εργασία στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄Λ.

2. «Ομπρός· βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω απ’ την Ελλάδα·
ομπρός, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από τον κόσμο!
Τι, ιδέτε εκόλλησεν η ρόδα του βαθιά στη λάσπη,
κι α, ιδέτε, χώθηκε τ’ αξόνι του βαθιά μες στο αίμα!
Ομπρός, παιδιά, και δε βολεί μονάχος του ν’ ανέβει ο ήλιος·
σπρώχτε με γόνα και με στήθος, να τον βγάλουμε απ’ το γαίμα.

3. Δέστε, ακουμπάμε απάνω του ομοαίματοι αδερφοί του!
Ομπρός, αδέρφια, και μας έζωσε με τη φωτιά του
ομπρός, ομπρός, κι η φλόγα του μας τύλιξε, αδερφοί μου!

10.  Το ποίημα είναι γραμμένο το 1945, τότε που η χώρα
μας μόλις είχε βγει από τη δοκιμασία του πολέμου και
της κατοχής. Ο λόγος του ποιητή, έκφραση της μεγάλης
έγνοιας του για τη μοίρα του τόπου και του λαού,
αποτελεί σάλπισμα αγωνιστικό για την ανόρθωση της
Ελλάδας. Ο Άγγελος Σικελιανός δίνει το δικό του
μήνυμα στους συγκαιρινούς του, μόλις τελειώνει η
σκληρή δοκιμασία του πολέμου, θέλοντας να τους
στηρίξει στην προσπάθειά τους να επουλώσουν τις
πλείστες πληγές που τους άφησε η θηριωδία των
Γερμανών.

11.  Ο ποιητής προσπαθεί να καλέσει τους
συνανθρώπους του για συλλογική και εντατική
προσπάθεια που θα πάρει τη θυσία των
νεκρών και θα της δώσει μια πραγματική και
διαρκή αξία. Το βίωμα του πολέμου δεν πρέπει
να περάσει χωρίς να σταθεί αφορμή για μια
δραστική αλλαγή στον τρόπο που οι άνθρωποι
σκέφτονται και λειτουργούν· δεν πρέπει να
περάσει χωρίς να αλλαχθούν όλες εκείνες οι
πολιτικές που οδήγησαν στο ξέσπασμά του και
προκάλεσαν τόσες και τέτοιες καταστροφές.

12.  Η επανάληψη των κελευσμάτων που
ακούστηκαν και προηγουμένως στο ποίημα
αποσκοπεί στο να φανεί με έμφαση η αξία τους.
Όλοι οι Έλληνες πρέπει να αγωνιστούν με
συνέπεια και ομόνοια, ώστε ο ήλιος να καταφέρει
να ανέβει ξανά, ξεκολλώντας το πύρινο άρμα του
από τη λάσπη και το αίμα.

13.  Ο ήλιος, το πολύπτυχο αυτό κεντρικό σύμβολο
του ποιήματος, αποκτά μια διαφορετική
σημασία, καθώς παρουσιάζεται από τον ποιητή
ως αδερφός των ανθρώπων της ελληνικής γης
ως αδερφός με το ίδιο αίμα, πάνω στον οποίο
ακουμπούν όλοι οι Έλληνες.
 Ο ήλιος του ελληνικού πνεύματος και
πολιτισμού θέλει να προχωρήσει γοργά στη νέα
του ανοδική πορεία, προκειμένου να
προσφέρει για άλλη μια φορά τα εξαίρετα
οφέλη του στο σύνολο της ανθρωπότητας.

14. Με μια ματιά στο ποίημα του Άγγελου Σικελιανού παρατηρούμε πως :
 Υπάρχει πυκνή στίξη σε κάθε στίχο του ποιήματος,
 Υπάρχει τάση χρήσης ποιητικών φράσεων π.χ. «τον ήλιο πάνω απτήν
Ελλάδα»,
«βαθιά μέσα στο αίμα», «να μη βουλιάξει ο ήλιος»,
 Σε κάθε στίχο υπάρχει ολοκληρωμένο νόημα
 Γίνεται χρήση εικόνων ως μέσω έκφρασης π.χ. «τ’ αξόνι του βαθιά μες
στο αίμα!», «Χίλια καπούλια ταύροι τού κρατάν τη βάση»,
 Υπάρχουν κάποιες λέξεις του λαού π.χ. γαίμα, πρωτοβρόχι, τ’αξόνι,
ομπρός,
 Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τίτλος του ποιήματος, ο οποίος ενώ με τη
λέξη εμβατήριο -ρυθμικό μουσικό κομμάτι, κατάλληλο για τον
συγχρονισμό του βηματισμού ομάδας ανθρώπων στον ίδιο ρυθμό-
παραπέμπει σε στρατιωτική δράση, με τον επιθετικό προσδιορισμό
«πνευματικό» αποσαφηνίζει την πρόθεση του ποιητή να συνθέσει ένα
κάλεσμα για συλλογική πνευματική δράση, προκειμένου οι πολίτες να
βρουν την κατάλληλη καθοδήγηση και στήριξη.

15.  Όλο το ποίημα αποτελεί ένα κάλεσμα . Το κάλεσμα αυτό του
ποιητή, που δίνεται με έντονα παραινετικό τρόπο, έχει ως πρώτο
σημείο αναφοράς τον ήλιο, ο οποίος λαμβάνει εδώ τις διαστάσεις
ενός πολυδύναμου συμβόλου. Ο ήλιος έρχεται να αποτελέσει την
αντίθεση σε ό,τι συνιστούσε μέχρι εκείνη τη στιγμή το κυρίαρχο
κλίμα στον εμπόλεμο κόσμο∙ αποτελεί το αντίβαρο στο σκοτάδι
της βίας, των εκτελέσεων και δολοφονιών, των συγκρούσεων και
της πείνας. Ο ήλιος είναι το σύμβολο της πνευματικότητας εκείνης
που επιτρέπει στους ανθρώπους να κατανοήσουν τη ματαιότητα
των βιαιοτήτων και να βρουν έναν πιο ουσιαστικό
προσανατολισμό στη ζωή τους. Ο ήλιος είναι το σύμβολο της
ειρήνης, μα και της διάθεσης για ένα νέο ξεκίνημα, σε βάσεις,
βέβαια, ηθικότερες και αγνότερες.
 Ο ποιητής, λοιπόν, καλεί τους ανθρώπους γύρω του, και ιδίως
τους ανθρώπους του πνεύματος, να βοηθήσουν ώστε ο ήλιος, το
σύμβολο της ειρήνης και της αναγεννητικής διάθεσης, να σηκωθεί
πάνω από την Ελλάδα, αλλά και πάνω απ’ όλο τον κόσμο, μιας και
στον πόλεμο που μόλις τελείωσε είχαν εμπλακεί πάρα πολλές
χώρες.

16. Ο Άγγελος Σικελιανός
1884-1951

17.  Ο Σικελιανός γεννήθηκε στη Λευκάδα, όπου και πέρασε τα παιδικά του
χρόνια. Ήταν το τελευταίο από τα επτά παιδιά του καθηγητή γαλλικών
Ιωάννη Σικελιανού και της Χαρίκλειας Στεφανίτση. Οι ρίζες της
οικογένειάς του εντοπίζονταν στην Κεφαλονιά και
τη Βενετία. Αποφοίτησε από το τετρατάξιο γυμνάσιο το 1900 και τον
επόμενο χρόνο εγγράφηκε στη Νομική Σχολή της Αθήνας, χωρίς ωστόσο
να ολοκληρώσει ποτέ τις νομικές του σπουδές. Τα ενδιαφέροντά του
ήταν καθαρά λογοτεχνικά και από νωρίς μελέτησε Όμηρο, Πίνδαρο,
Ορφικούς και Πυθαγόρειους, λυρικούς ποιητές, προσωκρατικούς
φιλοσόφους, Πλάτωνα, Αισχύλο αλλά και την Αγία Γραφή και ξένους
λογοτέχνες όπως τον Ντ' Αννούντσιο. Τα επόμενα χρόνια
πραγματοποίησε αρκετά ταξίδια και στράφηκε στην ποίηση και
το θέατρο. Το 1902, δημοσίευσε τα πρώτα του ποιήματα στα
λογοτεχνικά περιοδικά Διόνυσος και Παναθήναια. Κατά τη διάρκεια
των Βαλκανικών Πολέμων, ο Σικελιανός θα επιστρατευτεί και θα
συμμετάσχει ως απλός στρατιώτης στο μέτωπο της Ηπείρου.

18.  Ακολούθησε μια περίοδος έντονης αναζήτησης, που καταλήγει
στην έκδοση των τεσσάρων τόμων της ποιητικής
συλλογής Πρόλογος στη Ζωή, Η Συνείδηση της Γης μου (1915), Η
Συνείδηση της Φυλής μου (1915), Η Συνείδηση της
Γυναίκας (1916) και Η Συνείδηση της Πίστης (1917). Κατά
τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 ο Άγγελος Σικελιανός μαζί με
άλλους Έλληνες λογίους προσυπέγραψε την Έκκληση των
Ελλήνων διανοουμένων προς τους διανοούμενους ολόκληρου του
Κόσμου με την οποία αφενός μεν καυτηριάζονταν η ιταλική
επίθεση εναντίον της Ελλάδας, αφετέρου δε, διέγειρε την
παγκόσμια κοινή γνώμη σε επανάσταση συνειδήσεων για κοινό
νέο πνευματικό Μαραθώνα. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής
κατοχής, ο Σικελιανός διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην
πνευματική αντίσταση του λαού, με κορυφαία εκδήλωση το
ποίημα και το λόγο που εκφώνησε στην κηδεία
του Παλαμά στις 28 Φεβρουαρίου του 1943.