´ÖÆüÃÖæ»Ö †×¬ÖúÖ¸üß ¾Ö ú´ÖÔ“ÖÖ¸üß ¯ÖÏ׿ց֝Ö
¶ÉääJÉ®ú MÉɪÉEò´ÉÉb÷
+{{É®ú ÊVɱ½þÉÊvÉEòÉ®úÒ

•Ö×´Ö−Öß“µÖÖ ¸êüúÖò›Ôü“Öê ´ÖÆüŸ¾Ö
•Ö´Öß−Ö ´Öֻ֍úÖÓ−ÖÖ / ÖÖŸÖ¤Ö¸Ö−ÖÖ - ÆüŒúÖ“ÖÖ ¯Ö㸠־ÖÖ ´ÆüÖ−Ö
´Öֻ֍ Ö−ÖÖ ÖÖŸÖê¤üÖ¸üÖÓ−ÖÖ ÆŒ Ö“ÖÖ ¯Ö¸üÖ¾ÖÖ ´ÆÖæ−Ö.
•Ö´Öß−Ö  Ã֝ÖÖ·µÖÖ−ÖÖ - úôû ÆüŒúÖÓÃÖÖšüß ¾Ö ŸÖÖ²µÖÖÃÖÖšß.
úÃ֝ÖÖ·µÖÖÓ−ÖÖ ã ô ÆŒ ÖÃÖÖšß ŸÖÖ²µÖÖÃÖÖšüß
¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ−ÖÖ»ÖÖ - ´ÖÆüÃÖ»ÖÖÃÖÖšüß ×−ÖµÖÖê•Ö−ÖÖÃÖÖšüß ×¾ÖúÖÃÖÖŸ´Öú
´ÖÆÃÖã»ÖÖÃÖÖšß, ×−ÖµÖÖ•Ö−ÖÖÃÖÖšß, ׾֍ ÖÃÖÖŸ´Ö
úÖ´ÖÖÃÖÖšüß.
2

ŸÖ»ÖÖšü¶ÖÓ“Öê ¸êüúÖò›Ôü šêü¾ÖµÖÖ´Ö¬Öᯙ ´ÖÆüŸ¾Ö
ŸÖ»ÖÖšüß ´ÖÆüÃÖæ»Ö µÖӡ֝Öê“ÖÖ úÖÖ †ÖÆêü.
¯ÖÏŸµÖêú ÖÖ¾ÖÖŸÖ ŸÖ»ÖÖšü¶Ö“Öê †Ûß֟¾Ö.
´ÖÆüÃÖæ»Ö ¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ−ÖÖÃÖÆü, ¯Ö֝Öß ™Óü“ÖÖ‡Ô, −ÖîÃ֐Öáú †Ö¯Ö¢Öß,
ÃÖÖ´ÖÖו֍ †£ÖÃÖÆÖµµÖ µÖÖ•Ö ÖÖ, ÖÖ¾ÖÖŸÖᯙ ÃÖÖ¬Ö−Ö ÃÖÓ
ÃÖÖ´ÖÖו֍ú †£ÖÔÃÖÆüÖµµÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ, ÖÖÓ¾ÖÖŸÖᯙ ÃÖÖ¬Ö Ö ÃÖ¯Ö¢Öß“Öß
ÃÖÖÓۏµÖúßµÖ ´ÖÖ×ÆüŸÖß ¾Ö ¿ÖÖÃ֍úßµÖ •Ö×´Ö−Öß“Öê ¸üÖÖ.
ÖÏÖ´Ö ¯ÖÖŸÖôûß¾Ö¸üᯙ ´ÖÆüÃÖæ»Ö †×¬ÖúÖ¸üß - ¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ−ÖÖ“ÖÖ ¯ÖÏןÖ×−Ö¬Öß
3

ŸÖ»ÖÖšü¶ÖÓ²Ö§ü»Ö •Ö−Ö´ÖÖ−ÖÃÖÖŸÖᯙ ¯ÖÏןִÖÖ
•Öê −Ö ×»Ö×Æü»Öê »Ö»ÖÖ™üß ŸÖê ×»ÖÆüß ŸÖ»ÖÖšüß
ŸÖ - ŸÖÎúÖ¸ü
»ÖÖ - »ÖÖ¾Ö−Ö
»ÖÖ¾Öæ−Ö
šüß - ךüú֝ÖÖ¾Ö¸ü †ÖÖÖÖ¸üÖ
ŸÖÖŸµÖÖ ãúšêü Öê»Öê ?
ÃÖ֐֟ÖÖ µÖêÖÖ¸ü −ÖÖÆß. “ÖÖî ¿Öß  ¸Ö.
ÃÖÖӐ֟ÖÖ µÖÖÖ¸ −ÖÖÆüß ˆªÖ “Ö֍ú¿Öß ú¸üÖ
ŸÖ»ÖÖšüß ÖÖ¾Öß ÃÖÖ¯Ö›üŸÖ / ¸üÖÆüŸÖ −ÖÖÆüߟÖ.
4

ŸÖ»ÖÖšü¶ÖÓ“ÖÖ ¥ü™üߍúÖê−Ö
¥
†ÆüÖê¸üÖ¡Ö úÖ´Ö
ÃÖ¾ÖÔ ¯ÖύúÖ¸ü“Öß úÖ´Öê - ×−Ö¾Ö›üÖãúÖ, •Ö−֐֝Ö−ÖÖ, ×¾Ö×¾Ö¬Ö
¯ÖύúÖ¸ü“Öß ÃÖ¾ÖìÖÖê, ¸üÖ•Ö׿Ö™üÖ“ÖÖ¸ü.
¯ÖÏ׿ց֝ÖÖ“ÖÖ †³ÖÖ¾Ö.
†ªÖ¾ÖŸÖ ¿ÖÖÃÖ−Ö ×−֝ÖÔµÖÖ“Öß †−Öã¯Ö»Ö²¬ÖŸÖÖ, (−֍úÖ¿ÖÖ †ÖúÖ¸ü²ÖÓ¤ü ‡ )
×−ֵ֝ÖÖ“Öß †−Ö¯Ö»Ö²¬ÖŸÖÖ (−֍ Ö¿ÖÖ, †Ö Ö¸²Ö¤, ‡.)
 Ö ÖÖ»Ö Ö, Öš ¾ Ö¾ÖãÖÖ ÃÖÖ¬Ö−Ö ÃÖִ֐ÖÏ † ÖÖ¾Ö.
úÖµÖÖÔ»ÖµÖ, ²Öîšüú ¾µÖ¾ÖãÖÖ ¾Ö ÃÖÖ Ö Ö ÃÖÖ Öã ÖÏß“ÖÖ †³ÖÖ¾Ö.
5

ŸÖ»ÖÖšü¶ÖÓ“ÖÖ ¥ü™üߍúÖê−Ö
¥
úÖêŸÖ¾ÖÖ»ÖÖÓ“Öß ×¸üŒŸÖ ¯Ö¤êü.
ÖÏÖ´Ö ¯ÖÖŸÖôûß¾Ö¸üᯙ ÖÏÖ´ÖÃÖê¾Öú, ¯ÖÖê×»ÖÃÖ ¯ÖÖ™üß»Ö, ÃÖ¸ü¯ÖÓ“Ö, ˆ¯ÖÃÖ¸ü¯ÖÓ“Ö
µÖÖÓÓ“µÖÖ ÃÖÆüúÖµÖÔÔ ¾Ö ÃÖ´Ö−¾ÖµÖÖ“ÖÖ †³ÖÖ¾Ö.
¾Ö׸š֓µÖÖ »ÖêÖß Ã¯Ö™ ×−Ö¤¿ÖÖ“ÖÖ †³ÖÖ¾Ö.
¾Ö׸üšüÖÓ“µÖÖ »ÖÖß ¾Ö ïÖ™ü ×−Ö¤ìü¿ÖÖÓ“ÖÖ †³ÖÖ¾Ö
× Ö Ö»Ö Ö¡ÖÖŸÖᯙ ÃÖפ
×−֍úÖ»Ö ¯Ö¡ÖÖŸÖᯙ ÃÖÓפü¬ÖŸÖÖ.
ÖÖÓ¾ÖÖŸÖᯙ ¸ü֕֍úÖ¸üÖ / ÃÖ´Ö֕֍úÖ¸üÖ.
6

1. ¸üÖ•µÖ‘Ö™ü−ÖÖ
2.ëú¦üßµÖ úÖµÖ¤êü 3.ëú¦üßµÖ ×−ÖµÖ´Ö
4.¸üÖ•µÖÖ“Öê úÖµÖ¤êü 5.×−ÖµÖ´Ö
6.¿ÖÖÃÖ−Ö ×−֝ÖÔµÖ
7.¿ÖÖÃÖ−Ö ¯Ö׸ü¯Ö¡Öú
8.¾Ö׸üšüÖÓ“Öê ¯Ö׸ü¯Ö¡Öú
þ֟Ö:“µÖÖ ´Ö−ÖÖ“ÖÖ †£ÖÔ ?
7

úÖµÖ¤êü
♦
♦
♦
♦
³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖ 3279 ëú¦üßµÖ úÖµÖ¤êü.
×¾Ö×¾Ö¬Ö ¸üÖ•µÖÖÓ“Öê 30000 úÖµÖ¤êü.
×¾Ö׬ִ֛ôÖ−Öß  »Ö»µÖÖ ‹æ Ö úÖµÖªÖÓ“Öß ÃÖӏµÖÖ
×¾Ö׬ִÖÓ›üôûÖÓ−Öß êú»Ö껵ÖÖ ‹úÖ  ÖµÖªÖ“Öß Ã֏µÖÖ †×−ÖÛ¿“ÖŸÖ !
¯ÖÏ“ÖÓ›ü ÃÖӏµÖê−Öê úÖµÖ¤êü,
ŸµÖÖ¯ÖêÖÖ •ÖÖÃŸÖ ¾Öúß»Ö,
−µÖÖµÖ  ´Öß !!!
ú´Öß
8

•Ö×´Ö−Öà“µÖÖ ³ÖÖÓ›üÖÖ“Öß úÖ¸üÖê
¿Ö²¤ü −Ö ¯ÖÖôû»µÖÖ´Öãôêû
úÖµÖªÖ“µÖÖ †–ÖÖ−ÖÖ´Öãôêû.
ÃÖÖ ÖÖ× Ö ÖÏ ŸÖ šÖ, ‡Ô ÖÖÔ, ÖÆŸ Ö֍ ցÖÖ, «
ÃÖÖ´ÖÖו֍ú ¯ÖÏןÖšüÖ, ‡ÂÖÖ, ´ÖÆüŸ¾Ö֍úÖӁÖÖ, «êüÂÖ ‡.
ÃÖÖ´ÖÖו֍ú úÖ¸üÖÖÓ´Öãôêû.
¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ−ÖÖӍú›æü−Ö ÆüÖêÖÖ·µÖÖ “ÖãúÖ.
9

¿Ö²¤ü −Ö ¯ÖÖôû»µÖÖ´Öãôêû
µÖÖ´
1.
2.
2
3.
4.
5.
6.
7.
¯Ö×Æü»µÖÖÓ¤Ö ŸÖÖë›üß ú¸üÖ¸
¯Ö×
¿Ö²¤ ¤ü»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê
¿Ö²¤ü פ»ÖÖ •ÖÖŸÖÖ
¿Ö²¤ü ¯ÖÖôûµÖÖ“Öê ¾Ö“Ö−Ö ×¤ü»Öê •ÖÖŸÖê
¿Ö²¤ü ×±ú¸ü×¾Ö»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê
×±ú¸ü
†×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ ¾µÖŒŸÖ ÆüÖêŸÖÖê
¾Ö ¾ÖÖÃÖ ¾ ÖŒŸÖ ÆÖŸÖÖ
†×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖÖ¾Ö¸ü ˆ¯ÖÖµÖ ¿ÖÖê¬Ö»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê
Ö™ü»ÖÖ ÃÖã¹ý ÆüÖêŸÖÖêê
10

úÖµÖ¤êü×¾ÖÂֵ֍ú †–ÖÖ−ÖÖ´Öããôêû
†–ÖÖ−ÖÖ´
1. úÖµÖªÖ“Öß ´ÖÖ×ÆŸÖß −ÖÃÖŸÖê
 Ö ÖªÖ Öß ÖÖ×ÆüŸÖß ÖÃÖŸÖ
2. ×−ÖµÖ´ÖÖÓ“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß −ÖÃÖŸÖê
−ÖµÖ´
ÖÖ×
3. úÖµÖÔ¯Ö¬¤üŸÖß“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß −ÖÃÖŸÖê
ÖÖ×
4. µÖ¡Ö−Ö“Öß ÖÖ×ÆüŸÖß −ÖÃÖŸÖê
4 µÖÓ¡Ö−Öê“Öß ´ÖÖ×ÆŸÖß −ÖÃÖŸÖ
5. µÖÖêµÖ ÃÖ»»µÖÖ“ÖÖ †³ÖÖ¾Ö
11

¾µÖŒŸÖßÖŸÖ ‡ÔÂÖÖÔ / ´ÖÆüŸ¾Ö֍úÖӁÖÖ / Ö¾ÖÔ / þÖÖ£ÖÔ
‡
1. ´Ö֝ÖÃÖ - ´Ö»ÖŸÖ: þÖÖ£Öá †ÃÖŸÖÖ
ÖÖ ÖæÃÖ Öã»ÖŸÖ: à ÖÖ Öá †ÃÖŸÖÖê
2. ¾µÖŒŸÖßÖŸÖ †¾ÖÖãÖ
1 ‡ÔÂÖÖÔ
‡
2 ´ÖÆüŸ¾Ö֍úÖӁÖÖ
3 þÖÖ£ÖÔ
5 Ö¾ÖÔ
6 “Ö»Ö֏Öß
4 »ÖÖê³Ö
3. ׾֍úŸÖ ´Ö ÖÖ¾Öé¢Öß“Ö ¤ü¿ÖÔ−Ö
¾Öé ŸÖ Ö−ÖÖê¾Ö¢Öß“Öê ¤¿Ö
12

´ÖÆüÃÖæ»Ö ¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ−Ö֍ú›æü−Ö ÆüÖêÖÖ·µÖÖ “ÖãúÖ
1.
2.
3
3.
4.
5.
6.
7.
»ÖêÖ×−֍úß Ã¾Ö¹ý¯ÖÖ“µÖÖ “ÖãúÖ
úÖµÖÔÔ¯Ö¨üŸÖߟÖᯙ “ÖãúÖ
ß ß
úÖµÖªÖ“Öê †–ÖÖ−Ö
–
úÖµÖªÖ“ÖÖ “Öãúß“ÖÖ †£ÖÔ »ÖÖ¾Ö»µÖÖ´Öãôêû Æü֝ÖÖ·µÖÖ “ÖãúÖ
ê
¾Ö׸üšüÖÓ“Öêê “Öãúß“Öêê × ìü¿Ö
×
ß ×−Ö¤ì
•Ö Öß Ö ¸êü Ö› Ö×¬Ö»Ö Öã»Ö ÖãŸÖ “֍úÖ
•Ö´Öß−Ö ¸úÖò›Ôü ´Ö×¬Ö»Ö ´Ö»Ö³ÖŸÖ “Ö㍠Ö
úÖ»Ö´ÖµÖÖÔ¤êü“Öê ³ÖÖ−Ö −Ö šêü¾ÖÖê
13

•Ö´Öß−Ö ×¾ÖÂֵ֍ú ´Öã»Ö³ÖæŸÖ ÃÖӍú»¯Ö−ÖÖ
•Ö×´Ö−Öß“µÖÖ ´Öֻ֍úß“Öß ¸µÖüŸÖ¾ÖÖ¸üß ¯Ö¨üŸÖ - •Ö´Öß−Ö ´Öֻ֍úÖ“ÖÖ £Öê™ü ¿ÖÖÃÖ−ÖÖ¿Öß ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö
× ß
ß ß
‡ŸÖ¸üÖÓ“Öß ´ÖÖ»Ö´Ö¢ÖÖ −ÖÃÖ»Ö껵ÖÖ ÃÖ¾ÖÔ •Ö´Öß−Öß - ¸üßÖê, −ÖªÖ, −ÖÖ»Öê, †Öêœêü ‡. ¾Ö¸ü
¿ÖÖÃÖ−ÖÖ“Öß ´Öֻ֍úß
¾ÖÆüß¾ÖÖ™ü - ÆüßÖÖÓŸÖ¸üÖßµÖ ¾Ö ¾ÖÓ¿Ö¯Ö¸Óü¯Ö¸ü֐֟Ö.
•Ö´Öß−Ö ´ÖÆüÃÖæ»Ö ÆüÖ •Ö´Öß−Öß¾Ö¸üᯙ ÃÖ¾ÖÔÁÖêšü ³ÖÖ¸ü.
¿ÖêŸÖ•Ö´Öß−Öà´Ö¬µÖê ´ÖµÖÖÔפüŸÖ ×ÆüŸÖÃÖÓ²ÖÓ¬Ö.
•Ö´Öß−Ö ´Öֻ֍úÖÓ“Öê 3 ¾ÖÖÔ - 1) ³ÖÖêÖ¾Ö™ü¤üÖ¸ü ¾ÖÖÔ -1
2) ³ÖÖêÖ¾Ö™ü¤üÖ¸ü ¾ÖÖÔ -2
3) ¿ÖÖÃ֍úßµÖ ¯Ö¼êü¤üÖ¸ü
14

7/12 ¾Ö •Ö´Öß−Öß“Öß ´Öֻ֍úß
† Öã ÖÖ Ö
†−Ö´ÖÖ−Ö - 1) 7/12 ÆüÖ ´Öֻ֍úß“ÖÖ ×−ÖÙ¾Ö¾ÖÖ¤ü ¯Ö¸üÖ¾ÖÖ −ÖÖÆüß.
12 ÆÖ ÖÖ Ö ß ÖÖ × ÖÙ Ö ÖÖ¤ Ö㸠ÖÖ ÖÖÆß
2) 7/12 ÆüÖ •ÖÖê¯ÖµÖÕŸÖ ²ÖêúÖµÖ¤êü¿Ö߸ü šü¸ü×¾Ö»ÖÖ •ÖÖŸÖ
−ÖÖÆüß, ŸÖÖê¯ÖµÖÕŸÖ Ö¸üÖ †ÃÖ»µÖÖ“Öê ÖéÆüߟÖ.
3) ´ÖÆüÃÖæ»Ö †×¬ÖúÖ¸üß Æêêü êêú¾Öôû ÆüŒúÖÓ“Öß
ß
−ÖÖ¤Öß  ¸ÖÖ¸ †×¬Ö Ö¸ß
−ÖÖêÓ¤üÖß ú¸üÖÖ¸êü †×¬ÖúÖ¸üß !!
15

16

धन्यवाद !
17