2. Հովհաննես Թումանյանի թանգարան,
հիմնադրվել է 1953 թվականի ապրիլին՝
նվիրված ամենայն հայոց բանաստեղծի մահվան
30-ամյակին։ Թանգարանի ճարտարապետը
Գրիգոր Աղաբաբյանն է։
3. ՑՈՒՑԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ
Թանգարանի հիմնադիրը և առաջին տնօրենը
բանաստեղծի դուստրն է՝ Աշխեն Թումանյանը։
Թանգարանի ցուցանմուշներն են ձեռագրերի
պատճենները, ֆոտոփաստաթղթերը և
Թումանյանի ինքնատիպ
ստեղծագործությունների բնօրինակները։ Այստեղ
պահվում են ավելի քան 18.000 ցուցանմուշներ։
4. 1969 թվականին նոր ցուցասրահում ցուցադրվող
նմուշները հիմնականում նվիրված են Հովհաննես
Թումանյանի կյանքին և
ստեղծագործություններին։ Թումանյանի
ստեղծագործական արվեստով
հետաքրքրվողները այստեղ կարող են տեսնել
գրողի անձնական իրերը, փաստաթղթերը,
ձեռագրերը, էսքիզները և հրատարակություններն
ավելի քան 45 լեզուներով։
5. Առաջին հարկ
Թանգարանի առաջին հարկի ցուցասրահներում
ժամանակագրական կարգով ներկայացված են
Թումանյանի կյանքին և գործունեությանը
վերաբերող նյութերը՝ լուսանկարները,
նամակները, փաստաթղթերը, ձեռագրերը,
հեղինակի հեքիաթների և պատմվածքների
թեմաներով ստեղծված պատկերներ։ Չորս
սրահներով է անցնում «մեծ Հայի» կյանքը՝
ծնունդից մինչև երկրային մահ։ Առաջին հարկի
մի գողտրիկ անկյունից խորհրդավոր
տպավորություն է
գործում Թիֆլիսի «Վերնատան» կրկնօրինակը։
6. Երկրորդ հարկ
Երկրորդ հարկը հուշային բաժին է՝ Թումանյանի
թիֆլիսյան վերջին բնակարանը՝ վեց սենյակներով,
նույնությամբ վերարտադրված և ժամանակին եղած
կահավորանքով։
Այստեղ պահպանվել է գրողի Թիֆլիսի տան
մթնոլոտը։ Ցուցասրահի ամբողջ ունեցվածքը
բանաստեղծի տան ճաշասենյակի, հյուրասենյակի և
աշխատասենյակի ինտերիերի բաղադրիչ
առարկաներն են։ Նույն հարկում՝ առանձին մեծ
սրահում, ցուցադրվում է բանաստեղծի անձնական
բացառիկ և բազմաբնույթ գրադարանը՝ 8000 օրինակ
տարբեր լեզուներով և տարբեր ազգային, ժանրային
բովանդակությամբ գրքերի ընտրանիով։
7. ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ ՄԱՍԻՆ
Հովհաննես Թումանյանը ծնվել
է 1869 թվականի փետրվարի 19-ին, Լոռվա Դսեղ
գյուղում։
1877-1879 թվականներին Թումանյանը սովորել է
Դսեղի ծխական դպրոցում։ 1879-1883 սովորել է
Ջալալօղլու (այժմ Ստեփանավան) նորաբաց երկսեռ
դպրոցում։ 1883 թվականից բնակվել
էԹիֆլիսում։ 1883-1887 թվականներին սովորել
է Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցում, սակայն նյութական
ծանր դրության պատճառով 1887 թ. կիսատ թողնելով
ուսումը, աշխատել է Թիֆլիսի հայ եկեղեցական
դատարանում, այնուհետև Հայ Հրատարակչական
միության գրասենյակում
(մինչև1893 թ.)։ 1893 թվականից աշխատակցել է
«Աղբյուր», «Մուրճ», «Հասկեր», «Հորիզոն»
պարբերականներին, զբաղվելով գրական և
հասարակական գործունեությամբ։
8. 1899 թվականին նրա նախաձեռնությամբ
Թիֆլիսում ստեղծվել է «Վերնատուն» գրական
խմբակը, որի անդամներն էին Ավետիք
Իսահակյանը, Դերենիկ Դեմիրճյանը, Լևոն
Շանթը, Ղազարոս Աղայանը,Պերճ
Պռոշյանը, Նիկոլ Աղբալյանը և ուրիշներ։ Որոշ
ընդմիջումներով խմբակը գոյատևել է
մինչև 1908թ.։
9. 1912 թվականին Թումանյանն ընտրվել է
նորաստեղծ Հայ գրողների կովկասյան
ընկերության նախագահ, իսկ 1918 թվականին՝
Հայոց հայրենակցական միությունների միության
(ՀՀՄՄ) նախագահ։ Առաջին համաշխարհային
պատերազմում (1914-1918 թթ.)հայ ժողովրդի
կրած վնասները հաշվելու և Փարիզի հաշտության
խորհրդաժողովին (1919-1920 թթ.)
ներկայացնելու նպատակով ՀՀՄՄ-ն 1918 թ-ին
ստեղծել է Քննիչ հանձնաժողով՝ Թումանյանի
գլխավորությամբ։
