Cursus literatuurgeschiedenis

1. 19 Avantgardistische
sociaal-culturele
denkstijl
Literatuur en moderniteit
Inleiding Literatuurgeschiedenis
Thomas Vaessens

2. De retorica van het vergeten

3. De retorica van het vergeten
Onbeschreven blad Tabula rasa

4. De retorica van het vergeten
Onbeschreven blad Tabula rasa
metafoor voor een nieuwe start, waarbij men
al het voorgaande buiten beschouwing laat

5. Paul van Ostaijen, Vers 6

6. Ik kan geen postzegels verzamelen
ik kan geen vrouwefoto’s verzamelen
ik kan geen amourettes kollektioneren
en geen wijsheid
ik kan niets meer
Ik kan niets meer
Waarom doof ik de lamp niet
en ga ik niet te bed
Ik wil beproeven
naakt te zijn
bloot wie weet wel gevroren purper
en bleekheid
Is zo niet het gans beginnende begin
Ik wil niets weten
ik wil niet vragen
waarom
ik niet werd een postzegelkollektioneur
Ik zal beginnen mijn debâcle te geven
ik zal beginnen mijn faljiet te geven
ik zal mij geven een stuk gereten arme grond
een vertrapte grond
een heidegrond
een bezette stad
Ik wil bloot zijn
en beginnen
Paul van Ostaijen, Vers 6

7. 7
Ik wil bloot zijn
en beginnen

8. 8
Ik wil bloot zijn
en beginnen
Tabula rasa

9. 9
Ik wil bloot zijn
en beginnen
Tabula rasa
Dynamiek
Vernieuwing
Vruchtbaarheid
Vooruitgang
Breuk
Jeugd
Creativiteit
Mannelijk
….

10. 10
Ik wil bloot zijn
en beginnen
Tabula rasa
Dynamiek
Vernieuwing
Vruchtbaarheid
Vooruitgang
Breuk
Jeugd
Creativiteit
Mannelijk
….
Kernwaarden van het sociaal-
culturele referentiekader van het
avant-gardistische frame

11. De moderniteit als vergeetmachine
Modernity exists in the form of a desire to wipe
out whatever came earlier, in the hope of reaching
at last a point that could be called a true present,
a point of origin that marks a new departure. This
combined interplay of deliberate forgetting with
an action that is also a new origin reaches the full
power of the idea of modernity
Paul de Man, 1983

12. De historische avant-garde
kunstenaars die oproepen om de traditie te vergeten
Maar ook:
• Surrealisme
• Expressionisme
• Cubisme
• …

13. De historische avant-garde
kunstenaars die oproepen om de traditie te vergeten
Maar ook:
• Surrealisme
• Expressionisme
• Cubisme
• …
Dadaïsme Futurisme Constructivisme

14. De historische avant-garde
kunstenaars die oproepen om de traditie te vergeten
Dadaïsme Futurisme Constructivisme
Theo van Doesburg (I.K. Bonset), 1883-1931
…

15. De historische avant-garde
kunstenaars die oproepen om de traditie te vergeten
Dadaïsme Expressionisme Constructivisme
Paul van Ostaijen, 1896-1928
Surrealisme
…

16. De historische avant-garde
kunstenaars die oproepen om de traditie te vergeten
Constructivisme
De Stijl, 1917-1928
Cubisme Modernisme
…

17. De historische avant-garde
kunstenaars die oproepen om de traditie te vergeten
Constructivisme
De Stijl, 1917-1928
Cubisme Modernisme
…
Let op: verwarrend!

18. Avant-gardistische sociaal-
culturele denkstijl
• Binnen het avant-gardistische frame heeft de obsederende metafoor van
de dynamiek louter positieve connotaties: ‘beweging’ is aantrekkelijk
vanwege de belofte van een afscheid van de (als statisch en achterhaald
beschouwde) status quo
• Het avant-gardistisch frame impliceert een positieve grondhouding ten
opzichte van de moderniteit als vernieuwingsproces (vooruitgangsdenken)
• De historische avant-garde is een conglomeraat van elkaar versterkende én
bestrijdende ‘richtingen’ (-ismen) in de literatuur van de eerste helft van
de 20e eeuw