EUROPA

1. Shkolla 9 – vjecare “Hillary Clinton” Kamez
TEMA : Shtetet e Evropes
NENTEMAT :
a) Evropa Perendimore
b) Evropa Veriore
c) Evropa Qendrore
d) Evropa Lindore
e) Evropa Jugore
OBJEKTIVAT:
a) Te njohim sa me mire kontinentin e Evropes .
b) Te njihemi me shtetet qe e perbejne kete kontinente .

2. FRANCA
Franca, shtet i Evropësperëndimore, ështëi përbërë
nga Franca metropolitane dhe nga departamentet e
përtejdetit (Departaments d'Otremer). Parisi është
qyteti më i madh dhe kryeqytet i Francës. Franca
është njëra nga themelueset e Bashkimit Evropian
(BE).Franca kufizohet me Belgjikën në veri, me
Luksemburgun ne veri-lindje, me Gjermaninë, Zvicrën
dhe Italinë në lindje dhe në jug me Spanjën, Andorrën
dhe Monakon. Ajo laget në jug-lindje nga deti Mesdhe,
në perëndimnga oqeani Atlantik dhe në veri-perëndim
nga kanali i La Manshit (Manche), i cili nga frëngjishtja përkthehet (mënga) sepse si një hapësirëe
ngushtë e një mënge ndan Britaninë e Madhe nga Franca si dhe ngushtica Pa dë Kale (Pas de
Calais), që ndan Francën nga Anglia dhe bashkon La Manshin me Detin e Veriut.Franca është ndër
themeleuesit e Bashkimit Evropian, zonës së Euro-sdhe hapësirësSchengen. Si këshilltare e OSCE
ështe anëtare e përhershme e Këshillit të Sigurimit të Orgaizatës së Kombeve të Bashkuara, ka
ndikuar në afirmimin e "Deklaratës për të Drejtat e Njeriut dhe të Qytetarëve" të nxjerrë në vitin
1789. Franca është anëtaree disa organizatave të njohura botërore ndër të cilat ështëedhe NATO
prej të cilës ajo ishte tërhequr në vitin 1966.
Gjeografia e Francës
Franca ndodhet në pjesën perëndimore të Evropës, me dalje në
gjirin e Biskajt (ang.Biscay) dhe kanalin anglezë (ang. English
Channel), në mes të Belgjikës dhe Spanjësnë juglindje të
Britanisë Madhe dhe me dalje në detin Mesdhe në mes të
Italisë dhe Spanjës. Sipërfaqja e përgjithshme e Francës është
547,030 km2 duke lënë anash viset tjera nën administrimin e
saj, shtrihet rreth koordinatavegjeografike 46 00 V, 2 00 L dhe
545,630 km2 të kësaj sipërfaqeje janë tokëndërsa 1,400 km
2 ujë.Vija bregdetaree Francës është3,427 kme gjatë dhe vija
kufitare tokësore është2,889 kmqë e ndajnë atë nga Belgjika
(620 km), Luksemburgu (73 km), Gjermania (451 km), Zvicra
(573 km), Italia (488 km), Monako (4.4 km), Spanja (623 km)
dhe Andora (56.6 km).Klima e Francës në përgjithësi ështëme
dimër të ftohtë dhe verë të butë por kjo nuk vlen për viset ë
bregdetin e Mesdheut ku dimëni është i butë dhe vera e
nxehtë.Pjesa më e madhe e relievit në veri dhe perëndime përbëjnë terrenet e rrafshëta dhe malet
e ulëta, pjesa tjetër jugorepërshkruhet nga Pirinjtë dhe ajo lindore nga Alpete larta. Pika më e ultë
e relievit gjendetnën nivelin përgjatë lumit Rëne (ang. Rohne) (-2m) dhe ajo më e lara në lartësi
mbidetare prej 4,807 metrave në qafën malore Mont Blank (ang. Mont Blanc).Si pasurit natyrore të
këtij vendi llogariten: qymyr guri, hekuri, boksiti, zinku, uraniumi, gipsi, pylltaria dhe peshkimi.
Demografiae Francës
Franca sipasregjistrimit të popullsisësë vitit2003ka pasur gjithësej 60.180.529 banorë, me
dendësi mesatare për km2 110 banorë. Radhitet në vedin e 20 –të në botë. Ndërsa në vendin e 47
–të për nga sipërfaqja me 547.030 km² Tri e katërta e popullsisë së Francës jeton në qytete.. Pjesa

3. dërmuese e popullsisë janë francezë. Por ekzistojnë edhe pakicat si:
Flamanët,Bretanjët,Baskët,Katalonët,Korzakët. Nuk ka shënime për pakicat sepse ky termnë
Francë pothuajse është i panjohur. Pakicat me kalimin e kohës pothuajsekrejtësisht janë
asimiluar. Vonë nën presionin e Unionit Euroopian Franaca iu ka kushtuar vemendje më të madhe
pakicave kombëtare dhe etnike..Gjuhë zyrtare është frengjishtja, por ekzistojnëdisa gjuhëlokale si
gjuha baske, bretonje,katalone,flamane,gjermane etj. Këto gjuhë vonë qeveria i ka leju të
përdoren. Megjithëate gjuha frenge mbetet gjuhë e vetme zyrtare.Katolicizmi është religjioni
kryesorë në francë. Mbi 80% e popullsisë deklarohensi katolik.Islamizmi në Francë me të madhe
është duke u rritur me ardhjen e emigratëve nga vendet islamike. Sotrreth 5% e populsisë
deklarohen se i përkasin religjonit islam. Proteant janë vetëm2 % e popullsisë. Ndërsa ebrej janë
gjithësejt 1% e popullsisë së Francës.
Ekonomia
Franca është ekonomia e dyte ne Europe pas GJermanise dhe e pesta ne bote pas SHBA, Japonise,
Kinës dhe Gjermanise.Ajo pothuajseështë në pozita të përafërta me ekonominë britanike,ku në
vite të ndryshme gdp ndermjet ketyre 2 vendeve leviz me një perqindje shume te vogël(në 2009
gdp e Francës ishte 2.6 trilion dollarëndërsa ajo britanike 2.1) duke bërë që këto 2 shtete te
zevendesojne njëra tjetrën për sa i përket fuqisë nr 2 ne Europë.Megjithatë pozita e saj europiane
për PIB për banor është vetëme 9-ta nga 15 sipas Eurostat, organi zyrtar i statistikave europiane.
Ajo është e 4-ta eksportuesenë rang botëror, e dyta për shërbime dhe prodhime bujqësore. Eshtë e
para adresë turistike botërore.Ekonomia franceze është kryesisht një ekonomi shërbimesh. Sektori
i tretë permban 72% nga popullata aktive, kurse sektori i parë (bujqësi, peshkim) përfaqëson më
shumë se 4% dhe sektori i dytë (industri) 24%.Energjia,vecanërisht ajo nukleare luan nje rol
parësor ne ekonominë e Francës. Përvec një eksportuese
e madhe e produkteve bujqësore Franca njihet dhe si nje
konkurente e forte dhe per sa i perket eksporteve te
prodhimeve industriale.Luan nje rol te vecanteindustria
e makinave,anijeve apo dhe avioneve. Ne Toluze ka
qendrën dhe finalizohet avioni i konsorciumit europian
airbus.Parisi ështëqendra më e madhe ekonomike
finaciare e Francës,ngaku është përqendruardhe një
pjese e industrisë vecanërishtajo tekstile.
BELGJIKA
Belgjika ndodhet në pjesënperëndimore të Evropës dhe
kufizohet me Holandën, Gjermaninë, Luksemburgun dhe
Francën. Belgjika ka mbi dhjetë milion banorë që jetojnë në
një sipërfaqe prej rreth tridhjetë mijë kilometra katror.
Ndikimi i përhershëmi gjermanishtes dhe asaj romake kanë
përshkruar dhe ndarë kulturën dhe linguistiken belge. Belgët
flasin kryesisht dy gjuhë: gjuhën flame (neederlands) e folur
në veri dhe frëngjishtja në regjionin Valon, në jug të Belgjikës.
Regjioni kryesor i saj është ai i Brukselitnë të cilin zyrtarisht
fliten të dy gjuhët. Pakicë e njohur zyrtarisht janë folësit e
gjermanishtes që në ditët e sotshme jetojnë në lindje të
vendit. Këto dallime gjuhësore reflektohen edhe në politiken
e tanishme të Belgjikës dhe në jetën belge.

4. Termi Belgjikë vijenga banuesite parë të këtij vendi "belgët", fis keltë të njohurnga provinca
romake, Galia belge. në të kaluarën e largët, Belgjika ka qenë pjesë e tokavetë ulëta (Beneluksi)
në të cilat bënte pjesë edhe Holanda dhe Luksemburgu. Që nga gjysma e mesjetës deri në
shekullin e XVII, ky vend ka qenë qendër kulturore dhe tregtare e këtij regjioni evropianë. Nga
shekulli i XVI deri në kohën e pavarësisë së Belgjiks, nga rrethina e saj thirrej "Holanda jugore" dhe
ishte fushëbetejëe fuqive evropiane.Belgjika është një ndër anëtaret dhe themeluesit e
Bashkësisë Evropiane(BE) dhe në tokën e saj ka kryeqendra organizatave të ndryshme evropiane
dhe botërore, të tilla si p.sh. NATO.
Gjeografia e Belgjikes
Belgjika ndodhetnë pjesën perëndimore të Evropës, me dalje në Detin Verior, në mes të Francës
dhe Holandës. Sipërfaqja e përgjithshme e Belgjikës është30.528 km2 dhe shtrihet rreth
koordinatave gjeografike 50°50' V, 4° 00' L. Kjo sipërfaqe përbëhet nga 30.278 km2 tokë dhe
250 km2 ujë me një vijë bregdetare prej 66,5 km.
Vija e kufirit tokësor të Belgjikës ështëe gjatë rreth 1.385km. Kjo vijë e ndanë atë nga Franca
(620 km), Gjermania (167 km), Luksemburgu (148 km) dhe Holanda (450 km).
Klima është oqeanike (maritime) me dimër të lehtë dhe verë të freskët.
Në pjesën veri-perëndimore, relievi i Belgjikës ka një teren të rrafshët bregdetar i cili ngrihen në
male në pjesën qendrore. Pika më e ultë e Belgjikësgjendet në brigjet e detit veriorë (0 m) dhe ajo
më e larta në lartësi mbidetare prej 694 metravenë Signal de Botrange.
Lumenjtë në të njohur të Belgjikës janë : Meuse, Rhine, Scheldt, Seine dhe Yser.
Si pasurit natyrore të Belgjikës llogariten : qymyri, gazi natyrorë, materiale konstruktimi, silici dhe
karboni.
Demografiae Belgjikës
Belgjika ka rreth 10,584,534 banorë(2007). Përbëhet nga Flamanët të cilët kanë prejardhje
gjermane dhe flasin gjuhën holandeze. Në strukturën e popullsisë marrin pjeseme afërsisht
60%[1].. Valonët janë keltët e romanizuar që flasin gjuhën frenge dhe marrin pjesë me 38% të
popullsisë së Belgjikës. Sa i përketdendësisë së popullsisë Belgjika ështëndër vendet e para në
botë me 322 banorë në km 2. Përqindja e punësimit në sektorë; Bujqësi e pylltari:3%, Xehtari:
0.3%, Fabrika: 23.3%, Rryma, gasi, uji: 0.9 %, Ndërtimtari: 7 %, Tregëti, shërbime e turizëm: 18.1%,
Transport, komunikim:7.6% Financa, sigurime, shitblerje të pasurisë sëpatundshme, shërbime
afariste: 9.4%, Shërbime sociale, komunale, personale:30.4%. Struktura e popullsisë sipasgjinisë:
48.9% femra, dhe 51.1% meshkuj.
Ekonomiae Belgjikës
Belgjika është shtet industrial i dalluar. Zhvillimin e saj e ka bazuar në traditën e gjatë tëindustrisë
tekstile, e cila hapat e para i bënë qysh në mesjetë. Revulucioni industrial gjenë mbështetje të mirë
në bazën energjetike të qymyrit të Ardeneve, duke afirmuar belgjikën is shtet të metalurgjisë së
zezë dhe tëindustrisë mekanike. Në intensifikimin e saj pa dyshimka kontribuar edhe kolonia e
dikurshme e Kongos në Afrikë, prej së cilës janë marrë lëndët e para për industrinë e Belgjikës. Në
të gjihta këto rrethana Belgjika ka mundur që për një kohë relativishttë shkurtër të diferencohet si
shtet i zhvilluar industrial. Në industri janë inkuadruar afro 43 % të popullsisëaktive.
Industria: Ne saje te pasurise me thengjill si edhe me importin e xeheve nga jashte,Belgjika e
zhvilloi metalurgjinee zeze dhe me ngjyra.Prodhon hekur.qelik,baker,plumb,zinke kallaj.Eshtee
zhvilluar edhe industria e metaleve,e makinave,e tekstilit,industria kimike dhe ushqimore.
Bujqësia : Klima e lagësht ia mundëson rritjen e drithërave,kulturave industriale,perimët e pemët.
Vetem25% e territorit perdoret per veprimtaritee ndryshme bujqesore, prodhimet qe merren jane
ne sasi shume te medha. Kjo arrihet ne saje te mekanizimit te lartedhe sistemit te dendur te
kanaleve vaditese. Blegtoria jep 70% te prodhimit te pergjithshembujqesor.
Komunikacioni : Komunikaconi eshte shumi zhvilluar,si ai detar,ashtu edhe ai tokesor e ajror.

5. HOLLANDA
Holanda është shtetparlamentar nën mbretërinë
konstitucionaledhe ndodhet në pjesën perëndimore të
Evropës me disa ishuj në Karaibe. Hollanda laget nga
Deti i Veriut në veri dhe perëndimdhe kufizohet me
Belgjikën në jug dhe Gjermaninë në lindje. Kryeqytet i
vendit është Amsterdami dhe selia e qeverisëështë në
Hagë.Holanda është një vend gjeografikishti ulët, me
rreth 25 për qind të sipërfaqes së saj dhe 21% e
popullsisë së saj ndodhet nën nivelin e detit, dhe 50% e
tokës së saj ndodhet më pak se një metër mbi nivelin e
detit. Sipërfaqee konsiderueshme e tokës është fituar
nga deti nëpërmjet pritave. Pjesa më e madhe e
Holandës është e formuar nga grykëderdhja e tre lumenjve të rëndësishëmevropiane, të cilat së
bashku me degët e tyre formojnë deltën Rhein-Meuse-Scheldt. Pjesa më e madhe e vendit është
shumë e sheshtë, me përjashtimtë zonës kodrinore në skajin juglindor dhe disa vargjeve kodrash në
pjesën qendrore.Holanda ishte një nga vendete para që ka patur një parlament të zgjedhur. Ajo
është anëtare themeluese i BE-së, NATO, OECD dhe OBT. Bshkë me Belgjikën dhe Luksemburgun
formon bashkimin ekonomik të Beneluksit. Në hollandë ndodhet Organizatapër Ndalimin e
Armëve Kimike dhe pesë gjykata ndërkombëtare: Gjykata e Përhershme të Arbitrazhit, Gjykata
Ndërkombëtare e Drejtësisë, Tribunali Penal Ndërkombëtar për ish-Jugosllavinë, Gjykata
Ndërkombëtare Penale dhe Tribunali special për Libanin. Holanda ka një ekonomi tregu
kapitaliste, duke u renditure 13-ta ndër 157shtete, sipas Indeksittë Lirisë Ekonomike. Në maj të
vitit 2011, Holandë u rendit si vendi "më i lumtur" sipas rezultatevetë publikuara nga Organizata
për BashkëpunimEkonomik dhe Zhvillim.Termi "Holandë" në disa gjuhë të huaja ka disa kuptime,
shpesh ndodh që në gjuhët e tjera nën këtë emër nënkuptojnë shtete në rajonine Beneluksit dhe
pjesë të Mbretërisë Holandeze.
Gjeografia e Holandës
Holanda ndodhet në pjesën perëndimore të Evropës, me dalje në detin Verior, mes Belgjikësdhe
Gjermanisë. Sipërfaqja e përgjithshme e Holandës është131,940 km2, shtrihet rreth koordinatave
gjeografike 52 30 V, 5 45 L dhe 33,883km2 të kësaj sipërfaqeje janë tokëndërsa 7,643 km 2 ujë.
Vija bregdetare e Holandës është 451kme gjatë ndërsa kufiri tokësor është1,027 kmduke e
ndarë atë nga Belgjika (450 km) dhe Gjermania (577 km)
Klima e Holandës është e butë me verë të freskët deri të ftohtë dhe dimër të butë.
Pjesa më e madhe e relievit është terren i rrafshët dhe i ulët, ndërsa në juglindjegjenden disa
male. Pika më e ultë e relievit gjendet në nivelin e detit në vendin e quajtur Cuidplaspolder
(hol.:Zuidplaspolder) (-7m) dhe ajo më e larta, 322 metra mbi nivelin e detit, në vendin e quajtur
Valserberg (hol.:Vaalserberg).
Në pasuritë natyrore të këtij vendi llogariten: gazi natyror, derivatet e naftës, kripa, zalli si dhe toka
e punueshme.Hapësirat e shpallurame ligj ne "mbrojtje mjedisore" përbëjne rreth 12% të
sipërfaqes së përgjithshme të Holandës.
Demografiae Holandës
Me 484 banor për kilometër katrorë, Holanda është një ndër shtetet me dendësismë të madhe në
botë,(krahas: Kina 135, Monako16.923, Namibia 2,4) [1].Në qershor të vitit 2006, numri i banorëve
të Holandës ka qenë 16.336.000, e që gjysma e popullsisë jeton në perëndimtë vendit.

6. Sipas statistikave Holandezët janë popull që dallohen për nga gjatësia, me gjatësi mesatare1.81
m meshkujt, dhe 1.68 mfemrat..[2]
Holandezët përbëjnë 80,6% të popullatës më së tepërmi ka të ardhur nga Gjermania (2,4%) dhe
Belgjika (0,7%),mandej nga ish kolonitë: Indonezia (2,4%) dhe Surinami (2%), ma vonë nga Maroko
(2%) dhe Turqia (2,2%).Gjuha Holandeze është gjuhë zyrtare, edhe pse nuk është e rregulluarme
ligj.Në provincën e Frizisë shfrytëzohet edhe gjuhae frizisë.Holandezët tradicionalishtdallohen për
njohjen e gjuhëve të huaja. Rreth 85% e popullsisë flasin gjuhën angleze, 55–60% flasin gjuhën
gjrmane, ndërsa 25% gjuhën franceze.
Sa i përket strukturës fetare Holandezët janë;:
 30 % katolik
 20 % protestant
 9 % të tjera (5,8 % islame, 0,6 % hinduizmi, budizmi, judizmi etj.)
 41 % ateist
Ekonomia
Kur analizojmë ekonominë e Holandës në tërësi bie në sy raporti
specifik i elementeve natyrore, i zhvillimit shoqëror dhe i
prodhimtarisë së saj që rrallë kund ekziston në botë. Derisa
sipërfaqet e kufizuara të tokave punuese, por në m♪7nyrë
intenzive të punuara i japin përparësi bujqësisë, mungesa e
pasurive natyrore e bën të varur nga jashtë. Numri i madh i
popullsisë në një territor të vogël ia ka imponuar nevojën e
përhershme që sa më shumë sipërfaqe të tokave t’i shndrrojë në
toka pjellore. Rezultat i kësaj lufte ështëedhe ekonomia në
shkallë të lartë të zhvillimit.
GJERMANIA
Gjermania , ndodhet në pjesën qendroretë Evropësdhe
kufizohet në veri me Danimarkën, në lindje me Poloninë,
në juglindje me Çekinë, në jug me Austrinë dhe Zvicrën,
në perëndimme Francën, Luksemburgun, Belgjikën dhe
Holandën. Ndërsa në veri në anën perëndimore e
përshkon kufiri natyral i Detit të Veriut dhe anën lindore
Deti Baltik. Territori i Gjermanisëmbulon 357,021 km²
ai ndikohet nga klimat mesatare sezonale. Me mbi 82
milion banorë, Gjermania ka numrin më të madh të
popullsisë në Evropë dhe ështëe treta shtëpi për numrin e migrantëve ndërkombëtarë.Njëregjion i
quajtur Germania, i banuar nga disa fise Gjermanike ështënjohur dhe dokumentuar para vitit 100
pas.e.s.. Prej shekullit X territoret Gjermane kanë formuar pjesën qendrore të Perandorisë së
Shenjtë Romake që qëndroi deri më 1806. GjatëshekullitXVI, Gjermania veriore u bë qendra e
Reformave protestante. Si një shtet-komb modern, vendi fillimisht u bashkua mes Luftës Franko-
Prusiane më 1871. Pas Luftës së dytë Botërore, Gjermania u nda në dy shtete të veçanta përgjatë
vijave të okupimit nga Aleatët më 1949.Dy shtetet u ribashkuan më 1990. Gjermania perëndimore
ishte anëtare themeluase e Komunitetit Evropian më 1957, që më vonë u bë Bashkimi Evropian
më 1993. Gjermania është pjesë e zonës Schengen, pa kufinj, dhe ka adoptuar valutën Evropiane,
euron më 1999.Gjermania është një Republikë parlamentare federative prej gjashtëmbëdhjetë
shtetesh Kryeqyteti dhe qyteti më i madh është Berlini. Gjermania ështëanëtare e Kombeve të

7. Bashkuara, NATOs, G8-ës, dhe G4-ës, dhe ka nënshkruar Protokollin Kyoto. Është ekonomia e tretë
në botë për nga Bruto prodhimi vendorë (BPV) dhe eksportuesi më i madh në botë i të mirave më
2007. Në terme absolute, Gjermania ka buxhetin vjetor për ndihma zhvillimore të dytin në botë
(pas SHBA-ve). Vendi ka ndërtua një standard të lartëjetese dhe ka themeluar një sistem
gjithëpërfshirës të sigurisë sociale. Ajo ka një pozicion kyç në afera Evropainedhe mirëmban një
partnership të ngushtë nivel ndërkombëtar.Gjermania njihetsi lider shkencorëdhe teknologjik në
disa fusha.
Gjeografia
Gjermania ndodhetnë pjesën qendrore të Evropës, me dalje në detin Baltik
dhe detin e Veriut, në mes të Holandës dhe Polonisë në veri të Austrisë.
Sipërfaqja e përgjithshme e Gjermanisë është 357,021 km², shtrihetrreth
koordinatave gjeografike 51 00 V, 9 00 L dhe 349,223 km² të kësaj
sipërfaqeje janë tokë ndërsa 7,798 km² ujë.Vija bregdetare e Gjermanisë
është 2,389 kme gjatë dhe vija kufitare tokësore është 3,621kmqë e
ndajnë atë nga Danimarka (68 km), Polonia (456 km), Çekia (646 km),
Austria (784 km), Zvicra (334 km), Franca (451 km), Luksemburgu (138
km), Belgjika (167 km) dhe Holanda (577 km).
Relievi: Pjesa më e madhe e relievit në veri dhe perëndime përbëjnë
terrenet e rrafshëta dhe malet e ulëta,në pjesën jugoree posaçërisht në
Bavari tereni është malorë dhe përshkohet nga Alpet. Pikamë e ultë e relievit gjendet nën niveline
detit në Wilstermarsch (lexo: Vilstemásh) është3.54mnën nivelin e detit (-3.54m) kurse më e larta
në lartësi mbidetare prej 2,962metrave në vendin e quajtur Zugspitze .
Klima
Pjesa më e madhe e Gjermanisë ka një klimë transitore, në të cilën dominojnë erërate lagështa
perëndimore. Klima varet prej Oqeanit Atlantik, përkatësisht Rrymës Veri-Atlantike, që është pjesa
veriore e Rrymës së Golfit. Ky ujë i ngrohtë i prek zonat që kanë dalje në Detin e Veriut përfshirë
gadishullin Jutlanddhe zonën përgjatë Rinit, që derdhet në Detin e Veriut. Rrjedhimisht në
veriperëndimdhe në veri, klima është oqeanike; Reshjet i hasimgjatë tërë vitit me maksimumin
gjatë verës. Dimrat në këtë pjesëjanë kryesishttë butë kurse verërat priren si të freskëta,
megjithëse temperaturat mund të tejkalojnë 30 °C (86 °F) në disa periudha. Në lindje, klima është
më shumë kontinentale; dimrat mund të jenë shumë të ftohtë kurse verërat shumë të ngrohta, dhe
periudha të gjata thatësie janë shënuarshpesh. Gjermania qendroredhe jugore janëregjione
tranzite ku mund të ketë si klimë oqeanike ashtu edhe kontinentale. Sërish, temperatura
maksimale mund të arrijë 30 °C (86 °F) gjatë verës.
Hidrografia
Gjermaninë e përshkojnë lumenjtë Ren (Rajna), Ems, Vezer dhe Laba. Rrjedhi prej pjesëve jugore
të shtetit dhe gravitojnënë Detin e Veriut. Uji relativishti mjaftueshëmgjat vitit, pjerrtësia e vogël,
mundësia e mirë për lidhje me kanale I kanë mundësuar të shfrytëzohen për lundrim. Ujërat jugorë
i mbledh Danubi, i cili Gjemaninë e lidhë me shumshtete të Evropës së Mesme.
Si pasurit natyrore të këtij vendi llogariten: qymyr guri, ligniti, gazi natyrorë, hekuri, bakri, nikeli,
uraniumi, kripa, materiali ndërtimor, pylltaria dhe toka e punueshme.
Demografia
Në Gjermani jetojnë82 437 995banorë (2005). Gjermanët përbëjnë shumicën e popullsisë
91,16 % (75.148.846). Në Gjermani jetojnë 7.289.149 (2005) shtetastë huaj, numrin më të madh
e përbëjnë Turqit 2,4 % (1.764.300) ndërsa të tjerët të gjithë 6,1 % të popullsisë. Kryësishtjanë
Italianë, Serb, Grek, Polak, Kroat (31.12.2005 : 228.926), Rus, Shqiptarë dhe Boshnjak. Pjesën më
të madfhe të të popullsisë së hujaj e përbëjnëe refuxhatët, punëtotrëte huaj (Gastarbeiter) me
anëtarët e familjeve të tyre.

8. Përveq gjermanëve dhe të të hyajve në Gjermani jetojnë edhe 4 pakica kombëtare (nationale
Minderheiten). Në veri jeton pakica daneze me rreth 50 000 anëtarë edhe atë më së shumti në
krahinën Schlesëig-Holstein. frizët(60.000) jetojnë në karhinë perëndimore të Schlesëig-Holsteina.
Shkalla arsimore arrinë në 99%, ndërsa kohëzgjatja e jetesë 78 vjet (femrat 81, meshkujt 75). Sa I
përket strukturës moshore 14,7% I takon grupmoshës 0-14vjet, 67,3% grupmoshës15-64 vjetdhe
18 % grupmoshës mbi 65 vjet.
Ekonomia
Gjermania ështëndër vendetqë kanë më së shumti përvojë në ekonominë e tregut. Ajo është
është ekonomia e tretë në botë sipas termeve të kursit të këmbimit të dollarit, e pesta sipas
"purchasing power parity" (PPP), dhe ekonomia më e madhe në Europë.Ekonomia gjermane është
kryesisht e orientuar në eksport; Gjermania zë vendin e parë në botë për eksportim, dhe eksporti
përbën një të tretën e prodhimit kombëtar. Si rezultat, eksportet tradicionalisht kanë qenë element
kryesor në rritjen e makroekonomisë gjermane.
Bujqësia dhe blegtoria: Zhvillimi i bujqësisë i dedikohet makinerive dhe teknologjive nga më të
fundit. Por klima dhe toka nuk janë shumë të favorshme. Shumë zona,kryesisht në perëndimjanë
ranore ose kënetore. Gjermania shquhet për kultivimin e patateve të cilat janëedhe ushqimi
kombëtar. Është i lartë edhe prodhimi i panxharit të sheqerit, shumbullishteve (bimë që përdoret
për aromatizimin e birrës) dhe vajit. Nga kulturat e tjera mund të përmendimorizin dhe drithërat e
tjera gjithashtu edhe perimet si karrotën, lakrën, lulelakrën dhe qepet etj.. bujqesia munde te
shquhet edhe si njera nder deget kryesore ekonimike.
Mineralet : Produkti kryesor i mineraleveqë nxerr Gjermania është karboni. Megjithëse
Gjermania është një vend i pasur me minerale ajo preferon më shumë që t’i importojë ato me
qëllimqë të mos pakësojë mineralet e brendshme. Sëbashku me hekurin dhe metalet e tjera të
ngjashme me të dhe karboni ka dhënë një ndihmesë të madhe në zhvillimin e industrisë Gjermane
dhe konkretisht në zonat metalurgjike të Renit Verior, në portete Detit Balltik (Hamburgut). Më i
vonë ka qenë zbulimi i gazit natyror.
Industria: Që prej dy shekujsh Gjermania ka praktikuar industrinë e rëndë. Dukeshfrytëzuar më së
miri praninë në sasi të mëdha të karbonit , ka filluar të ketë një përhapje të gjerë industria kimike
që përdoret në miniera dhe industrinë mekanike që përdoret në armatime. Në kohët e fundit është
zhvilluar edhe industria lehtë, kryesisht në lande. Industrinëe lehtë e kanë më të zhvilluar landet
perëndimore (Bavaria, Badeni dhe Ëurttembergu) dhe ato lindore (Sasonia dhe Turinxhia). Industria
Gjermane zhvillohet si nga sipërrmarjet gjysmë shtetërore dhe sipërrmarrjet e vogla dhe të mesme.
Shteti Gjerman mban vendet e para në botë për shumë sektore industriale.Metalugjia Gjermane
është më e rëndësishmja në Europë (hekuri,giza, alumini). Kjo ka çuar në prodhimin e
automobileve si Wolsvagen, Audi, Benz , Mercedez, BMW të cilat janë ndër më të kërkuarat dhe të
shiturat jo vetëmnë Europë. Por nuk duhen lënë pa përmendur edhe prodhimin e lartë të
motoçikletave, materialeve elektronike, celularëve (SIEMENS) etj. Në qytete të ndryshme
prodhohen instrumente muzikore. Në Turinxhi prodhohen materiale optike ndërsa Nurembergu ka
të zvilluar industrinë e lodrave.Industria kimike ka një përhapjedhe traditë të gjerë në Gjermani.
Produktet kozmtike dhe detergjentët janë me famë Botërore(Bayer, Hoechst, BASF, Beiersdorf,
Henkel). Shumë e zhvilluar është edhe industria ushqimor. Vlejnëpër tu përmendur mishi,
produktet si sheqeri,birra,kafeja dhe ësmbëlsirat. Janëprezente edhe industritë e tekstileve dhe
materialeve sintetike.Në këtëvend është shumë e zhvilluaredhe industria e hidroenergjitikës si
pasojë e një rrjeti të dendur lumor. Gjithashtu prodhimi i energjisëshfrytëzon energjinë diellore
kryesisht në vendet e verilindjes.

9. ZVICRA
Zvicra është një shtet pa dalje në det në Evropën
Qendrore. Ajo kufizohetnë veri me Gjermaninë, në lindje
me Austrinë dhe Lihtenshtajnin, në jug me Italinë dhe në
perëndimme Francën. Zvicra është e ndarë
gjeografikisht midis Alpeve, PllajësZvicerane dhe
Xhurës, që përfshin një sipërfaqe prej 41.285 km2
(15.940 sq mi). Ndërsa Alpet zënë pjesën më të madhe
të territorit, popullsia zviceraneprej rreth 8 milionë
banorësh është e përqendruar kryesisht në Pllajë, ku
ndodhen qytetet më të mëdha. Midis tyre janë dy qendrat globale dhe ekonomike, Zyrihu dhe
Gjeneva.Konfederata Zvicerane ështëkrijuar më 1 gusht 1291, që festohet çdo vit si Dita
Kombëtare e Zvicrës. Vendi ka një histori të gjatë të neutralitetit ndaj luftrave. Zvicra nuk ka qenë
në gjendje lufte ndërkombëtarisht që nga viti 1815 dhe nuk iu bashkua Kombeve të Bashkuara
deri në vitin 2002. Megjithatë ajo ndjek njëpolitikë të jashtme aktive dhe ështëe përfshirëshpesh
në proceset për vendosjet e paqes nëpër botë. Zvicra është vendlindja e Kryqit të Kuq, dhe në të
kanë selitë organizata të shumta ndërkombëtare, përfshirë edhe zyrën e dytë më të madhe të OKB-
së. Në nivelin evropian, Zvicra ështënjë anëtar themeluesi ShoqatësEuropiane të Tregtisësë Lirë
dhe është pjesë e zonës Shengen, edhe pse nuk ështëanëtare e Bashkimit Europian dhe Zonës
Ekonomike Europiane.Zvicra ndodhet në kryqëzimin e Europës gjermanikedhe romane dhe
përbëhet nga katër rajone kryesore gjuhësore dhe kulturore: gjermane, franceze, italiane dhe
romanshe. Prandaj zviceranët, edhe pse mbizotërojnë gjermanisht-folësit, nuk formojnë njëkomb
në kuptimin e një etnie të përbashkët apo gjuhës. Ndjenja e fortë e Zvicrës e identitetitdhe
komunitetit është krijuar mbi një sfond të përbashkët historik, vlera të përbashkëtatë tilla si,
federalizmi dhe demokracia e drejtpërdrejtë dhe simbolizmi alpin.Zvicra renditet lart në disa
parametra të performancës kombëtare, duke përfshirë transparencëne qeverisë, liritëcivile,
konkurrencën ekonomike dhe zhvillimin njerëzor. Ajoka pasurinë nominale për të rritur më të lartë
në botë (pronësinë financiare dhe jo-financiare) sipas CreditSuisse dhe është e teta për PBB për
frymë në listën e FMN-së. Qytetarët zviceranë kanë jetëgjatësinë e dytë më të lartë në botë. Zyrihu
dhe Gjeneva renditen ndër qytetet me cilësi më të lartë të jetësnë botë.
Gjeografia e Zvicrës
Zvicra është e vendosur në sistemin e vargmaleve të larta të Alpeve. Shpesh në literaturën
gjeografike përmendet si shtet alpin. Zvicra për një kohë të gjatë ka qenë e izoluar, larg rrugëve
kryesore dhe bënte kufirin natyrorë ndërmjet shteteve të Evropës së Mesme dhe të atyre të detit
Mesdhe. Pozita ndërmjetësuese ka imponuar nevojën e një lidhjeje më të mirë me shtete fqinje.
Parakushtet e mira të luginave të tërthorta dhe të qafavemalore kanë qenë elemente të
rëndësishme të vendosjes së një rrjeti të rrugëvepërmes së cilave Zvicra hapet ndaj shteteve të
zhvilluara të Evropës. Roli transit i saj shprehet në gjysmën e dytë të shekullit XIX, në kohën kur
kushtet teknike të komunikacionit ndërrohennë saje të revolucionit industrial. Rrugët
bashkëkohore e bëjnë Zvicrën prej një shteti të izoluar dhe të varfër të jetë nyje shumë rrugëve që
lidhin Evropën Mesdhetare me atë Atlantike dhe Evropëne Mesme.
Relievi : Relievin e Zvicres e bëjnë Alpettë cilat e përfshijnëpjesën jugore, juglindoredhe lindore të
shtetit. Në një sipërfaqe më të madhe shtrihen Alpet Perëndimore, të cilat me relievin lartmadhor,
me coptimin e theksuar të relievit, me lugina të tërthorta dallohen prej AlpeveLindore,të cialt janë
më të ulëa dhe kanë shtrirje më të vogël në Zvicer.

10. Klima: Klima e Zvicrës, edhe pse varet nga shumë faktorë, coptimi i relievitdhe shtrirja e theksuar
vertikale e përcakton karakterin e saj. Në pjesën jugore, në luginatqë janë të mbrojtura pej erërave
të ftohta, ndihet ndikimi i klimës medhetare, ndërsa viset perëndimore janë nën ndikimin e e
Oqeanit Atlantik. Regjimi termik në Cyrih në janar është 0,12 C, në korrik 19,6C, dhe reshje vjetore
1,092 mm. Reshjet janë gjithënjë më të mëdha në pjesët më të larta të relivit në të cilat arrin më
tepër se 2,000 mm. Përkundër tyre në Ronën e Epërme , në rethinën e Gjenevës sasia e reshjeve
mezi arrinë 600mm.Ka klime malore alpine.
Demografia
Numri i popullsisë së tashme është 8.1milionë banorë nga të cilët 24 % janë të huaj. Një pjesë e
madhe të "të huajve" e përbëjnë edhe shqiptarët. Jeta mesetaree njeriut është84.7vjetpër femra
dhe 80.3 vjet për meshkuj (viti 2011). Gjuhëtzyrtare janë gjermanishtja, frëngjishtja, italishtjadhe
gjuha romançe. Katolikët e përbëjnë 38.2 % të popullsisë, protestantët 26.9 % dhe 21.4 % janë jo-
fetarë (viti 2012).
Ekonomiae Zvicrës
Zvicra ballafaqohet me shumë probleme, në
radhë të parë me mungesën e lëndëve të para
për industri, me kushte jo të volitshme natyrore
në të cilin relievi malorë përfshinë 2/3 e
sipërfaqes së shtetitme klimë të ashpër dhe
me dendësi të vogël të popullsisë, sidomos në
kompleksin malor të Alpeve. Edhe pse Zvicra
ka kushte të kufizuara të zhvillimit ekonomik,
ajo për të ardhura nacionale të përgjithshme
për kokë të banorit, me 44.350 dollarë, është
pas Luksemburgut në vendin e dytë në botë. Është befasuesefakti se si ka arriturnjë zhvillimtë
tillë ë një ambient jo aq të volitshëm. Pa dyshim, faktorët shoqërorëjanë ata më esencialë të cilët
kanë ndikuar në transformimin e rrethit gjeografik. Nëpërmjet kuadritkualifikues të punëtorëve
Zvicra ka mundur të zhvilloi industrinë precizeqë nuk ka pretendime të mëdha në lëndët e para.
Me ndërtimin e rrugëve, tuneleve, urave, hoteleve, vendet për pushime rekreacion, çdo pjesë e saj,
pa marrë parasysh lartësinë, mund të vizitohet. Turizmi dhe roli transiti saj janë dy shtylla të
rëndësishme të ekonomisë. Intensifikimi i ka gjetur mbështetjenë potencialin energjetik të
shfrytëzuar prej lumenjve. Mirëpo, për një zhvillimkontinuel të ekonomisë pa dyshimka
influencuar statusi i saj neutral prej vitit 1815. E kursyer prej shkatërrimeve të dy luftërave
botërore, papasur për pasojë fuqinëtërheqëse të kapitalittë jashtëm, i cili ka kërkuar siguri në
investimet e veta.
Bazën ekonomike e bën industria e cila karakterizohet për konceptimin e kapitalit sipasdegëve.
Kështu, në industrinë e aluminit është monopoli Alusisse, në industrinëe makinave – Orlikon, në
industrinë ë orëve – Longine dhe Omega etj. Vlera e prodhimtarisë industriale është dyfishuar në
periudhën e fundit, sidomos zhvillimmë intensiv kanë shënuar industria kimike, e makinerisë, e
orëve dhe elektronika.
Ekonomia Zvicrane hynë në ekonominë më stabile në botë. Llogaritur sipas Produktit te
BrendshemBruto ajo zë vendin e 19 në botë, ndërsa llogaritur sipas Produktit te BrendshemBruto
për kokë banori arrinë madje vendin 4. Punëdhënesi më i madhë është sektori shërbyes me vendin
e tij tregtar dhe financiar. Përkrah këtyre edheturizmi dhe industria janë degë te rëndesishme te
ekonomisë zvicrane.

11. Bujqësia dhe lëndet e para
Në shtetin shërbyes te shumë industrializuar, Zvicrën, sot punojnë me pak se katër përqind e
popullsisë në bujqësi. Megjithatë kjo degëe ekonomisë mbështetetme mjete te konsiderueshme
nga federata (subvencione). Prodhimi bujqësor është i ndryshëmvarësisht nga rajonet. Në Voralpe,
Alpe dhe në Jura dominon rritja e gjedheve dhe ekonomia qumështit, në qendër kultivimi i
drithërave, patateve dhe rrepave, në lindjedhe në Vallis (Wallis) kultivohen perimet. Me se tepermi
eksportohet djathë i fortë (Emmentaler, Greyerzerdhe Sbrinz). Në bujqësinëzvicrane dominon
prodhimi i integruar. Kultivimi biologjik përmban rreth 9 % te prodhimeve dhe është në rritje te
shpejt. Nuk ka kultivimme ndërhyrje gjenetike te llojeve te bimëve, përveç për qëllime shkencore.
Zvicra është e varfër në lënd te para. Përpunohen rëra, gelqëra (Jura), toni, graniti (Graubünden,
Tessin) dhe kripa (Rheinfelden, Bex). Qymyri, urani dhe gazi natyror deri tani janë gjetur vetëmnë
gjurmë. Shumë miniera që në të kaluarën nxirrnin hekur, asfalt, bakër dhe ari, kryesishtjanë
mbyllur. Një lënd e parë e rëndësishme Zvicrës është fuqia e ujit qe me hidrocentrale të ndryshme
mbulon 2/3 e nevojave për elektricitet te Zvicrës. Në formë metaforike një "lënd e parë" shumë e
rëndësishme është bukuria dhe natyra e vendit.
Industria
- tradicionale: industria e orëve, instrumenteveprecize, e makinërisë, aparateve, kimike,
ushqimore
- në rritje: farmaceutik, teknikamedicinale
Pjesa më e madhe e prodhimeve te brendshme bruto ekonomizohet nga sektoret sekundar dhe
terciar. Sektori dytësorë (industria) ka humbur në rendesi përnga punësimi, sepse rreth 24% janë
te punësuar në industri.Në sektoritdytësorë dominon industria e orëve (Swatch Group) dhe
makinerive (p.sh. ABB, Sulzer). Në Zvicër te njohura janëedhe prodhimi i instrumenteve precize,
aparateve dhe po ashtu industria farmaceutike(Novartis, Roche), kimike, prodhimi ushqimorë
(Nestlè) dhe teknika medicinale.
Shërbimi
Sektori tretësore(terciar) ka gjithnjë kuptimme temadh: 73% e te punësuarve në vitin 2003
punonin në sektorin shërbyes (15.1% në tregti, 5.7% në hotele dhe restorante, 5.1% në banka dhe
sigurime). Bankat qe i takojnë atyre me të mëdhave ne botë si UBS AG dhe Credit Suissekanë
qendrat në Zvicër. Te dyja bankat së bashku në vitin 2003 kishin një fitimbruto prej 60 miliard
frankave zvicrane. Levizja e te huajvegati qe 200 vite është një degë kryesore ekonomike ne
Zvicër, përmes vizitavete alpeve, liqenjëve dhe bukurisëse vendit. Bankat
- UBS AG është banka më e madhe e Zvicres dhe njëra ndër me të mëdhat në botë. Fitimi
bruto në 2003 ishte 34 miliard franka.
- Credit Suisse ështëbanka e dytë me fitimbruto prej 26,3 miliard franka (2003)
IRLANDA
Irlanda është njështet në veri të Evropës, në
ishullin e Irlandës. Në pjesën veri-lindore të
Irlandës gjendet Britaniae Madhe, përndryshe e
ajo është anëtare e Bashkësisë Evropiane (BE).

12. Pjesa më e madhe e banorëve të saj mbahen për katolikë të ritit romak.
Gjeografia
Irlanda ndodhet në pjesën perëndimore të Evropës, zë pestë të
gjashtat e ishullit irlandez në oqeanin Atlantik, në perendimë të
Britanisë së Madhe . Sipërfaqja e përgjithshme e Irlandës është
70,280 km2, shtrihet rreth koordinatave gjeografike 53 00 V, 8
00 L dhe 68,890 km2 të kësaj sipërfaqejejanë tokë ndërsa
1,390 km2 ujë.Vija bregdetaree Irlandës është1,448 kme
gjatë ndërsa kufiri tokësorë është360 kmi gjatë dhe e ndanë
atë nga Irlanda Veriore njësi shtetrore e Britanisë së
Madhe.Klima e Irlandës është e detare e lagësht dhe ndikohet
nga rrymimet në oqeanin Atlantik. Dimri është i butë dhe vera
e ftohët janë karakteristika të klimës së ishullt.
Pjesa më e madhe e relievit është terren me rrafshënalta të rrethuara nga bjeshkët dhe malet e
ulëta ndërsa pjesa perëndimore përshkrohet me një teren me shumë gjire . Pika më e ultë e
relievit gjendet në nivelin e oqeanit Atlantik(0m) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej
1,041 metrave në vendin e quajtur Karauntuhil (ang.:Carrauntoohil).
Si pasurit natyrore të këtij vendi llogariten: gazi natyrorë, bakri, plumbi, zinku, argjendi, guri
gëlqerorë etj.
Demografiae Irlandës
Irlandezët kanë prejardhje nga popullsia kelte, nga se gjuha e tyre është e ngjashme me atë që
flitet në Skoci. Me qëllimqë t”i shmangën invazionit të fiseve anglosaksone të Anglisëvendosën në
këtë ishull. Mirëpo në shekullin XI depërtojnë normanët e më vonë edhe anglezët. Pas lindjessë
konflikteve , urrejtjesetj., populli të vetmen rrugëdaljee ka gjetur në emigrim. Rreth 2,5milion
irlandez shpërngulen në periudhën 1846-1860, arrin kulmin e shpërnguljessë popullsisë, duke u
larguar 4 milion irlandezë prej vendit. Sot në SHBA katër herë më tepër irlandez sesanë Irlandë.
Shpërngulja jo vetëmqë ka absorbuar jo vetëmshtimin e popullsisë, por, llogaritur prej vitit 1845,
për një shekull numri i popullsisë së Irlandësprej 8,5 milionështë përgjysmuar.
Në vitin 1937 Irlanda fiton pavarësinë dhe shpallet republikë, e në vitin 1949 del prej komonveltit.
Irlanda përfshinë sipërfaqen prej 70.000km2, me afro 3,7 milion banorë. Dendësia mesatare arrin
52 banorë në km2.
Ekonomia
Industria e ushqimit, kimike, e makinave, elektronike. Në bregdet popullsia merret me peshkim.
Një pjesë të vogël të siperfaqessë punueshme mbillet tërshëra, gruri, patatja, elbi, panxhari për
kafshë dhe sheqer. Mungesa e thëngjillit plotësohet me shfrytëzimin e fuqisë së ujit prej lumit
Shanon dhe lumenjve tjerë.
çEKIA
Republika Çeke është një shtet në Evropën Qëndrore. Ajo
kufizohet me Poloninë në veri, me Austrinë në jug, me Sllovakinë
në lindje dhe me Gjermaninë në perëndim.

13. Gjeografia e Çekisë
Fushgropa e Cekise esht e valezuar dhe e rrethuar me malete ulta te shumaves, malit xeheror dhe
kerkonosheve te mbuluara me pyje dhe te pasura me kullosa. Ne fusha tokat jane te mira dhe jane
mire te punuara . Malet jane te pasura me xehe, qymyrguri, hekur, uran,e ujra minerale. Baza e
zhvillimit mbeshtetet ne pasurit minerale dhe ne fuqine e kualifikuar punetoreme tradite
industriale. Cekia ka te zhvilluarmetalirgjine , elektroindustrine e e porcelanit, te instrumenteve
muzikore,te birres, ushqimore etj.. Cekia ka bujqesi te perparuar, Per banor Cekia ze vendin e pare
ne Evrope me prodhimin e sheqerit , ka rreth 70 fabrika sheqeri. Mbillet edhe gruri,
misri,panxharsheqeri patatja etj., blegtoria esht e zhvilluar mire. Qendrat me te njohura te qekise
jane praga, berno,pellzeni, ostrava, libereci etj.
Republika Çeke ndodhet në pjesën qendrore të Evropës, është vend kontinental në juglindje të
Gjermanisë..Vija kufitare është 1,881kmqë e ndajnë atë nga Polonia Sllovakia Austria dhe
GjermaniaKlima e Çekisë është kontinentale e ndryshueshme me verë të freskët dhe dimër të
ftohtë.Relievi i çekisëështë shkëmborë i rrethuar nga malet e ulëta dhe rrafshnaltat. Pika më e
ultë gjendet në brigjet e lumit Elbe (115m) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,602
metrave në vendin e quajtur Snezka në pjesën verioretë vendit afër kufirit me Poloninë.
Si pasurit natyrore të këtij vendi llogariten:qymyr guri, grafiti dhe pylltaria.
Ekonomia
Çekia hapat eparëtë zhvillimit ekonomik i ka bërë në kohën e shtetit Austro-Hungarisë. Pas Luftës
së Dytë Botërore me vendosjen e shtetit socialist fillon një kthesë në zhvillimin ekonomik të vendit.
Me nacionalizimin e minierave, industrisë dhe bankavefillon etapa më e rëndësishme ekonomike.
Ndryshimet më të mëdha bëhen me reformen agrare , qëllimi i sëcilës ka qenë ndarja e tokave
fshatarëve të varfër. Me një ritëmtë shpejtuar gjatë kësaj periudhe të pasluftës ka arritur jo vetëm
ti mënjanoj pasojat e luftës , por edhe të ketë një strukturëmë të favorshme eknomike,
përkatësisht të jetë një shtet industrialo-agrar.Me ndarjen e Çekisënga Sllovakia , në vitin 1992,
ekonomia ka ruajtur strukturën industrialo-agrare. Një zhvillimtë tillë pa dyshimi kotribuan baza
deri diku e mirë energjetike. Burimi më i rëndësishëmi energjisë ështëqymyrguri. Burimët më të
mëdha të qymyrit gjenden në pellgun Ostrava-Karvin, i cili jep afro 80% të prodhimtarisë.
Industria
Industria e rëndë
Zhvillimi i industrisësë rëndë ka pasur mbështëtje në metalurgji. Tradita e gjatë e zhvillimit të
industrisë dhe kuadri profesionali i punëtorëve e kanë afirmuar industrinë e makinave . Industria e
sajë është especializuar për makina të rënda për komiunikacion, energjetikë, metalurgji, industri të
traktorëve etj. Industria e automobilave në Pëlzen prodhon më se 370 000 automobila të tipit “
Shkoda”. Përveë tyre, industriae Çekisëështë e njohur për prodhimin e kazanëve, turbinave,
turbogjeneratorëve dhe transformatorëve me qenra më tëmëdha prodhuese në Pragë, Pëlzen dhe
Ostaravë. Industriae makinave për xehtari dhe metalurgji ështëlokalizuar në Ostarvë dhe Klladno.
Inmdustria e makinave bujqësore në Bërnë
Industria kimike
Industria kimike është zhvilluar duke u bazuar në pasurive me qymyr të cilësisë së dobët kalorike
dhe naftas së importuar e cila ka pasur një ritëmtë shpjtuar në kohë të fundit. Prodhimet më të
rëndësishme të kësaj industriejanë masat plastike, soda, acidi sulfurik, plehrat organke,
medikamentet etj. Kjo industri është përqëndruar në Pragë, Usti, produbice, Ostravëetj.
Industria e tekstile dhe e këpucëve
Industria tekstile dhe e këpucëve ështëndër më të vjetrat. Përqendrimi i industrisë së tekstilit në
pjesën veriperëndimore të shtetitështë në lidhje me fazën e parë të industrializimit të vendit. Këtij
lokacioni përveç kushteve të mira në lëmdët e para, i kan kombinuar edhe baza e mirë energjetike

14. e përfituar prej lumenjëve dhe fuqia puntore elirë. Nevojat e mëdha për prodhimin e sajë kanë
ndikuar edhe në përhapjen sajë në tërë shtetin. Qendrat më të njohura të industrisë teksile janë :
Praga, Liberci dhe Trutnova. Industria e këpucëve është përqëndruar në Moravi. Në Gotvaldovë
është qendra më e madhe e industrisësë këpucëve.
Industria ushqimore
Duhet të veçohet nga ajo e përfitimit të sheqerit dhe të birës. Kjo degë e industrisëështë e para për
numrin e fabrikave të sheqert dhe e dyta për cilësinë e lartë të birrës.
Bujqësia
Duhet të veçohet nga ajo e përfitimit të sheqerit dhe të birës. Kjo degë e industrisëështë e para për
numrin e fabrikave të sheqert dhe e dyta për cilësinë e lartë të birrës. Zhvillimi i përgjithshëm
ekonoik ka ndikuar që edhe bujqësia si degë e sajë të jetëe zhvilluar shum. Tokapunohet me
mjete agriteknike, e në çdo hektarë tësipërfaqevshidhet 320kg. pleh organik dhe çdo traktori
mesatarisht i takojnë 68 ha të tokës punuese. Zbatimi i tillë i jeteve agroteknike është manifestuar
me rendimente të larta. Në strukturën agrare arat marrin pjesë me 41%, livadhet dhe kullotat me
11%, pyjet me 33% dhe toka joproduktiveme 13%. Në fushën e Moravës kultivohen drthëratdhe
panxharsheqeri. Krahinat me livadhe dhe kullota janë orientuar në blegtori. Prodhimi vjetor i grurit
arrinë 3.6 milion tonë, elbit 2.5milion tonë, patate 1.4milion tonë etj.
SLLOVAKIA
Sllovakia është republikëkontinentalenë Evropën qendrore. Kufizohet me
Çekinë në veri, Poloninë në veri, Ukrainën në lindje, Hungarinë në jug si
dhe në jug-perendimAustrinë.
Gjeografia
Sipërfaqja e përgjithshme e Sllovakisë është48,845 km2, shtrihetrreth
koordinatave gjeografike 48 40 V, 19 30 L dhe 48,800km2 të kësaj
sipërfaqeje janë tokë ndërsa 45km2 ujë.
Vija kufitare e Sllovakisëështë 1,524kmdhe nuk ka vijë bregdetare
Klima e Sllovakisënë përgjithësi e ndryshueshme e ftohtë. Në verë majën temperatura të ulëta për
këtë stinë, ndërsa dimri është diçka më i lagësht se në Kosovë. Pjesen me te madhe e perben
Malet Karpate ne te cilat gjenden 120 liqene glaciale.Maletjane te pasura , kurse nentoka
permban minerale hekuri,bakri,ari,argjend,kripeguri etj.Pjesa më e madhe e relievit në qendër të
Sllovakisë dhe veri ështëterren i vrazhdë malorë (katunde), ndërsa pjesa jugore përbëhetnga
rrafshnaltat. Pika më e ultë e relievit(94m) gjendet përgjatëlumit Bodrok dhe ajo më e lara në
lartësi mbidetare prej 2,655metrave në vendin e quajtur Gërlahovski (ang.:Gerlachovsky Stit ). në
vitin 2004 me 1 maj u pranua antare e BE. Sllovakia zë pjesen me lindore te ish shtetit. Kryesisht
eshte malore dhe me lugina.
Ekonomia
Sllovakia është shtet industrialo-agrar. Të ardhurat më të mëdha realizohen nga industria dhe
veprimtaria terciare, edhe pse bujqësia është degë më e vjetër ekonomike.
Edhe pse lëndët e para djegëse, si qymyri e nafta dhe gazi natyror janë me rezerva të kufizuara,
baza e energjisë së Sllovakisë është 25 miliard kWh. Pjesa më e madhe gjegjësishtgjysma e
energjisë, përfitohet nga energjia nukleare e më pak nga hidroenergjia -18%. Baza relativisht e

15. mirë e energjisë, pasuritë me minerale të dobishme kanë qenë parakushte të mira për paraqitjen e
metalurgjisë.
Ndustria tekstile dhe ajo ushqimore kanë një shtrirje më tëmadhe. Dersa ajo e paraprej lëndëve të
para të importuara të pambukut , ajo shqimore përpunon lëndët e para nga bujqësia.
Bujqësia është veprimtaria më e vjetër e ekonomisë së Sllovakisë. Ajo nuk ka ndonjë strukturëtë
volitshme të tokave të punuara, pasi që pjesën më të madhe të tyre e bëjnë relieve malor. Vetëm
1/3 e tokave janë të kategorisë së tokave punuese. Kushtet mëe të volitdhme kanë pjesët e ulët
rreth luginë së danubit . Blegtoria është degëpërcjellëse e bujqësisë. gjithashtu sllovakia e ka
turizmin te perparuar dhe nje pjese e te ardhurave t eshtetit vjenprej saj. zhillimin me te madh
sllovakia e pat pas ndarjes nga cekia sepsesocializmi e kishte lene mbrapa ate dhe sic dihet eshte
vvend bujesor-agrar.
Demografia
Sllovakia ka 5,4 milion banorë, dhe radhitetnë shtetet e vogla të Evropës. Sllovakianë vitin 1966
ka pasur 4,4 milion banorë. Për tri decenie popullata e Sllovakisë është shtuar për 1 milion banorë.
Shtimi në të kaluarën ka qenë më i lartë ndërsa sot ajo ka lindshmërinë 11 ‰, vdekshmërinë 9,7
‰ dhe shtim natyrorë 1,3 ‰. Slovakëtme 86 % të popullsisësë përgjithshme bëjnëelementin
kryesor, pas së cilës vijnë hungarezët me afro 11 %, romët 1,6 %, çekët1,1% etj. Sllovakia është
shtet industrialo-agrarë. Pjesëmarrja e popullsisëagrare është6 %, në sektorin sekondarë 36 %
dhe në atë terciar 58 % e popullsisëaktive.
ITALIA
Italia është shtet në pjesën jugore të Evropës, në Gadishullin Apenin.
Pjesë e këtij vendi janë dhe ishujtnë Detin Mesdhe, si Sicilia dhe
Sardenja. Në Alpet e larta në veri të saj gjendet kufiri me Francën,
Zvicrën, Austrinë dhe në brigjet e Adriatikut kufizohet nga Sllovenia. Në
brendësi të këtij shteti gjenden dy shtete të vogla: Vatikani dhe San
Marino.Roma, kryeqyteti i Perandorisë Romake në lashtësi, është edhe
kryeqytet i shtetit të ngritur në bërthamën e perandorisë.
Gjeografia e Italisë
Italia ndodhetnë pjesën jugore të Evropës, në gadishullin në pjesën qendroretë detit Mesdhe, në
veri të Shqipërisë. Sipërfaqja e përgjithshme e Italisë është 301,230 km2, shtrihet rreth
koordinatave gjeografike 42 50 V, 12 50 L dhe 294,020 km2 të kësaj sipërfaqejejanë tokë
ndërsa7,210 km2 ujë.Vija bregdetaree Italisëështë 7,600kme gjatë ndërsa kufiri tokësorë
1,932.2 kmi gjatë dhe e ndanë atë nga Austria (430 km), Franca
(488 km), Vatikani (3.2 km), San Marino (39 km), Sllovenia (232km)
dhe Zvicra (740 km).Klima e Italisë është klimë e Mesdheut, në
pjesën veriore alpinedhe atë jugore e thatë.Pjesa më e madhe e
relievit është terren i vrazhdë dhe malorë, përgjatë bregdetit është
teren i ulët dhe i rrafshët. Pika më e ultë e relievit gjendet përgjatë
bregut të detit Mesdhe ( 0m) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare
prej 4,748 metrave pika e dytë më e lartë e Monte Biankos (
ang.:Mont Blanc).
Si pasurit natyrore të këtij vendi llogariten: qymyri, zhiva, mermeri,
asbesti, sulfuri, gazi natyrorë si dhe rezervatë gazit të parafinuar,
peshkimi dhe toka e punueshme.

16. Demografiae Italisë
Struktura moshore e Italisë
Në vitin 2003 Italia ka pasur gjithsej 57.998.353 banorë, dhe dendësi 196 banorë në km2. Italia
në aspektin gjuhësor dhe fetarë është kryesishthomogjene, por në aspektin kulturorë, ekonomik
dhe politik shumë e llojllojshme. Në Evropë është e pesta për nga dendësia e popullsisë (196b. Në
km2). Në Itali nuk ka shumë pakica. Më e madhja është pakica gjermane në Tirolin Jugorë, slloven
rreth Trieshtës, Shqiptarë në Kalabri e Sicili etj. Edhe pse religjioni kryesorë është Katolicizmi 85%,
ekzistojnë edhe religjione tjera si protestantizmi, bashkësitë brejedhe gjithnjë e më tepër nga të
ardhurit, bashkësia islame.
Ekonomiae Italisë
Pozita gjeografikee Italisë është ngushtë e lidhur
me det gjatë tërë historisë, duke ushtruar ndikimtë
rëndësishëmdhe vendimtar në zhvillimin e saj.
Në truallin e Italisë lind Perandoria Romake e cila
tregoi tërë atë fuqi dhe ndikimnë një pjesë të
madhe të kontinentit tonë. Shkatërrimi i saj, më
vonë edhe copëtimi në shumë shtete feudale,
ekonomisë së Italisë nuk i ka dhënë fuqi unike.Italia
hyn në kategorinë e shteteve të Evropës në të cilët
frytet e revolucionit industrial arrijnë vonë,
përkatësisht kah mesi i shekullitXIX. Derisa në
shumë shtete të Evropës fillon të zvogëlohet karakteristika agrare, në strukturën e ekonomisë
italiane ajo zë pozitën prioritare. Edhe dy luftërat botërore kanë ndikuarnë dobësimin e saj,
sidomos ajo e fundit. Pasojat kanë qenë të rënda e ato janë manifestuar në numrin gjithnjë më të
madh të papunëve. Industria edhe ashtu e shkatërruar pas luftës së Dytë Botërore nuk ka mund të
ofrojë shumë, e në bujqësi ndihej mungesa e tokës punuese.Etapa më e rëndësishme e ekonomisë
së Italisë fillon prej vitit1950. Investimet e kapitalit të
huaj, e në radhë të parë i SHBA-ve, i kanë mundësuar
që shpejt të rinkëmbët ekonomia e shtetit. Rritja e
investimeve në industri gjithnjë ështështuar, e në
fund të dekadës është dyfishuar prodhimtaria
industriale. Viti 1959 për Italinë ishte më i
rëndësishmi, kurse dekada e kaluar si fenomen i
rrallë i ekspansionit ekonomik, e cila jo vetëmqë
është shprehur në rritjen e prodhimtarisë industriale,
por edhe në rritjen e eksportit dhe zvogëlimin e
papunësisë.Në vitin 1951 kanë qenë të inkuadruar
4,2 milion e në vitin 1072 ky numër dyfishohet, duke
arritur në 8,1 milion punëtorë. Derisa vlera e prodhimtarisë industriale në vitin 1951ka qenë 4,8
miliard dollarë, në vitin 1972kjo vlerë pesëfishohet, duke arritur në 25,5 miliardë dollarë. Krahas
këtyre ecurive, lindin gjigantët industrialë, siç janë: industriae gomave “Pireli’’, e automobilave
FIAT, industria kimike “Monte catini” etj. Mirëpo, kontrastet ndërmjet veriut dhe jugutqë janë
shfaqur si pasojë e rrethanave të ndryshme historike, edhe pse ndihettendenca e zvogëlimit, ende
paraqesin problemin më serioz të shtetit.

17. SPANJA & PORTUGALIA
Mbretëria Spanjolle ndodhetnë gadishullin Pirinej në Evropë. Në
perëndimtë saj ndodhet Portugalia në jug Gjibraltari dhe
Maroku. Më bjeshkët e pirenejtë në veri kufizohet me Francën
dhe mini principaten e Andorrës. Pjesë të Spanjës edhe disa
ishuj në Detin Mesdhe dhe në Oqeanin Atlantik.
Gjeografia e Spanjës
Spanja ndodhet në pjesën jugperëndimore të Evropës, me dalje
në detin Mesdhe dhe oqeanin Atlantik, në jugperëndimtë Francës. Sipërfaqja e përgjithshme e
Spanjës është 504.782km2, shtrihet rreth koordinatave gjeografike40° 0' V, 4° 0' P dhe 499.542
km2 të kësaj sipërfaqeje janë tokëndërsa 5.240 km2 ujë në të cilën sipërfaqehynë të gjitha
ujdhesat dhe siujdhesat e Spanjës.
Veçoritë natyrore
Më shumë së gjysma e territorit të Spanjëszihet nga pllaja e Mesetes, në të cilënngrihen edhe
grumbujt e Maleve Qendrore.
Vija bregdetare e Spanjës është 4.964 kme gjatë ndërsa vija kufitaretokësore është1.917,8km
që e ndajnë atë nga Andorra (63,7 km), Franca (623 km), Gjibraltari (1,2 km), Portugalia (1,214
km) dhe nga Maroku (15,9 km).
Relievi i Spanjës përbëhetnga terreni me rrafshe bregdetarenë pjesët përgjatëbregdetit të
Mesdheut pas së cilave vijnërrafshnaltat e katundetnë pjesën qendroredhe bjeshkët e Përrenjve
në pjesën veriore dhe perëndimore. Pika më e ultë e relievit (0 m) gjendet përgjatë bregdetit të
Mesdheut apo të oqeanit Atlantik dhe ajo më e lara në lartësi mbidetare prej 3.718 metravenë
majën e malit e quajtur Maja e Teides (spa.:Pico de Teide) në Ishullin Tenerife, pjesë e ishujve
Kanarie (ang.:Canary Islands).
Në pasuritë natyrore të këtij vendi llogariten : qymyri, ligniti, hekuri, bakri, zinku, urani, zhiva,
plumbi, magneziti, gipsi, prurja e ujit, toka e punueshme, etj.
Klima
Për shkak të pozitës gjeografike të Spanjës që e ekspozon vetëmpjesën veriore të saj ndaj
rrymave ajrore tipike, klima e Spanjës është jashtëzakonisht e ndryshueshme nëpër rajonetë
ndryshme të saj. Ajo mund të ndahet në këto zona :
 Bregu verioro-lindor i Mediteranit, (Katalonia, Valencia, dhe Ishujt Balerika) kanë verëra të
ngrohta e herë herë të nxehta me dimra të butë po nganjëherë pak më të freskët. Kjo
përputhet me një klimë mesatare mediterane.
 Bregu juglindor i Mediteranit (Alikante, Murcia dhe Almeria) kanë verëra të nxehta dhe
dimra të butë e herë të ftohtë. Territor shumë i thatë ku shirat arrijnë deri në 150mmnë vit
në Capo de Gata që numërohet si vendi më i thatë në Evropë. Kjo zonë klasifikohet në
zonën me klimë Semiarde në kuptimin e reshjeve atmosferike.
 Bregdeti jugor i Mediteranit (zona bregdetare e Malagas dhe Grandas) kanë verëra të
ngrohta dhe dimra shumë të butë. Temperatura mesatare vjetore arrin 20 °C dhe ka
lagështi të madhe. Klasifikohet si klimë subtropike.
 Lugina w Guadalquivrit (Sevilja dhe Kordoba) ka verëra shumë të nxehta dhe të thata dhe
dimra të butë. Klimë e thatë.
 Bregu jug perëndimor i Atlantikut (Cadiz dhe Huelva) ka verëra të këndshme dhe dimra të
butë dhe mesatar. Klimë relativisht e lagësht.

18.  Pjesa kontinentale e vendit (Madridi, Valladolid dhe Toledo) si dhe zona e luginës Ebro
(Zaragoza) ka dimra të ftohtë (që kryesisht varen nga lartësia mbidetare) dhe verëra të
nxehta. Zonë me klime kontinentale, relativishte thatë.
 Bregdeti verior i Atlantikut ose Spanja e gjelbër (Galicia, Asturias, Cantabria, Baskia
bregdetare) ka klimë shumë të lagësht me verëra mesatare dhe dimra të ftohtë apo
mesatar. Kjo kryesisht klasifikohet si klimë oqeanikë.
 Pyrinea ka kryesisht klimë të lagësht me verëra të freskëta dhe dimra të ftohtë pjesëmë të
larta mbidetare të kësaj zonë kanë klimë Alpine.
Demografiae Spanjës
Sipas regjistrimit të popullsisësë vitit2001. Spanja ka pasur 40.847.530banor me dendësi
mesatare prej 81 banorë/km². Zhvillimi i bujshëmhistorik ka ndikuar në karakteristikat specifike
të popullsisë. Spanjollët përbëjnë 73 % të popullsisë së përgjithshme, Katalonët 16,5%, Galët 8 %,
Baskët 2,3% të tjerët 0,2%.
Edhe Spanja shumë shpejt është urbanizuar, dhe sot rreth 80 % e popullsisëjeton në qytete.
Pjesëmarrja e popullsisë nga 0-19 vjet është33 %, nga 20-59 vjet është50 %, dhe mbi 60 vjet
është 17 % e popullsisë. Qartë shihet se popullata Spanjolle gjithnjëe më tepër po vjetërsohet, e
në këtë ndikon shumë edhe shtimi i ulët natyrorë, i cili arrin vetëm1promilë (shkalla e natalitetit
është 10 promila, ndërsa e mortalitetit 9 promila).
Ekonomia
Bujqësia veçohet për misër, thekër, patate, rrush, ullinjë dhe pemë mesdhetare, në pjesën jugore
mbillen edhe bimë për mëndafshin dhe panxharsheqeri. Ndërsa delet dhe peshkimi janë ato për të
cilat dallohet blegtoria e Spanjës, vend i cili ka të zhvilluar edhe xehetarinvendase si burimi
industrializimit, nga burimet e xeheve dallohen qymyr guri, xehja e hekurit, sulfurit, bakrit, plumbit
si dhe xehja e merkurit dhe disa burime të naftës. Në sektorin e industrisë dallohen ind. e
ndërtimit, ind. e makinave (veturave), ind. pjesëve elektroteknike dhe industria e mihjes. Partner
kryesor të tregtisë ka ShBA-në, Gjermaninëdhe Francën. Ka disa porta detarendërkombëtare si
ajo në Barcelonë, Valenci, Malaga, Cadis dhe Bilbao.
Siaps Bankës Botërore Ekonomia e Spanjës renditet e teta në mesin e ekonomive më të mëdha
botërore dhe e pesta në Europë. Qeveria e qendrës së djathtëe kryeminitrit Aznar punoi me sukses
për të hyrë në grupin e parë të shteteve me një valutë të përbashkët Euron që në janar të vitit
1999. Administrata e Aznarit vazhdoi të bëntereforma të privatizimit, liberalizimit dhe reformën e
sistemit të taksave. Shkalla e papunësisë ka rënë gradualishtdhe në tetor të 2006 ajo kapte
shifrat prej 7.6% të forcës punëtore, që rezulton se ka rënë nga 20% e më shumë në vitet e
hershme 1990.
PORTUGALIA
Portugalia është shtet i ndodhur në pjesën jug-perëndimore të Evropës, me dalje në Oqeanin
Atlantik. Portugalia kufizohet në perëndimdhe jug nga
Oqeani Atlantik dhe në lindje dhe veri nga Spanja. Në
përbërje të shtetit Portugez hyjnë edhe disa ishuj në
Oqeanin Atlantik, si: ishujte Açores dhe Madajra.
Kryeqytet i Portugalisë është Lisbona.
Vendi në të cilën është krijuar kjo republikë, ka pasur një
lulëzimkonstant po thuaj gjatë 3100 vitevetë dominimit
të perandorive dhe kulturave të ndryshme që nga
iberianët, tartesonët, keltët, fenikasit, kartagjenasit,
grekët, romakët, fiset gjermane dhe murishtë. Të gjitha

19. kulturat e këtyre perandorive, mbretërive e popujve të njohur, kanë lënë gjurmë në këtë vend.
Vetë emri i Republikës "Portugali" duket se vjennga vendi i lashtësipas emrit romak "Portus Cale",
që mendohet të jetë një fjalë e kombinuar latino-greke me kuptimin "Porti i bukur" apo ndonjë
kombinacion i fjalëve të popujvetë tjerë që kanë lënë gjurmë në bërthamën e perandorisë më të
njohur në shekullin e XV dhe të XVI , që shtrihej nga Brazili deri te India.
Gjeografia
Portugalia ndodhetnë pjesën jugperëndimore të Evropës, me dalje në Atlantikun verior, në
perëndimtë Spanjës. Sipërfaqja e përgjithshme e Portugalisë së bashku me ujdhesat është
92,391 km2, shtrihet rreth koordinatave gjeografike 39 30 V, 8 00 L dhe 91,951km2 të kësaj
sipërfaqeje janë tokë ndërsa 440 km 2 ujë.
Vija bregdetare e Portugalisë është 1,793 kme gjatë ndërsa kufiri tokësorë 1,214 kmi gjatë dhe e
ndanë atë nga Spanja.
Klima e Portugalisë ështëoqeanikee ndryshueshme, e ftohtë dhe me reshje në veri ndërsa në jug
e ngrohtë.
Pjesa më e madhe e relievit të Portugalisëështë terren malorë në veri të lumit Tagus dhe terren i
vrazhdë në jug. Pika më e ultë e relievit gjendet përgjatëbregdetit të oqeanit Atlantik dhe ajo më e
larta në lartësi mbidetare prej 2,351metrave në vendin e quajtur "Pika e vjetër" (por.:Ponta do
Pico) në Azores.
Si pasurit natyrore të këtij vendi llogariten: peshkimi, tapa (nga drunjtët), bakri, zinku, kallaji,
argjendi, ari. urani, mermeri, argjila, gipsi, kripa, toka e punueshme si dhe prurja e ujit.