэн мэдлэг, бүтээлч чадвар, туршлага,
амьдрах ухаан, соёлын түвшин гэж үзэх болсон.
 Боловсрол нь нийгмийн хөгжил, харилцаа, баримтлаж буй
үзэл, онол зэрэг зүйлийг дагаад өөрчлөгдөж байдаг үзэгдэл
юм.
Боловсролыг эдүгээ 2 утгаар
тайлбарласанб айдаг
Явцуу утгаар нь: Суралцагчид
тодорхой түвшний мэдлэг
бүтээлч арга барил, чадвар
эзэмших , тэд бие хүн болон
төлөвших үйл явцын үр дүн
Өргөн утгаар нь: хүн төрөлхтний
хуримтлуулсан байгаль, нийгэм, техник,
урлаг зэргийг тухай хуримтлуулсан
мэдлэг арга туршлагыг хойч үедээ
дамжуулан өвлүүлэх нйигмийн үзэгдэл

8. Боловсролтой хүн гэж хэн бэ.
 Энэ ойлголтыг мөн л олон утга бүхий тайлбар байдаг.
Үүнд,
 Ард түмний нийтлэг ойлголт: Бага, дунд, дээд сургуульд
сурч ихээхэн хэмжээний мэдлэг чадвартай болсон хүн.
 Орчин үед: амьдрал орчиндоо хэрэгтэй зохих хэмжээний
мэдлэг, чадвар, туршлага зэргийг олж авсан хүн.
 Эх хэлэнд: Өөрийгөө таних, бусдыг таних, хамтран
ажиллах чадвар бүхий иргэн өөрөөр хэлбэл бодит
чадавхитай бүтээлч хариуцлагатай иргэн.
 Олон улсын баримт бичигт: хүмүүсийн бүтээсэн
мэдлэгийн хэрэглэгч байгаад зогсохгүй, хүн төрөлхтний
мэдлэгийн санг өөрөө шинэ зүйл бүтээж, баяжуулах
бүтээлч чадавхитай хүн.
 Боловсрол бол нийгмийн болон хувь хүний хэрэгцээ,
хөгжил, харилцаа зэргийг дагаад байнга хөгжин
боловсронгуй болж байдаг динамк шинжтэй үзэгдэл.

9. Боловсролын хөгжлийн зүй
тогтол ба өнөө үе
 Өнөөдөр дэлхий дахинд боловсрол нь хүн төвтэй
болж байна. Улс орон бүр хүнээ багаас нь
хөгжүүлэхийг зорин боловсролоо дэмжиж байгаа ба
улс орны хөгжилд нөлөөлнө гэж үзэх болсон.
Хүний хөгжил Улс орны хөгжил
Боловсрол нь нйигмийн хүчин зүйлийг тодорхойлдог
хүчин зүйл.

10. Боловсролын хөгжлийн зүй
тогтол ба өнөө үе
 Дэлхйин ихэнх улс оронд доловсролын дараах
зарчмуудхэрэгжиж байна.
Хүмүүн
лэг
Боловсрол
Тасралтгүй
Бүх нийтэд
хүртээмж
тэй
Нээлттэй
Ардчилсан
Эзэмших арга
хэлбэр олон
хувилбартай
Чөлөөтэй

11. Боловсролын хөгжлийн зүй
тогтол ба өнөө үе
 Дэлхийн улс орнуудад боловсролын тогтолцоо өөрчлөгдөн
Албан тогтолцоо Албан бус тогтолцоо
 Улс орнууд боловсролын салбартаа жил бүр нйит төсвийнхөө
15%-20%, түүнээс ч ихийг зарцуулж байна. Харин манай оронд
жилийн төсвийн 20-иос доошгүй хувийг зориулж байна.
 Дэлхийн олон оронд боловсрол нь төрийн идээлд, төр
нийгмийн хяналт дор хэрэгжих болсон. Жишээ нь,
ерөнхийлөгчийн, эсвэл хатан хааны ивээлд байх явдал их
боллоо.
 Дэлхийн бүх улс орон иргэддээ бага суурь боловсролыг үнэ
төлбөргүй заавал олгож байна.
 Дэлхийн улс орнуудад хүүхдийг сургуульд элсүүлж сургах нас
урагшилсаар байна. 8 7 6 5

12. Боловсролын хөгжлийн зүй
тогтол ба өнөө үе
 Дэлхийн улс орнуудад ерөнхий боловсрол олгох хугацаа
уртсах хандлагатай болсон.
 Дэлхийн зах зээлд гарч нйигэм эдийн засгийн
өөрчлөлттэй уялдан боловсролын зорилго, агуулга, арга
технологи, удирдлага зэрэг нь өөрчлөгдөж уян хатан,
олон хувилбартай болж байна. /жишээ нь боловсролын шаардлага
суралцагчдын хээргцээ сонирхолтой уялдаж, интеграцчлагдаж эхэлсэн ба арга технологи нь
сурагчдын идэвхитэй бүтээлч үйл ажиллагаанд чиглэгдэж байна.
 Дэлхийн улс орнуудын боловсролын хөгжлийн түвшин
ялгаатай байдлыг өөрчилж өндөр хөгжилтэй орнууд ба
олон улсын байгууллага буурай хөгжилтэй орнуудад
олон янзын төсөл хэрэгжүүлж байна.

13. Боловсролын хөгжлийн зүй
тогтол ба өнөө үе
 Боловсрол нь өнөөдөр хувь хүний чухал хэрэгцээ
болон хувирсан. Тухайлбал, дээд боловсрол нийтэд
улам хүртээмжтэй болж байна.
 Даяаршил, мэпдээлэл технологйин эрин үе нь
боловсролын үүрэг, хөгжилд хүчтэй нөлөөлж,
боловсролыг улам уян шуурхай байхыг шаардаж
байна.
 Дэлхийн улс орнууд боловсролын чанарыг
ахиулахын тулд анхаарлаа хандуулах асуудал
нийтлэг байна.

14. Нэмэлт уншиж судлах материал:
 1. Б.Бор Б.Нямаа “сурган хүмүүжүүлэх зүйн зарим
асуудал”. УБ.,1996 х73-83