CẤP CỨU

1. PHAÛN VEÄ
Bs. Phuøng nguyeãn Theá Nguyeân.

2. Muïc tieâu
1. Trình baøy caùc bieåu hieän laâm saøng PUPV.
2. Trình baøy caùc nguyeân nhaân gaây PUPV.
3. Tieáp caän ñieàu trò soác phaûn veä.

3. Ñaïi cöông
Phaûn öùng naëng ñe doïa tính maïng cuûa beänh nhaân.
Bieåu hieän laâm saøng lieân quan ñeán caùc cô quan: da, tieâu
hoùa, hoâ haáp, tim maïch.
Do caùc hoùa chaát trung gian ñöôïc phoùng thích töø teá baøo
mast cell hay basophils.
Neáu phaûn öùng qua khaùng theå IgE (beänh nhaân coù tieáp xuùc
tröôùc) goïi laø phaûn öùng phaûn veä (anaphylaxis).
Neáu phaûn öùng khoâng lieân quan ñeán IgE goïi laø phaûn öùng
daïng phaûn veä (anaphylatoid).

4. Nguyeân nhaân
• Nguyeân nhaân thöôøng
gaëp gaây phaûn veä:
 Thöùc aên.
 Coân truøng caén.
 Thuoác.

5. Nguyeân nhaân
• Thöùc aên thöôøng gaây phaûn veä:
 Ñaäu.
 Caù, toâm, cua, ...
 Tröùng.
 Söõa.

6. Nguyeân nhaân
• Thuoác thöôøng gaây phaûn veä:
 Khaùng sinh: ñaëc bieät laø penicilline.
 Thuoác meâ ñöôøng tónh maïch.
 Aspirine vaø khaùng vieâm non-steroids.
 Chaát caûn quang.
 vaccine.s.

7. Sinh lyù beänh
• Cô cheá 1:
 Khaùng theå IgE hình thaønh qua laàn tieáp xuùc ñaàu tieân vôùi dò
nguyeân.
 IgE gaán vôùi thuï theå treân teá baøo Mast vaø Basophils.
 Khi beänh nhaân tieáp xuùc vôùi dò nguyeân laàn sau: hình thaønh phöùc
hôïp IgE-dò nguyeân; phöùc hôïp naøy laøm vôõ teá baøo mast vaø
basophils vaø phoùng thích hoùa chaát trung gian.
• Cô cheá 2: hoaït hoùa thoâng qua boå theå c3a vaø c5a.
• Cô cheá 3: dò nguyeân kích thích phoùng haït tröïc tieáp
khoâng qua IgE (manitol vaø chaát caûn quang)

8. Sinh lyù beänh
HOAÏT HOÙA TEÁ BAØO MAST BÔÛI DÒ NGUYEÂN:
Pamela w Ewan. Anaphylaxiis. BMJ. 1998. 316 (9).

9. Caùc hoùa chaát trung gian
Hoùa chaát trung gian
Hoùa chaát phoùng thích ngay Hoùa chaát phaûn öùng muoän
Histamine Prostaglandins
Chymase Leukotrienes
Heparin Platelet activating factor
Tryptase
Chondroitin sulfate

10. HISTAMINE
1. Co cơ trơn hô hấp, phổi.
2. Daõn maïch maùu nhoû, co maïch maùu lôùn.
3. Taêng tính thaám
4. Ñoû da, phuø neà, phuø, haï huyeát aùp.
1. Receptor H1: hoaït hoùa Protein kinase trong noäi baøo, taêng Ca++ noäi
baøo _ NO noäi baøo – khueách taùn cô trôn – GMPc-giaûm Ca++ cô trôn-
daõn maïch.
2. H2 coù cô trôn maïch maùu.

11. Taùc duïng cuûa hoùa chaát trung gian
Taùc duïng sinh lyù Bieåu hieän laâm saøng Haäu quaû
Thoaùt maïch Meà ñay
Phuø maïch
Phuø thanh quaûn Ngaït
Haï huyeát aùp Soác
Phuø nieâm maïc Phuø thanh quaûn Ngaït
Vieâm muõi
Hen Khoù thôû
Co cô trôn Hen Khoù thôû
Ñau buïng

12. Sinh lyù beänh
• Khoaûng 20% taùi phaùt trieäu chöùng (hay 2 pha).
• Tính chaát 2 pha cuûa phaûn veä: xaûy ra 1-38 giôø sau laàn thöù 1.
• Ñoä naëng: 1/3 naëng hôn, 1/3 nhö tröôùc, 1/3 nheï hôn.
Canadanian medical association journal. 2003. 169 (4).

13. Laâm saøng
• Trieäu chöùng thöôøng xuaát hieän: vaøi giôø sau tieáp xuùc
 Da: meà ñay, phuø maïch, ñoû da, ngöùa.
 Tieâu hoùa: buoàn noân, noân, ñau buïng, tieâu chaûy, ôï hôi, khoù
nuoát.
 Hoâ haáp: Thôû nhanh, khaøn, khoù thôû, phuø thanh quaûn, co thaét
pheá quaûn.
 Tim maïch: Nhòp tim nhanh, loaïn nhòp, giaûm huyeát aùp.
 Khaùc: vieâm keát maïc, vieâm muõi, ñau ñaàu, choùng maët, co giaät,
...

14. LAÂM SAØNG

15. Laâm saøng: möùc ñoä naëng nheï
Phaân loaïi Cô naêng Thöïc theå
Nheï Ngöùa, buoàn noân,
ñau buïng, caûm giaùc
noùng
Meà ñay, phuø maët,
vieâm keát maïc.
Trung bình Kích thích, ho khoø
kheø, vaõ moà hoâi,
giaûm nhu ñoäng ruoät
Xanh taùi, nhòp tim
nhanh, co thaét pheá
quaûn.
Naëng Oùi, khoù thôû, truïy
maïch, tieâu khoâng töï
chuû.
Phuø thanh quaûn, co
thaét pheá quaûn naëng,
soác, ngöng tim,
ngöng thôû.
Advanced paediatric ife support . BMJ. 2001.

16. Laâm saøng
Phaân loaïi Thôøi gian khôûi
phaùt
Laâm saøng
Nheï 1 giôø Trieäu chöùng taïi choå: ñoû da khu truù,
ngöùa, chaûy muõi, vaõ moà hoâi, khoù
chòu, nhòp tim nhanh
Trung bình 30 phuùt Ho/khoø kheø, maøy ñay/phuø maïch,
khaøn gioïng.
Naëng 20 phuùt Hen, phuø moâi thanh quaûn, thôû
rít, maøy ñay nhieàu, noân, ñau buïng,
tieâu chaûy, tieåu khoâng töï chuû, soác,
loaïn nhòp, roái loaïn yù thöùc.
Michael C. Noone. Anaphylaxis . Otalalarynologic clinics of North
America. 2003. 36 (5).

17. Laâm saøng: phaân loaïi phaûn öùng do
coân truøng caén
Phaân loaïi phaûn öùng dò öùng toaøn thaân do Ong ñoát
Möùc ñoä traàm
troïng
Kyù hieäu Phaûn öùng
Nheï + Phaùt ban ñoû, ngöùa, meà ñay, phuø
maïch, vieâm muõi, noân oùi.
Trung bình ++ Suyeãn, phuø maïch, ñau buïng
Naëng +++ Suy hoâ haáp (phuø thanh quaûn
hoaëc suyeãn), haï huyeát aùp, suy
suïp, maát yù thöùc
Nguyeãn Höõu Nhaân. Ong ñoát. Luaän vaên cao hoïc. 2000.

18. Laâm saøng: phaân loaïi phaûn öùng toaøn thaân do thöùc
aên
Ñoä Da TH HH TM TK
1 Ngöùa, maøy
day, phuø
maïch taïi choå
ngöùa hoïng,
söng nheï moâi
2 Ngöùa, maøy
ñay, phuø
toaøn thaân
Noân/buoàn noân Ngeït muõi/haét hôi
3 ” Oùi nhieàu laàn Chaûy muõi,
ngöùa/thaét hoïng,
Tim nhanh Lo laéng
4 ” Tieâu chaûy Khaøn, khoù nuoát,
khoù thôû, khoø kheø,
tím
Loaïn nhòp/
haï HA
Ñau ñaàu
5 ” Maát nhu ñoäng Ngöng thôû Chaäm nhòp
tim, ngöng
tim, haï HA
Maát yù
thöùc

19. • In nghieân laø chæ ñònh tuyeät ñoái cho adrenaline.
• Söû duïng adrenaline cho nhöõng bieåu hieän khaùc
tuøy thuoäc vaøo töøng beänh nhaân
Hugh A. Sampson. Anaphylaxis and emergency treament.
Pediatrics. 2003. 111 (6).

20. Caùc hình aûnh laâm saøng
Vieâm moâ teá baøo maét phaûi.

21. Phaân bieät söng maét do dò öùng vaø
nhieãm truøng
Nhieãm truøng Dò öùng
Baùn caáp Caáp
Soát Khoâng soát
1 beân 2 beân
Vieâm keát maïc Vieâm keát maïc, ngöùa
Cöû ñoäng maét bò haïn cheá do ñau Cöû ñoäng maét bình thöôøng
Thò löïc coù theå thay ñoåi Thò löïc bình thöôøng
Ñoàng töû coù theå thay ñoåi Ñoàng töû bình thöôøng
Nhieãm truøng toaøn thaân Tieàn söû dò öùng/tieáp xuùc chaát gaây dò
öùng
Coù theå lieät daây thaàn kinh soï

22. Meà ñay

23. Meà ñay

24. Ñieàu trò
Möùc ñoä Ñieàu trò
Nheï AntiHistamine U/TB  corticoid uoáng
Trung bình Adrenaline TB/TDD.
AntiHistamine TB.
Corticoid TM.
Naëng Adrenaline TB/TDD/TM.
AntiHistamine TB.
Corticoid TM.

25. Ñieàu trò: soác phaûn veä
1. Ngöng ngay thuoác tieâm hoaëc uoáng
2. Naèm ñaàu phaúng
3. Caáp cöùu ngöng thôû ngöng tim neáu coù.
4. Adreùnaline 0,1% 0.3-0.5 ml TDD/TB. Coù theå laäp laïi moãi 5 ph neáu tình
traïng khoâng khaù hôn. Coù theå duøng Adreùnaline TTM lieàu 0.1-1 g/Kg/ph
neáu phaûi laëp laïi nhieàu laàn.
5. Garrot phía treân nôi tieâm thuoác, neáu coù theå.
6. Ñaët ñöôøng truyeàn TM: sau lieàu adrenaline ñaàu tieân neáu BN khoâng ra soác:
LR 20ml/kg/giôø TTM, neáu thaát baïi phaûi duøng Ñaïi phaân töû TTM.
7. Thôû oxy neáu beänh nhi khoù thôû. neáu coù khoù thôû thanh quaûn: phun khí dung
Adreùnaline 0,1% 2-5 ml, neáu thaát baïi phaûi môû khí quaûn giuùp thôû.
8. Caùc thuoác khaùc:
 Meùthylprednisolone 1-2 mg/kg TMC hay HoaëcHydrocortisone 5 mg/kg
TM, moãi 4 giôø
 Pipolphen hay Diphenhydramine (Dimeron) 1 mg/kg TB, moãi 4 giôø
9. Theo doõi maïch, nhòp thôû, HA moãi 30 phuùt

26. Ñieàu trò
Thuoác söû duïng trong phaûn öùng coân truøng ñoát
Loaïi phaûn öùng Ñieàu trò
*Taïi choå Khaùng Histamine (uoáng)
*Toaøn thaân:
-Nheï Khaùng Histamine (uoáng hoaëc tieâm baép)
-Trung bình -Khaùng Histamine (tieâm baép)
-Hydrocortisone (tieâm baép)
-Khí dung 2 neáu suyeãn, Adrenaline neáu phuø thanh
quaûn
-Naëng -Adrenaline (tieâm baép)
-Chlorpheniramine (tieâm baép hoaëc tónh maïch chaäm)
-Hydrocortisone (tieâm baép hoaëc tónh maïch chaäm)
Nguyeãn Höõu Nhaân. Ong ñoát. Luaän vaên cao hoïc. 2000.

27. adrenaline
• Taùc duïng:
 Kích thích : taêng khaùng löïc maïch maùu ngoaïi
bieân, taêng töôùi maùu maïch vaønh, taêng HA, giaûm
phuø neà.
 Kích thích 1: taêng nhòp tim, taêng HA.
 Kích thích 2: daõn cô trôn, taêng AMPc trong teá
baøo mast  giaûm phoùng thích hoùa chaát trung
gian.
Andrew PC et al. Adrenaline in treatmeant of anaphylaxis:
what is the evidence? BMJ 2003.

28. adrenaline
Coù theå toùm taét chæ ñònh duøng:
 Hoâ haáp: Khoù thôû do phuø neà thanh quaûn, co thaét
pheá quaûn.
 Tim maïch: loaïn nhòp, haï HA.
 Roái loaïn tri giaùc.
Taùc duïng phuï:
 Loaïn nhòp tim, thieáu maùu cô tim, ñau buïng...
 TB: ít taùc duïng phuï

29. ADREÙNALINE
Lieàu : 0,01 mg/kg
• Adreùnaline 1/1.000 : 0,01 ml = 0,01 mg/kg
TB, TDD, TNKQ
Adreùnaline 1/10.000 : 0,1 ml = 0,001 mg/kg
TM, TTX, TNKQ
Lieàu toái ña: 0,1-0,2 mg/kg.

30. adrenaline
• Lieàu duøng:
 TB/TDD: 0,01 mg/kg ôû treû em, toái ña 0,3 -0,5 mg daïng
adrenaline 1/1.000.
 TM: 0,01 mg/kg daïng adrenaline 1/10.000.
 TTM: 0, 1-1 g/Kg/ph
 Lieàu cao/cho nhanh ñeán lieàu cao: 0,01 mg/kg TM adrenaline
1/10.000 moãi 3-5 phuùt cho ngöng tim. Hay 0,1-0,2 mg/kg
adrenaline 1/10000 TM cho ngöng tim khoâng ñaùp öùng ñieàu trò.
Stephen F. Kemp. Current conceprs in phathophysiology, diagnosis, and,
management of anaphylaxis. Immunology and allergy . 2003: 21 (4).

31. antiHistamine
• Antihistamine H1:
 Khôûi phaùt taùc duïng chaäm hôn adrenaline.
 Diphenhydramine 1 -2 mg/kg TB (toái ña 50 mg).
Corticoids:
Öùc cheá phospholipase A2, ngaên hoùa chaát trung gian phaûn
öùng chaäm.
• Antihistamines H2:
 Daõn maïch vaønh.
 Coù lôïi trong giaûm HA keùo daøi.
 Taùc duïng coäng hôïp vôùi H1.
 Ranitidine: 1 -2 mg/kg TM (toái ña 50 mg)

32. phospholipid
A arachidonic
Prostaglandine, endoperoxineLeukotriene BCDE 4
Taêng tính thaám thaønh maïch
Taêng tieát
Co thaét pheá quaûn
Prostaglandine E,F, I
Cilo oxygenaselipooxygennase
steroid

34. ÑIEÀU TRÒ