Χαρακτηριστικά έργου του Οδυσσέα Ελύτη

1. Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996)

2. Βιογραφικά Στοιχεία
• 1911 - Γεννιέται στις 2 Νοεμβρίου τα ξημερώματα
στο Ηράκλειο της Κρήτης. Είναι το έκτο παιδί της
οικογένειας του Παναγιώτη Αλεπουδέλη από τη
Μυτιλήνη.
• 1914 - Ο πατέρας του μεταφέρει το οικογενειακό
εργοστάσιο σαπωνοποιίας στον Πειραιά και η
οικογένεια εγκαθίσταται στην Αθήνα.
• 1917 - Ο ποιητής εγγράφεται στο ιδιωτικό
σχολείο του Ν.Δ. Μακρή, και έχει μεταξύ άλλων
για δασκάλους του, τους Ι.Μ. Παναγιωτόπουλο
και Ι.Θ. Μακρίδη.
• 1919 - Περνάει τα καλοκαίρια του σε νησιά του
Αιγαίου. Λέσβο, Κρήτη, Σπέτσες, κ.α.
• 1920-1925 - Η πτώση του Βενιζέλου έχει ως
αποτέλεσμα το διωγμό, τη σύλληψη και τέλος το
θάνατο του φιλοβενιζελικού πατέρα του το 1925
από πνευμονία.
1923. Οικογενειακή Φωτογραφία στο Bad-Neuheim

3. Πρώτα βήματα
• Η λογοτεχνία είναι η μεγάλη του αγάπη και ξοδεύει όλα του τα χρήματα αγοράζοντας βιβλία
και περιοδικά. Μαθητής ακόμα, δημοσιεύει κείμενα του στο περιοδικό η Διάπλασις των
Παίδων. Παράλληλα στρέφεται στον αθλητισμό και την πεζοπορία, λαμβάνει μέρος σε
σχολικούς αγώνες δρόμου και αναδεικνύεται πρώτος στα 100 μέτρα.
• Το 1929 μία ποιητική συλλογή του Paul Éluard τον φέρνει σε επαφή με τον υπερρεαλισμό.
• Το 1930 εγγράφεται στη Νομική και παρακολουθεί τα «Συμπόσια του Σαββάτου» που
οργανώνει η «Ιδεοκρατική Φιλοσοφική Ομάδα» που ιδρυτικά της μέλη είναι ο Π. Τσάτσος,
Παν. Κανελλόπουλος, Ι Θεοδωρακόπουλος.
• Το 1935 εκδίδεται το περιοδικό Νέα Γράμματα που υποστηρίζει τις ανανεωτικές τάσεις στην
ποίηση και σταδιακά γίνεται το βήμα των νέων ποιητών. Ο ποιητής παρατάει τη Νομική και
δημοσιεύει τα πρώτα του ποιήματα με το ψευδώνυμο Ελύτης. Το 1939 συγκεντρώνονται και
εκδίδονται με τον τίτλο «Προσανατολισμοί».
• Στα πρώτα αυτά ποιήματα υπάρχούν όλα τα στοιχεία της γενιάς του ’30, ο ελεύθερος
στίχος, οι καινούργιοι συνδυασμοί λέξεων, η φαντασία. Το όνειρο και οι εικόνες έχουν την
παντοδυναμία. Ο Ελύτης, παράλληλα με το Σεφέρη, αναγνωρίζεται ως ένας από τους πιο
προικισμένους και αντιπροσωπευτικούς ποιητές της νέας σχολής.
• Η ποίηση του Ελύτη είναι μια ποίηση φωτεινή, αισιόδοξη, εφηβική, οπού το Αιγαίο, ο ήλιος
και η χαρά της ζωής, έχουν κεντρική θέση.

4. ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ
• Υπέρβαση των κανόνων της λογικής πραγματικότητας: ο υπερρεαλισμός θέλει να σπάσει
τους κοινωνικούς και ηθικούς φραγμούς, ώστε να αναδυθεί ελεύθερα στην επιφάνεια το
ένστικτο, το υποσυνείδητο και η πρωτογενής φαντασία, χωρίς καμία παρέμβαση της
λογικής.
• Τεχνικές που απελευθερώνουν από τους λογικούς κανόνες: αυτόματη γραφή, εξερεύνηση
του κόσμου των ονείρων (ακόμα και των ψυχικών αντιδράσεων υπό την επήρεια του
υπνωτισμού), συνειρμική σύνδεση των νοημάτων.
• Ονειρικό ύφος. Εικόνες που παραπέμπουν στον κόσμο των ονείρων, ανατρεπτικές, τολμηρές
στη σύλληψή τους. Χαρακτηριστική είναι η συνδρομή των χρωμάτων.
• Αισθησιοκρατία: αφηρημένες έννοιες και νοήματα αποδίδονται με εικόνες (οπτικές,
ακουστικές, κινητικές, οσφρητικές) και μέσω αυτών προσεγγίζονται με τη συνδρομή των
αισθήσεων.
• Γλωσσική απελευθέρωση: η λογική, όπως καταδυναστεύει τη ζωή, με ανάλογο τρόπο
θεωρήθηκε ότι καταδυναστεύει και τη γλώσσα. Το άτομο χρησιμοποιεί, δηλαδή, τις λέξεις
μόνο με τη συμβατική, πρακτική σημασία τους για την καθημερινή επικοινωνία, χωρίς να τις
προσέχει. Οι υπερρεαλιστές αναζητούν το γνήσιο περιεχόμενο των λέξεων μέσα από
απροσδόκητες συνάψεις που δημιουργούν ποικίλους σημασιολογικούς συνδυασμούς και
αποκαλύπτουν την πολυσημία της γλώσσας.
• Καταστρατήγηση των κανόνων της παραδοσιακής στιχουργικής

5. ΔΕΙΓΜΑ ΤΕΧΝΗΣ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΥ

6. Πόλεμος
• Το 1937 κατατάσσεται στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών στην Κέρκυρα. Το 1940
επιστρατεύεται με το βαθμό του Ανθυπολοχαγού στο Α’ Σώμα Στρατού και μετατίθεται στη
ζώνη Πυρός.
• Το 1941 αρρωσταίνει με κοιλιακό τύφο, μεταφέρεται στο νοσοκομείο. Κατά τη νοσηλεία του
γράφει τα πρώτα ποιήματα της συλλογής «Ήλιος ο Πρώτος». Εκεί σχεδιάζει το «Άσμα Ηρωικό
και Πένθιμο για τον χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας». Το ποίημα δημοσιεύεται το 1945
και σ’ αυτό διακρίνει κανείς όλες τις αρετές του ποιητή: την παρθενικότητα των λέξεων, την
τολμηρή και δυνατή έκφραση, την ισορροπία της κατασκευής του ποιήματος αλλά και μια
ώριμη σοβαρότητα.
• Ο ποιητής θα «σιωπήσει» για 15 ολόκληρα χρόνια αλλά όπως δείχνουν οι μετέπειτα
δημοσιεύσεις του, εργάζεται άοκνα και σιωπηλά όλο αυτό το διάστημα.
• Από το 1948-1951 ταξιδεύει στην Ευρώπη και έρχεται σε επαφή με καλλιτέχνες και
ανθρώπους του πνεύματος: André Breton, Paul Éluard, Joan Miro, Pablo Picasso, Henri
Matisse, Giacometti, Ungaretti κ.α.
• To 1960 δημοσιεύεται το «Έξι και μία τύψεις για τον ουρανό» και σχεδόν ταυτόχρονα
δημοσιεύεται και το μεγάλο του έργο «Άξιον Εστί».

7. «Αυτός ο κόσμος ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας»
Δέλβινο, Βόρεια Ήπειρος. Αλβανικό Μέτωπο. Πόλεμος ‘40-’41.
Ο Οδυσσέας Ελύτης στο μέσο, στη διάρκεια μιας επιστροφής του από την πρώτη γραμμή του μετώπου.

8. Παγκόσμια Αναγνώριση
Το 1979 η Σουηδική Ακαδημία τον τιμάει με το
Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας: «Για την ποίηση
του, που, με φόντο την ελληνική παράδοση, με
αισθηματοποιημένη δύναμη και πνευματική
οξύνοια, ζωντανεύει τον αγώνα του σύγχρονου
ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργία».
Αναγορεύεται επίτιμος Διδάκτορας των
Πανεπιστήμιων, Σορβόνης, Ρώμης, Λονδίνου και
Αθήνας, ενώ το πανεπιστήμιο Rutgers των Η.Π.Α.
εγκαινιάζει έδρα «Ελύτη».
Τα έργα του μεταφράζονται σε 28 γλώσσες και
κυκλοφορούν από την Κολομβία και το Ιράκ ως
την Αμερική και την Ιαπωνία. Το «Άξιον Εστί»
μολονότι δεν προσφέρεται για μετάφραση
κυκλοφορεί σε 22 χώρες.
Το 1989 η Γαλλία του απονέμει το παράσημου
του Ανώτερου Ταξιάρχη της Λεγεώνας της Τιμής.
Δεκέμβριος 1979. Ο βασιλιάς της Σουηδίας παραδίδει στον
ποιητή το Βραβείο Νόμπελ..

9. Άξιον Εστί
Το ποίημα είναι πραγματικά δύσκολο στην
κατανόηση και στην αποτίμηση της
σπουδαιότητας του. Είναι μια αυστηρά
οικοδομημένη αρχιτεκτονική σύνθεση
αποτελούμενη από 3 μέρη. Η Γέννηση, Τα
Πάθη, Το Άξιον Εστί.
Στο έργο αποδίδεται η εμπειρία του πολέμου
και της Κατοχής με τη μορφή των Παθών του
Χριστού. Το Άξιον Εστί είναι ένα έπος δοσμένο
με λυρικό τρόπο. Συνδυάζει την ατομική
εμπειρία του ποιητή με την εθνική και
ιστορική εμπειρία, τα «πάθη» του
ελληνισμού.
Στο «Άξιον Εστί» ο ποιητής αξιοποιεί τη
μακρά παράδοση της ελληνικής γλώσσας από
τον Όμηρο ως το Σολωμό αλλά
εκμεταλλεύεται και μια καινούργια και
ελάχιστη χρησιμοποιημένη ως τότε πηγή, τη
γλώσσα της εκκλησιαστικής υμνογραφίας.

10. Με το Γιάννη Ρίτσο και το Μίκη Θεοδωράκη στη Λυρική Σκηνή, ύστερα από συναυλία του Άξιον
Εστί

12. Ο έρωτας
Το αρχιπέλαγος
Κι η πρώρα των αφρών του
Κι οι γλάροι των ονείρων του
Στο πιο ψηλό κατάρτι του ο ναύτης ανεμίζει
Ένα τραγούδι
«Του Αιγαίου»

13. «Είναι από μαύρη πέτρα κι είναι από όνειρο
…χρόνους μας ταξιδεύει δε βουλιάξαμε
…κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα
παντοτινό τον Ήλιο τον Ηλιάτορα»

14. Κρατώντας ένα από τα οπτικά του ποιήματα (Collages)

15. Με τον Δημήτρη Χόρν και τη σύντροφο του Ιουλίτα Ηλιοπούλου

16. «Κάνε άλμα
πιο γρήγορο από τη φθορά»
Στις 18 Μαρτίου του 1996 η Ελλάδα πενθεί.
Ο Ελύτης έχει «φύγει».