3. Υποστηρικτικές τεχνολογίες - μέρος 1ο

Εφαρμογές της Τεχνολογίας στην
Ειδική Εκπαίδευση
Υποστηρικτικές Τεχνολογίες (Μέρος 1ο)

Εκπαιδευτικό λογισμικό και νέες
τεχνολογίες
 1ο Μέρος
 Βασικές έννοιες
 Τι είναι οι υποστηρικτικές τεχνολογίες
 Υποστηρικτικές Τεχνολογίες (ΥΤ) για άτομα με προβλήματα
στις αισθητηριακές ικανότητες
 2ο Μέρος
στις κινητικές ικανότητες
 3ο Μέρος
στις γνωσιακές ικανότητες
 Γενικά συμπεράσματα
Δρ. Κουρουπέτρογλου Χρήστος - Πανεπιστήμιο
2 Λευκωσίας

Βασικές έννοιες
 Οι άνθρωποι αλληλεπιδρούμε με τον υπολογιστή μέσα
από μία διαδικασία που χαρακτηρίζεται από 3 κύρια
βήματα…
 Είσοδος (εισάγουμε ερεθίσματα ή δεδομένα στον
υπολογιστή)
 Επεξεργασία (ο υπολογιστής αναλύει το ερέθισμα ή τα
εισαγόμενα δεδομένα)
 Έξοδος (ο υπολογιστής μας δίνει πίσω το αποτέλεσμα της
επεξεργασίας)
 Η επεξεργασία γίνεται από την κύρια μονάδα του
υπολογιστή και δεν μας απασχολεί ιδιαίτερα όσον αφορά
την επικοινωνία μας με τον υπολογιστή σε αυτό το
μάθημα

Είσοδος – Έξοδος (I/O)
 Η είσοδος γίνεται μέσω συσκευών που ονομάζουμε συσκευές
εισόδου. Για παράδειγμα…
 Το πληκτρολόγιο
 Το ποντίκι
 Το μικρόφωνο
 Γραφίδα
 Και πολλά άλλα…
 Η έξοδος γίνεται μέσω συσκευών που ονομάζουμε συσκευές
εξόδου. Για παράδειγμα…
 Η οθόνη
 Τα ηχεία
 Τα ακουστικά
 Ο εκτυπωτής
 Και πολλά άλλα…

Αλλά…
 Μπορούνε όλοι να χρησιμοποιήσουν όλες τις
συσκευές Ι/Ο;
 Τα άτομα με αναπηρίες αντιμετωπίζουν προβλήματα
στην επικοινωνία τους με τον υπολογιστή ακριβώς
επειδή πολλές από τις συσκευές βασίζονται σε
αισθήσεις ή ικανότητες που έχουν πρόβλημα
 Πχ. πως ένα τυφλός μπορεί να διαβάσει μία οθόνη;
 Για αυτόν τον λόγο υπάρχουν οι Υποστηρικτικές
Τεχνολογίες (ΥΤ) (Assistive Technologies)

Υποστηρικτικές Τεχνολογίες
 Υπό την ευρεία έννοια Υποστηρικτικές Τεχνολογίες
είναι οποιαδήποτε τεχνολογία χρησιμοποιείται από
ΑμεΑ για να τους υποστηρίξει στην εκπλήρωση
αναγκών τους.
 Άρα το λευκό μπαστούνι είναι μία υποστηρικτική
τεχνολογία για τους τυφλούς…
 Στον κόσμο της πληροφορικής οι ΥΤ είναι οι
τεχνολογίες (συσκευές ή λογισμικό) που βοηθούν
ΑμεΑ να χρησιμοποιήσουν τον υπολογιστή.

Δόμηση διαλέξεων και κατηγοριοποίηση
 Για την ευκολότερη παρουσίαση των ΥΤ θα ακολουθηθεί η
παρουσίασή τους με βάση την αναπηρία / ικανότητα στην
οποία ανταποκρίνονται
 Θα ακολουθηθεί λοιπόν η παρακάτω κατηγοριοποίηση
 Αισθητηριακές ικανότητες
 Όραση
 Ακοή
 Κινητικές ικανότητες
 Τέντωμα και φτάσιμο
 Επιδεξιότητα
 Μετακίνηση
 Γνωσιακές ικανότητες
 Νοητικές λειτουργίες
 Επικοινωνία

Ικανότητες
 Όραση
 Ακοή

Δυσκολίες ατόμων με προβλήματα
όρασης
 Τα άτομα με προβλήματα όρασης προφανώς αντιμετωπίζουν από
τα περισσότερα και μεγαλύτερα προβλήματα αφού δεν μπορούν να
δουν/διαβάσουν εύκολα (ή και καθόλου) ότι υπάρχει σε πολλές
κλασσικές συσκευές εξόδου (οθόνη, εκτυπωτής, κτλ).
 Αυτό επίσης συνεπάγεται δυσκολία ή και πλήρης αδυναμία χρήσης
συσκευών εισόδου που συνδέονται με άμεσο οπτικό αποτέλεσμα
στην έξοδο όπως το ποντίκι (αφού δεν υπάρχει προσανατολισμός
και ένδειξη για το που αυτό βρίσκεται στην οθόνη)
 Γι αυτό τον λόγο οι ΥΤ για άτομα με προβλήματα όρασης
προσπαθούν να ανακατευθύνουν την έξοδο σε άλλες συσκευές
όπως ηχεία και ακουστικά.
 Στις επόμενες διαφάνειες θα δούμε κατηγορίες συσκευών (υλικού)
και προγραμμάτων (λογισμικού) που δρουν ως ΥΤ για άτομα με
προβλήματα όρασης (συμπεριλαμβανομένου και της ολικής
απώλειας – τυφλότητας)

Προβλήματα όρασης – υλικό (1/3)
 Οθόνες Braille
 Πρόκειται για συσκευές που μοιάζουν με
πληκτρολόγια μόνο που αντί πλήκτρα έχουν θέσεις με
ακίδες που εμφανίζουν χαρακτήρες σε Braille
 Ο χρήστης διαβάζει κάθε γραμμή που εμφανίζεται και
με ειδικά πλήκτρα ελέγχου μπορεί να μετακινηθεί
στην επόμενη ή προηγούμενη αναλόγως
 Χρησιμοποιούνται συνήθως σε συνδυασμό με
κατάλληλο λογισμικό
 Ειδικά πληκτρολόγια
 Πληκτρολόγια με ειδική διαμόρφωση και
χαρακτηριστικά για άτομα με προβλήματα όρασης
 Μπορεί να έχουν μεγαλύτερα πλήκτρα και
μεγαλύτερα γράμματα
 Διαφορετικά χρώματα στα πλήκτρα
 Χαρακτήρες σε Braille τυπωμένους ώστε να
αναγνωρίζονται πιο εύκολα τα πλήκτρα

 Μεγεθυντές CCTV
 Συσκευές που με την χρήση κάμερας κλειστού
κυκλώματος μπορούν αν μεγεθύνουν κάποιο
έγγραφο και να το παρουσιάσουν σε οθόνη
υπολογιστή
 Μπορούν να λειτουργήσουν και αυτόνομα
 Προφανώς, ενδείκνυνται για άτομα με μερική
απώλεια όρασης αλλά όχι για τυφλούς
 Σαρωτές (Scanners)
 Οι σαρωτές ως υποστηρικτική τεχνολογία δεν
διαφέρουν καθόλου από τους σαρωτές που
χρησιμοποιούμε όλοι μας
 Είναι πλέον μία τεχνολογία ευρέως διαδεδομένη
 Δίνουν την δυνατότητα σε συνδυασμό με
λογισμικό οπτική ανάγνωση για ψηφιοποίηση
έντυπου υλικού

 Μηχανές απτικών διαγραμμάτων
 Συσκευή παρόμοια με εκτυπωτή αλλά με
δυνατότητα εκτύπωσης ανάγλυφων
σχημάτων
 Ιδανικό για να κατανοήσουν σχήματα και
διατάξεις άτομα με αναπηρίες όρασης
 Χρησιμοποιείται πολλές φορές για
εκτυπώσεις ανάγλυφων χαρτών
 Εκτυπωτές Braille
 Εκτυπωτές κρούσης που αντί μελάνι
τυπώνουν σε σκληρό χαρτί κείμενο σε Braille
 Απαιτούν ειδικό χαρτί για εκτύπωση
 Σε αντίθεση με εκτυπωτές injekt και laser
είναι πολύ πιο θορυβώδης (πολλές φορές
πωλούνται μαζί με ειδική ηχομονωτική θήκη)

Προβλήματα όρασης – λογισμικό (1/3)
 Μετατροπείς Κειμένου σε Ομιλία (Text-To-Speech (TTS) software)
 Μετατρέπει σε προφορικό λόγο (ομιλία) οποιαδήποτε μορφή κειμένου
εμφανίζεται στην οθόνη
 Συνήθως επιτρέπει την ρύθμιση παραμέτρων όπως του τόνου και ρυθμού
ομιλίας
 Το κάθε λογισμικό παρέχει και ένα αντίστοιχο σύνολο φωνών για εκφώνηση
 Η τεχνολογία αυτή σήμερα έχει προχωρήσει αρκετά ώστε να μοιάζει
περισσότερο με ανθρώπινη παρά με ρομποτική η φωνή που εκφωνεί τα
κείμενα
 Αναγνώστες Οθόνης (Screen reader)
 Εντοπίζει όλες τις μορφές κειμένου στην οθόνη και μέσω ενός μετατροπέα
κειμένου σε ομιλία τα εκφωνεί
 Βασίζεται στον μετατροπέα κειμένου σε ομιλία και συνήθως επιτρέπει την
επιλογή του συνεργαζόμενου λογισμικού για την μετατροπή
 Η ευκολία στη χρήση έχει να κάνει και με το κατά πόσο το λογισμικό και που
θέλει να χρησιμοποιήσει ο χρήστης είναι σχεδιασμένο κατάλληλα (πχ. μπορούν
όλες οι λειτουργίες του να χρησιμοποιηθούν μόνο με πληκτρολόγιο;)

 Μεταφραστές Braille (Braille translation software)
 Εντοπίζει όλες τις μορφές κειμένου στην οθόνη και τις μετατρέπει
σε Braille που ο χρήστης μπορεί να διαβάσει μέσω μίας οθόνης
Braille
 Πολλές φορές η λειτουργία αυτή εμπεριέχεται σε αναγνώστες
οθόνης
 Απαιτεί από τον χρήστη να γνωρίζει Braille (δεν είναι απαραίτητο
ότι όλοι οι τυφλοί γνωρίζουν Braille!)
 Μεγεθυντές οθόνης (Screen magnifiers)
 Μπορούν να εμφανίσουν ένα μέρος της οθόνης του υπολογιστή σε
μεγέθυνση
 Επιτρέπουν τη ρύθμιση του επιπέδου μεγέθυνσης
 Συνήθως εμφανίζουν σε μεγέθυνση το σημείο στο οποίο βρίσκεται
ο δείκτης του ποντικιού ή ο κέρσορας
 Χρήσιμοι μόνο για άτομα με μερική απώλεια όρασης (προφανώς)

 Οπτική αναγνώριση χαρακτήρων (OCR – Optical Character Recognition)
 Χρησιμοποιείται σε συνεργασία με σαρωτές ώστε να μπορεί να μετατραπεί σε
ηλεκτρονική μορφή ένα κείμενο που σαρώθηκε
 Αρά το κείμενο μετατρέπεται σε έγγραφο που μπορεί να διαβαστεί με ένα αναγνώστη
οθόνης ή μεταφραστή Braille
 Ουσιαστικά με τον συνδυασμό σαρωτών, οπτικής αναγνώρισης χαρακτήρων και
αναγνώστη οθόνης ένας τυφλός μπορεί να διαβάσει σχεδόν οποιοδήποτε έντυπο υλικό!!!
 Ψηφιακά ομιλούντα βιβλία (talking books)
 Πρόκειται για βιβλία ηχογραφημένα σε ψηφιακή μορφή (CD)
 Αναλόγως την μορφή που έχουν αποθηκευτεί μπορούν να χρησιμοποιηθούν από
κανονικούς CD players ή σε συνδυασμό με ειδικές συσκευές (DAISY readers) για
ευκολότερη ανάγνωση
 Λογισμικό αναγνώρισης ομιλίας (speech recognition software)
 Μία από τις τελευταίες τεχνολογίες που επιτρέπει την αναγνώριση ομιλίας από τον
υπολογιστή.
 Στα αρχικά στάδια χρησιμοποιούνταν κυρίως με περιορισμένο λεξιλόγιο για εντολές προς
τον υπολογιστή
 Σήμερα και αναλόγως την γλώσσα υπάρχουν λογισμικά που μπορούν να αναγνωρίσουν
ελεύθερο κείμενο

Ικανότητες
 Όραση
 Ακοή

Δυσκολίες ατόμων με προβλήματα
ακοής
 Τα άτομα με προβλήματα ακοής αντιμετωπίζουν
πρόβλημα με λογισμικό που απαιτεί την χρήση
ήχων για την επικοινωνία (πχ. παρακολούθηση
βίντεο)
 Tα προβλήματα σε αυτή την περίπτωση είναι ίσως
πιο εύκολο να αντιμετωπιστούν
 Απαιτούν όμως σε πολλές περιπτώσεις επίπονες και
πολύωρες διεργασίες (πχ. υποτιτλισμός βίντεο)
 Με τις νέες τεχνολογίες η διεργασίες αυτές γίνονται
ολοένα και ευκολότερες

Προβλήματα ακοής
 Βιντεοτηλέφωνα – Βιντεοκλήσεις
 Σήμερα πλέον σχεδόν όλα τα smartphone παρέχουν δυνατότητα
βιντεοκλήσεων με κατάλληλο λογισμικό
 Μέσω βιντεοκλήσεων άτομα με προβλήματα ακοής μπορούν να
επικοινωνήσουμε με τους φίλους και συγγενείς με νοηματική
 Μειονέκτημα αποτελεί μερικές φορές το υψηλό κόστος της χρήσης δεδομένων
από κινητό
 Συστήματα εναλλακτικής επικοινωνίας
 Πρόκειται για λογισμικό που επιτρέπει επικοινωνία μεταξύ ατόμων με
εναλλακτικούς τρόπους. (για παράδειγμα οι χρήστες χρησιμοποιούν σύμβολα
αντί γράμματα για να γράψουν μηνύματα)
 Κάποια από αυτά επιτρέπουν την μετάφραση κειμένων σε νοηματική που
επικοινωνείται μέσω εικονικών παρουσιών (avatars)
 Τελευταίες τεχνολογίες την απ ευθείας μετάφραση από λόγο σε νοηματική
γλώσσα και από νοηματική σε νοηματική δείτε για παράδειγμα…
http://youtu.be/RarMKnjqzZU
http://research.microsoft.com/apps/video/default.aspx?id=204170

Προβλήματα ακοής
 Υπότιτλοι (subtitles / captions)
 Ένα βίντεο μπορεί πλέον μέσω συγκεκριμένου λογισμικού να συνδεθεί με
κείμενο ειδικά μορφοποιημένο για υποτιτλισμό
 Αυτό επιτρέπει τον εύκολο υποτιτλισμό οποιουδήποτε βίντεο
 Υπάρχει πληθώρα λογισμικών για επεξεργασία και δημιουργία υπότιτλων
 Παρόλα αυτά ο υποτιτλισμός μπορεί να είναι μία αρκετά «επίπονη» και
χρονοβόρα διαδικασία. Δείτε ένα παράδειγμα από αρχείο υπότιτλων
(στιχομυθία 15 δλ.)…
1
00:00:15,848 --> 00:00:17,998
Είναι ωραία που τρώμε όλοι μαζί.
3
00:00:18,118 --> 00:00:19,118
Φυσικά.
4
00:00:26,147 --> 00:00:29,953
Μπορούμε να αφήσουμε κάτω τα κινητά και να μιλήσουμε σαν άνθρωποι;
5
00:00:30,073 --> 00:00:33,923
Ναι, αλλά χάρη στον Στιβ Τζομπς, δε χρειάζεται.

Αλλά…
 Μήπως ο υποτιτλισμός μπορεί να γίνει πιο εύκολα;
 Αφού έχουμε ήδη λογισμικό αναγνώρισης ομιλίας
γιατί να μη το χρησιμοποιήσουμε για να παράγουμε
αυτόματα υπότιτλους;
 Συμβαίνει ήδη!
 http://youtu.be/kTvHIDKLFqc

Συμπεράσματα
 Επικοινωνούμε και αλληλεπιδρούμε με τους
υπολογιστές μέσω μίας πληθώρας συσκευών εισόδου
και εξόδου
 Αυτές πολλές φορές απαιτούν ικανότητες που τα
ΑμεΑ δεν έχουν
 Γι αυτό υπάρχουν οι υποστηρικτικές τεχνολογίες
 Που επιτρέπουν αυτή την επικοινωνία
χρησιμοποιώντας εναλλακτικές διόδους (ήχο αντί
όραση, όραση αντί ήχο κτλ)
 Στο 2ο μέρος θα αναλυθούν ακόμα περισσότερες ΥΤ
για άτομα με κινητικές αναπηρίες

Μέχρι τότε
 Μη ξεχάσετε…
 Την 2η δραστηριότητα
 Δοκιμάστε να «δείτε» μία σελίδα όπως ένας τυφλός
χρήστης και περιγράψτε τις εντυπώσεις σας

Και ακούστε ένα δείγμα από την… Αφροδίτη!
http://www.nuance.com/for-business/by-solution/customer-service-solutions/solutions-services/
inbound-solutions/loquendo-small-business-bundle/interactive-tts-demo/index.htm

3. Υποστηρικτικές τεχνολογίες - μέρος 1ο

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (7)

Similar to 3. Υποστηρικτικές τεχνολογίες - μέρος 1ο

Similar to 3. Υποστηρικτικές τεχνολογίες - μέρος 1ο (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

3. Υποστηρικτικές τεχνολογίες - μέρος 1ο