Downloaded 18 times
![16 prosth[1]](https://image.slidesharecdn.com/16prosth1-110817133653-phpapp02/75/16-prosth-1-35-2048.jpg)
16 prosth[1]
- 1. แนวทางปฏิบัติทางคลินิกทางทันตกรรมประดิษฐ (CLINICAL PRACTICE GUIDELINEIN PROSTHODONTICS) จัดทําโดย คณะอนุกรรมการฝกอบรมและสอบเพื่ออนุมัติบัตร/วุฒิบัตร ความรูความชํานาญในการประกอบวิชาชีพทันตกรรม สาขาทันตกรรมประดิษฐ เสนอ ทันตแพทยสภา ธันวาคม พ.ศ. 2549
- 2. แนวทางปฏิบัติทางคลินิกทางทันตกรรมประดิษฐ (CLINICAL PRACTICE GUIDELINE IN PROSTHODONTICS) สารบัญ 1. แนวทางปฏิบัติทางคลินิก การทําฟนเทียมทั้งปากชนิดถอดได หนา 1 – 10 (CLINICAL PRACTICE GUIDELINE FOR REMOVABLE COMPLETE DENTURE) 2. แนวทางปฏิบัติทางคลินิก การทําฟนเทียมบางสวนชนิดถอดได หนา 11 – 12 (CLINICAL PRACTICE GUIDELINE FOR REMOVABLE PARTIAL DENTURE) 3. แนวทางปฏิบัติทางคลินิก การทําฟนเทียมชนิดติดแนน หนา 23 – 32 (CLINICAL PRACTICE GUIDELINE FOR FIXED PARTIAL DENTURE)
- 3. แผนภูมิแนวทางปฏิบัติทางคลินิก การทําฟนเทียมทั้งปากชนิดถอดได CLINICAL PRACTICE GUIDELINE FOR REMOVABLE COMPLETE DENTURE ทันตแพทยศาสตรบัณฑิต การตรวจวินิจฉัยและการวางแผนการรักษา วิธีการรักษา การดูแลและการติดตามผล Diagnosis and Treatment Plan Clinical Procedures Maintenance and Periodic recall 1
- 4. การตรวจวินิจฉัยและการวางแผนรักษา ตรวจประวัติผูปวยทั่วไปและชองปาก ถามีโรคประจําตัวสงตอแพทยรักษา ไมมีโรคประจําตัว พิจารณาวาฟนธรรมชาติที่เหลืออยู เนื้อเยื่อและกระดูกทีรองรับฟนทียม ่ ภาพรังสี ชิ้นหลอเพื่อศึกษา วางแผนการรักษา ถอนฟนธรรมชาติ รักษาฟนธรรมชาติ มีการตัดแตงเนื้อเยื่อและกระดูก ออกหมด เอาไว เสริมขนาดสันเหงือก ทําฟนเทียมทั้งปากชนิดถอดได ทําฟนเทียมทั้งปากชนิดถอดไดทับรากฟน 2 ทําฟนเทียมทั้งปากชนิดถอดไดใสทนทีหลังถอนฟน ั
- 5. การตรวจวินิจฉัย หลักการ - ฟนเทียมทังปากชนิดถอดได หมายถึง ฟนเทียมทั้งปากสําหรับผูปวยที่ไมมฟนธรรมชาติเหลืออยูเลย หรือจะเปนฟนเทียมทับ ้ ี รากฟนธรรมชาติที่เหลืออยู โดยฐานฟนเทียมทําจากพลาสติกหรือโลหะ และจะเปนฟนเทียมทังปากชนิดถอดได ที่ใส ้ ทันทีหลังถอนฟนธรรมชาติออกหมดก็ได วัตถุประสงค - 1. เฟอฟนฟูสภาพในชองปากของผูปวยใหมฟนทําหนาที่ในการบดเคี้ยวอาหารได ี 2. เพื่อความสวยงามของผูปวย 3. เพื่อใหผูปวยมีสุขภาพกายและใจทีดี ่ การวินิจฉัย - ผูปวยที่มีสขภาพรางกายที่มีผลกระทบตอการใสฟนเทียมทั้งปาก เชน โรคเบาหวาน โรคพารกินสันชนิดรุนแรง ควรไดรบการรักษา ุ ั โรคทางรางกายโดยแพทยเฉพาะทางใหมสุขภาพดีพอที่จะสามารถมารับรักษาทางทันตกรรมตอได ซึ่งทันตแพทยควรตรวจดูในชอง ี ปากโดยละเอียด ดังนี้ 1. ถามีฟนธรรมชาติเหลืออยู ควรตรวจสภาพของฟนวามีผุ หรือโรคปริทันตที่ยังสามารถรักษาเก็บไวไดหรือไม เพื่อเปนฟนหลัก ในการเกาะของตะขอฟนปลอมชนิดถอดไดบางสวนหรือทําฟนเทียมทั้งปากทับรากฟนหรือสมควรถอนออกหมด เพื่อทําฟนเทียม ทั้งปาก 2. สันเหงือก - ตรวจวามีสภาพสมบูรณพอที่จะรองรับฟนเทียมทั้งปากหรือไม ถามีเนื้อเยื่อไมสมบูรณ เชน เนือเยื่อนวม (flabby ้ tissue) หรือมีแผลเรื้อรังตองรักษาใหเนื้อเยื้อสมบูรณกอนทํา ถามีปุมกระดูกที่ขัดขวางการใสฟนเทียมก็ควรตัดแตงกระดูกให มีรูปรางเหมาะกับการใสฟนเทียมไดดีกอน ซึ่งการวินิจฉัยที่ดี ควรมี 1. ภาพถายรังสี ทั้งฟนธรรมชาติและกระดูกขากรรไกร 2. ชิ้นหลอเพือการวินิจฉัย ่ จะไดเปนตัวชวยในการวินิจฉัย และวางแผนการรักษาไดอยางถูกตอง 3
- 6. ขอบงชีในการใสฟนเทียมทั้งปากถอดได ้ 1. ผูปวยที่ไมมีฟนธรรมชาติเหลือเลย 2. ผูปวยที่มีฟนธรรมชาติเหลืออยูนอย สมควรถอนออกโดยคํานึงถึงพยาธิสภาพของฟน สุขภาพในชองปาก เศรษฐานะและพฤติกรรมการดูแล สุขภาพของผูปวยเปนสําคัญ 3. ผูปวยตองการใสฟนเทียมทั้งปากชนิดถอดได ขอหามสําหรับการใสฟนเทียมทั้งปากชนิดถอดได 1. ผูปวยที่แพพลาสติก 2. ผูปวยที่มสุขภาพรางกายเสื่อมโทรมที่มีผลใหไมสามารถชวยเหลือตนเองได ี 3. ผูปวยที่มสุขภาพจิตใจไมสมบูรณขาดความสามารถในการควบคุมตนเองได ี 4. จากสาเหตุอื่น ๆ ซึ่งอยูในดุลพินิจของทันตแพทยผูรักษา 4
- 7. วิธีการทําฟนเทียมทั้งปากชนิดถอดได ตรวจภายในชองปากและพิมพปากครั้งแรกเพื่อชิ้นหลอศึกษา ภาพรังสี หลังจากถอนฟนธรรมชาติหรือผาตัดตกแตงสันเหงือกแลว ทําถาดพิมพปากเฉพาะบุคคล (หองปฏิบตการ) ั ิ พิมพปากครั้งที่ 2 เพื่อชิ้นหลอหลัก แทนกัดขี้ผง (หองปฏิบติการ) ึ้ ั หาความสัมพันธของขากรรไกรและบันทึก ความสัมพันธออกมา เรียงซี่ฟน (หองปฏิบตการ) ั ิ ลองฟนโดยใหผูปวยยอมรับ เปลี่ยนสวนที่เปนขีผึ้งใหเปนพลาสติก (หองปฏิบัติการ) ้ ใสฟนเทียมใหกับผูปวย การแนะนําการใช และการดูแลฟนเทียม ตรวจแกไขเปนระยะจนผูปวยใสฟนเทียมไดดี 5 พบทันตแพทย ทุก 6 เดือน
- 8. วิธีการทําฟนเทียมทั้งปากชนิดถอดได 1. พิมพปากครั้งแรก - ทําชิ้นหลอเพื่อการศึกษาและวางแผนการรักษา 2. ถายภาพรังสี - ดูสภาพของฟนและกระดูกขากรรไกร 3. ถาตองมีการสงตอผูปวยไปยังทันตแพทยสาขาอื่น ควรอธิบายใหผปวยเขาใจในการรักษานั้น ๆ ดวย หลังจากเสร็จแลวจึงมาพิมพปากครั้งที่ 2 ู 4. พิมพปากครั้งที่ 2 - ทําชิ้นหลอในการทํางาน เพื่อทําแทนกัดขี้ผึ้ง 5. นําแทนกัดขี้ผึ้ง มาหาความอูมของริมฝปากและใบหนา ความสัมพันธของขากรรไกรตอขอตอขากรรไกร ความสัมพันธของขากรรไกรทั้ง ในแนวราบ แนวดิ่ง และบันทึกความสัมพันธนั้นจากในปากเพื่อมาทํางานในหองปฏิบัติการ เลือกขนาด สี รูปรางของซี่ฟนเทียม ควรใหผูปวย มีสวนรวมในการเลือกดวย 6. นําแทนกัดที่บันทึกความสัมพันธของขากรรไกรแลวมาเขาเครื่องจําลองขากรรไกร (Articulator) เพื่อการเรียงฟนตอไป 7. ควรลองฟนหนาและหลังใหผูปวยดูวาพอใจหรือไมและแกไขตามที่ผูปวยตองการเทาที่ทันตแพทยสามารถจะทําไดตามหลักวิชาการ 8. ดําเนินขันตอนในหองปฏิบัติการ เพื่อใหฐานฟนเทียมที่เปนขี้ผึ้งเปลี่ยนเปนฐานพลาสติก จนฟนเทียมพรอมจะใสใหกับผูปวย ้ 9. ใสฟนเทียมใหผูปวย โดยตรวจและแกไขฟนเทียมใหเขาที่เรียบรอย จนผูปวยไมมีอาการเจ็บและการสบฟนถูกตอง 10. ทันตแพทยควรอธิบายวิธีการใชฟนเทียมและการรักษาฟนเทียมที่ถูกตองใหผูปวยทราบ 11. ทันตแพทยควรนัดผูปวยมาตรวจฟนเทียมและแกไขความผิดปกติที่เหลืออยูเปนระยะจนกวาผูปวยจะสามารถใชฟนเทียมเคี้ยวอาหารได 12. อายุการใชงานของฟนเทียม เฉลี่ยประมาณ 2-5 ป ซึ่งอาจจะมากหรือนอยกวานั้น ขึนกับปจจัยรวมอื่น ๆ ซึ่งอยูในดุลยพินิจของทันตแพทย ้ 13. ควรมีการติดตามผลโดยใหผปวยพบทันตแพทยทุก 6 เดือน ู 6
- 9. หมายเหตุ - ในกรณีที่ฐานฟนเทียมเปนโลหะหลังจากไดช้นหลอหลักแลว ควรทําฐานฟนเทียมเปนโลหะกอน ิ (สงหองปฏิบติการ) จึงมาทําแทนกัดขี้ผึ้ง เพื่อหาความสัมพันธของขากรรไกรตอไป ั ในกรณีที่ทําฟนเทียมทั้งปากทับราก ควรเตรียมฟนธรรมชาติที่จะเก็บไว เชน :- กรอแตงฟนไมใหมีจุดคอด (Undercut) รักษา รากฟน รักษาโรคปริทันต ใหเรียบรอยกอน จึงจะพิมพปากครั้งที่ 2 เพื่อทําชิ้นหลอหลัก ในกรณีที่ทาฟนเทียมทั้งปากใสทันทีหลังถอนฟน ทันตแพทยควรเตรียมการถอนฟนและหยุดการไหลของเลือดใหดีกอน จึงจะทํา ํ การใสฟนเทียมและควรใหผปวยใสฟนเทียมทั้งคืน และกลับมาพบทันตแพทยภายใน 24-48 ช.ม. ดวย โดยผูปวยควรติดตอทันตแพทยผูให ู การรักษาไดเมือมีปญหาเกิดขึ้น ่ 7
- 10. การดูแลรักษาฟนเทียมและการติดตามผล ใหผูปวยทราบถึง การดูแลรักษาความสะอาด พบทันตแพทย ประสิทธิภาพของฟนเทียม ฟนเทียม ทุก 6 เดือน 8
- 11. การดูแลรักษาฟนเทียมและการติดตามผล ทันตแพทยควรอธิบายใหผปวยเขาใจถึงประสิทธิภาพของฟนเทียมทั้งปากชนิดถอดไดวาที่จริงแลวจะมีแรงเคี้ยวอาหารไดนอยกวาฟนธรรมชาติ ู เพราะแรงเคี้ยวจะไดประมาณ 50 – 70% ของฟนธรรมชาติเทานัน เพราะฉะนั้นควรเลี่ยงอาหารเหนียวและแข็ง และควรถอดฟนเทียมออกมาทําความสะอาดหลัง ้ อาหารทุกครั้ง รวมทั้งทําความสะอาดในชองปากใหสะอาดเชนกัน ไมควรใสฟนเทียมนอน ควรแชฟนเทียมในน้ําสะอาดถาไมไดใส ระวังการตก เพราะฟนเทียมอาจ แตกหักได ถามีปญหาใหกลับมาพบทันตแพทยทันที แมวาผูปวยคิดวาฟนเทียมใชงานไดดีก็ควรพบทันตแพทยทุก 6 เดือน เพื่อทันตแพทยจะไดตรวจหากมีอะไร ผิดปกติจะไดแกไขได และผูปวยควรเขาใจดวยวา ฟนเทียมก็มีอายุการใชงานเชนกัน ปกติแลว จะมีอายุประมาณ 2 – 5 ป เพราะจะมีการสึกของพลาสติกที่เปนฟนเทียม ทําใหเคี้ยวอาหารไมละเอียด รวมทั้งสันเหงือกอาจยุบตัวมากขึ้น ทําใหฟนเทียมหลวม เวลาเคี้ยวเกิดการโคลง ตัวของฟนเทียมกดเหงือกเปนแผลเจ็บ ถาการสึกมากอาจตองทําฟนเทียมใหม แตก็ขึ้นอยูกับดุลพินิจของทันตแพทยที่จะพิจารณาใหเหมาะสมวาควรปรับปรุงฟน เทียมเกาใหใชงานตอไป หรือทําฟนเทียมใหม ปจจัยเสี่ยงและภาวะแทรกซอนที่อาจพบได 1. ในการพิมพปากบางครังวัสดุอาจมีความรอนมากเกินไป ที่เนื้อเยื่อในปากจะทนได ทําใหเกิดแผลของเนื้อเยื่อ จึงควรระวังความรอนโดยทําใหวัสดุเปยกน้ํา ้ เพื่อลดอุณหภูมิลงและปองกันวัสดุตดเนื้อเยื่อ ิ 2. ขณะพิมพปาก วัสดุอาจไหลลงคอผูปวย ทําใหหายใจไมสะดวก จึงควรระวังโดยจัดศีรษะผูปวยใหขากรรไกรขนานกับระดับราบ และอธิบายใหผูปวย เขาใจวิธีทําดวย 3. ฟนเทียม สามารถแตกหักหรือชํารุดไดจากอุบัติเหตุ และการบดเคี้ยวของที่แข็งมาก ๆ ได 4. ฟนเทียมอาจติดคราบสกปรก และสึกกรอนเร็วกวาปกติถาผูปวยทําความสะอาดไมถกตอง ู 5. ถาผูปวยไมมาพบทันตแพทยเปนระยะหลังการใสฟนเทียมแลว ฟนเทียมอาจทําใหเกิดแผลจุดเจ็บและกลายเปนกอนเนื้อเหตุฟนเทียมได 9
- 12. เอกสารอางอิง 1. Winkler S: Essential of Complete Denture Prosthodontics : W.B. Sannder. 1979 2. Carl O. Boucher : Prosthodontic treatment for Edentulous patients 7th Edition. 1975 3. Jone J. Sharry : Complete Denture Prosthodontic; 3rd Edition MC.Graw-Hill Book. 1974 4. Brewer AA, Morrow RM : Overdentures, Edition2, St. Louis, CV. Mosby, 1980 5. Winkler S, Massler M : Oral aspects of aging : The Practice of Geriatrics. Philadelphia, WB Saunders, 1986 10
- 13. แนวทางปฏิบัติทางคลินิก การทําฟนเทียมบางสวนถอดได CLINICAL PRACTICE GUIDELINE FOR REMOVABLE PARTIAL DENTURE ทันตแพทยศาสตรบัณฑิต การตรวจวินจฉัยและการวางแผนการรักษา ิ วิธีการรักษา การดูแลและการติดตามผล Diagnosis and Treatment Plan Clinical Procedure Maintenance and Periodic Recall 11
- 14. การตรวจวินิจฉัยและการวางแผนการรักษา Diagnosis and treatment plan ตรวจประวัติผูปวยทั้งทางรางกายทั่วไปและชองปาก Medical and dental history taken ถามีโรคประจําตัวสงตอแพทยรักษา ไมมีโรคประจําตัวหรือมีแตไดรับการรักษาแลว ภาพรังสี พิจารณาฟนธรรมชาติที่เหลืออยู เนื้อเยื่อและกระดูกที่รองรับฟนเทียม ชิ้นหลอเพื่อการวินิจฉัย วางแผนการรักษา ถอนฟนธรรมชาติที่มีปญหาออก รักษาฟนธรรมชาติไว มีการตัดแตงเนื้อเยื่อและกระดูก แกไขรูปรางและขนาดสันเหงือก ทําฟนเทียมบางสวนถอดได : - ฟนเทียมบางสวนถอดไดฐานอะคริลิก ฟนเทียมบางสวนถอดไดฐานโลหะ 12
- 15. การตรวจวินิจฉัย หลักการ ฟนเทียมบางสวนถอดได หมายถึง ฟนเทียมที่ใชทดแทนฟนธรรมชาติทสูญเสียไปบางสวน และผูปวยสามารถถอดใส ี่ ฟนเทียมไดดวยตนเอง วัตถุประสงค 1. เพื่อฟนฟูสภาพในชองปากของผูปวยใหมีฟนเพื่อทําหนาที่ในการบดเคี้ยวอาหาร 2. เพื่อความสวยงามของผูปวย 3. เพื่อใหผูปวยมีสุขภาพกายและใจที่ดี การวินิจฉัย ผูปวยมีสุขภาพรางกายที่มีผลกระทบตอการใสฟนเทียมบางสวนถอดได เชน โรคเบาหวาน โรคพารกินสันชนิดรุนแรง โรคลมชัก และโรคทางระบบตางๆที่มีผลกระทบโดยตรงตอสุขภาพรางกายทั่วไป ควรไดรบการรักษาโรคทางรางกายโดยแพทยเฉพาะทางใหมี ั สุขภาพดีเพียงพอที่จะสามารถรับการรักษาทางทันตกรรมตอได 13
- 16. การรักษาทางทันตกรรมเริ่มจากทันตแพทยควรตรวจดูในชองปากโดยละเอียดดังนี้ 1. ฟนธรรมชาติที่เหลืออยู ควรตรวจสภาพของฟนวามีฟนผุ หรือโรคปริทันตที่ยังสามารถเก็บไวไดหรือไม หรือ สมควรถอนออก รวมทั้งประเมินสภาพฟนหลัก โดยพิจารณาความแข็งแรงวามีเพียงพอที่จะสามารถใชเปนหลักในการ วางตะขอฟนเทียมบางสวนถอดไดหรือไม 2. สันเหงือก ตรวจสภาพความสมบูรณของสันเหงือกที่ใชรองรับฟนเทียมบางสวนถอดได ถามีเนื้อเยื่อไม สมบูรณ เชน เนื้อเยื่อนวม ( flabby tissue) หรือมีแผลเรื้อรังตองรักษาใหเนื้อเยื่อเปนปกติกอนใสฟน ในกรณีที่มีปม ุ กระดูกที่กีดขวางตอการใสฟน ควรตัดแตงกระดูกใหมีรูปรางเหมาะสมตอการใสฟนเทียมใหดีกอน ทั้งนี้การวินิจฉัยที่ดีควรมี 1. ภาพถายรังสี ทั้งฟนธรรมชาติและกระดูกขากรรไกร 2. ชิ้นหลอเพื่อการวินิจฉัย ขอบงชี้ในการใสฟนเทียมบางสวนถอดได 1. ผูปวยที่ไมมีฟนเหลือเพียงพอในการบดเคี้ยวอาหาร 2. ผูปวยที่เสียความสวยงามจาการสูญเสียฟนและมีผลตอสภาพรางกายและจิตใจ 14
- 17. ขอหามสําหรับการใสฟนเทียมบางสวนถอดได 1. ผูปวยมีสุขภาพจิตไมสมบูรณขาดความสามารถในการควบคุมตนเองได 2. สาเหตุอื่นๆ ซึ่งอยูในดุลยพินิจของทันตแพทยผูรักษา ปจจัยเสี่ยงกอนการรักษา 1. การวางแผนการรักษาไมเหมาะสมเพียงพอ 2. การออกฟนเทียมไมเหมาะสม 3. เกิดโรคปริทนต ฟนผุ เหงือกอักเสบ ั 4. สุขภาพชองปากที่ไมดี 5. มีโรคปากอักเสบเหตุฟนเทียม ( denture stomatitis) 15
- 18. วิธีการทําฟนเทียมบางสวนถอดไดชนิดฐานโลหะ ตรวจประเมินและบันทึกสภาพชองปากกอนทําการรักษาและพิมพปากเพื่อทําชิ้นหลอเพื่อการวินิจฉัยและบันทึกการสบฟน ถายภาพรังสีฟนและอวัยวะที่เกี่ยวของ วินิจฉัย วางแผนการรักษา สํารวจชิ้นหลอศึกษาออกแบบฟนเทียม ใหความรูและอธิบายแผนการรักษาใหผูปวยทราบ แกไขและปรับสภาพชองปากใหเหมาะสมกอนใสฟน กรอแตงฟนหลักและพิมพปากเพื่อทําชิ้นหลอหลักสํารวจชิ้นหลอหลักและออกแบบฟนเทียม ลองและแกไขโครงโลหะ ลองซี่ฟนเทียมในปากตรวจดูความสวยงามและการสบฟนในศูนย พิมพสันเหงือกไรฟนในกรณีฟนเทียมขยายฐานที่ไมมีฟนหลักหลังและมีชองวางการใสฟนมาก หาความสัมพันธของขากรรไกรและบันทึกความสัมพันธในศูนยกรณีฟนเทียมบางสวนขยายฐาน ใสฟนเทียมใหผูปวย แนะนําการใชงาน การระวังรักษาฟนเทียมและอนามัยในชองปาก นัดกลับมาตรวจและแกไขฟนเทียมเปนระยะจนผูปวยสามารถใชงานได นัดกลับมาตรวจสภาพชองปากและฟนเทียมทุก 6 เดือน 16
- 19. การทําฟนเทียมบางสวนถอดไดชนิดฐานโลหะ วิธทํา ี 1. ตรวจประเมินและบันทึกสุขภาพชองปากผูปวยและพิมพปากเพื่อทําชิ้นหลอศึกษา 2. ถายภาพรังสีประเมินสภาพของฟนและกระดูกขากรรไกร 3. วางแผนการรักษา สํารวจชิ้นหลอ ออกแบบฟนเทียม และลําดับขั้นตอนในการรักษา 4.ใหความรูและอธิบายแผนการรักษาใหผปวยทราบ ู 5. ถาตองมีการสงตอผูปวยไปยังแพทยและหรือทันตแพทยสาขาอื่นๆ ควรอธิบายผูปวยใหเขาใจในการรักษานั้นๆ 6. กรอแตงฟนหลักและพิมพปากเพื่อทําชิ้นหลอหลัก สํารวจชิ้นหลอหลักและออกแบบฟนเทียม 7.ลองและแกไขโครงโลหะใหใสไดพอดีในปากผูปวย 8. พิมพสันเหงือกไรฟนลางในกรณีฟนเทียมขยายฐานที่ไมมีฟนหลักหลังและมีชองวางการใสฟนมาก 9. หาความสัมพันธของขากรรไกรและบันทึกความสัมพันธในศูนยกรณีฟนเทียมบางสวนขยายฐาน 10. ลองซี่ฟนเทียมในปากตรวจดูความสวยงามและการสบฟนในศูนย 11.ใสฟนเทียมใหผปวย แนะนําการใชงาน การระวังรักษาฟนเทียมและอนามัยในชองปาก ู 12.นัดกลับมาตรวจและแกไขฟนเทียมเปนระยะจนผูปวยสามารถใชงานได 13. นัดกลับมาตรวจสภาพชองปากและฟนเทียมทุก 6 เดือน 17
- 20. วิธีการทําฟนเทียมบางสวนถอดไดชนิดฐานอะคริลิก ตรวจประเมินและบันทึกสภาพชองปากกอนทําการรักษาและพิมพปากเพื่อทําชิ้นหลอเพื่อการวินิจฉัยและบันทึกการสบฟน ถายภาพรังสีฟนและอวัยวะที่เกี่ยวของ ฟนเทียมบางสวนถอดไดชนิดฐานอะคริลิกรวมกับตะขอลวดดัด ฟนเทียมบางสวนถอดไดชนิดฐานอะคริลิก สํารวจชิ้นหลอศึกษา วินิจฉัย วางแผนการรักษา ออกแบบฟนเทียม ใหความรูและอธิบายแผนการรักษาใหผูปวยทราบ แกไขและปรับสภาพชองปากใหเหมาะสมกอนใสฟน กรอแตงฟนหลักและพิมพปากเพื่อทําชิ้นหลอหลักสํารวจชิ้นหลอหลักและออกแบบฟนเทียม ลองซี่ฟนเทียมในปากตรวจดูความสวยงามและการสบฟนในศูนย พิมพสันเหงือกไรฟนในกรณีฟนเทียมบางสวนขยายฐาน และมีชวงการใสฟนหลายซี่ หาความสัมพันธของขากรรไกรและบันทึกความสัมพันธในศูนยกรณีฟนเทียมบางสวนขยายฐาน ใสฟนเทียมใหผปวย แนะนําการใชงาน การระวังรักษาฟนเทียมและอนามัยในชองปาก ู นัดกลับมาตรวจและแกไขฟนเทียมเปนระยะจนผูปวยสามารถใชงานได 18 นัดกลับมาตรวจสภาพชองปากและฟนเทียมทุก 6 เดือน
- 21. การทําฟนเทียมบางสวนถอดไดชนิดฐานอะคริลิก วิธทํา ี 1. ตรวจประเมินและบันทึกสุขภาพชองปากผูปวยและพิมพปากเพื่อทําชิ้นหลอศึกษา 2. ถายภาพรังสีประเมินสภาพของฟนและกระดูกขากรรไกร 3. วางแผนการรักษา สํารวจชิ้นหลอ ออกแบบฟนเทียม และลําดับขั้นตอนในการรักษา 4.ใหความรูและอธิบายแผนการรักษาใหผูปวยทราบ 5. ถาตองมีการสงตอผูปวยไปยังแพทยและหรือทันตแพทยสาขาอื่นๆ ควรอธิบายผูปวยใหเขาใจในการรักษานั้นๆ 6. กรอแตงฟนหลักและพิมพปากเพื่อทําชิ้นหลอหลัก สํารวจชิ้นหลอหลักและออกแบบฟนเทียม 7. พิมพสันเหงือกไรฟนลางในกรณีฟนเทียมขยายฐานที่ไมมีฟนหลักหลังและมีชองวางการใสฟนมาก 8. หาความสัมพันธของขากรรไกรและบันทึกความสัมพันธในศูนยกรณีฟนเทียมบางสวนขยายฐาน 9. ลองซี่ฟนเทียมในปากตรวจดูความสวยงามและการสบฟนในศูนย 10.ใสฟนเทียมใหผูปวย แนะนําการใชงาน การระวังรักษาฟนเทียมและอนามัยในชองปาก 11. นัดกลับมาตรวจและแกไขฟนเทียมเปนระยะจนผูปวยสามารถใชงานได 12. นัดกลับมาตรวจสภาพชองปากและฟนเทียมทุก 6 เดือน 19
- 22. การดูแลฟนเทียมบางสวนถอดไดและการติดตาม ใหผูปวยทราบถึง การดูแลรักษาทําความ ผูปวยไปพบทันตแพทย ประสิทธิภาพของฟน สะอาดฟน ทุก 6 เดือน 20
- 23. ผลการรักษาที่พึงประสงค ผูปวยสามารถใชฟนเทียมไดอยางมีประสิทธิภาพและพึงพอใจความสวยงาม ภาวะแทรกซอนที่อาจพบได 1. ฟนเทียมหลวมและอาจกลืนติดคอได 2. เกิดโรคปากอักเสบเหตุฟนเทียม 3. แพสารที่ใชทําฟนเทียม การดูแลรักษาฟนเทียมและการติดตามผล ทันตแพทยควรอธิบายใหผูปวยเขาใจถึงประสิทธิภาพของฟนเทียมบางสวนถอดไดวามีแรงเคี้ยว อาหารไดนอยกวาฟนธรรมชาติ ดังนั้นควรเลี่ยงอาหารเหนียวและแข็ง และควรถอดฟนเทียมออกมาทําความสะอาดและทํา ความสะอาดชองปากทุกครั้งหลังอาหาร ไมควรใสฟนเทียมนอน ควรแชฟนเทียมเก็บไวในน้ําสะอาด ถามีปญหาใหกลับมาพบทันตแพทยทันที และควรพบทันตแพทยทุก 6 เดือน เพื่อทันตแพทยจะ ไดตรวจและแกไขสิ่งผิดปกติที่อาจเกิดขึ้นได 21
- 24. เอกสารอางอิง 1.William R. Laney, Joseph A Gibilisco : Diagnosis and treatment in prosthodontics, Lea & Febiger, 1983 2. Devis Henderson, Victor L. Steffel : McCracken’s Removable partial prosthodontics, C.V. Mosby Company, 1981 3. James S. Brudvik: Advanced Removable Partial Denture, Quintessence Publishing Co, Inc, 1999 4. Louis J. Boucher, Robert P. Renner: Treatment of partial edentulous patients, C.V. Mosby Company, 1981 5. Hall Wb, Roberts WE, LaBarre EE: Decision making in dental tratment planning, St Louis: Mosby-Year Book, 1994 22
- 25. แนวทางปฏิบติทางคลินิก การทําฟนเทียมชนิดติดแนน ั CLINICAL PRACETICE GUIDELINE FOR FIXED PARTIAL DENTURE ทันตแพทยศาสตรบัณฑิต การตรวจวินิจฉัยและการวางแผนการรักษา วิธีการรักษา การดูแลและการติดตามผล Diagnosis and Treatment Plan Clinical Procedures Maintenance and Periodic recall 23
- 26. การตรวจวินิจฉัยและการวางแผนการรักษา Diagnosis and Treatment Plan ตรวจประวัติผูปวยทั้งทางรางกายทั่วไปและชองปาก Medical and Dental History taken . ถามีโรคประจําตัวสงแพทยรักษา ไมมโรคประจําตัว ี ชิ้นหลอเพื่อการศึกษา พิจารณาวาฟนธรรมชาติที่ใชเปนฟนหลัก เนื้อเยื่อ และกระดูกที่รองรับฟนหลัก ภาพรังสี วางแผนการรักษา รักษาฟนธรรมชาติที่มีชวิตเอาไว ี ฟนธรรมชาติที่ไดรับรักษาคลองรากฟนแลว มีการตัดแตงเนื้อเยื่อและกระดูก 24 ทําฟนเทียมชนิดติดแนน:- ครอบฟน สะพานฟน และ/หรือ เดือยฟน
- 27. การตรวจวินิจฉัย หลักการ - ฟนเทียมชนิดติดแนน หมายถึง ฟนเทียมที่ยึดติดกับฟนธรรมชาติ หรือรากฟนธรรมชาติอยางถาวร ผูปวยไมสามารถถอด ออกไดวัสดุทใชไดแก ทองผสมลวน (Gold alloys) หรือใชรวมกับกระเบื้อง(Porcelain fused to gold alloy) โลหะผสมลวน ี่ (Metal alloys) หรือใชรวมกับกระเบื้อง(Porcelain fused to metal alloys) หรือกระเบืองลวน (All Ceramics) ้ วัตถุประสงค - 1. เพื่อการบูรณะฟน ที่แตกหัก หรือชํารุดเสียหาย ที่ไมสามารถบูรณะดวยวิธอุดฟน หรือวิธีอื่นๆได ี 2. เพื่อฟนฟูสภาพในชองปากของผูปวย ใหมฟนที่สามารถทําหนาที่ในการบดเคียวอาหารไดใกลเคียงหรือดีเทา ฟนธรรมชาติ ี ้ ที่ดี กอนการชํารุดหรือแตกหัก 3. เพื่อความสวยงามของผูปวย 4. เพื่อใหผูปวยมีสุขภาพกาย และสุขภาพใจที่ดี การวินจฉัย ิ - ผูปวยมีสุขภาพรางกาย ที่มีผลกระทบตอการใสฟนชนิดติดแนน เชนโรคเบาหวาน โรคตางๆ มีผลโดยตรงตอสุขภาพรางกาย ทั่วไป ควรไดรับการรักษาโรคทางกาย โดยแพทยเฉพาะทางใหมีสขภาพดีพอทีจะสามารถรับการรักษาทางทันตกรรมตอได ทันตแพทย ุ ่ ควรตรวจดูในชองปากโดยละเอียดดังนี:้ - 1. ฟนธรรมชาติที่เหลืออยู ควรตรวจสภาพฟนวามีผุ หรือมีโรคปริทันตที่ยังสามารถรักษา เก็บไวไดหรือไม เพื่อใชเปนฟนหลักของ ฟนเทียมชนิดติดแนน หรือสมควรถอนออก 25
- 28. 2. ปรับสภาพของเนื้อเยื่อ หรือกระดูกใหเหมาะสมกับการใสฟนเทียมชนิดติดแนนไดดีกอน ซึ่งการวินิจฉัยที่ดี ควรมีสิ่งตอไปนี้ เพื่อชวยในการวินิจฉัย และวางแผนการรักษาไดอยางถูกตอง:- 2.1 ภาพถายรังสี ทั้งฟนธรรมชาติ และกระดูกขากรรไกรทีเ่ กี่ยวของกับการใสฟนเทียมชนิดติดแนน 2.2 แบบหลอจําลองเพื่อการวินจฉัย ิ แนวทางการวางแผนการรักษาดวยวิธีการ ครอบฟน ครอบฟนพรอมเดือยฟน และ/หรือสะพานฟนเทียมชนิดติดแนน 1. ขอบงชี้การรักษา 1.1 ฟนธรรมชาติของผูปวย ที่สีฟนเปลี่ยนไปจากสีเดิมจนขาดความสวยงามจนผูปวยไมสามารถยอมรับได และมีความตองการทําให สวยงามเหมือน ฟนธรรมชาติ กอนการเปลี่ยนสีของฟนเดิม 1.2 ฟนธรรมชาติของผูปวยไดรบการเสียหายจากการแตก หัก บิน จนไมสามารถซอมแซมไดดวยวิธี การบูรณะแบบอนุรกษ (เชนอุดฟน) ได ั ่ ั 1.3 ฟนธรรมชาติของผูปวย ซึ่งไดรับการรักษาคลองรากฟนแลว เสี่ยงตอการแตกหัก ชองวาง ที่เกิดจากการสูญเสียฟนธรรมชาติ เหมาะกับ การรักษาดวยวิธี ใสสะพานฟนเทียมชนิดติดแนน 2. ขอหามสําหรับการใสฟนเทียมชนิดติดแนน 2.1 ผูปวยที่มสุขภาพรางกายเสื่อมโทรมที่มีผลใหไมสามารถชวยเหลือตนเองได ี 2.2 ผูปวยที่มสุขภาพจิตใจไมสมบูรณขาดความสามารถในการควบคุมตนเองได ี 3.3 จากสาเหตุอื่นๆ ซึ่งอยูในดุลพินจของทันตแพทยผูรักษา ิ 26
- 29. วิธีการทําฟนเทียมชนิดติดแนน ตรวจภายในชองปากและพิมพปากครั้งแรกเพื่อชิ้นหลอศึกษา ภาพรังสี รักษาฟนธรรมชาติและปริทันตใหพรอมเพื่อการใสฟนเทียมชนิดติดแนน ทําถาดพิมพปากเฉพาะบุคคล(หองปฏิบัติการ) กรอแตงฟนหลัก พิมพปากครั้งที่ 2 เพื่อชิ้นหลองาน ใสครอบฟนหลัก ทําฟนเทียมชนิดติดแนนจากชิ้นหลองาน (หองปฏิบตการ) ัิ ลองฟนเทียมชนิดติดแนนใหผูปวยยอมรับใสยึดดวยซีเมนต และแนะนําถึงวิธีการดูแลรักษา ทันตแพทย ดูแลรักษา และตรวจสภาพฟนปลอมชนิดติดแนนและสวนที่เกี่ยวของเปนระยะทุก 6 เดือน 27
- 30. วิธีทํา 1. พิมพปากครั้งแรก - ทําชิ้นหลอเพื่อการศึกษาและวางแผนการรักษา 2. ถายภาพรังสี - ดูสภาพของฟนและกระดูกขากรรไกร 3. การสงตอผูปวยไปยังทันตแพทยสาขาอืน – ควรอธิบายใหผูปวยเขาใจในการรักษานันๆดวย หลังจากเสร็จแลว จึงเริ่มการกรอฟนหลัก ่ ้ 4. การกรอแตงฟนหลักเพื่อการใสฟนเทียมชนิดติดแนน - กรอแตงฟนหลักเพื่อรองรับครอบฟนทั้งซี่ ครอบฟนบางสวน ใสเดือยฟน รวมกับ ครอบฟน ที่ไดวางแผนไวเรียบรอยกอนการกรอแตงฟนหลัก 5. พิมพปากครั้งที่ 2 – ทําชิ้นหลอในการทํางาน 6. บันทึกความสัมพันธของขอตอขากรรไกร – หาความสัมพันธของขากรรไกรทั้งในแนวราบ แนวดิ่ง และบันทึกความสัมพันธน้นจากในปาก ั ของผูปวย เพื่อมาทํางานในหองปฏิบัติการ 7. เลือกสีฟน – การเลือกสีฟนเทียม ควรใหผูปวยมีสวนรวมในการเลือกดวย 8. ยึดชินหลอในการทํางาน และชิ้นหลอของฟนคูสบ – นําชิ้นหลอในการทํางาน และชินหลอของฟนคูสบมาเขาเครื่องจําลองขากรรไกร ้ ้ (Articulator) เพื่อการหลอครอบฟน หรือสะพานฟนตอไป 9. ดําเนินขันตอนในหองปฏิบติการ ทําแบบหลอขี้ผึ้ง ทําเบาหลอ เปลี่ยนเปน ครอบฟนชนิดกระเบื้องลวน ครอบฟนโลหะ หรือครอบฟนโลหะ ้ ั เคลือบกระเบือง จนฟนเทียมพรอมที่จะใสใหกับผูปวย ้ 10. ใสฟนเทียมใหผปวย – โดยตรวจและแกไขฟนเทียมใหแนบสนิทกับฟนหลัก ขอบของครอบฟน และขอบของฟนธรรมชาติที่กรอแตงไว ู แนบสนิทกันพอดี จนผูปวยไมมีอาการเจ็บและการสบฟนถูกตอง 11. ทันตแพทยอธิบายวิธีการใชฟนเทียมและการรักษาฟนเทียม – ทันตแพทยตองอธิบายวิธีการใช และรักษาฟนเทียมชนิดติดแนน ที่ถูกตองให ผูปวยทราบ 28
- 31. 12. ทันตแพทยควรนัดผูปวยมาตรวจฟนเทียมและแกไขความผิดปกติ –ที่เหลืออยูเปนระยะจนกวาผูปวยจะสามารถใชฟนเทียมเคี้ยวอาหารได 13. อายุการใชงานของฟนเทียมชนิดติดแนน – ขึ้นกับปจจัยรวมอื่นๆซึ่งอยูในดุลยพินจของทันตแพทย ิ 14. ควรมีการติดตามผล – โดยใหผูปวยพบทันตแพทยทก 6 เดือน ุ หมายเหตุ 1. กรณีครอบฟนที่ตองทํารวมกับเดือยฟน – ควรทําเดือยฟนใสในรากฟนกอน แยกจากครอบฟนที่จะทําหลังจากใสเดือยฟนเรียบรอยแลว 2. การเลือกชนิดของครอบฟน – กระเบื้องลวน โลหะลวน หรือครอบฟนโลหะเคลือบกระเบื้อง ทันตแพทยจะตองเลือกใหเหมาะสมกับความ จําเปนและความตองการของผูปวย เพื่อความคงทนตอการใชงาน และ/หรือเพื่อความสวยงาม ควรจะแนะนําบอกผูปวยกอนการกรอแตงฟน ผูปวย 3. การเลือกผูปวยเพื่อการใสฟนชนิดติดแนน – ผูปวยบางคนไมเหมาะกับการใสฟนเทียมชนิดติดแนน ควรแนะนําใหใสฟนเทียมชนิดถอดได ซึ่งอยูในดุลยพินิจของทันตแพทย 29
- 32. การดูแลรักษาฟนเทียมชนิดติดแนน และติดตามผล ใหผูปวยทราบถึง การดูแลรักษาความสะอาด ผูปวยไปพบทันตแพทย ประสิทธิภาพของฟนเทียม ฟนเทียม ทุก 6 เดือน 30
- 33. การดูแลรักษาฟนเทียมชนิดติดแนน และการติดตามผล ทันตแพทยควรอธิบายใหผูปวยเขาใจถึงประสิทธิภาพของฟนเทียมชนิดติดแนนไดวา ที่จริงแลวจะสามารถใชเคี้ยวอาหารไดนอยกวาฟน ธรรมชาติ สามารถแตกหักไดถาไมระวัง เพราะฉะนันควรเลี่ยงอาหารเหนียวและแข็ง ควรแปรงฟนรวมกับการใช ไหมทําความสะอาดฟน เมื่อตื่นนอน หลัง ้ อาหารทุกมื้อ(ถาสามารถทําได) และกอนนอน ทุกวัน ถามีปญหาใหกลับไปพบทันตแพทยทันที ถึงแมวาผูปวยสามารถใชงานฟนปลอมชนิดติดแนนเคี้ยวอาหารไดดี ก็ควรกลับไปพบทันตแพทย ทุก 6 เดือน เพือใหทันตแพทยตรวจ หากมี หรือพบความผิดปกติจะไดแกไขได ่ ผูปวยควรเขาใจดวยวา ฟนเทียมชนิดติดแนน อาจจะเสียหายไดเมื่อใชงานติดตอกันเปนเวลานานโดยไมไดตรวจรักษา ทําความสะอาดอยาง ถูกวิธี จากดุลยพินิจของทันตแพทยทจะพิจารณาตามความเหมาะสม ี่ ปจจัยเสี่ยงของการรักษา 3.1 ฟนตาย ทีเ่ กิดจากขั้นตอนการรักษา 3.2 ฟนหลัก มีอาการปวด ที่เกิดจากขั้นตอนการรักษา 3.3 ครอบ หรือ สะพานฟนเทียมชนิดติดแนน ไมสามารถ ใชงานไดตามปกติ 3.4 สีฟนของ ครอบ หรือ สะพานฟนเทียมชนิดติดแนน ไมเปนที่ยอมรับของผูปวย 3.5 ขอบของครอบฟนไมแนบสนิทกับฟนหลัก จนเปนสาเหตุที่ทําให ฟนหลักผุ และสูญเสียจนไมสามารถเก็บรักษาไวได 3.6 ครอบ หรือ สะพานฟนเทียมชนิดติดแนน หลุด แตกหัก หรือเสียหาย เมื่อใสยดติดแนนใหผูปวยแลว ึ 3.7 โรคปริทันต สาเหตุจากฟนเทียมชนิดติดแนน 31
- 34. เอกสารอางอิง 1. Land CH: “A New system of restoring badly decayed teeth by means of an enameled coating”. Independent Pract.1986. 2. Phillips RW: “Skinner’s Science of Dental Materials”, ed.9 Philadelphia, WB Saunders Co. 1991. 3. Dykema R.W. Goodacre C.J., Phillips R.W. “Johnston's Modern Practice in Fixed Prosthodontics”4th edition, W.O. Philadelphia,1986. 4. Kuwata M. “Theory and Practice for Ceramo-Metal Restorations”. Quintessence publishing Co. Inc.1980. 5. McLean J.W. “The Science and Art of Dental Ceramics (Vol. I)” Quintessence Publishing Co. Inc.1979. 6. McLean L.W. “The Science and Art of Dental Ceramics (Vol. II)” Quintessence Publishing Co., Inc.1980. 7. Shillingburg H.T., Hobo S., “Preparation Design and Margin Distortion in Porcelain- Fused to Metal Restorations” . J. Prosthet. Vol.29 No.3, p.276-284. 8. Tylman S.D. “Tylman's Theory and Practice of Fixed Prosthodontics”. 7th edition, The C.V. Mosby Co., 1978. 9. Pardo G.I. “A Full Cast Restoration Design Offering Superior Marginal Characteristics”. J. Prosthet. Dent. Vol.48, No.5,p.539-543. 10. Preston, J.D., “Rational Approach to Tooth Preparation for Ceramo-Metal Restoration”. Dental Clinics of North America, 1997,p.683-689. 11. Scharer P., Rinn L.L., Kopp F.R., Koehler H.M., “Esthetic Guidelines for Restorative Dentistry” Quintessence Publishing Co., Chicago1982. 12. Shillingburg H.T., “Fundamentals of Fixed Prosthodontics” Quintessence Publishing Co., Inc. 1997. 13. Yamamoto M., “Metal Ceramics” Quintessence Publishing Co., Inc.1985. 14. Horn H. R., “Practical Considerations for Successful Crown and Bridge Therapy” W.B. Sounders Co.1976. 15. Naylor W. P., “Introduction to Metal Ceramic Technology” Quintessence Publishing Co. Inc.1992. 16. Procera Forum Sandvik Procera Nobel Biocare “North American Production Facility Issue #2” December 1999 32