Lesson-1

1. Эрђђл мэндийн статистик
1

2. Агуулга
 Ñòàòèñòèêèéí ñóäëàõ ç¿éë
 Биостатистик, тђђний ангилал
 Хувьсагч, тђђний тєрєл
 Мэдээллийг ангилах
 Тђгээмэл хэрэглэгддэг програмууд
2

3. Ñòàòèñòèê ãýæ þó âý?
Бèäíèé õ¿ðýýëýí áóé юмс ђзэгдэл
äэõ òîîí ìýäýýëëèéã çàäëàí
øèíæèëæ, íýãòãýí ä¿ãíýäýã
òîîíèé (òîî áàðèìò) øèíæëýõ
óõààí þì.
3

4. Ñòàòèñòèê ãýæ þó âý?
 Ñòàòèñòèê íü тоо мэдээг
öóãëóóëàõ, ýìõòãýí öýãöëýõ,
òîéìëîí ¿ç¿¿ëýõ, ã¿íçãèéð¿¿ëýí
ñóäëàõ àðãà òåõíèê¿¿äèéã
áàãòààñàí øèíæëýõ óõààí.
4

5. “Статистик” нэр томъѐо
 Нэгдђгээрт. Онол, аргазђйн
аргуудыг боловсруулдаг шинжлэх
ухаан
 Хоѐрдугаарт. Тайлангийн тоо
мэдээ, эмхэтгэл, лавлах, тогтмол
хэвлэлђђдэд гардаг тоо мэдээ
 ѓвчлєл, эндэгдэлийн тоо мэдээ 5

6. Ñòàòèñòèêèéí ñóäëàõ ç¿éë
 Õ¿ðýýëýí áóé îðчèí íèéãìèéí
àìüäðàëûí ò¿ãýýìýë ¿çýãäë¿¿äèéí
òîîíû òàëûã чàíàðûí àãóóëãàòàé
íü õîëáîн, òîäîðõîé îðîí çàé, öàã
õóãàöààíû íºõöºëä ñóäëàõ ÿâäàë
6

7. Биостатистикийн судлах зђйл
Хүн ам зүйн үзүүлэлтүүд
- Хђн амын тєрєлт
- Нас баралт
- Гэрлэлт
Эрүүл мэндийн үзүүлэлтүүд
 ѓвчлєл
- Шалтгаан
- Тохиолдлын тоо
 Эмнэлгийн ђзђђлэлтђђд
- Эмнэлэгт ђзђђлсэн євчтний тоо
- Хэвтсэн болон эмчлэгдэж гарсан хђний тоо
- Эмнэлгийн ор хоног
 Эрђђл мэндийн ђйлчилгээний ђзђђлэлтђђд
- Хяналтанд байгаа хђний тоо
- Дархлаажуулалтанд хамрагдсан хђний тоо

8. Ñóäàëãààíû ¿éë ÿâö
8
 Судалгааны зорилго, зорилтыг тодорхойлох
 Тђђвэрлэлт
 Судалгааны тєсєв, тєлєвлєгєє боловсруулах
 Асуулгын хуудас боловсруулах
 Мэдээлэл цуглуулах
 Мэдээлэл боловсруулалт
 Статистик дђн шинжилгээ
 ёр дђнг тайлагнах
Àíõààðàõ ç¿éë:
 Судлагааны мэдээг цуглуулахдаа анх зорисон
зорилтонд нийцсэн ђр дђнгээ гаргаж авахын тулд
єєрт хэрэгцээтэй мэдээллийг олж авах.
 Гарах зардал, саад бэрхшээлийг сайтар тооцоолох.
 Ижил тєстэй судлагааны аргазђй, ђр дђнг харах.

9. Ñòàòèñòèêèéí Ò¿¿õ
 “Status” ãýñýí Ëàòèí ¿ãíýýñ ãàðàëòàé
 ёçýãäëèéí òºëºâ áàéäàë ãýñýí óòãàòàé
 17-18-ð çóóíä
 B. Pascal (1623-1662, France)
 J Bernoulli (1654-1705, Swiss)
 A. Demoivre (1667-1754, France)
 18-19-ð çóóíä
- S. Laplace (1749-1827, France)
 K. F. Gauss (1777-1855)
 A. Galton (1822-1922, Belgium)
 K. Pearson; (1857-1936, England)
 R. A. Fisher(1890-1962)
9

10. Ñòàòèñòèêèéí ñàëáàðóóä óõààíóóä
 Biostatistics
 Biology + Statistics
 Econometrics
 Economy + Statistics
 Sociometrics
 Sociology + Statistics
 Psychometrics
 Psychology + Statistics
 Technometrics
 Technology + Statistics
 Environmetrics
 Environment + Statistics
10

11. ёзђђлэлт/Статистик
 Судлагдаж байгаа юмс ђзэгдлийн
шинж чанарын тоон ђнэлгээ
 Статистик ђзђђлэлтђђдийн
тусламжтайгаар :
 ђзэгдлђђдийн цар хэмжээ
 харилцан уялдаа
 єєрчлєлтийн зђй тогтлыг судалдаг
11

12. Биостатистик
 Био гэдэг нь амьд бие мах бодь
гэсэн утгатай
 Мэдээллийг цуглуулах, зохион
байгуулах, дђн шинжилгээ хийх,
хэрэглэх талаараа статистик
шинжлэх ухаантай холбогддог.
12

13. Биостатистик
 Биологи
 Анагаах ухаан
 Нийгмийн эрђђл мэндийн ш/у-г
хамардаг.
13
Нарийвчилсан статистик
Биостатистик
Тойм статистик

14. Тойм статистик
 ѓгєгдєл цуглуулах
 Асуумж гм
 Анхдагч, хоѐрдогч эх ђђсвэр
 ѓгєгдлийг илтгэх
 Хђснэгт, график гм
 Статистик : Тђђврийн мэдээллийг
илтгэх тоон утга
 Дундаж гм
14

15.  Тђђвэр хђн амын мэдээллийг эх
хђн амд тєлєєлђђлэхийн тулд
таамаглал шалгах аргуудыг
ашигладаг.
 Т тестийн аргууд
 ANOVA
 Параметрийн бус аргууд
15
Нарийвчилсан статистик
(Inferential statistics)

16. Нарийвчилсан статистик
(Inferential statitics)
 Юìñ ¿çýãäëèéí õºãæèë,
харилцан хамаарал, õýòèéí
òºëâèéí òàëààð ¿íýëãýý,
ä¿ãíýëò õèéõ áîëîìæ îëãîäîã.
16

17. Хувьсагч/хувьсуур (variable)
 Аливаа юмс ђзэгдлђђд тогтмол
байдаггђй.
 Тухайн цаг хугацаанд нэг шинж
чанар хувь хђн бђрт єєр єєр
байхаас гадна цаг хугацааны
агшинд тухайн хувь хђний шинж
чанар єєр єєр байдаг.
17

18. Жишээлбэл:
 Хђний цусны даралт нь
 хђн бђрийн хувьд єєр єєр
 цаг хугацаанд єєр байдаг.
 Хэрвээ цусны даралт хђн бђрт
адил байдаг, тэр нь тогтмол бол
цусны даралтыг тодорхойлох,
судлах шаардлагагђй.
18

19. Хувьсагч/хувьсуурын тєрєл
ёл хàìààðàх хувьсагч (IV)
 ёр дђнд íºëººëдєг хувьсагч.
 Биеийн жин->Систолын даралт
Õàìààðàн õувьсагч (DV)
 ¯ë õàìààðàëò õувьсагчààñ õàìààðч óòãà íü
ººðчëºãääºã õувьсагч
 Биеийн жин<-Систолын даралт
19

20. Мэдээллийг ангилах
20
Мэдээлэл
Тоон Чанарын
Тасралттай
Тасралтгүй
Нэрлэсэн
Дараалсан

21. Тоон мэдээлэл
 Юмс ђзэгдлийн хувьсан
єєрчлєлт, шинж чанарыг тоон
утгаар хэмждэг.
 жишээлбэл: єндєр см-ээр, жин
кг-аар гэх мэт
21

22. Чанарын мэдээлэл, нэршил
 Юмс ђзэгдлийн шинж чанарыг
хэмждэг
 Чанарын хувьсагч (Qualitative variable)
 Дамми хувьсагч (dummy variable)
 Дихитом хувьсагч (dichotomous
variable)
 Категорийн хувьсагч (categorical
variable)
22

23. Тоон мэдээлэл
(Quantitative variable)
 Тасралттай тоон мэдээлэл
 Бђхэл тоон утга авдаг
 Аì á¿ëèéí òîî, судасны цохилт г.м
 Тасралтгђй тоон мэдээлэл
 Бђхэл, бутархай тоон утга авдаг
 Биеийн жин, єндєр г.м
23

24. Чанарын мэдээлэл
(Categorical variable)
 Нэрлэсэн чанарын мэдээлэл
 Категориудыг нь эрэмбэлж
болдоггђй
 Хђйс
 {эр,эм};
 Дараалсан чанарын мэдээлэл
 Категориудыг нь эрэмбэлж болдог
 ѓвдєлтийн зэрэг
 {хэвийн,бага, дунд...} г.м 24

25. Хэмжилтийн хуваарь
(Nominal scale of measurement)
 ёзэгдэл юмсийн утгуудыг
категориудаар хэмждэг.
 Хђйс (эр,эм), євчлєлийн тєрєл, цусны
бђлэг
 ёр дђн:
 Давтамж, хувь, моод, контингенцийн
коэф
 Медиан , дундаж боддогдохгђй
25

26. Хэмжилтийн хуваарь
(Ordinal scale of measurement)
- Утгуудынх нь хооронд ранг зэрэг дэв
тогтоодог.
Áîëîâñðîëûí ò¿âøèí:
 0=áîëîâñðîëã¿é áóþó áàãà
áîëîâñðîë
 1= äóíä
 2=äээд
- ёр дђн: Давтамж, хувь , моод,медиан,
перцентиль
- Дундаж боддогдохгђй.
26

27. Хэмжилтийн хуваарь
(Interval scale of measurement)
 Бђх тоон мэдээллийг хэмжиж болдог.
 Насны бђлэг {15-20,20-25…}
 ёр дђн: нэмэгдээд, дундаж, хазайлт,
хамаарал...
27

28. Хэмжилтийн хуваарь
(Ratiо scale of measurement)
 Ординал болон интервал
хэмжилтђђдийн харьцаа
 Биеийн жингийн индекс (жин,єндєр)
 ёр дђн: нэмэгдээд, бђх зэргийн
дундажууд, вариацийн коэф
28

29. Мэдээлэлийг ангилах
(цаг хугацаанаас хамаараад)
 Cross sectional data
 Õºíäëºí îãòëîëä áóþó íýã öàã õóãàöààíä
á¿ðòãýãäñýí òîî ìýäýý
 Time series
 Öàã õóãàöààíû öóâàà
 Panel data
 Pooled cross section
29

30. Time series data
 Энэ нь цаг хугацааны єєр агшин бђрт
цуглуулсан єгєгдєл юм. Тухайлбал :
 Daily “єдрєєр” эмнэлэгт ђйлчлђђлэгчдийн
тоо
 Weekly “7 хоногоор”
 Monthly “сараар” сар бђрийн євчлєлийн
мэдээ
 Quarterly “улирлаар”
 Annually “жилээр” жил бђр гардаг эрђђл
мэндийн статистикђђд 30

31. Time series data-н график
31

32. Cross sectional data
 Энэ нь нэг болон тђђнээс олон
єгєгдлђђдийг тодорхой нэг агшинд
цуглуулсан мэдээллийг хэлдэг. Cross
sectional єгєгдлийн жишээ
32

33. 33
U.S. Y1 Хэвтэн эмчлүүлэгчдийн тоо, 10000
хүн ам X1 Oрлогын хэмжээ, сая доллар
State Y1 X1
AL 2,206 92.7
AK 7 151.0
AZ 73 61.0
AR 3,620 86.3
CA 7,472 63.4
CO 788 77.8
CT 1,029 106.0
DE 168 117.0
FL 2,586 62.0
GA 4,302 80.6
HI 227.5 85.0

34. Cross sectional data-н график
34

35. Статистик анализ
 Нэг хђчин зђйлийн шинжилгээ
(univariate)
 Нэг ђзэгдлийг шинжлэх, тархалтыг
тодруулах
 Тєвийг (дундаж, медиан, моде)
 хэлбэлзэл (СХ, дисперс...)
 Давтамж, хувь
35

36. Статистик анализ
 Хоѐр хђчин зђйлийн
шинжилгээ (bivariate analysis)
 Хамаарал
 Бђлэг хооронд ялгаатай эсэх
 Энгийн регрессийн шинжилгээ
...
36

37. Статистик анализ
 Олон хђчин зђйлийн шинжилгээ
(multiple analysis)
 Олон хђчин зђйлийн хамаарлын
шинжилгээ
 Олон хђчин зђйлийн регрессийн
шинжилгээ...
37

38. Статистик судалгаа
 Судлагдаж буй юмс ђзэгдђђлийн нэгж
бђрийн мэдээг бђртгэж авна (асуумж,
тоо мэдээ, тайлан г.м)
 Бђрдђђлсэн мэдээллийг ямар нэгэн
шинж тэмдэгээр нь бђлэглэлт, дэд
бђлэг болгон хуваадаг.
 Мэдээнд дђн шинжилгээ хийж,
тђђнээсээ дђгнэлт гаргах
38

39. Эрђђл мэнд ба статистик
 Õ¿í àìûí ò¿âøèíä
 Ýð¿¿ë ìýíäèéí íºõöºë áàéäàë,
õàíäëàãûí õÿíàõ,ÝÌ-èéí àðãà
õýìæýý,õºòºëáºðèéí ¿ð ä¿íã òîîöîõ
 Õóâü õ¿íèé ò¿âøèíä
 Îíøèëãîî
 ºâчíèé òàâèëàí
 Ýìчèëãýýíèé àðãóóä
39

40. Статистикийн программууд
 Statistica
 STATA
 SPSS
 SAS
 Minitab
 E-views
 Excel
 R
40

41. 41
Îíöëîã øèíæ STATA SPSS SAS R
Õýðýãëýãчèéí
interface
Programming/
point-and-click
point-and-
click
Programming Programming
ѓãºãäºë
áîëîâñðóóëàëò
Õ¿чèðõýã Äóíä
çýðýã
Õ¿чèðõýã Õ¿чèðõýã
Ãðàôèê Ìàø ñàéí Ñàéí Ñàéí Ñàéí
¯íý Áîëîìæèéí ªíäºð
¿íýòýé
ªíäºð ¿íýòýé ¯íýã¿é

42. SPSS
Statistical package for Social Sciences
42

43. SPSS
Statistical package for Social Sciences
 SPSS 20.0 release version
 Статистик тооцоолол
 Бусад систем, програмтай харьцах
(EXCEl, ACCESS…)
 Байнгын сайжруулалт
43

44. Шинэтгэл, сайжруулалт
 PIVOT TABLE
 Syntax
 Missing value analysis
 Газрын зураг
 Статистикийн сђђлийн ђеийн модел
44

45. 45

46. 46

47. 47

48. 48

49. 49

50. 50

51. 51
0
50
100150
weight
120 140 160 180 200
height

52. Epi-stat.blogpsot.com
Research-nem.blogspot.com
52

53. АСУУЛТ?
53

54. http://epi-stat.blogpsot.com
http://research-nem.blogpsot.com
54

55. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа
55