''Öncelikli olarak sosyal bilimlerde tanım yapmak güçtür. Çünkü tanım yapılır iken, pek çok faktörün dikkate alınması ve yapılacak tanımın uzun bir süre geçerli olması gerekir. Maliye ilminin tanımının yapılmasında da benzer güçlükler yaşanmıştır. Bununla beraber, iktisatçı ve maliyeciler tarafından özgün tanımlar da yapılmamış değildir...''

1. T.C.
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
İKTİSADİ VE İDARİ BİLİM FAKÜLTESİ
Kamu Maliyesinin Tanımı, Gelişimi ve
Disiplinler Arası İlişkileri
Yunus Emre ÜLKÜ
Ankara, Mart 2018.
İletişim:
E-posta: yunus.ulku@gazi.edu.tr. & ynsulku@hotmail.com
Sosyal Platform: Facebook: www.facebook.com/yunus.ulkuu
LinkedIn: www.linkedin.com/in/yunus-emre-ülkü-200005126/

2. 1
ᴥ Öncelikli olarak sosyal bilimlerde tanım yapmak güçtür. Çünkü tanım yapılır iken, pek çok
faktörün dikkate alınması ve yapılacak tanımın uzun bir süre geçerli olması gerekir. Maliye
ilminin tanımının yapılmasında da benzer güçlükler yaşanmıştır. Bununla beraber, iktisatçı ve
maliyeciler tarafından özgün tanımlar da yapılmamış değildir. Söz konusu tanımlar şu şekilde
sıralanabilir (Eker ve Bülbül, 2013:24-25):
F. Y. Edgeworth
Maliye ilminin iki esaslı
olayının, vergi yükünün
kişiler arasında dağılma
şeklini, vergileme
prensiplerinin araştırma
ve vergilerin etkilerini
incelemek olduğunu ileri
sürmüştür.
A. Wagner
Maliye ilmi, devlet ve
diğer kamu tüzel
kişilerinin zorunlu birer
iktisadi topluluk olmaları
nedeniyle görevlerini
yapabilmek için muhtaç
oldukları maddi malları ve
özellikle parayı ne suretle
elde edip kullandıklarını
gösteren ilimdir.
F. Neumark
Maliye ilminin konusu,
vazifelerinin tahakkukuna mali
bakımdan imkan hazırlamak ve
bu vazifelerin ekonomik-
rasyonel şekilde tatbikini temin
etmek üzere, kamu tüzel
kişilerince kurulan teşkilat ve
tedbirlerin bütünüdür.

3. 2
N.S. Sayar
Finans (maliye), devlet ve
sair kamu kişilerinin
yapmakla görevli
bulundukları hizmetler için
muhtaç oldukları çeşitli
gelirleri nasıl elde
edeceklerini ve
harcayacaklarını gösteren
bir sosyal bir ilimdir.
O. Dikmen
Maliye ilminin konusu,
devletin vazifelerini
görmesi için lüzumlu
olan vasıtaların
(araçların) elde edilmesi
ve kullanılması
meseleleridir.
A. Erginay
Maliye ilminde ele alınacak
konuların, gelirlerin çeşitleri ve
elde ediliş şekilleriyle bunların
kamu hizmetlerine harcanması
usulleri olduğunu ve bu konular
incelenirken bu gelir ve
harcamaların ekonomik, politik,
hukuki, teknik ve sosyal-
psikolojik yönleriyle neticelerinin
göz önünde bulundurulması
gerektiğini belirtmektedir.

4. 3
ᴥ Görüldüğü üzere, maliye ilminin ve bu ilmin konusunu tanımlamaya ilişkin açıklamalar arasında
belirgin benzerlikler göze çarpmaktadır.
ᴥ Bu bağlamda, devlet ve ona bağlı kuruluşlar kamu hizmetleri, bu hizmetleri karşılamak suretiyle
yapılan harcamalar, harcamaların finansmanı için gerekli araçlar söz konusu olmakta ve bu
faaliyetlerin getirmiş olduğu ekonomik, sosyal, politik, kültürel vb., etkiler de ele alınıp
incelenmektedir.
ᴥ Bu bağlamda, maliye ilmi için şöyle bir tanım da yapmak mümkündür:
ᵿ Maliye, devletin ve ona bağlı kuruluşların yüklenmiş oldukları hizmetleri yerine
getirebilmeleri için yaptıkları harcamalarla bu harcamaları karşılamak üzere yeterli
miktarda gelirleri belirli bir dengeye tutmaya çalışan ve bu süreç içerisinde de ortaya çıkan
olayları inceleyen sosyal bir ilimdir.

5. 4
ᴥ Görüldüğü üzere, maliye ilminin ve bu ilmin konusunu tanımlamaya ilişkin açıklamalar arasında
belirgin benzerlikler göze çarpmaktadır.
ᴥ Bu bağlamda, devlet ve ona bağlı kuruluşlar kamu hizmetleri, bu hizmetleri karşılamak suretiyle
yapılan harcamalar, harcamaların finansmanı için gerekli araçlar söz konusu olmakta ve bu
faaliyetlerin getirmiş olduğu ekonomik, sosyal, politik, kültürel vb., etkiler de ele alınıp
incelenmektedir.
ᴥ Bu bağlamda, maliye ilmi için şöyle bir tanım da yapmak mümkündür:
ᵿ Maliye, devletin ve ona bağlı kuruluşların yüklenmiş oldukları hizmetleri yerine
getirebilmeleri için yaptıkları harcamalarla bu harcamaları karşılamak üzere yeterli
miktarda gelirleri belirli bir dengeye tutmaya çalışan ve bu süreç içerisinde de ortaya çıkan
olayları inceleyen sosyal bir ilimdir.

6. 5
ᴥ ‘’Kamusal Patrimuan Teorisi’’,
ᴥ ‘’Kamusal Gelirler İlmi ve Uygulaması’’,
ᴥ ‘’Devletin İktisadi İdaresi İlmi’’,
ᴥ ‘’Devletin veya diğer kamu kuruluşlarının zorunlu birer ekonomik kurum olmaları nedeniyle
görevlerini yapmaları bakımından ihtiyaç duydukları malları ve özellikler parayı ne suretle
sağlayacakları ve nasıl kullanacaklarını gösteren bir ilim’’,
ᴥ ‘’Devlet, vilayet, komün gibi kamusal kuruluşların başarmakla yükümlü oldukları ulusal
ihtiyaçları karşılamak için, elde ettikleri gelirlere ilişkin çeşitli yolları ve gelir ve harcamalar
üzerinde etkili olan esas ve kuralları inceleyen maliye’’ ilminin temelde mali olaylar ile ilişkili
(Akdoğan, 2016: 4) olduğunu söyleyebilmek mümkündür.

7. 6
ᴥ Gerçekten de, her mali olayın; ekonomik, sosyal, siyasi, hukuki ve idari bazı tarafları da yok
değildir. Bu nedenle, maliye (ilminin) şu veya bu disiplin içinde ele alınması değil, ayrı bir
disiplin halinde incelenmesi gerekir (Pelin, 1945: 9).
ᴥ Bu bakış bakışı; gelişim süreci içinde pek çok bilim insanının maliyeyi bağımsız bir disiplin
olarak ele almalarını ve incelemelerini sağlamıştır. Bunlar arasında; Jeze, Allix, Einaudi, Flora,
Tangora, Garloff, Goldscheid, Terhalle, Lotz belirtilebilir.
ᴥ Özellikle son zamanlarda Anglo-Sakson (örneğin ABD ve Birleşik Krallık) literatürün bir
bölümünde; maliyeyi, ekonomi ya da Trotobas gibi bazı bilim insanlarınca kamu hukuku
içerisinde ele almaya çalışanlar da vardır.
ᴥ Bununla birlikte, maliyenin; disiplinlerarası ilişkileri önemli ve sentez gerektiren bir bilim
olarak; hukuk, ekonomi, yönetim bilimi, işletme, muhasebe, sosyoloji, istatistik ve planlamayla
yakın ilişkisi içerisinde bulunduğu dikkati çekmektedir (Akdoğan, 2016: 5).

8. 7
ᴥ İnsanların bir arada yaşamak zorunda olmaları toplumsal ihtiyaçların doğumuna yol açmış olup
bu ihtiyaçların karşılanmasının çeşitli mali, ekonomik, sosyal ve hukuki işlemlerin
gerçekleştirilmesini de beraberinde getirmiştir.
ᴥ İnsanların toplum halinde yaşamaları nedeniyle ortaya çıkan ilişkilerden kaynaklanan olayların
incelenmesi çeşitli sosyal ilim kollarını meydana getirmektedir (Mutluer vd., 2010: 9).
ᴥ Bu anlamda; hukuk ilminin konusunu hukuki olaylar, ekonomi ilminin konusunu ekonomik
olaylar, maliye ilminin konusunu da mali olay ve mali kurumlar oluşturmaktadır (Mutluer vd.,
2010: 9).
ᴥ Maliye, diğer bütün bilimler gibi kendi konusuna giren olayları inceleyen, araştıran, izleyen,
neden ve sonuçlarını araştıran bir bilim dalı olup, mali olaylarla ilgilidir.
ᴥ Toplumda halinde yaşayan insanlar arasında ortaya çıkan mali olaylardan vücut bulan maliye
ilmi, sosyal bilimler arasında yer almaktadır (Pelin, 1945: 1).

9. 8
ᴥ Mali olaylar; kamu harcamalarını karşılamak için, devlet ve diğer kamu kuruluşlarının iktisadi
değerler elde etmeleri ve bunları harcamaları olarak tanımlanabilir (Erginay, 1987: 5).
ᴥ Mali olaylar; devletin giderlerinden, gelirlerinden ve bunların planlanması veya
bütçelenmesinden doğan olaylar yanında, mali sorunların ve mali yüklerin fertler arasında ne
şekilde dağıtılacağı, kamu harcamalarının nasıl yürütüleceğini de kapsamaktadır (Pelin, 1945:
5).
ᴥ Kamu ihtiyaçları, toplumun ekonomik ve sosyal açıdan gelişime bağlı olarak gittikçe artmıştır.
Ekonomik ve sosyal gelişmeler, devletin; fiskal (mali) görevler yanında ekstra fiskal (mali
olmayan) nitelikte görevler de yüklenmelerine neden olmuştur.
ᴥ Adalet, savunma, asayiş, eğitim gibi hizmetlerin gerçekleştirilmesi, yani fiskal görevlerin
yanında, ekonomide dengenin sağlanması, ekonomik kalkınmanın ve tam istihdamın
gerçekleştirilmesi ve sosyal açıdan ekstra fiskal niteliğinde önemli görevler ortaya çıkmıştır
(Akdoğan, 2016: 6).
ᴥ Günümüz için ise bu ilim, fiskal ve ekstra fiskal nitelikte olan fonksiyonların her ikisini de
kapsamaktadır.

10. 9
ᴥ Özetle;
⁍ Maliye ilmi, bir taraftan mali ve mali olmayan yapıdaki toplumsal ihtiyaçların en etkin
düzeyde karşılanması için fon temin ve kullanımıyla ilgilenirken, eşanlı olarak sosyo-
ekonomik amaçları gerçekleştirmek üzere kullanılmakta, gerek mevcut gerekse uygulama
esnasında ortaya çıkan sorunların çözümlenmesini hedeflemektedir.
⁍ Bu yapısı itibariyle; bir yandan teorik, diğer yandan da uygulaması çok güçlü bir bilim
niteliğindedir.
⁍ Teori ve uygulamanın birbirleriyle koordineli olarak izlenmesi, teorinin uygulamaya ışık
tutması, uygulamaya çözüm getirecek şekilde olayların teori-uygulama bazında
incelenmesi, her zaman olduğu gibi günümüzde de ihmal edilmemesi gerekmektedir.
⁍ Aynı zamanda, uygulamaların bilimsel esaslar göz önünde tutulmak suretiyle yapılacak
çalışma ve incelemelerin de bu amaç dahilinde yürütülmesi gerekmektedir.
⁍ Yani, ‘’ilim başka, uygulama başka’’ şeklindeki düşünüş biçiminin giderilmesi, teori ve
uygulama bağlantısının her yönü ile kurulması gerekir (Akdoğan, 2016: 6).

11. 10
ᴥ Maliyenin bilimsel bazda ele alınışı ve incelenişi XIX. yüzyılın başından itibaren söz konusu
olmuştur. Roma ve Yunan(Xenephon (Ksenofon), ‘’Atina Gelirlerini Artırma Yolları’’)
medeniyetlerinde, maliye konusunda ilke boyutunda görüşlere rastlanılmakla beraber, gerek ilk
gerekse orta çağlarda; toplumsal ihtiyaçların nitelikleri ve karşılanış şekilleri, kuşkusuz
günümüzden çok farklı idi.
ᴥ Krallık malikanesi şeklindeki yönetim, daha sonraları Avrupa’nın siyasi ve toplumsal
değişimine bağlı olarak değişime uğramış ve toplumsal ihtiyaçlar da büyümüştür. Günümüzdeki
boyuttan çok uzak olmakla birlikte, topluma götürülen hizmetler ile bunların finansman
şeklindeki önemli gelişmeler söz konusu olmuştur (Akdoğan, 2016: 6-7).
ᴥ Boisguilbert, Vauban, Forbonnais, Ferati, T. Mun, Hobbes, Petty, Locke ve XVII. yüzyılda D.
Hume, J. Stuart gibi müellifler incelemeler yapmışlar ve XVIII. yüzyılın ikinci yarısından
itibaren önemli gelişme gösteren maliye bu gelişimi XIX. yüzyılda da sürdürmüştür (Akdoğan,
2016: 7).

12. 11
ᴥ Quesney, Mirabeau, Le Trosne gibi fizyokratların verginin, toprağın safi gelirine dayalı olarak
ve tek vergi şeklinde uygulanmasına ilişkin görüşlerine karşın, daha sonraki yıllarda; A.
Smith’in mali olayları bilimsel bir çerçeve içerisinde inceleyen vergi prensip ve teorilerine
ilişkin görüşlerinden bir bölümü günümüzde de geçerliliğini korumaktadır.
ᵿ Örneğin A. Smith, vergilerin istenmeyen etkilerinin giderilmesinde dört ilke
düzenlemektedir. İlk kez vergi ilkelerini düzenleyen ve aktaran kişidir (Turhan, 1993:
191-195):
→ Adalet: Bireylerin ödeme güçlerine göre devlet harcamalarına katılmasıdır.
→ Kesinlik: Her bireyin ödeyeceği verginin miktarı ve zamanı kesin olmalıdır.
→ Uygunluk: Vergiler en uygun zamanda tahsil edilmeli ve ödemeler bireyi rahatsız
etmemelidir.
→ İktisadilik: Vergi en az maliyetle toplanmalıdır.

13. 12
ᴥ Diğer klasik teorisyen ve bilim insanları da aynı doğrultuda çalışmalar yapmışlar, bilimsel
esaslar yaratmışlardır. XX. yüzyılda; mali olayların diğer bilim dalları ile olan ilişkilerinin göz
önünde bulundurulması, incelemelerin bu alanlarla ilişki kurulmak suretiyle değerlendirilmesi,
maliyenin önemi daha da artmıştır (Pelin, 1945: 26-28).
ᴥ Özellikle 1929-30 ekonomik krizi ve izleyen dönemlerde, devletin sosyo-ekonomik yaşam
içerisinde rolünün önemli bir hale gelmesi ve bu açıdan maliye politikası araçlarının büyük
fonksiyon görmesi; maliyenin fiskal boyunu yanında, ekstra fiskal nitelikteki boyutunun da
ortaya çıkmasına ve önem kazanmasına neden olmuştur (Akdoğan, 2016: 7).
⁎ Maliye politikası içinde devlet; vergiler, borçlanmalar ve harcamaları; ekonomide dengeyi
sağlamak ve korumak, ekonomik kalkınmayı veya büyümeyi gerçekleştirmek, istihdam
düzeyini yükseltmek veya tam istihdamı sağlamak, gelir dağılımı adaletli bir hale getirmek
amaçlarını gerçekleştirmek için birer maliye politikası aracı olarak kullanmaktadır
(Akdoğan, 2016: 487).

14. 13
ᴥ Sosyal bilimlere dahil olması nedeniyle maliye ilminde de çeşitli görüşler ve eğilimler zaman
zaman hakim olmuştur. Maliye ilmi ile uğraşan yazar ve bilim insanlarının içinde bulundukları
zaman ve yer, görüş ve inanışları, maliye ilmi açısından çok çeşitli görüş ve düşüncelerin ortaya
çıkmasına yol açmış olup, bunu olağan karşılamak gerekmektedir (Tuncer, 1971: 20).
ᴥ Kamu maliyesi; mali ve mali olmayan fonksiyonları yerine getirilmesi açısından; kıt kamu
kaynak kullanımı, yönetimi, etkinliği, ilgili politikaların şekillendirilmesi, hükümleri, teorileri,
ilkeleri, teknik ve olayları kapsayan bir araştırma alanıdır.
ᴥ Mali, sosyal, ekonomik hedeflere ulaşılabilmesi ve arzulanan etkilerin yaratılabilmesi için kamu
maliyesi, kamu harcamalarını, vergileme ve borçlanmayı, kamu borçlarının yönetimini
ilgilendirmekte olup, bütün bu uygulamalar, kıt kamu kaynaklarının kullanıma ilişkin
faaliyetleri yansıtır (Sharp ve Sliger, 1964: 7).
ᴥ Optimal kaynak kullanımıyla en yüksek kamusal faydanın yaratılabilmesi bakımından; sahip
olunan mali araçlar kadar, bu araçlar etkin kullanımları yanında, çağdaş bilimsel yöntem ve
tekniklerden yararlanılması da büyük önem taşımaktadır (Akdoğan, 2016: 8).

15. 14
ᴥ Belirtmek gerekir ki, kamu maliyesi, inceleme alanına ilişkin olarak faaliyetlerin insani ve
toplumsal yanları itibariyle ele alındığı için bir sosyal bilim alt dalıdır.
ᴥ Çoğunlukla iktisadi yönü üzerinde durulduğundan iktisat bilimi alt dalı olarak algılansa da
birçok yönüyle bağımsız bir sosyal bilim disiplini olarak kabul edilebilir (Aydın ve Çaşkurlu,
2013: 65).
ᴥ Kamu maliyesi;
ᵿ Yönetim anlayışının çerçevesini belirlediği şekilde kamu tüzel kişiliği tarafından
gerçekleştirilen hizmetlerin söz konusu hizmetler için yapılan kamu harcamalarının
(gider) ve harcamalar tarafından finansmanı için çeşitli kaynaklardan elde edilen
gelirlerin ekonomik ve sosyal etkilerini inceleyen sosyal bir dalıdır (Nadaroğlu, 1992:11).

16. 15
ᴥ Devlet faaliyetlerinin kapsamı itibariyle kamusal politikalar ve ekonomik ve sosyal etkilerin
yaratılmasında nasıl kullanılacağının belirlenmesi eşanlı olarak kamu maliyesinin inceleme
alanında yer almaktadır.
ᴥ Verilen ayrıntılı tanım doğrultusunda, içerdiği unsurlar bağlamında şu şekilde açılabilecektir
(Aydın ve Çaşkurlu, 2013:65-66):
→ Kamusal faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde kamu tüzel kişiliğinden bahsedilmektedir.
Kamu tüzel kişiliği, devletin nasıl yönetildiğine göre şekil değiştirebilmektedir. Örneğin
monarşi ile yönetilen ve demokrasi ile yönetilen devletler ile karma ve üniter devlet
yapıları, kamu hizmetlerinin sunum biçimini değiştirmektedir.
→ Devletin faaliyetleri, iki temel ayrımla ifade edilebilir. Bunlar devletin reel faaliyetleri ve
yasa yapma faaliyetleridir.

17. 16
ᶔ Reel faaliyetler, devlet faaliyetlerinin iktisadi yönünü en belirgin olarak yansıtan ve bir ülkenin
gayrisafi hasılasında değişiklik ortaya çıkaran faaliyetlerdir. Bu anlamda, kamusal harcamalar
(gider) ve kamusal gelirler reel faaliyetler olarak ifade edilmektedir.
ᶔ Devletin yasa yapma faaliyeti ise, özellikle devlet olgusunun gelişiminde çağdaş devlet
statüsünün kazanılmasını temelini oluşturan güçler ayrılığı ilkesi ve uzantısında, toplumu temsil
eden temsilcilerden oluşan yasama erkinin izni, onayı ve denetimi ile yürütme erkinin yasalar
çerçevesinde yönetim faaliyetini gerçekleştirmesinin genel çerçevesi altında gelişmektedir.
ᶔ Yasa yapma faaliyeti, genel yasaların belirlenmesinin yanı sıra ekonomik ve sosyal etkilerin
yaratılması amaçlı müdahaleye konu olabilmektedir.
‣ Örneğin piyasa başarısızlıklarında müdahaleye konu olan yasal düzenlemeler, regülasyon
adını almaktadır.

18. 17
ᴥ Maliye bilimi kendine özgü inceleme alanı olan ve çeşit açılardan diğer bilim dalları ile bağlantı
olan bir bilim dalıdır. Temel olarak devlet faaliyetlerinin ülke ekonomisinde yarattığı etkilerin ele
alınması açısından iktisat, devlet işleyişinin yasal boyutu açısından hukuk, toplumsal etkileri
açısından sosyoloji ve devletin işleyişinde temsil ve idare açısından kamu yönetimi ve siyaset
bilimi ile bağlantısı bulunmaktadır (Aydın ve Çaşkurlu, 2013: 67).
ᴥ Bunların dışında gerek devletin reel faaliyetleri gerekse etkileri bağlamında; muhasebe, istatistik,
planlama, psikoloji ve hatta davranış bilimi gibi alanlarla da bağlantısından bahsedilmektedir.
ᴥ Yani, sosyal bilimlerin bir alanı olarak maliyenin; ekonomi, hukuk, yönetim bilimi, işletme,
muhasebe, sosyoloji, istatistik ve planlama, siyaset bilimi ile yakın ilişkisi vardır.
ᴥ Bu ilişkileri şu şekilde sırayalabiliriz (Eker ve Bülbül, 2013: 26-35; Aydın ve Çaşkurlu, 2013: 68;
Akdoğan, 2016: 8-19):

19. 18
Sosyoloji İle İlişkisi
İstatistik ve Planlama İle İlişkisi
İşletme İle İlişkisi
Muhasebe İle İlişkisi
Siyaset Bilimi İle İlişkisi
Yönetim Bilimi İle İlişkisi
Hukuk İle İlişkisi
Ekonomi İle İlişkisi

20. 19
ᴥ Anglo-Sakson bilim insanlarının (H. Dalton, U. Hicks, A. Peacock, A. Hansen, R. A. Musgrave
gibi) maliyenin, iktisadın bir kısmı olduğunu, maliyenin; iktisat ilkelerinin devlet gelir ve
giderlerine uygulanmasından başka bir şey olmadığını sürmüşler ise de; bu görüşlere rağmen,
maliye ilmi bağımsızlığını kanıtlamış ve korumuştur (Dikmen, 1973: 11).
ᴥ Gerek maliye gerekse ekonomi ilimleri, benzer nitelikteki olaylar ile ilgilenmektedirler. Aslında
bu yaklaşım biçimi bütün ilim dalları açısından geçerlidir. Sosyal bilimler, toplumsal olayların
sebep-sonuç ilişki içerisinde belirli kesintileri alır ve kendi bakış açıları ile kurallarına göre
incelemeye tabi tutarlar. Dolayısıyla, bilim dalları arasında ilişki yakınlığı, bazılarında çok güçlü
iken bazılarında ise oransal olarak daha zayıftır.
ᴥ Mali olaylar, milli ekonomi içerisinde ortaya çıkmakta ve cereyan etmektedir. Kamu
hizmetlerinin gerçekleştirilebilmesi için ekonomiden çok büyük rakamlara varan tutarlarda fon
toplanmakta ve harcama suretiyle tekrar ekonomiye katılmaktadır (Akdoğan, 2016: 8).

21. 20
ᴥ Vergi ve benzeri yollarla fonların toplanması sırasında, ekonomik birimler ve genel ekonomik
yapı üzerinde önemli etkiler yaratılabilmektedir. Aynı durum, fonların kullanımı açısından da söz
konusudur.
ᴥ İstenilen doğrultuda etki yaratmak amacıyla devlet, cari harcamalara ve yatırım harcamalarına
yön verebilmektedir. Toplum açısından büyük önem arzeden mal ve hizmetlerin üretimini,
kısmen veya tamamen üstlenebilmektedir (Akdoğan, 2016: 9).
⁍ Cari harcamalar; yıl içerisinde bir yahut birçok defa kullanmakla tükenen, kamu tüketimi
ile ilişkili olan, faydanın devamlılık göstermediği ama hemen her yıl tekrarlanan mal ve
hizmetler için yapılan giderlerdir. Örnek olarak; personel giderleri, ısıtma, aydınlatma,
kırtasiye, su, kira, bakım ve küçük onarım giderleri vb., verilebilir.
⁍ Yatırım harcamaları ise; ekonomide sermaye birikimini sağlamak ve üretim kapasitesini
arttırmak amacıyla yapılan ve faydaları itibariyle de süreklilik gösteren harcamalardır.
Örnek olarak; yol ve baraj yapımı, etüt ve proje giderleri, yapı tesis giderleri, büyük onarım
giderleri, makine tesisleri için yapılan giderler ve yapılan kamulaştırmak harcamaları
verilebilir.

22. 21
ᴥ Mali olayların sosyo-ekonomik çözümlemelerinin yapılmasında zaman zaman ekonomi ilminin
yöntem ve tekniklerinden yararlanılması yoluna gidilmekte, refah düzeyinin yükseltilebilmesi
maksadıyla birbiri ile uyumlu bir uygulama planlanması gereği söz konusu olmaktadır.
ᴥ Güdülen amaçlara ulaşılabilmesi bağlamında; gerek maliye politikası gerekse ekonomi politikası
araçlarının birbiriyle uyumlu, aynı doğrultuda işlemeyi hedefleyen karar alma ve uygulama
yapısı içerisinde gerçekleştirilmesi büyük önem taşımaktadır.
ᴥ Her iki ilim açısından, temel kurumların tanımlanması, amaç ve araçların ortaya konulması
yanında, modern karar tekniklerinden yararlanılması ve uygulamanın etkinliğinin analizi,
üzerinde önemle durulması konularındandır (Akdoğan, 2016: 9).
ᴥ Mali olayların ekonomik olaylarla ilişkisinin artması, kamu ekonomisi olarak adlandırılan bilim
dalının oluşuma yol açmıştır (Bulutoğlu, 1977: 23). Kamu hizmetlerinin ne miktarda kimler için
üretileceği, nasıl üretileceği ve kimler tarafından üretileceği ile finansmanının nasıl sağlanacağı
kamu ekonomisi faaliyetleri olarak ortaya çıkmakta ve kamu maliyesinin sosyo-ekonomik
fonksiyonlarının gerçekleştirilmesinde büyük rolü bulunmaktadır (Akdoğan, 2016: 9).

23. 22
ᴥ Kamu maliyesi; uluslararası mali ve ekonomik ilişkiler bakımından da büyük önem taşımaktadır.
Ekonomik bütünleşmeler, çok uluslu şirketler (ÇUS), uluslararası kuruluşlar (BM, AB, OECD,
ECO, BIS gibi) ve uluslararası gelir bölüşümündeki dengesizlikler gibi nedenlerle ortaya çıkan
kamu maliyesine bölüme ‘’uluslararası kamu maliyesi’’denilmektedir.
ᴥ İster ulusal, ister uluslararası düzeyde olsun, devletin mali nitelikteki karar ve uygulamaları,
ekonomik yapı ve işlemler üzerinde geniş etkiler yaratmaktadır. Bu etkiler bağlamında da,
maliye ve ekonomi bilimleri arasında sıkı bir ilişki ortaya çıkmaktadır.
ᴥ Diğer bir deyişle, maliye ile ekonomi biliminin; devletin, sahip olduğu mali araçları (kamu
gelirleri ve harcamaları, bütçe, borçlanma gibi) kullanması sonucunda ortaya çıkan ve iktisadi
hayatta arz, talep, fiyatlar, paranın değeri, gelir dağılımı vb., üzerinde etki yapan olaylarda söz
konusu ilimler üzerinde belirgin bir şekilde etkinin olduğu söylemek mümkündür.

24. 23
ᴥ Mali olaylar, hukuk ile de yakından ilişki içerisindedir. Her şeyden önce bu olaylar da hukuki
yapı ve hukuk düzeni içerisinde ortaya çıkarlar ve hukuki tasarruflarla gerçekleşirler.
ᴥ Kamusal hizmetlerin yerine getirilebilmesi için sağlanan vergi, resim, harç, şerefiye ve
borçlanmalar gibi gelirler hukuki bir tasarrufun sonucudur. Mali olayların hukuki açıdan
incelenmesine maliye hukuku, vergilerle ilgili hukuki yapıyı inceleyen bölümüne ise vergi
hukuku denilmektedir (Erginay, 1987: 11).
ᴥ Bir taraftan anayasa ve idare hukuku, diğer taraftan ticaret hukuku, borçlar hukuku ve eşya
hukuku, maliye ile sıkı bir şekilde ilgilidir (Dikmen, 1973: 9). Bu durum, mali olayların sosyal
yapısı ve niteliğinden kaynaklanmakta olup, toplum yaşamının sağlıklı olarak sürdürülmesindeki
fonksiyonu dikkate alarak söz konusu ilişkilerin titizlikle üzerinde durulması gerekmektedir
(Akdoğan, 2016: 10).
ᴥ Vergi koyma hakkı, borçlanma ve harcama yetkileri, bütçe esasları ve yasama gücü tarafından
kontrol denetimi gibi konular, devletin görevleri ile yurttaşların ana hakları arasında ‘’mali’’
nitelikte ortak hukuki konular ortaya çıkmaktadır.

25. 24
ᴥ Devlet faaliyetlerinin, güdülen amaçlar doğrultusunda planlanması ve programlanması ile ilgili
düzenlemeleri uygulamak üzere hukuki bir temele bağlanması ve kesinleşmesini sağlayan bütçe
kanunu, devlet faaliyetlerinin bir aynası niteliğindedir (Akdoğan, 2016: 11).
ᴥ Özetle, hükümet, kamu harcamalarında olduğu kamu gelirlerinin toplanmasında da daha önce
çıkarılmış olan kanunlara dayanarak ve kanun koyucu tarafından bütçe ile ilgili yetki almak
zorundadır.
ᴥ Yine aynı şekilde, bu hususlarda ortaya çıkacak sorunların hukuk düzeni içerisinde çözülmesi,
kontrol işlemlerinin de bu süreç içerisinde yapılması söz konusu olmaktadır.
ᴥ Günümüz için ise; Vergi Hukuku, Milletlerarası Vergi Harmonizasyonu (Uyumlaştırma) vb.,
maliye bilimin hukuk bilimi ile ortak inceleme konuları olduğunu söyleyebilmek mümkündür.

26. 25
ᴥ Sahip olunan imkan ve araçların, sağlıklı bir şekilde belirlenmiş amaçlar doğrultusunda en etkin
çerçevede değerlendirilmesi bakımından yönetim büyük önem taşımaktadır.
ᴥ Bu çerçevede yönetim, formel ve enformel yapının sağlıklı bir şekilde oluşturulmasını ve
yönetim biliminin gereklerine uygun bir yapılanmayı ve uygulamayı zorunlu kılar.
ᴥ Yönetim, belirli ilkelerin kamu-özel ayrımı yapılmaksızın tüm örgütlerce uygulanması
anlamında evrensen bir nitelik taşıdığından, mevcut yönetime ilişkin ilke ve analiz yöntemleri
tüm kuruluşlara uygulanabilir (Can ve Tecer, 1978: 8).
ᴥ Gerek yüklenilecek kamusal nitelikteki hizmetlerin neler olacağının belirlenmesi gerekse bu
hizmetlere ilişkin görevlerin ilgili kuruluşlara dağıtılması, kontrol ve denetimi, etkinliğin ve
koordinasyonun sağlanması yönetimle ilgili ilke ve çözümleme yöntemlerinin en iyi şekilde
bilinmesi ve uygulanmasını gerektirmektedir.

27. 26
ᴥ Maliyeye ilişkin araç ve uygulamalara yön verilmesi, amaçlar doğrultusunda en etkin şekilde
kullanılabilmesi, maliye ilminin bilimsel usul ve esaslara ve ülke ihtiyaçlarına yanıt verilebilir bir
yapı içerisinde uygulamasının sürdürülmesi ‘’mali yönetim’’in etkinliğine büyük ölçüde bağlıdır.
ᴥ Uygulama itibarıyla, bütün ülkelerde, kamu maliyesinin yönetimi, kamu yönetimini büyük
ölçüde ilgilendirmekte, görevlerin, görevlerin belirlenmesi, yetki verilmesi ve işleyiş süreci, bu
alan içerisinde belirlenmektedir (Kendrick, 1951: 16).
ᴥ Mali yönetim geniş anlamı bir kavram olup mali mevzuat, mali yargı ve mali idarenin tamamını
içermektedir. Başka bir deyişle, yönetim bilimi tüm mali yönetim alanlarında etkili olmaktadır
(Akdoğan, 2016: 12).
ᴥ Öte yandan, maliye ile yönetim bilimi açısından önem kazanan konular; devlet faaliyetlerinin
kontrolü ile kamu kaynaklarının kamusal hizmetlere etkin bir şekilde tahsisini sağlamaktır. Bu
yönde pek çok ülkede özellikle bütçe hazırlıkları sırasında görülen genel eğilim; merkezi
yönetimlerin giderek uygulamacı birimlere, taşra teşkilatına, yani yerel yönetimlere daha geniş
sorumluluklar ve inisiyatif tanıma yoluna gitmeleridir.

28. 27
ῲ Mali yönetimin etkin bir yapı içerisinde yürütülmesi,
gerek yükümlülüklerin aydınlatılması, vergi bilincinin
yerleştirilmesi ve gerek vergi kayıp ve kaçağının
önlenmesi yönünde yaratacağı olumlu etkiler nedeniyle
de gerek devletin saygınlığı, vergi adaleti ve gerekse
devletin bütçesi yönünden olumlu sonuçlar yaratır.

29. 28
ᴥ Siyaset bilimi; devletin örgütlenmesini, faaliyetlerini, faaliyet sonuçlarını ve bu konulara ilişkin
olarak da insan davranışlarını incelemektedir. Mali araçların kullanılması, devletin örgütlenmesi
ve faaliyetlerine uygun bir genişleme göstermesi, siyasi otoritenin kararları doğrultusunda
olmaktadır.
ᴥ Devletin sahip bulunduğu finansal gücün, gerçekleştirilmesi söz konusu alternatif kamu
hizmetleri arasında nasıl bir dağıtıma tabi tutulacağı, tercihlerin hangi doğrultuda olacağı ve
ağırlık verilecek hizmet alanlarının neler olacağı konusunda siyasal karar süreci etkilidir.
ᴥ Siyasal karar alma süreci karar alma mekanizması aracılığıyla belirlenen siyasal tercihlerin,
kamu maliyesi açısından önem taşıyan kamusal malların üretimi ve tüketiminin belirlenmesine
ilişkin kararlara da egemen olması, kamu maliyesi ile siyaset bilimi arasındaki ilişkiyi açıkça
ortaya koymaktadır (Nadaroğlu, 1992: 11).
ᴥ Hangi hizmetlerin gerçekleştirileceği ve bundan doğacak harcamaların karşılanması bakımından
kuşkusuz, maliye yalnız başına söz sahibi olmayıp, bunların sınır ve oranının belirlenmesi işi
siyaset biliminin alanını da ilgilendirmektedir (Pelin, 1945: 4).

30. 29
ᴥ Günümüzde demokratik siyasi parlamenter sistemle yönetilen ülkelerde, yürütme gücünü temsil
eden hükümetlerin harcama yapabilmesi, gelir toplayabilmesi hazırladığı bütçe kanun tasarısının
parlamentoda kabul edilmesine bağlıdır.
ᴥ Kamu hizmet alanlarının genişlemesinde siyasi bir müessese olan parlamento büyük bir etkinliğe
sahiptir. Bu bağlamda, hükümet, parlamentonun izin vermediği hiçbir harcamayı yapamaz, geliri
toplayamaz.
ᴥ Öte yandan, kamu hizmet alanlarının seçimi, planlanması, önceliklerin belirlenmesi gibi hususlar
hep ‘’siyasi bir tercih’’konusudur.
ᴥ Belirli bir siyasi tercih sonucu saptanan hedeflere ulaşılması yönündeki çabalar da maliye ilminin
bir bölümü oluşturan maliye politikasının ilgi alanı içine girer (Eker ve Bülbül, 2013: 28).

31. 30
ᴥ Günümüzde demokratik siyasi parlamenter sistemle yönetilen ülkelerde, yürütme gücünü temsil
eden hükümetlerin harcama yapabilmesi, gelir toplayabilmesi hazırladığı bütçe kanun tasarısının
parlamentoda kabul edilmesine bağlıdır.
ᴥ Kamu hizmet alanlarının genişlemesinde siyasi bir müessese olan parlamento büyük bir etkinliğe
sahiptir. Bu bağlamda, hükümet, parlamentonun izin vermediği hiçbir harcamayı yapamaz, geliri
toplayamaz.
ᴥ Öte yandan, kamu hizmet alanlarının seçimi, planlanması, önceliklerin belirlenmesi gibi hususlar
hep ‘’siyasi bir tercih’’konusudur.
ᴥ Belirli bir siyasi tercih sonucu saptanan hedeflere ulaşılması yönündeki çabalar da maliye ilminin
bir bölümü oluşturan maliye politikasının ilgi alanı içine girer (Eker ve Bülbül, 2013: 28).

32. 31
ᴥ Muhasebe, işletmede cereyan eden mali ve ekonomik olayları, para cinsinden izleyen,
sınıflandıran, özetleyen ve varılan sonuçları işletme ilgililerinin amaçlarına uygun olarak
raporlayan ve yorumlayan bir bilimdir. Tanımdan da görüleceği üzere, mali olayların muhasebe
içerisindeki yeri son derece büyüktür (Akdoğan, 2016: 14).
ᴥ Devletin, işletmelerle ilgili kaynaklardan sağladığı gelirler; muhasebe sistemi içerisinde vergi
yasalarına uygun bir şekilde tespit olunan matrahın vergilendirilmesi suretiyle ortaya
çıkmaktadır.
ᴥ Defter kayıtlarına dayanılarak, işletme ilgili olan üçüncü kişilerin, hatta emanet veren ve alan
kişilerle emanet (konsinye) niteliğinde iş yapanların vergi karşısında durumları kontrol
edilebilecek, incelenebilecek ve vergi güvenliği sağlanabilecektir (Saygılıoğlu ve Göker, 1984:
19).
ᴥ Gerek muhasebe gerekse özellikle mali hukuk yönü itibarıyla maliye, geçişmeli bir karakter
taşımaktadır.

33. 32
ᴥ Kamu gelir ve giderleriyle devletin parayla ifade edilebilir nitelikteki varlıklarının izlenmesi ise
‘’devlet muhasebesi’’nin alanına girmektedir.
ᴥ İşletme sonuçları üzerindeki kamu payını ve bunun işletme üzerindeki etkisini belirlemek
zorunda olması nedeniyle muhasebe, maliye ilmi ve uygulamaları ile yakından ilgilenmek
durumundadır (Güven Sihay ve Sevilengül, 1981: 17).
ᴥ Muhasebe ile vergi hukuku ve sistemi birbirleriyle yakından ilişki içerisinde olup, temel
amaçlarının en önemlilerinden birisi, vergi mükelleflerinin doğru ve gerçeğe uygun bir şekilde
vergi yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlamaktır.
ᴥ Maliye ilmi birçok alanlarda işletme iktisadının çeşitli verilerinden ve muhasebe usullerinden
faydalanmakta olup, bunları eleştirici bir açıdan ele alarak değerlendirmektedir (Tuncer, 1971:
17).

34. 33
ᴥ Devletin en önemli gelir kaynağı durumundaki vergiler sebebiyle maliye idaresi ile işletmeler
arasındaki belirli ilişkiler ortaya çıkmaktadır. İşletme büyüklükleri ülkelerin ekonomik
gelişmişlik seviyelerine göre değişmekle beraber her işletme faaliyet sonucuna göre her yıl karı
üzerinden vergi kanunlarına uygun bir şekilde vergi ödemek durumundadır (Eker ve Bülbül,
2013: 32).
ᴥ İşletme politikalarının belirlenmesi ve yönlendirilmesi bakımından verginin taşıdığı önemi göz
önünde tutan ülkeler, işletmeler için en elverişli kurulum, yatırım ve çalışma ortamını
yaratabilmek amacıyla çeşitli önlemler almakta, uygulamalarda bulunmakta ya da uluslararası
anlaşmalar yapmaktadır.
ᴥ Bu doğrultuda olmak üzere; ülkeler kendi aralarında ‘’ticaret anlaşmaları’’ yapmakta, ‘’serbest
ticaret bölgeleri’’, ‘’gümrük birlikleri’’ oluşturmakta, ekonomik-siyasi entegrasyonlara
gidebilmektedirler (Akdoğan, 2016: 13-14).

35. 34
ᴥ Uluslararası ticaretteki gelişmeler ile mali nitelikteki düzenlemelerin işletmeler üzerindeki
etkilerini dikkate alan bazı ülkeler, kendi ülke sınırlarını içinde serbest bölgeler oluşturmak
yoluna gitmişlerdir.
ᴥ Üretim faktörleri talebi ve buna bağlı olarak istihdam düzeyine olan olumlu katkıları yanında,
yatırımları bu bölgelere kanalize etmelerinden kaynaklanan diğer faydalar, serbest bölge
oluşturulması suretiyle vergisiz alanlar yaratarak, işletmeler için çekici-özendirici cazibe alanları
oluşturulmasını sağlamaktadır (Akdoğan, 2016: 14).
ᴥ Verginin işletmeler açısında taşıdığı önemi dikkate alan bir kısım ülkeler, işletmeleri kendilerine
çekebilmek için; cazip koşullar yaratmaya, vergi avantajları sağlamaya çalışmaktadırlar.
ᴥ Bu bakımdan, verginin hiç alınmadığı ya da çok düşük düzeyde alındığı, ‘’vergi cenneti’’ olarak
ifade edilen ülkelerin varlığı ile aynı doğrultuda bölgeler yaratılması yönündeki uygulamalar
dikkat çekmektedir (Akdoğan, 2016: 14).

36. 35
ᴥ İstatistik; toplumla, tabiat olaylarıyla ilgili sayısal analizleri ve aralarındaki ilişkileri inceleme
konusu yapan bir ilimdir. İstatistik ilminden faydalanmak suretiyle geçmiş dönem verileri
ışığında geleceğe yönelik tahminler yapılarak gerçeğe yaklaşmaya çalışılabilir (Eker ve Bülbül,
2013: 32).
ᴥ İstatistiki verilen toplanması, değerlendirilmesi ve yararlanmak üzere kullanıma sunulması kadar,
bu verilerden yararlanmak, uygulama ile ilgili gerekli düzeltmeleri yapmak arzusunun duyulması
ve bunları yapabilecek beşeri ve teknik olanaklara sahip olunması da büyük önem taşır
(Akdoğan, 2016: 16-17).
ᴥ Devlet hayatı ve kamu hizmetleri açısından son derece önem taşıyan bütçe de, mahiyeti itibariyle
tahmine dayanır. Bütçede gelecek bir döneme (genellikle bir yıl) ilişkin tahmini harcama ve gelir
rakamları yer alır.
ᴥ Bütçedeki harcama ve gelir rakamlarının isabet ve tahmin edilmesi önceki yıllarda meydana
gelen gelişmelerin istatistiki analiz metotları kullanılarak değerlendirilmesine bağlıdır (Eker ve
Bülbül, 2013: 32).

37. 36
ᴥ Gelir ve gider öngörülerinin yapılmasından, borç ve vergi yükünün sağlıklı bir dağılımının
sağlanmasına, uygulanacak bütçe, maliye ve borç yönetimi politikalarının başarılı bir şekilde
yürütülmesine kadar tüm mali olaylar açısından istatistik büyük bir önem taşımaktadır.
ᴥ Etkin bir kaynak dağılımı ve kullanımının sağlanması; sahip olunan olanakların, alternatif
kullanım alanları ve ulaşılması söz konusu amaçlar bakımından en yüksek tatmini sağlayacak
şekilde ve optimal düzeyde değerlendirilmesini zorunlu kılmaktadır.
ᴥ Bu durum ise, ülkenin mali, sosyal ve ekonomik koşulları dikkate alınmak suretiyle hazırlanmış
sağlıklı plan uygulamalarını gerekli kılmaktadır.
ᴥ Kamu harcama ve gelirlerinin, ülkenin ekonomik ve sosyal durumu dikkate alınarak etkin bir
şekilde uygulanması isteği, ‘’mali planlama’’ kurumunu ortaya çıkarmıştır (Akdoğan, 2016: 17).

38. 37
ᴥ Sosyoloji; geniş anlamda düşünüldüğü takdirde bütün sosyal incelemeleri ilgilendirmektedir ve
insanların toplu olarak yaşama ihtiyacından doğan ilişkileri incelemektedir.
ᴥ İnsanın biyolojik yapısı, çevre koşulları, bir arada yaşamanın sağladığı avantajlar, kültürel
özellikler insanlar arasında toplumsal ilişkilerin gerçekleşmesine neden olmuştur.
ᴥ Bu, coğrafi şartlara ve olanaklara, siyasi, ekonomik, sosyal, dini, kültürel yapı ve kurumlara
bağlı olarak değişime uğramış ve gelişmiştir (Akdoğan, 2016: 15-16).
ᴥ Kamu maliyesi, fonların sağlanması ve kullanımı suretiyle yaratılan etkilerle, düzenli bir sosyal
hayatın sağlanmasına katkıda bulunmaktadır (Kendrick, 1951: 17-18).
ᴥ Maliyenin sosyoloji ile olan yakın ilişkisi, maliyenin gelişim süreci içerisinde sosyolojik görüş
çerçevesinde ele alınmasında etkili olmuştur.
₻ Örneğin; Goldscheid, maliye tarihini inceleyerek, maliye sosyolojisini kurmuş, maliye
ilminin sorunlarına sosyolojik açıdan bakmak istemiştir (Tuncer, 1971: 22-23).

39. 38
ᴥ Sosyoloji, mali olayların toplum üzerindeki etkileri dolayısıyla maliye ile ilgilenir. Maliye ise;
özellikle kamu gelirlerinin sağlanması ile ilgili kararları alırken ve uygularken, mükelleflerin
gösterecekleri anlayış veya tepkileri tahmin etmek, ona göre kendisini yönlendirmek gereğini
duyar (Akdoğan, 2016: 16).
⁍ ‘’Vergi; dolaylı mı yoksa dolaysız yapıda mı olmalıdır?’’,
⁍ ‘’Gelirden mi, harcamalardan mı yoksa servetten mi alınması mükelleflerce daha anlayışla
karşılanır, toplumun vergiler karşısındaki dayanma gücü nedir ve hangi aşamaya kadar
rasyonel bir vergi uygulaması yapılabilir?’’,
⁍ ‘’Vergi kaybına yol açan etkenlerle toplumsal yapı arasında ilişki kurulabilir mi?’’
şeklindeki soruların yanıtları, günümüzde ‘’mali sosyoloji’’ denilen inceleme alanının
doğmasını sağlamıştır.

40. 39
⁍ Akdoğan, Abdurrahman. (2016), Kamu Maliyesi, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 17. Baskı, Gazi
Kitabevi Tic. Ltd. Şti., İlksan Matbaası Ltd. Şti., Ankara.
⁍ Aydın, Selda ve Çaşkurlu, Eren. (2013), Kamu Maliyesi, 2. Baskı, Gazi Kitabevi Tic. Ltd. Şti., İlksan
Matbaası Ltd. Şti., Ankara.
⁍ Bulutoğlu, Kenan. (1977), Kamu Ekonomisine Giriş-Devletin Ekonomik Bir Kuramı, 2. Baskı, Temat
Yayınları, Sermet Matbaası, İstanbul.
⁍ Can, Halil ve Tecer, Meral. (1978), İşletme Yönetimi, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü
Yayınları, No. 169, Doğan Basımevi, Ankara.
⁍ Dikmen, Orhan. (1973), Maliye Dersleri, Giriş ve Genel Vergi Teorisi, 4. Baskı, Fakülteler Matbaası,
İstanbul.
⁍ Eker, Aytaç ve Bülbül, Duran. (2013), Kamu Maliyesi, 1. Baskı, Özbaran Ofset Matbaacılık, Ankara.
⁍ Erginay, Akif. (1987), Kamu Maliyesi-Kamu Gelirleri, Kamu Giderleri, Devlet Bütçesi, Maliye Politikası,
10. Baskı, Turhan Kitabevi Yayınları, Olgaç Matbaası, Ankara.
⁍ Güven Sihay, Jale ve Sevilengül, Orhan. (1981), Genel Muhasabe, 3. Baskı, Gelişim Matbaası, Ankara.

41. 40
⁍ Kendrick, M. Slade. (1951), Public Finance-Principles and Problems, Houghton Mifflin Company, The
Riverside Press, Cambridge, Massachusetts.
⁍ Mutluer, M. Kamil ve Öner, Erdoğan ve Kesik, Ahmet. (2010), Teoride ve Uygulamada Kamu Maliyesi,
2. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
⁍ Nadaroğlu, Halil. (1992), Kamu Maliyesi Teorisi, 8. Baskı, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., Yayın No.
337/17, İstanbul.
⁍ Pelin, İ. Fazıl. (1945), Finans İlmi ve Finansal Kanunlar, Birinci Kitap, 3. Baskı, İsmail Akgün
Matbaası, İstanbul.
⁍ Saygılıoğlu, Nevzat ve Göker, Erol. (1984), Defterler ve Dönem Sonu İşlemleri, Vergi Yayınları, Daily
News Ofset Tesisleri, Ankara.
⁍ Sharp, Ansel and Sliger, Bernand F. (1964), Public Finance, The Dorsey Press, Homewood, Illinois.
⁍ Tuncer, Selahattin. (1971), Kamu Maliyesi, Yalkın Ofset Matbaası, İstanbul.
⁍ Turhan, Salih. (1993), Vergi Teorisi ve Politikası, Filiz Kitabevi, İstanbul.