SlideShare a Scribd company logo

W 18 przestrzeganie przepisow bezpieczenstwa_i_higieny_pracy

•
•
Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe

BHP

Education
1 of 50
Download to read offline
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Jolanta Borczyńska-Żbikowska Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej 321[10].O1.01 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2006
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1 Recenzenci: mgr inż. Magdalena Krystowska mgr inż. Małgorzata Zysnarska Opracowanie redakcyjne: Konsultacja: mgr inż. Maria Majewska Korekta: Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[10].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik żywienia i gospodarstwa domowego. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 2 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7 4.1. Prawna ochrona pracy 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 11 4.1.3. Ćwiczenia 11 4.1.4. Sprawdzian postępów 14 4.2. Analiza i ocena zagrożeń w środowisku pracy 15 4.2.1. Materiał nauczania 15 4.2.2. Pytania sprawdzające 20 4.2.3. Ćwiczenia 21 4.2.4. Sprawdzian postępów 23 4.3. Środki ochrony indywidualnej 24 4.3.1. Materiał nauczania 24 4.3.2. Pytania sprawdzające 26 4.3.3. Ćwiczenia 27 4.3.4. Sprawdzian postępów 28 4.4. Ochrona przeciwpożarowa 29 4.4.1. Materiał nauczania 29 4.4.2. Pytania sprawdzające 33 4.4.3. Ćwiczenia 34 4.4.4. Sprawdzian postępów 35 4.5. Wypadki i pierwsza pomoc 36 4.5.1. Materiał nauczania 36 4.5.2. Pytania sprawdzające 42 4.5.3. Ćwiczenia 42 4.5.4. Sprawdzian postępów 44 5. Sprawdzian osiągnięć 45 6. Literatura 49
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 3 1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przepisach oraz zasadach bezpieczeństwa i higieny pracy, czynnikach środowiska pracy mogących powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia oraz postępowaniu w sytuacjach awaryjnych, a także udzielaniu pomocy osobie, która uległa wypadkowi. Poradnik ten zawiera: 1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej. 2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej. 3. Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji. Ponadto po materiale nauczania zamieszczono: − pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń, − ćwiczenia, − sprawdzian postępów. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po opanowaniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modulowej. Jednostka modułowa: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, której treści teraz poznasz jest jedną z koniecznych do bezpiecznego wykonywania pracy w zakresie żywienia człowieka. 4. Zestaw zadań testowych sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki, który składa się z: − instrukcji, − przykładowej karty odpowiedzi. 5. Wykaz literatury.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 4 321[10].O1 Działalność usługowa 321[10].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej 321[10].O1.02 Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów międzyludzkich 321[10].O1.03 Stosowanie prawa w działalności usługowej 321[10].O1.04 Ocena jakości świadczonych usług 321[10].O1.05 Prowadzenie marketingu usług 321[10].O1.06 Prowadzenie korespondencji biurowej Schemat jednostek modułowych
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 5 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej powinieneś umieć: − przestrzegać ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, − wyjaśniać rolę higieny w życiu codziennym i w pracy, − rozróżniać czynniki szkodliwe dla zdrowia i życia człowieka, − stosować zasady zachowania się w różnych sytuacjach zagrożenia, − wskazywać odpowiednie instytucje udzielające pomocy w zależności od zaistniałego zagrożenia, − korzystać z różnych źródeł informacji.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 6 3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − zastosować obowiązujące przepisy prawne dotyczące pracownika i pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, − określić wymagania nadzoru państwowego nad warunkami pracy w Polsce, − zastosować podstawowe zasady higieny i fizjologii pracy oraz wymagania ergonomii, − określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy, − zapobiec zagrożeniom życia i zdrowia pracowników, − rozpoznać źródła i czynniki niebezpieczne w środowisku pracy, − dobrać środki ochrony osobistej, − zabezpieczyć się przed czynnikami szkodliwymi w pracy, − zinterpretować przepisy, regulaminy, zasady i procedury związane z bezpieczeństwem poza pracą, − rozpoznać przyczyny i okoliczności wypadków poza pracą, − zareagować w przypadku zagrożenia pożarowego zgodnie z instrukcją przeciwpożarową, − zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia i życia.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 7 4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Prawna ochrona pracy 4.1.1. Materiał nauczania Podstawowe źródła prawa pracy W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (art. 70}zapisano: „Obywatele Rzeczypospolitej Polskiej mają prawo do ochrony zdrowia oraz do pomocy w razie niezdolności do pracy (…) a urzeczywistnieniu tego prawa służy (…) stałe polepszanie warunków bezpieczeństwa, ochrony i higieny pracy”. „Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa” – art. 66. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa w Polsce są: ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Mogą to być także akty prawa miejscowego, na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Wiele rozwiązań dotyczących prawa pracy ma swoje źródło w Konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy lub w Dyrektywach Unii Europejskiej. Proces dostosowywania naszego prawa do wymogów dyrektyw unijnych trwa od kilku lat. Dyrektywy dotyczące bezpieczeństwa pracy stanowią obowiązujące prawo w Unii Europejskiej. Najważniejszym polskim aktem prawnym, regulującym m.in. kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy jest Kodeks pracy - Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.1974.24.141, z późn. zmianami). Przepisy Kodeksu pracy i aktów wykonawczych mają zastosowanie do pracodawców w rozumieniu art. 3 kp. Pracodawcą jest wyłącznie ta jednostka, która jest uprawniona do samodzielnego zatrudniania i zwalniania pracowników. Obowiązki i uprawnienia stron uczestniczących w procesie pracy /na podstawie Kodeksu pracy/ Podstawowe obowiązki pracodawcy: 1) Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. 2) Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany: − organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, − zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń, − zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy, − zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy. 3) Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. 4) W razie, gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek: − współpracować ze sobą, − wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 8 − ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników. 5) Wyznaczenie koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom. 6) Pracodawca rozpoczynający działalność jest obowiązany, w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia tej działalności, zawiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności. 7) Obowiązek, o którym mowa w p.6, ciąży na pracodawcy odpowiednio w razie zmiany miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, zwłaszcza zmiany technologii lub profilu produkcji, jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników. 8) Właściwy inspektor pracy lub właściwy państwowy inspektor sanitarny może zobowiązać pracodawcę prowadzącego działalność powodującą szczególne zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników do okresowej aktualizacji informacji. Prawa i obowiązki pracownika 1) W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. 2) Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, o którym mowa w p.1, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. 3) Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia w przypadkach, o których mowa w p.1 i 2, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. 4) Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób. 5) Przepisy p. 1, 2 i 4 nie dotyczą pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia. 6) Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej określił, w drodze rozporządzenia, rodzaje prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej. 7) Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany: − znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym, − wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych, − dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy, − stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 9 − poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich, − niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie, − współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. 8) Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana: − organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, − dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, − organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy, − dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, − egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, − zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami. Ochrona pracy kobiet i młodocianych Grupami pracowniczymi, chronionymi w sposób szczególny są kobiety i młodociani. Pracodawca zatrudniający kobiety i pracowników młodocianych powinien sporządzić zakładowy wykaz prac wzbronionych kobietom i młodocianym. Kodeks pracy zakazuje zatrudniania kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia. Rodzaje tych prac określa rozporządzenie Rady Ministrów z 10 września 1996r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. Nr 114, poz. 545 z późn. zm.). Młodocianym w rozumieniu Kodeksu pracy jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 roku życia. Zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 16 lat. Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy: − ukończyli co najmniej gimnazjum, − przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu. Młodociany nie posiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego. Poza tym; − młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych, ani w porze nocnej, − przerwa w pracy młodocianego powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin (łącznie z porą nocną), − czas pracy osoby w wieku do 16 lat nie może przekroczyć 6 godzin na dobę, − czas pracy osoby w wieku powyżej 16 lat nie może przekroczyć 8 godzin na dobę. Nie wolno zatrudniać młodocianych przy pracach wzbronionych, które są zawarte w rozporządzenie Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. nr 200, poz. 2047 z późn. zm.).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 10 Dyrektywy unijne dotyczące ochrony pracy kobiet i młodocianych: − Dyrektywa 92/85/EWG w sprawie wprowadzenia środków niosących poprawę zdrowia i bezpieczeństwa w pracy pracownic w ciąży i pracownic, które niedawno rodziły lub karmią piersią. − Dyrektywa 94/33/EWG w sprawie ochrony młodocianych w pracy. Nadzór państwowy nad warunkami pracy Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz zasad i przepisów higieny pracy i warunków środowiska pracy są przede wszystkim: Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna, działające na podstawie odrębnych przepisów. Państwowa Inspekcja Pracy jest podległym Sejmowi RP organem nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Zakres jej działania i uprawnień określa Ustawa z 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1362). Nadzór nad Państwową Inspekcją Pracy - w zakresie określonym w ustawie - sprawuje Rada Ochrony Pracy, powołana przez Marszałka Sejmu RP. Państwową Inspekcją Pracy kieruje, powoływany przez Marszałka Sejmu, główny inspektor pracy przy pomocy zastępców. Inspekcję tworzy Główny Inspektorat Pracy, 16 okręgowych inspektoratów pracy oraz działający w ramach terytorialnej właściwości - inspektorzy pracy. Każdy z okręgowych inspektoratów obejmuje zakresem swojej właściwości terytorialnej obszar jednego województwa. W strukturze okręgowych inspektoratów funkcjonują 42 oddziały. Do zadań ustawowych Państwowej Inspekcji Pracy należy między innymi: − nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, ochrony pracy kobiet, młodocianych i osób niepełnosprawnych; − kontrola przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn i urządzeń technicznych oraz technologii; − uczestniczenie w przyjmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych zakładów pracy lub ich części; − nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy przy konstruowaniu i produkcji maszyn, urządzeń i narzędzi pracy; − analizowanie przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych, kontrola stosowania środków zapobiegających tym wypadkom i chorobom oraz udział w badaniu okoliczności i przyczyn wypadków ciężkich, zbiorowych i śmiertelnych; − ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika i udział w postępowaniu w tych sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego; − wnoszenie powództw oraz uczestniczenie w postępowaniu przed sądem pracy w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy; − udzielanie porad technicznych i prawnych; − opiniowanie projektów aktów prawnych oraz inicjowanie prac legislacyjnych w zakresie prawa pracy; − inicjowanie przedsięwzięć w sprawach ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym. W zakresie działań Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajduje się kontrola higieny pracy i warunków środowiska pracy. Oprócz wymienionych instytucji ważną rolę odgrywają organy technicznego nadzoru i kontroli, takie jak np. Urząd Dozoru Technicznego czy Wyższy Urząd Górniczy, których zakres kontroli ma znaczący wpływ na stan bezpieczeństwa w zakładach pracy.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 11 4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1) Co jest podstawowym źródłem prawa pracy w Polsce? 2) Kto to jest pracodawca? 3) Jakie są podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy? 4) Jakie są podstawowe prawa i obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy? 5) Kogo można nazwać pracownikiem młodocianym? 6) Jakie są główne ograniczenia przy zatrudnianiu młodocianych? 7) Jakie przepisy regulują wykaz prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet? 8) Gdzie można znaleźć wykaz prac wzbronionych młodocianym? 9) Jakie są najważniejsze zadania Państwowej Inspekcji Pracy? 10) Czym zajmuje się Państwowa Inspekcja Sanitarna? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie odpowiednich aktów prawnych uzupełnij tabelkę dotyczącą wykazu prac uciążliwych lub szkodliwych dla kobiet. Rodzaj prac Wyszczególnienie prac wzbronionych Prace związane z wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów oraz wymuszoną pozycją ciała Prace w mikroklimacie zimnym, gorącym i zmiennym Prace w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi Prace w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) wyszukać np. w Internecie odpowiedni akt prawny, 3) wyszukać w rozporządzeniu rodzaj prac wymienionych w tabeli, 4) uzupełnić tabelę, 5) wyciągnąć wnioski. Wyposażenie stanowiska pracy: – komputer z dostępem do Internetu, – literatura z rozdziału 6.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 12 Ćwiczenie 2 Sporządź zestawienie adresowe organów kontroli pracy w Twoim województwie. Państwowa Inspekcja Pracy woj.:…………………………. Państwowa Inspekcja Sanitarna woj.:…………………………. adres: ……………………………… ………………………………. adres: ……………………………… ………………………………. oddziały: ……………………………… ……………………………… ……………………………… powiatowe inspektoraty sanitarne: ……………………………… ……………………………… Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) wyszukać np. w Internecie instytucje odpowiedzialne za nadzór nad warunkami pracy w Twoim województwie, 3) wpisać dane kontaktowe do wojewódzkich instytucji, 4) odszukać oddziały lub inspektoraty powiatowe najbliższe miejsca zamieszkania, 5) uzupełnić tabelę. Wyposażenie stanowiska pracy: – komputer z dostępem do Internetu, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 3 W wybranym zakładzie usługowym przeprowadź wywiad, który pozwoli odpowiedzieć na pytanie: czy przestrzegane są zalecenia dotyczące prac wzbronionych młodocianym? Uzupełnij tabelę. L.p. Pytanie dotyczące badanego zagadnienia TAK NIE NIE DOTYCZY 1. Czy prowadzono ewidencję pracowników młodocianych? 2. Czy prowadzono ewidencję czasu pracy przy pracach wzbronionych, a dozwolonych pracownikom młodocianym w zakresie potrzebnym do przygotowania zawodowego? 3. Czy pracowników młodocianych poddano szkoleniom wstępnym ogólnym (instruktaż ogólny)? 4. Czy pracowników młodocianych poddano szkoleniom wstępnym stanowiskowym (instruktaż stanowiskowy)? 5. Czy pracowników młodocianych zatrudniano w prawidłowym dobowym wymiarze czasu pracy? 6. Czy pracownikom młodocianym, których dobowy wymiar czasu pracy jest dłuższy niż 4,5 godz. zapewniono przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 min.?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 13 7. Czy pracownikom młodocianym zapewniano w każdym tygodniu co najmniej 48 godzin nieprzerwanego wypoczynku obejmującego niedzielę? 8. Czy pracownikom młodocianym zapewniono nieprzerwaną 14 godzinną przerwę obejmującą porę nocną? 9. Czy pracodawca przestrzega zakazu zatrudniania pracowników młodocianych w godzinach nadliczbowych? 10. Czy pracodawca przestrzega zakazu zatrudniania pracowników młodocianych w porze nocnej? 11. Czy pracownikom młodocianym prawidłowo ustalono wymiar urlopu wypoczynkowego? 12. Czy pracownikom młodocianym udzielono na ich wniosek pierwszego urlopu wypoczynkowego w wymiarze nie mniejszym niż 12 dni? 13. Czy pracownikom młodocianym udzielano urlopu bezpłatnego w okresie ferii szkolnych? 14. Czy pracownikom młodocianym wypłacono wynagrodzenie za pracę? 15. Czy opracowano wykaz stanowisk pracy i prac dozwolonych w celu odbycia przygotowania zawodowego? 16. Czy opracowano wykaz lekkich prac dozwolonych pracownikom młodocianym zatrudnionym w innym celu niż przygotowanie zawodowe? 17. Czy wykaz lekkich prac dozwolonych pracownikom młodocianym zatrudnionym w innym celu niż przygotowanie zawodowe został zatwierdzony przez inspektora pracy? 18. Czy pracodawca przestrzega zakazu zatrudniania pracowników młodocianych przy pracach wzbronionych? Wnioski: ……………..…………………………………………………………………………………… ……………..…………………………………………………………………………………… Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) wybrać zakład usługowy, w którym zatrudniane są osoby młodociane, 2) przeczytać rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac, 3) przeprowadzić wywiad, 4) uzupełnić tabelę, 5) wyciągnąć wnioski.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 14 Wyposażenie stanowiska pracy: – miejsce przeprowadzenia wywiadu, – rozporządzenie Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. nr 200, poz. 2047 z późn. zm.), – literatura z rozdziału 6, – kwestionariusz (tabela). 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) skorzystać ze źródeł prawa pracy obowiązujących w Polsce? ¨ ¨ 2) wymienić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp? ¨ ¨ 3) określić podstawowe prawa i obowiązki pracownika w zakresie bhp? ¨ ¨ 4) określić główne ograniczenia przy zatrudnianiu młodocianych? ¨ ¨ 5) odszukać przepisy regulujące wykaz prac szkodliwych dla kobiet? ¨ ¨ 6) określić instytucje nadzoru państwowego nad warunkami pracy w Polsce? ¨ ¨ 7) określić podstawowe zadania Państwowej Inspekcji Pracy? ¨ ¨ 8) określić podstawowe zadania Państwowej Inspekcji Sanitarnej? ¨ ¨
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 15 4.2. Analiza i ocena zagrożeń w środowisku pracy 4.2.1. Materiał nauczania Zasady ergonomii Pracodawcy powinni kierować się osiągnięciami ergonomii, a więc nauki zajmującej się przystosowaniem maszyn, narzędzi, środowiska i warunków pracy do właściwości anatomicznych i psychofizycznych człowieka, aby zapewnić optymalne warunki wykonywania pracy. Należy uwzględnić następujące wskazania ergonomii: − projektowanie przestrzeni pracy i środków pracy powinno uwzględniać uwarunkowania wynikające z wymiarów ciała ludzkiego w powiązaniu z procesem pracy; przestrzeń pracy powinna być dostosowana do pracownika, − praca powinna być tak zaprojektowana, aby można było uniknąć niepotrzebnego lub nadmiernego obciążenia mięśni, stawów, wiązadeł oraz układów oddechowego i krążenia, − postawa ciała nie powinna powodować zmęczenia pracą na skutek długotrwałego napięcia mięśni, − wymagana siła mięśni powinna odpowiadać fizycznym możliwościom pracownika, − należy ustalić równowagę między ruchami ciała, korzystniejszy jest bowiem ruch niż długotrwały bezruch, − elementy sygnalizacyjne i urządzenia informacyjne powinny być zaprojektowane i usytuowane w sposób zgodny z możliwościami percepcyjnymi oraz ruchowymi pracownika, − środowisko pracy winno być zaprojektowane i utrzymywane w taki sposób, aby warunki fizyczne, chemiczne i biologiczne nie miały szkodliwego wpływu na ludzi, ale służyły zachowaniu ich zdrowia oraz utrzymywaniu zdolności i gotowości do pracy, − proces pracy powinien być tak zaprojektowany, aby chronił zdrowie i zapewniał bezpieczeństwo pracowników, przyczyniał się do ich dobrego samopoczucia i ułatwiał realizację celu pracy. Czynniki zagrożeń w środowisku pracy Pracodawca jest obowiązany zapewniać, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców, zgodnie z odrębnymi przepisami. Budynki i instalacje z nimi związane, w których prowadzona jest produkcja lub obrót artykułami spożywczymi powinny posiadać odpowiednio trwałą konstrukcję i być utrzymane w dobrym stanie technicznym. Materiały, z których zostały wykonane budynki i instalacje nie mogą: − powodować emisji czynników szkodliwych dla zdrowia w ilościach przekraczających ich najwyższe dopuszczalne stężenie, − wchodzić w reakcje chemiczne z artykułami spożywczymi w przypadku zetknięcia się z nimi. Budynki i instalacje z nimi związane, w tym elementy wykończenia ścian i stropów oraz drzwi i okna powinny być wykonane w sposób umożliwiający: − łatwe utrzymanie ich w czystości, − zapewnienie ochrony przed zanieczyszczeniami zewnętrznymi, − zapewnienie ochrony przed dostępem szkodników.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 16 Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) określa, że 52% światowej populacji aż jedną trzecią dorosłego życia przebywa w pracy, aktywnie uczestnicząc w wytwarzaniu dóbr. Wykonywaniu pracy towarzyszą z reguły niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe czynniki. Obowiązkiem pracodawcy jest podejmowanie działań, zwłaszcza technicznych i organizacyjnych, likwidujących lub co na najmniej ograniczających powodowane przez te czynniki zagrożenia zawodowe. Właściwe rozpoznanie zagrożeń i związanego z nim ryzyka stanowi podstawę do podejmowania różnorodnych działań profilaktycznych. Pracodawcy lub nawet pracownicy, zatrudnieni w małych i średnich przedsiębiorstwach, którzy samodzielnie podejmują się oceny ryzyka zawodowego, powinni dokładnie przeanalizować miejsce pracy i określić, co mogłoby spowodować wypadek lub niekorzystnie wpływać na zdrowie przebywających tam osób. Hałas Sygnały dochodzące z otoczenia, rejestrowane narządem słuchu, nazywa się dźwiękami. Występujące w środowisku dźwięki niepożądane lub szkodliwe dla zdrowia człowieka określamy mianem hałasów. Najczęściej stosowaną miarą hałasu jest poziom dźwięku wyrażany w decybelach [dB]. Ujemne oddziaływanie hałasu na organizm człowieka w warunkach narażenia zawodowego można podzielić na dwa rodzaje: − wpływ hałasu na narząd słuchu - uszkodzenia struktur anatomicznych narządu słuchu (perforacje, ubytki błony bębenkowej), będące zwykle wynikiem jednorazowych i krótkotrwałych ekspozycji na hałas o szczytowych poziomach ciśnienia akustycznego powyżej 130 ÷ 140 dB, − pozasłuchowe działanie hałasu na organizm - nie są jeszcze w pełni rozpoznane, ale wykazano, że wyraźne zaburzenia funkcji fizjologicznych organizmu mogą występować po przekroczeniu poziomu ciśnienia akustycznego 75 dB. Słabsze bodźce akustyczne (o poziomie 55 ÷ 75 dB) mogą powodować rozproszenie uwagi, utrudniać pracę i zmniejszać jej wydajność. Metody i środki ochrony przed hałasem - zgodnie z przepisami europejskimi i krajowymi, pracodawca jest obowiązany zapewnić ochronę pracowników przed zagrożeniami związanymi z narażeniem na hałas, a w szczególności zapewnić stosowanie: − procesów technologicznych nie powodujących nadmiernego hałasu, − maszyn i innych urządzeń technicznych powodujących możliwie najmniejszy hałas, nie przekraczający dopuszczalnych wartości, − rozwiązań obniżających poziom hałasu w procesach pracy (z priorytetem środków redukcji hałasu u źródła jego powstawania). Oświetlenie Oświetlenie to ważny czynnik, który wpływa na wydajność pracy, wypadki przy pracy oraz zdrowie pracownika. Niewłaściwe warunki oświetleniowe wywołują wiele niekorzystnych zmian i reakcji organizmu ludzkiego, co prowadzi do zmęczenia oczu i pogorszenia stanu psychicznego Dobre i racjonalne oświetlenie przynosi wiele korzyści: − umożliwia uzyskanie najwyższego poziomu produkcji pod względem ilości i jakości, − zmniejsza ryzyko wypadku, − zapobiega potrzebie nadwerężenia wzroku, a zarazem przedwczesnemu jego osłabieniu, − przyczynia się do usprawnienia transportu wewnętrznego, − ułatwia rozróżnienie właściwych barw w otoczeniu, − stwarza poczucie wygody i estetyki oraz zapewnia dobre ogólne samopoczucie. Zapewnienie właściwego oświetlenia miejsc pracy jest obowiązkiem każdego pracodawcy.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 17 Norma PN-EN 12464-1:2003 (U) określa wymagania jakościowe i ilościowe dotyczące oświetlenia pomieszczeń i stanowisk pracy znajdujących się wewnątrz budynków. Zawiera również zalecenia dotyczące dobrej praktyki oświetleniowej i podaje kryteria niezbędne przy projektowaniu oświetlenia. Mikroklimat Jest to klimat charakterystyczny dla małej części środowiska, której odrębność jest wynikiem specyfiki układu czynników ją tworzących: wysokością i wahaniami temperatury, wilgotności, szybkością ruchu powietrza itp. Określonym mikroklimatem może się charakteryzować zarówno obszar geograficzny jak i twór sztuczny zbudowany przez człowieka (mieszkanie, hala produkcyjna). Do podstawowych czynników kształtujących mikroklimat środowiska należy zaliczyć temperaturę powietrza, wilgotność, ruch powietrza, promieniowanie cieplne, ciśnienie atmosferyczne. Wszystkie części składowe mikroklimatu wywierają wpływ na samopoczucie człowieka, jego sprawność fizyczną i umysłową, na wydajność pracy oraz zachowanie dobrego stanu zdrowia. Mikroklimat decyduje także o gospodarce cieplnej organizmu. Sposób oceny poszczególnych czynników mikroklimatu przedstawiają szczegółowo polskie normy. Czynniki mechaniczne Niebezpieczne czynniki mechaniczne można podzielić na następujące grupy: − przemieszczające się maszyny oraz transportowane przedmioty, − elementy ruchome, − elementy ostre, wystające, chropowate, − elementy spadające, − płyny pod ciśnieniem, − śliskie, nierówne powierzchnie, − ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia, dostępy), − położenie stanowiska pracy w odniesieniu do podłoża (praca na wysokości oraz w zagłębieniach), − inne, np. powierzchnie gorące lub zimne, żrące substancje, żywe zwierzęta. Zagrożenia czynnikami mechanicznymi należy eliminować lub ograniczać poprzez: − eliminowanie czynników lub ograniczanie ich aktywności, − ograniczanie ekspozycji osób na czynniki, których nie udało się wyeliminować. Zagrożenia towarzyszące wykorzystaniu energii elektrycznej Powszechne stosowanie urządzeń zasilanych energią elektryczną niesie ze sobą różnego rodzaju zagrożenia zarówno dla człowieka jak i jego środowiska. Są to: − porażenia oraz oparzenia prądem i łukiem elektrycznym, − zagrożenia pożarowe, − zagrożenia wybuchem, − zagrożenia od elektryczności statycznej, − zjawiska związane z wyładowaniami atmosferycznymi. Zagrożeń tych nie można całkowicie wyeliminować, ale można i trzeba zmniejszać zarówno ryzyko ich występowania, jak i skutki wypadków elektrycznych. Analizy wykazują, że przyczyną 70÷85% wypadków elektrycznych jest niewłaściwe postępowanie człowieka, wynikające najczęściej z lekkomyślności, nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, braku umiejętności bądź wiedzy o zagrożeniu.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 18 W celu ochrony człowieka przed skutkami porażenia prądem elektrycznym stosowane są następujące środki ochrony przeciwporażeniowej: Środki nietechniczne: − popularyzacja sposobów i zasad bezpiecznego użytkowania energii elektrycznej, − szkolenie wstępne i okresowe wszystkich pracowników użytkujących i obsługujących urządzenia elektryczne, − wymagania kwalifikacyjne dla pracowników obsługujących urządzenia elektryczne, − organizacja pracy (instrukcje eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych, pisemne polecenia wykonywania prac), − egzekwowanie przestrzegania reguł bezpieczeństwa, − badania okresowe, − szkolenie w zakresie udzielania pierwszej pomocy przy porażeniach. Środki techniczne: − ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa), − ochrona przed dotykiem pośrednim (ochrona dodatkowa), − ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim - realizowana przez zasilanie napięciem bezpiecznym, − sprzęt ochronny (w tym środki ochrony indywidualnej) – dla zastosowań, w których wyżej wymienione nie mogą być wykorzystane (np. przy naprawie urządzeń elektroenergetycznych). Substancje chemiczne Na stanowiskach pracy substancje chemiczne występują w postaci gazów, par, cieczy lub ciał stałych. W warunkach narażenia zawodowego wchłanianie substancji zachodzi przede wszystkim przez drogi oddechowe, ale również przez skórę i z przewodu pokarmowego. Rys. 1 Sposoby wnikania substancji chemicznych [10] Reakcja organizmu na substancje toksyczne zależy od ich właściwości fizykochemicznych, drogi wchłaniania, wielkości dawki i okresu narażenia, a także od takich cech organizmu jak płeć, wiek, ogólny stan zdrowia i odżywienia oraz stanu zdrowia. Zależy ona też od czynników zewnętrznych, takich jak temperatura i wilgotność powietrza. Skutki narażenia na szkodliwe substancje chemiczne mogą być miejscowe i układowe, a ich nasilenie może mieć charakter ostry lub przewlekły. Pyły Pyły są jednym z głównych czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy. Szkodliwe działanie pyłów na organizm człowieka może być przyczyną wielu chorób, w tym pylicy płuc. Zapewnienie skutecznego ograniczania lub eliminowania ryzyka zawodowego, wynikającego z narażenia na pyły, wymaga: − określenia rodzaju, stężenia i innych podstawowych parametrów pyłów emitowanych do środowiska pracy, − dokonania oceny narażenia pracowników na szkodliwe działanie pyłów występujących w środowisku pracy,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 19 − przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego pracowników narażonych na szkodliwe działanie pyłów występujących w środowisku pracy, − zastosowania odpowiednich środków ochrony zbiorowej przed zapyleniem, umożliwiających eliminację zanieczyszczeń powietrza za środowiska pracy, a jeżeli nie jest to możliwe zastosowanie odpowiednich środków ochrony indywidualnej. Aby ustrzec się przed zagrożeniami w środowisku pracy należy bezwzględnie przestrzegać instrukcji obowiązujących na danym stanowisku pracy oraz stosować się do znaków bezpieczeństwa i higieny pracy. Szczegółowe instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy opracowywane są przez zakład pracy na podstawie odpowiednich aktów prawnych np. dla zakładów gastronomicznych i przemysłu garmażeryjnego obowiązuje Rozporządzenie Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia 9 kwietnia 1966r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach gastronomicznych i przemysłu garmażeryjnego. Teksty instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy powinny być wywieszone w pomieszczeniach zakładu pracy w widocznych miejscach. W Polsce przyjęto następujące znaczenie kolorów i form dla większości znaków: Tabela 1 Znaki bezpieczeństwa i higieny pracy [8] Kolor Forma Ramka Tło Znaczenie Kwadrat, prostokąt Zielona Białe Ewakuacja, sprzęt pierwszej pomocy Prostokąt, koło Niebieska Białe Informacja, nakaz Kwadrat Czerwona Białe Ochrona przeciwpożarowa Trójkąt Czarna Żółte Ostrzeżenie przed niebezpieczeństwem Koło Czerwona Białe Zakaz wykonywania konkretnej czynności Rys. 2 Znaki zakazu [8] Zakaz uruchamiania Nie dotykać Zakaz przebywania pod ciężarem maszyny (urządzenia) Rys. 3 Znaki ostrzegawcze [8] Ostrzeżenie przed skażeniem Substancja szkodliwa Ostrzeżenie przed lub biologicznym drażniąca gorącą powierzchnią Rys. 4 Znaki informacyjne [8] Telefon awaryjny Apteczka pierwszej pomocy Prysznic bezpieczeństwa
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 20 Rys. 5 Znaki nakazu [8] Nakaz stosowania ochrony oczu Nakaz mycia rąk Nakaz stosowania ochrony rąk Ocena ryzyka zawodowego Jedną z najważniejszych czynności oprócz szkoleń bezpieczeństwa i higieny pracy spoczywających na pracodawcy jest ocena ryzyka zawodowego (Kodeks pracy Art. 226). Ryzyko zawodowe - jest to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń, związanych z wykonywaną pracą i powodujących straty. Dotyczy to w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych w środowisku pracy lub sposobie wykonywania pracy. Pracodawca jest obowiązany informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Do obowiązków pracodawcy należy również wykonywanie odpowiedniej dokumentacji. Przed poinformowaniem pracowników o ryzyku zawodowym, pracodawca musi przede wszystkim ocenić jego wielkość i w zależności od tego zastosować odpowiednie środki chroniące pracowników. Mówi o tym § 39 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 129, poz. 844). Korzyści dla pracodawcy z prawidłowo przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego: − spełnienie wymagań przepisów prawnych (Kodeks pracy Art. 226), − świadomość pracodawcy: jakie występują zagrożenia, jakie jest ryzyko i czy zastosowane środki profilaktyczne są wystarczające, − ulgi po wprowadzeniu zróżnicowanej składki ubezpieczeniowej, − lepsza pozycja przy ewentualnych procesach o odszkodowanie. Poszczególne etapy oceny ryzyka zawodowego: − opis stanowiska pracy i stref zagrożenia − dokładna ocena spełnienia wymogów dla danego stanowiska − opis i ocena wszelkich zagrożeń mogących wystąpić na stanowisku pracy − oszacowanie ryzyka zawodowego dla danego stanowiska − opracowanie planu działań korygujących i/lub zapobiegawczych. − zapoznanie pracowników z oceną ryzyka. − okresowa weryfikacja oceny ryzyka 4.2.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Czym zajmuje się ergonomia? 2. Co zalicza się do czynników zagrożeń w środowisku pracy? 3. Co to jest hałas i jakie jest jego ujemne działanie na organizm człowieka? 4. Jakie korzyści daje dobre i racjonalne oświetlenie?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 21 5. Co należy do podstawowych czynników kształtujących mikroklimat w środowisku pracy? 6. Co zaliczamy do grupy czynników mechanicznych? 7. Jakie są zagrożenia towarzyszące wykorzystaniu energii elektrycznej? 8. Jaka jest reakcja organizmu człowieka na nadmiar substancji chemicznych i pyłów w środowisku pracy? 9. Jakie znaczenie mają instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy? 10. Jaki kształt, kolor i tło mają ostrzegawcze znaki bhp? 11. Jaki kształt, kolor i tło mają informacyjne znaki bhp? 12. Jaki kształt, kolor i tło mają znaki zakazu bhp? 13. Jaki kształt, kolor i tło mają znaki nakazu bhp? 14. Co to jest ocena ryzyka zawodowego? 15. Jakie są etapy oceny ryzyka zawodowego? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Przeprowadź skróconą ocenę ryzyka zawodowego na dowolnym stanowisku pracy w wybranym zakładzie gastronomicznym. Wyciągnij wnioski. Ocena ryzyka zawodowego Lista identyfikacji zagrożeń Czy występuje kontakt? Czy operacji lub czynności towarzyszy możliwość kontaktu z niebezpieczną substancją? Tak Nie – toksyczną – żrącą lub gryzącą – gorącą lub parzącą – zamrażającą – radioaktywną – narkotyzującą – rakotwórczą – inną szkodliwą substancją Czy operacji lub czynności towarzyszy możliwość wdychania niebezpiecznych: – gazów – pyłów – dymów – par Czy wykonywanej operacji lub czynności towarzyszy: – hałas – wibracja – gorący mikroklimat – zimny mikroklimat – częste i duże zmiany temperatury powietrza Czy praca wymaga wykonywania: – podnoszenia, przenoszenia lub przesuwania – czynności uciążliwych w wymuszonej pozycji ciała Czy podczas wykonywania czynności może nastąpić:
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 22 – wybuch – pożar – zasypanie, obsunięcie ziemi lub innych materiałów – zalanie wodą Czy można się skaleczyć o: – nieruchome lub wystające obiekty – poruszające się obiekty – ostre lub szorstkie krawędzie Czy podczas wykonywanych czynności mogą wystąpić inne zagrożenia wypadkowe? Krótki opis zagrożenia: Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) wybrać stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) przeprowadzić wywiad z pracownikiem na danym stanowisku pracy, 3) wypełnić tabelę, 4) dokonać uproszczonej oceny ryzyka zawodowego, 5) wyciągnąć wnioski. Wyposażenie stanowiska pracy: – miejsce, w którym przeprowadzamy wywiad, – Norma PN-N-18002: 2000 System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego. – literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2 Podpisz pod znakiem, jaki to rodzaj znaku. Wpisz także jego nazwę. …………………………………………………………………………………………………... Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) przypomnieć rodzaje znaków bezpieczeństwa i higieny pracy, 3) zakwalifikować podane znaki do grup, 4) wpisać nazwę znaku, 5) dokonać oceny ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: – wykaz znaków bezpieczeństwa i higieny pracy, – komputer z dostępem do Internetu, – literatura z rozdziału 6.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 23 Ćwiczenie 3 Przygotuj wykaz instrukcji bhp obowiązujących w wybranym zakładzie usługowym np. gastronomicznym. Przy każdej instrukcji wpisz stanowiska, na których obowiązuje oraz najważniejsze zalecenia. Nazwa instrukcji Wykaz stanowisk Zalecenia 1. 2. 3. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) wybrać zakład usługowy, 2) przeprowadzić spis instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy, 3) obok każdej instrukcji wpisać stanowiska na jakich ta instrukcja obowiązuje, 4) wypisać najważniejsze zalecenia, 5) dokonać oceny ćwiczenia, 6) zaprezentować wyniki pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: – miejsce, którym przeprowadzamy wywiad, – instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy, – literatura z rozdziału 6. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić zadania ergonomii? ¨ ¨ 2) wymienić czynniki zagrożeń w środowisku pracy? ¨ ¨ 3) omówić ujemny wpływ hałasu na organizm człowieka? ¨ ¨ 4) wskazać przepisy określające wymagania jakościowe i ilościowe dotyczące oświetlenia pomieszczeń? ¨ ¨ 5) wymienić czynniki kształtujące mikroklimat w pomieszczeniach? ¨ ¨ 6) wymienić zagrożenia towarzyszące wykorzystaniu energii elektrycznej? ¨ ¨ 7) omówić reakcję organizmu człowieka na nadmiar substancji chemicznych i pyłów w środowisku pracy? ¨ ¨ 8) określić, jakie znaczenie mają instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy? ¨ ¨ 9) rozpoznać ostrzegawcze znaki bhp? ¨ ¨ 10) rozpoznać informacyjne znaki bhp? ¨ ¨ 11) rozpoznać, jaki kolor i tło mają znaki zakazu bhp? ¨ ¨ 12) rozpoznać, jaki kolor i tło mają znaki nakazu bhp? ¨ ¨ 13) przeprowadzić skróconą ocenę ryzyka zawodowego? ¨ ¨
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 24 4.3. Środki ochrony indywidualnej 4.3.1. Materiał nauczania Środki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposażenie przeznaczone do noszenia bądź trzymania przez pracownika w celu ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy. Z wymagań prawa Unii Europejskiej dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz jednolitego rynku wewnętrznego wynika, że środki ochrony indywidualnej stosowane w środowisku pracy i życia powinny zapewniać możliwie największe bezpieczeństwo w przewidywanych warunkach używania oraz być dostosowane do cech i potrzeb użytkowników. Zgodnie z obowiązującymi postanowieniami Kodeksu pracy, pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom bezpieczeństwo i ochronę ich zdrowia w każdym aspekcie związanym z pracą. Pracownik jest zobowiązany do stosowania środków ochrony indywidualnej, dostarczonych przez pracodawcę. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. z dnia 28 grudnia 2005 r.), środki ochrony indywidualnej powinny: − spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności (oznakowane znakiem bezpieczeństwa "B", a od dnia uzyskania przez Polskę członkostwa UE - znakiem "CE"), − być prawidłowo dobrane do istniejącego zagrożenia, − nie powodować same z siebie dodatkowego zagrożenia, − być udostępnione w odpowiedniej ilości, − być wybrane (typ) z uwzględnieniem stanu zdrowia pracownika i warunków istniejących w miejscu pracy, − być użytkowane zgodnie z instrukcją podaną przez producenta. Klasyfikacja środków ochrony indywidualnej Według Polskiej Normy PN-Z-08053:1988 środki ochrony indywidualnej dzieli się, pod względem ich ogólnego przeznaczenia, na 9 grup oznaczonych odpowiednimi symbolami. Tabela 2 Podział środków ochrony indywidualnej według ich ogólnego przeznaczenia [7] Nazwa grupy Symbol oznaczenia Odzież ochronna U Środki ochrony kończyn dolnych N Sprzęt ochrony głowy G Sprzęt ochrony twarzy i oczu T Sprzęt ochrony układu oddechowego D Sprzęt ochrony słuchu S Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości W Środki izolujące cały organizm I
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 25 Poza środkami ochrony indywidualnej pracodawca dostarcza, na własny koszt, również odzież i obuwie robocze, które muszą spełniać wymagania Polskich Norm. Odzież robocza przysługuje: − jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu, − ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne. W zależności od rodzaju czynnika szkodliwego stosuje się różne grupy środków ochrony indywidualnej. Czynniki szkodliwe dzieli się na grupy: − czynniki chemiczne, − pyły, − czynniki biologiczne, − czynniki mechaniczne, − drgania mechaniczne, − hałas, − czynniki termiczne, − promieniowanie optyczne, − prąd elektryczny, − czynniki atmosferyczne, − praca w atmosferze zagrożonej wybuchem. Środki ochrony indywidualnej Odzież ochronna - odzież, która okrywa lub zastępuje odzież osobistą i chroni pracownika przed jednym lub wieloma zagrożeniami. Do odzieży ochronnej nie zalicza się odzieży przeznaczonej do wykonywania prac, przy których występuje tylko intensywne brudzenie substancjami nieszkodliwymi dla zdrowia, działają czynniki powodujące przyśpieszone niszczenie odzieży lub wymagana jest specjalna czystość wytwarzanego produktu. Ten rodzaj odzieży zaliczany jest do odzieży roboczej, która nie podlega obowiązkowej certyfikacji. Środki ochrony kończyn dolnych - obuwie ochronne - produkowane jest w szerokim asortymencie i jest przeznaczone zwykle do ochrony przed kilkoma rodzajami zagrożeń jednocześnie. Jego parametry ochronne zależą głównie od materiałów użytych do ich produkcji, a także konstrukcji i ewentualnego wyposażenia w dodatkowe elementy (np. podnoski stalowe, wkładki stalowe, ochrony śródstopia, ochrony kostki). Sprzęt ochrony głowy - przemysłowy hełm ochronny - stanowi podstawowe zabezpieczenie głowy pracownika przed uderzeniem na stanowisku pracy. Głównym zadaniem hełmów jest ochrona przed uderzeniami spadających przedmiotów oraz uderzeniami głową o wystające elementy konstrukcji stanowiska pracy. Sprzęt ochrony twarzy i oczu - dowolna postać środka ochrony indywidualnej osłaniającego oczy wraz z ich najbliższym otoczeniem oraz twarz lub jej część (czasami łączonej z ochroną szyi, uszu, karku i głowy). Ze względu na konstrukcję można wyróżnić: − okulary ochronne, − gogle ochronne, − osłony twarzy, − przyłbice spawalnicze, − tarcze spawalnicze.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 26 Sprzęt ochrony układu oddechowego - sprzęt zapewniający dopływ czystego powietrza do strefy oddychania. Należy wyróżnić dwie podstawowe grupy zagrożeń dla układu oddechowego: − zanieczyszczone powietrze (występowanie szkodliwych substancji w postaci: cząstek, gazów, par), − niedobór tlenu (zawartość poniżej 17%). Wymienione wyżej grupy czynników determinują sposób ochrony oraz podział sprzętu ochrony układu oddechowego. Sprzęt ten można podzielić na dwie grupy: − sprzęt oczyszczający (działający przez oczyszczenie powietrza) mp. maski, półmaski, hełmy powietrzne itp., − sprzęt izolujący (działający przez doprowadzenie powietrza lub tlenu ze źródła wolnego od zanieczyszczeń). Dodatkowo można wyróżnić sprzęt ucieczkowy - przeznaczony do ewakuacji. Maski Półmaski Rys. 6 Maski i półmaski [7] Sprzęt ochrony słuchu - ochronniki słuchu są najprostszym i najszybszym sposobem ochrony narządu słuchu przed skutkami oddziaływania hałasu. Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości - pracownicy pracujący na stanowiskach zagrożonych upadkiem z wysokości, na których nie mogą być stosowane ochrony grupowe np. pomosty, siatki ochronne, powinni być wyposażani w indywidualne systemy chroniące przed upadkiem z wysokości. Do głównych zadań indywidualnych systemów chroniących przed upadkiem z wysokości należą: − niedopuszczenie do rozpoczęcia spadania (o ile to możliwe), − bezpieczne powstrzymanie spadania, − zapewnienie bezpiecznego dla użytkownika oczekiwania na pomoc po powstrzymaniu spadania. 4.3.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to są środki ochrony indywidualnej? 2. Jakie obowiązki spoczywają na pracodawcy w zakresie używania środków ochrony indywidualnej? 3. Jakie wymagania powinny spełniać środki ochrony indywidualnej? 4. Na jakie grupy dzieli się środki ochrony indywidualnej? 5. Przed jakimi zagrożeniami chronią środki ochrony indywidualnej? 6. Co to jest odzież ochronna? 7. Co to są środki ochrony kończyn dolnych? 8. Jakie są zadania sprzętu ochrony głowy? 9. Co zalicza się do sprzętu ochrony twarzy i oczu? 10. Na jakie grupy można podzielić sprzęt ochrony układu oddechowego? 11. Z jakich elementów składa się sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości? 12. Kiedy środki ochrony indywidualnej spełniają wymagania ochronne?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 27 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wypełnij tabelę dotyczącą norm przydziału środków ochrony indywidualnej oraz odzieży roboczej i ubrania roboczego dla pracowników wybranego zakładu pracy. L.p. Stanowisko pracy Zakres wyposażenia O – środki ochrony indywidualnej R – ubranie i obuwie robocze Przewidywany okres używalności w miesiącach Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) wybrać zakład pracy, w którym stosowane są środki ochrony indywidualnej, 2) wybrać 3 - 4 stanowiska pracy, na których stosowane są środki ochrony indywidualnej i/lub ubranie i odzież robocza, 3) wpisać w tabelę zakres wyposażenia każdego stanowiska pracy w środki ochrony indywidualnej, 4) wpisać przewidywany okres używalności w miesiącach, 5) dokonać oceny ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: – charakterystyka zakładu pracy i stanowisk pracy w tym zakładzie, – literatura z rozdziału 6, – tabela do uzupełnienia. Ćwiczenie 2 Dobierz odzież roboczą i/lub środki ochrony indywidualnej dla pracownika zakładu gastronomicznego. Opisz stanowisko, na którym pracuje. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) wybrać zakład gastronomiczny, w którym stosowane są środki ochrony indywidualnej, 2) dobrać pracownikowi na określonym stanowisku pracy środki ochrony indywidualnej i odzież roboczą, 3) opisać stanowisko pracy pod kątem wykorzystania środków ochrony indywidualnej, 4) dokonać oceny ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: – charakterystyka zakładu gastronomicznego i stanowisk pracy, – wykaz środków ochrony indywidualnej stosowanej w zakładach gastronomicznych, – literatura z rozdziału 6.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 28 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować środki ochrony indywidualnej? ¨ ¨ 2) określić wymagania jakie powinny spełniać środki ochrony indywidualnej? ¨ ¨ 3) dokonać podziału środków ochrony indywidualnej na grupy? ¨ ¨ 4) dobrać odzież ochronną? ¨ ¨ 5) dobrać środki ochrony kończyn dolnych? ¨ ¨ 6) dobrać sprzętu ochrony głowy ? ¨ ¨ 7) dobrać sprzęt ochrony twarzy i oczu? ¨ ¨ 8) dobrać sprzęt ochrony układu oddechowego? ¨ ¨ 9) określić, kiedy środki ochrony indywidualnej spełniają wymagania ochronne? ¨ ¨
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 29 4.4. Ochrona przeciwpożarowa 4.4.1.Materiał nauczania Pożar jest to każdy przypadek niekontrolowanego procesu spalania materiałów palnych. Najczęściej spotykaną przyczyną pożarów jest ludzka nieostrożność, często granicząca z bezmyślnością. Objawia się ona drastycznym lekceważeniem podstawowych zasad bezpieczeństwa oraz świadomym łamaniem przepisów przeciwpożarowych. Szczególnie powszechne jest nieprzestrzeganie zakazu palenia tytoniu w miejscach niedozwolonych, niewłaściwe zabezpieczenie prac określanych jako niebezpieczne pożarowo oraz lekceważenie zagrożeń związanych z używaniem cieczy palnych. Drugą pod względem częstotliwości przyczyną występowania pożarów są wady i nieprawidłowa eksploatacja urządzeń elektrycznych. Objawia się to głównie nadmiernym obciążaniem obwodów zasilających, eksploatowaniem urządzeń niesprawnych technicznie oraz użytkowaniem przenośnych urządzeń grzewczych w sposób niezgodny z przeznaczeniem i określonymi zasadami użytkowania. Ogólne zasady ochrony przeciwpożarowej. W obiektach oraz na terenach przyległych do nich zabronione jest wykonywanie czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji, a w szczególności: − używanie otwartego ognia, palenie tytoniu i stosowanie innych czynników mogących zainicjować zapłon występujących materiałów: – w strefie zagrożenia wybuchem, z wyjątkiem wypadków określonych w odrębnych przepisach, – w miejscach występowania materiałów niebezpiecznych pożarowo, – w miejscach występowania innych materiałów palnych, określonych przez właściciela lub użytkownika i oznakowanych zgodnie z Polskimi Normami, − garażowanie pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nie przeznaczonych do tego celu, jeżeli nie opróżniono zbiornika paliwa pojazdu i nie odłączono na stałe zasilania akumulatorowego pojazdu, − rozgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów w odległości mniejszej niż 5 m od obiektu, przyległego do niego składowiska lub placu składowego z materiałami palnymi, przy czym jest dopuszczalne wykonywanie tych czynności na dachach o konstrukcji i pokryciu niepalnym w budowanych obiektach, a w pozostałych, jeżeli zostaną zastosowane odpowiednie, przeznaczone do tego celu podgrzewacze, − wysypywanie gorącego popiołu i żużla lub spalanie śmieci i odpadków w miejscu umożliwiającym zapalenie się sąsiednich obiektów lub materiałów palnych, − przechowywanie materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od: – urządzeń i instalacji, których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się do temperatury przekraczającej 100°C, – linii kablowych o napięciu powyżej 1 kV, przewodów uziemiających oraz przewodów odprowadzających, – instalacji odgromowej, jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej, − użytkowanie elektrycznych urządzeń ogrzewczych ustawionych bezpośrednio na podłożu palnym, z wyjątkiem urządzeń eksploatowanych zgodnie z warunkami określonymi przez producenta,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 30 − stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów palnych, z wyjątkiem materiałów trudno zapalnych, jeżeli zostaną umieszczone w odległości co najmniej 0,05 m od żarówki, − instalowanie opraw oświetleniowych oraz osprzętu instalacji elektrycznych, jak: wyłączniki, przełączniki, gniazda wtyczkowe, bezpośrednio na podłożu palnym, jeżeli ich konstrukcja nie zabezpiecza podłoża przed zapaleniem, − składowanie materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji, − ustawianie na klatkach schodowych jakichkolwiek przedmiotów utrudniających ewakuację, − zamykanie drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie, − uniemożliwianie lub ograniczanie dostępu do: – urządzeń przeciwpożarowych, takich jak stałe i półstałe urządzenia gaśnicze i zabezpieczające, urządzenia odciążające, instalacje sygnalizacyjno-alarmowe, hydranty, zawory hydrantowe, suche piony, przeciwpożarowe zbiorniki wodne, klapy przeciwpożarowe, urządzenia do usuwania dymów i gazów pożarowych, – urządzeń uruchamiających instalacje gaśnicze i sterujących takimi instalacjami oraz innymi instalacjami wpływającymi na stan bezpieczeństwa pożarowego obiektu, – wyjść ewakuacyjnych, – wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego oraz głównych zaworów gazu. Właściciele, budynków oraz placów składowych i wiat, z wyjątkiem budynków mieszkalnych jednorodzinnych, oznakowują drogi ewakuacyjne znakami zgodnymi z Polskimi Normami. Oznakowania wymagają pomieszczenia, w których w myśl przepisów techniczno-budowlanych konieczne są co najmniej 2 wyjścia ewakuacyjne. Z każdego miejsca przeznaczonego na pobyt ludzi w obiekcie powinny być zapewnione odpowiednie warunki ewakuacji, zapewniające możliwość szybkiego i bezpiecznego opuszczenia strefy zagrożonej lub objętej pożarem. Warunki ewakuacji powinny być dostosowane do liczby i stanu sprawności osób przebywających w obiekcie, funkcji obiektu oraz jego konstrukcji i wymiarów. Ponadto należy zastosować techniczne środki zabezpieczenia przeciwpożarowego, polegające na: 1) zapewnieniu dostatecznej ilości i szerokości wyjść ewakuacyjnych; 2) zachowaniu dopuszczalnej długości, szerokości i wysokości przejść oraz dojść ewakuacyjnych; 3) zapewnieniu bezpiecznej pożarowo obudowy i wydzieleń dróg ewakuacyjnych oraz pomieszczeń. Prawidłowe wytyczenie dróg ewakuacyjnych jest tylko z pozoru sprawą prostą. Oprócz wymogów w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, podczas ich wyznaczania należy dokładnie obliczyć liczbę osób przewidywanych do ewakuacji nie tylko z poszczególnych kondygnacji obiektu, ale również z ich części.Kolejnym problemem jest właściwe oznakowanie dróg ewakuacyjnych. Generalną regułą jest stosowanie poszczególnych wymienionych w Polskiej Normie PN-92 N-01256/02 pt. „Znaki Bezpieczeństwa. Ewakuacja” znaków ściśle z ich przeznaczeniem oraz takie ich rozmieszczanie, aby z każdego miejsca drogi widoczny był co najmniej kolejny jeden znak. Szczegóły dotyczące prawidłowego rozmieszczania znaków ewakuacyjnych określa natomiast Polska Norma PN-N-01256-5.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 31 Drzwi ewakuacyjne Kierunki drogi ewakuacyjnej Ciągnąć, aby otworzyć Pchać, aby otworzyć Przesunąć w celu otwarcia Stłuc, aby uzyskać dostęp Kierunek wyjścia schodami w górę lub w dół Kierunek wyjścia do drogi ewakuacyjnej Rys. 7 Znaki ewakuacyjne [8] Sprzęt i środki gaśnicze Stałe urządzenia gaśnicze – instalacje i inne zamontowane na stałe w obiekcie urządzenia, które w przypadku powstania pożaru są w stanie natychmiast podać na jego ognisko środek gaśniczy. Stałymi urządzeniami gaśniczymi są: wodne lub pianowe instalacje tryskaczowe oraz instalacje wypełniające chronioną strefę dwutlenkiem węgla, gazem obojętnym (azot, argon) lub gazowym środkiem o właściwościach antykatalitycznych (inhibicyjnych). Stałe urządzenia gaśnicze mogą być uruchamiane samoczynnie na skutek wzrostu temperatury, automatycznie przez impuls z instalacji wykrywającej pożar lub ręcznie, np. przez otwarcie zaworów. Sprzęt gaśniczy – gaśnice, hydranty wewnętrzne, koce gaśnicze. Podręczny sprzęt wykorzystywany jest do gaszenia pożarów w zarodku. Przy doborze sprzętu gaśniczego należy brać pod uwagę wskazania zamieszczone w tabeli 3.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 32 Tabela 3 Dobór podręcznego sprzętu gaśniczego do palącego się materiału [7] Grupa Rodzaj palącego się materiału Rodzaj środka gaśniczego A Ciała stałe pochodzenia organicznego, przy spalaniu których występuje zjawisko żarzenia (drewno, papier itp. materiały) woda, piana gaśnicza, proszek gaśniczy, dwutlenek węgla B Ciecze palne i substancje stałe topniejące wskutek ciepła (rozpuszczalniki, pasty do podłogi, topiące się tworzywa sztuczne) piana gaśnicza, proszek gaśniczy, dwutlenek węgla, halon C Gazy palne (gaz miejski, metan, propan-butan) proszek gaśniczy, dwutlenek węgla, halon E Pożary ABC występujące w obrębie urządzeń pod napięciem proszek gaśniczy, dwutlenek węgla, halon Symbolami literowymi oznakowane są gaśnice odpowiednio do gaszenia pożarów danej grupy. Przy gaszeniu należy pamiętać o następujących zasadach: − kierować strumień środka gaśniczego na palące się przedmioty lub obiektu od strony zewnętrznej (skrajnej) w kierunku do środka, − przedmioty ustawione pionowo należy gasić od góry w dół, − należy używać środków gaśniczych przeznaczonych do gaszenia danej grupy pożarów. Gaśnice są to przenośne urządzenia o masie brutto do 20 kg i masie środka gaśniczego do 12 kg, którego użycie następuje pod wpływem uruchamianego ręcznie wyzwolenia ciśnienia gazu. Polska Norma wyróżnia następujące typy gaśnic(w zależności od zawartego w gaśnicy środka gaśniczego): gaśnice wodne, gaśnice pianowe, gaśnice proszkowe, gaśnice śniegowe CO2, gaśnice halonowe. Hydrant wewnętrzny - to zawór zainstalowany na specjalnej sieci wodociągowej obudowany szafką i wyposażony w wąż pożarniczy i prądownice. Może być o średnicy 25 lub 52 mm. Ma on zastosowanie do lokalizacji pożarów w zarodku wszędzie tam gdzie jako środek gaśniczy stosuje się wodę. Koc gaśniczy - Koc gaśniczy jest to płachta z tkaniny całkowicie niepalnej (włókno szklanego) o powierzchni około 2 m2 . Przechowuje się go w specjalnym futerale. Służy do tłumienia pożaru w zarodku przez odcięcie dopływu powietrza do palącego się przedmiotu. Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego jest specjalnym, opracowywanym indywidualnie na potrzeby konkretnego obiektu dokumentem, w którym właściciel zarządca lub użytkownik obiektu zobowiązany jest szczegółowo określić obowiązujące w nim zasady ochrony przeciwpożarowej. Opracowanie tego dokumentu najlepiej powierzyć doświadczonemu
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 33 specjaliście i po zatwierdzeniu go przez właściciela (administratora) wprowadzić w życie stosownym zarządzeniem wewnętrznym. Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego dla obiektów użyteczności publicznej lub zamieszkania zbiorowego powinna zawierać: − potencjalne źródła powstania pożaru i drogi jego rozprzestrzeniania, − zasady zapobiegania możliwości powstania pożaru, − zasady zabezpieczania prac niebezpiecznych pożarowo, − rozmieszczenie podręcznego sprzętu gaśniczego, − obecność stałych i półstałych urządzeń gaśniczych oraz instalacji sygnalizacyjno- alarmowej w obiekcie oraz związany z tym wymagany sposób zachowania się ludzi na wypadek ich uruchomienia, − organizację i warunki ewakuacji z uwzględnieniem: – środków i sposobów ogłaszania alarmu o niebezpieczeństwie, – warunków ewakuacji przy wykorzystaniu dróg komunikacji ogólnej, w tym korytarzy i klatek schodowych oraz drabin i zewnętrznych schodów ewakuacyjnych, sąsiednich tarasów, pomieszczeń, okien (parter), – sposobów prowadzenia ewakuacji, − zasady postępowania na wypadek pożaru, w tym: – zasady postępowania pracowników w przypadku powstania pożaru do czasu przybycia jednostek ratowniczo-gaśniczych oraz współdziałania z kierującym akcją ratowniczą. Przepisy z zakresu ochrony przeciwpożarowej i bezpieczeństwa pożarowego Wszystkie przepisy z tej dziedziny mają charakter jawny i są publikowane w Dziennikach Ustaw RP. Niemniej jednak, z uwagi na ciągłe zmiany w obowiązującym prawie, pierwotne teksty tych przepisów stosunkowo szybko stają się nieaktualne. Dlatego najbardziej miarodajnym źródłem są cyklicznie aktualizowane, specjalistyczne elektroniczne programy prawnicze zawierające jednolite (wraz z bieżącymi zmianami) teksty wszystkich aktów prawnych publikowanych w Dzienniku Ustaw i resortowych Dziennikach Urzędowych. Elektroniczne zbiory i katalogi przepisów mają dodatkową zaletę w postaci aktywnych odnośników pozwalających błyskawicznie wyszukiwać i przechodzić do przepisów wykonawczych wydanych na podstawie przeglądanego aktu prawnego. 4.4.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest pożar? 2. Jakie są zasady ochrony przeciwpożarowej? 3. Co powinien zawierać plan ewakuacji? 4. Co to są stałe urządzenia gaśnicze? 5. Co zaliczamy do sprzętu gaśniczego? 6. O czym należy pamiętać przy gaszeniu pożarów? 7. Co to jest gaśnica i jakie można wyróżnić typy gaśnic? 8. Co to jest hydrant wewnętrzny? 9. Co to jest koc gaśniczy i do czego służy? 10. Co to jest instrukcja bezpieczeństwa pożarowego i jakie elementy powinna zawierać?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 34 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Stosowanie podręcznego sprzętu i środków gaśniczych do gaszenia zarzewia pożaru. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zaplanować rodzaje palącego się materiału, 2) dobrać podręczne środki gaśnicze, 3) przeprowadzić z kolegami inscenizację „wybuchu” pożaru i „ugasić” pożar, 4) dokonać analizy wykonanego ćwiczenia, 5) dokonać oceny ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: – różne rodzaje łatwopalnych materiałów: drewno, papier rozpuszczalnik, – podręczny sprzęt gaśniczy, – literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 2 Zinterpretuj informacje zamieszczone na poszczególnych znakach ochrony przeciwpożarowej. …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) przypomnieć znaki przeciwpożarowe, 3) wpisać nazwę znaku., 4) dokonać oceny ćwiczenia.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 35 Wyposażenie stanowiska pracy: – wykaz znaków przeciwpożarowych, – komputer z dostępem do Internetu, – literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 3 Posługując się planem ewakuacji znajdującym się w szkole, opracuj instrukcję bezpieczeństwa pożarowego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z planem ewakuacji szkoły, 3) wypisać punkty jakie powinna zawierać każda instrukcja bezpieczeństwa pożarowego, 4) uzupełnić punkty, dostosowując instrukcję do warunków szkoły, 5) zaprezentować efekty swojej pracy, 6) dokonać oceny ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: – plan ewakuacji szkoły, – przykładowa instrukcja bezpieczeństwa pożarowego, – kartki papieru, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować pożar ¨ ¨ 2) wymienić zasady ochrony przeciwpożarowej? ¨ ¨ 3) wskazać elementy planu ewakuacji? ¨ ¨ 4) dobrać typ gaśnicy do rodzaju palącego się materiału? ¨ ¨ 5) zastosować koc gaśniczy? ¨ ¨ 6) rozpoznać znaki ewakuacyjne i znaki przeciwpożarowe? ¨ ¨ 7) wymienić zasady, o których należy pamiętać przy gaszeniu pożarów? ¨ ¨ 8) przygotować instrukcję bezpieczeństwa pożarowego? ¨ ¨
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 36 4.5. Wypadki i pierwsza pomoc 4.5.1. Materiał nauczania Wypadek - nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące śmierć lub uszczerbek na zdrowiu. Rodzaje wypadków Wypadki pozazawodowe Urazy przy czynnościach niepozostających w związku z pracą zawodową, np. podczas wypoczynku, przy pracach domowych. Wypadki zawodowe: − wypadek przy pracy, − wypadek traktowany na równi z wypadkiem przy pracy, − wypadek przy innych czynnościach, w tym wypadek przy pracy świadczonej na innej podstawie niż umowa o pracę, np. umowa zlecenie, umowa agencyjna, umowa o dzieło, − wypadek w drodze do pracy i z pracy, − wypadek przy pracy rolniczej. Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą: 1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych, 2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia, 3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ: 1) w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż wykonywanie pracy, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań, 2) podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony, 3) przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe. Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych najdogodniejsza. Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca: 1) innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, 2) zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych, 3) zwykłego spożywania posiłków, 4) odbywania nauki lub studiów.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 37 Dochodzenie powypadkowe Wypadek przy pracy – zasady postępowania: − zgłoszenie wypadku, − zabezpieczenie miejsca wypadku, − zawiadomienie o wypadku, − powołanie zespołu powypadkowego, − postępowanie zespołu powypadkowego, − sporządzenie dokumentacji powypadkowej, − zatwierdzenie protokołu powypadkowego, − zarejestrowanie wypadku, − sporządzenie karty statystycznej GUS. Wypadek w drodze do pracy − zgłoszenie wypadku, − sporządzenie dokumentacji powypadkowej. Pierwsza pomoc „Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.” (Art. 162 § 1. Kodeksu karnego) „Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.” (Art. 162 § 2. Kodeksu karnego). Reanimacja a resuscytacja Terminów reanimacja i resuscytacja używa się często w języku potocznym zamiennie, jako równoznacznych określeń zabiegów ratunkowych mających na celu przywrócenie funkcji życiowych. Tymczasem czynnikiem różnicującym te pojęcia jest stan świadomości chorego. Jeżeli w wyniku czynności ratowniczych oprócz przywrócenia krążenia, oddychania i czynności układu nerwowego, choremu wraca świadomość, to jest to stan reanimacji. Jeżeli uzyskamy tylko przywrócenie podstawowych funkcji życiowych bez powrotu świadomości, to jest to stan resuscytacji. Występuje on wtedy, gdy czynności ratownicze zostały podjęte po upływie dłuższego okresu czasu od momentu zaniknięcia objawów życia. Pierwsza pomoc na miejscu wypadku ratuje życie, gdy u poszkodowanego wystąpią: zaburzenia w oddychaniu (bezdech), zatrzymanie krążenia, krwotok, wstrząs pourazowy. Ratownik musi szybko ocenić sytuację i przystąpić do udzielenia pierwszej pomocy w zakresie: – podjęcia sztucznego oddychania, – zewnętrznego masażu serca, – zatamowania krwotoku, – ułożenia poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej, – zabezpieczenia poszkodowanego przed pogłębieniem wstrząsu, – wezwania pogotowia ratunkowego, – wezwania policji.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 38 Instrukcja udzielania pierwszej pomocy Podstawowym zadaniem ratownika {osoby udzielającej pierwszej pomocy) jest ocena stanu zdrowia osoby poszkodowanej w wyniku wypadku lub nagłego zachorowania. Najważniejszym zadaniem jest ustalenie, czy zachowane są procesy decydujące bezpośrednio o życiu ofiary: − wyczuwalne tętno, oddech, drożne drogi oddechowe, przytomność. 1) Badanie tętnicy szyjnej 2) Badanie tętna na tętnicy promieniowej 3) Sprawdzanie słuchem, czy ratowany oddycha. Rys 8. Postępowanie z osobą poszkodowaną [11] Kolejność czynności 1. Ustalenie stanu przytomności: − wydanie choremu wyraźnych poleceń typu: otwórz oczy, poruszaj stopą, − delikatne potrząsanie lub szczypanie badanej osoby w celu stwierdzenia reakcji na ból (grymas twarzy, drgnięcie powiek itp.). Brak reakcji na polecenia słowne lub dotyk pozwala stwierdzić, ze chory jest nieprzytomny. 2. Ustalenie przyczyny utraty przytomności: − doznane urazy, − występowanie drgawek, − wyczuwalny zapach alkoholu z ust, − posiadanie przedmiotów świadczących o istniejącej cukrzycy: Rys. 9 Pozycja boczna ustalona [11] 3. Ułożenie w pozycji bocznej ustalonej. 4. Pozycja boczna ustalona zapewnia choremu drożności dróg oddechowych. 5. Ustawienie rąk i zgięte kolana umożliwiają choremu zachowanie pozycji nawet podczas transportu. 6. Obserwacja chorego. 7. Zwrócenie uwagi na oddech i tętno, by w razie potrzeby rozpocząć akcję reanimacyjną. Zaburzenia w oddychaniu Zaburzenia w oddychaniu ściśle wiążą się z zaburzeniami czynności krążenia. Aby uratować życie poszkodowanego należy przywrócić czynność obu układów. Jeśli jako pierwszy wystąpi zanik czynności oddechowej, krążenie może trwać jeszcze przez krótki czas, ale jest ono wtedy coraz mniej wydolne i dochodzi do jego zatrzymania. Najczęstszą i bezpośrednią przyczyną zgonu po wypadkach jest bezdech. Do zgonu dochodzi po kilku minutach od jego wystąpienia. Bezdech przeważnie spowodowany jest uszkodzeniem mózgu, uszkodzeniem dróg oddechowych lub ich niedrożnością. W przeważającej części wypadków oddech można przywrócić za pomocą prostych czynności, ratując życie poszkodowanemu, pod warunkiem, że przystąpi się natychmiast do udzielenia pierwszej pomocy.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 39 Brak ruchów oddechowych klatki piersiowej oraz niemożność wyczucia na własnym policzku wydychanego przez poszkodowanego powietrza, świadczą o bezdechu. Wówczas przystępujemy do udrożnienia dróg oddechowych i sztucznego oddychania. Udrożnienie dróg oddechowych U osób nieprzytomnych, leżących na plecach, najczęstszą przyczyną niedrożności dróg oddechowych jest zapadnięty język (rys. 10) lub ciało obce tkwiące i zatykające drogi oddechowe (rys.11). Ciałami obcymi mogą być: krew, wymiociny, szczątki ubrania, złamana proteza zębowa, itp. Rys. 10 Zapadnięty język [9] Rys. 11 Ciało obce [9] Z zapadniętym językiem radzimy sobie w prosty sposób, odchylając głowę poszkodowanego do tyłu. Wówczas język przesuwa się do góry i drogi oddechowe udrażniają się. Rys. 12 Usuwanie zapadniętego języka [9] Czynność tą wykonujemy następująco: podkładamy jedną rękę pod szyję ratowanego i unosimy ją do góry, jednocześnie drugą rękę układając na czole, po czym odchylamy głowę do tyłu. Staramy się głowę odchylić maksymalnie, wykonując tę czynność ostrożnie (rys.12). W przypadkach podejrzanych o złamanie kręgosłupa szyjnego, zatkane językiem drogi oddechowe udrażniamy poprzez uniesienie żuchwy lub wyciągnięcie języka. Rys. 13 Unoszenie żuchwy [9] Uniesienie żuchwy polega na wysunięciu jej w kierunku pionowym u poszkodowanego, leżącego na wznak. Można to uzyskać, naciskając do przodu obu kciukami kąty żuchwy, lub przez pociągnięcie za zęby dolne tak, aby wysunęły się one przed zęby górne (rys.13). W przypadku, gdy nie osiągniemy udrożnienia dróg oddechowych za pomocą wyżej wymienionych metod, należy dokonać tego poprzez wyciągnięcie języka. Po wymuszonym otwarciu ust chwytamy język między kciuk i palec wskazujący, po czym wyciągamy go na brodę. Ciała obce usuwamy z ust i gardzieli po odwróceniu poszkodowanego na bok i otworzeniu jego ust. Podczas usuwania ciał obcych z jamy ustnej wkładamy między zęby poszkodowanego przedmiot, który zabezpiecza nasz palec przed odgryzieniem na wypadek szczękościsku.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 40 Sztuczne oddychanie Przy przywracaniu czynności oddechowych najskuteczniejszą metodą jest sztuczne oddychanie "usta-usta", przy której ratujący wdmuchuje swoje powietrze wydechowe bezpośrednio do ust ratowanego. Rys. 14 Sztuczne oddychanie usta-usta [9] Przed przystąpieniem do sztucznego oddychania należy głowę poszkodowanego odchylić do tyłu, zatkać palcami jego nos i po wykonaniu głębokiego wdechu własnymi ustami wdmuchiwać powietrze do ust poszkodowanego (rys. 14). U noszenie się ściany klatki piersiowej ratowanego świadczy o skuteczności sztucznego oddechu. Odjęcie ust od ratowanego umożliwia bierny wydech. Ratujący musi mieć pewność, że w czasie wydechu powietrze wydostaje się na zewnątrz, bowiem inaczej oddech nie jest skuteczny. Czynność wdmuchiwania powietrza do płuc wykonujemy z częstotliwością od 16 do 20 razy na minutę, do czasu powrotu samoistnego wydolnego oddechu lub przejęcia poszkodowanego przez personel karetki reanimacyjnej. Jeśli pod ręką mamy maseczkę, wówczas powietrze wdmuchujemy przez nią. Zapobiega ona bezpośredniemu kontaktowi ratownika z ustami poszkodowanego. Maseczka taka znajduje się w Ratunkowym Zestawie Opatrunkowym PCK oraz w innych zestawach ratunkowych. Nie należy jednak tracić czasu na jej szukanie, gdyż zwłoka w przystąpieniu do sztucznego oddychania zmniejsza szansę uratowania poszkodowanego. W przypadku wystąpienia trudności w przeprowadzeniu oddychania metodą "usta-usta" (spowodowanych np. szczękościskiem), równie skuteczne jest zastosowanie oddychania metodą "usta-nos". Przy tej metodzie ratownik ręką zatyka szczelnie usta, a powietrze wdmuchuje przez nos z większą siłą niż w metodzie "usta-usta", ze względu na większy opór podczas wdmuchiwania i przepływu powietrza. Podczas wydechu usta ratowanego odsłania się. U dzieci i niemowląt oddech można prowadzić metodą "usta-usta, nos". Wówczas ratujący obejmuje swoim ustami, zarówno usta, jak i nos ratowanego dziecka. Gdy poszkodowany odzyska własny oddech, należy ułożyć go w pozycji bocznej ustalonej. Zatrzymanie czynności serca Zatrzymanie czynności serca powoduje zatrzymanie krążenia krwi w ustroju. Objawia się ono nagłą utratą przytomności, bezdechem pojawiającym się po kilku sekundach od zatrzymania krążenia krwi, brakiem tętna na dużych tętnicach w okolicy szyi i pachwin (brak tętna na tętnicach promieniowych nie świadczy o zatrzymaniu krążenia), poszerzonymi i nie reagującymi na światło źrenicami oraz bladosinym wyglądem chorego. Zatrzymanie krążenia krwi wymaga natychmiastowego przystąpienia do masażu zewnętrznego serca (nazywanego często masażem pośrednim serca) i równocześnie sztucznego oddychania. Zewnętrzny masaż serca Zewnętrzny masaż serca polega na rytmicznym uciskaniu mostka w kierunku kręgosłupa tak, aby wymiar "mostek-kręgosłup" ulegał, zmniejszeniu o 3-5 cm (rys.15). Serce leżące między mostkiem a kręgosłupem zostaje uciśnięte, co powoduje wyciśnięcie krwi z komór do małego i dużego krążenia.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 41 Po zaprzestaniu ucisku na mostek następuje powtórne odkształcenie się ściany klatki piersiowej, co pozwala na napełnienie się krwią komór serca. Sytuacja powtarza się przy następnym ucisku mostka i jego zwolnieniu. Dostateczne krążenie krwi i ciśnienie tętnicze uzyskuje się wykonując masaż z szybkością 80 uciśnięć na minutę. Rys. 15 Masaż serca [9] Technika masażu Chorego układa się na plecach na twardym podłożu. Ucisk mostka powinien być silny, szybki i krótki. Dokonywany jest nadgarstkami ratownika ułożonymi jeden na drugim (rys. 16). Rys. 16 Technika masażu serca [9] Miejscem ucisku jest linia środkowa ciała tuż poniżej połowy długości mostka. Masaż serca może być skuteczny tylko w połączeniu ze sztucznym oddychaniem. Jeżeli akcję ratowniczą prowadzi jeden ratownik, musi wykonać zarówno sztuczne oddychanie, jak i masaż serca. Po każdych dwóch wdmuchnięciach powietrza do płuc dokonuje się 15 uciśnięć na mostek. Liczba sztucznych oddechów powinna wynosić 16-20 na minutę. Znacznie łatwiejsze jest wykonywanie reanimacji (ożywiania) przez dwóch ratowników Wówczas jeden ratownik wykonuje sztuczne oddychanie, a drugi zewnętrzny masaż serca.Ratujące osoby powinny współdziałać tak, aby liczba wdmuchnięć powietrza do płuc w stosunku do uciśnięć mostka wynosiła 1:5. Pojawienie się samoistnego tętna na dużych tętnicach szyjnych lub udowych, a potem na tętnicach obwodowych, świadczy o powrocie czynności serca. Oparzenia Oparzenie polega na uszkodzeniu skóry i tkanek pod nią leżących na skutek działania wysokiej temperatury, substancji chemicznych, a także prądu elektrycznego i promieniowania jonizującego. Wyróżniamy trzy stopnie oparzeń: – stopień I - zaczerwienienie skóry, obrzęk i uczucie pieczenia, – stopień II - na zaczerwienionej i obrzękniętej skórze pojawiają się pęcherze wypełnione płynem surowiczym, ostry ból, – stopień III - dochodzi do martwicy skóry na całej jej grubości, z towarzyszącym uszkodzeniem głębiej położonych tkanek jak tkanka podskórna, mięśnie i ścięgna. Krańcową formą oparzenia III stopnia jest zwęglenie tkanek. Pierwsza pomoc w oparzeniach polega na schładzaniu czystą, zimną wodą miejsca oparzenia przez okres 15-20 minut. Jeżeli odzież przylgnęła do ciała nie wolno jej odrywać. Następnie ranę osłania się jałowym opatrunkiem, nie może on jednak wywierać ucisku na miejsce oparzenia.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 42 Zranienia Każdemu zranieniu przekraczającemu powierzchowne otarcie naskórka towarzyszy mniejsze lub większe krwawienie. Rozmiary krwawienia są uwarunkowane wielkością i głębokością rany oraz liczbą i przekrojem uszkodzonych naczyń. Silne krwawienia mogą zagrozić życiu rannego, jednak nawet nieznaczne mogą same w lub w połączeniu z bólem spowodować zaburzenia w krążeniu, tzw. wstrząs. Przy zranieniach mamy także do czynienia z niebezpieczeństwem zakażenia. Lekkie krwawienie ustępuje samoistnie, należy tylko założyć jałowy opatrunek. Silne - należy zatamować miejscowym uciśnięciem rany. Można ucisnąć również tętnicę doprowadzającą krew. Ta metoda stosowana jest głownie w przypadku krwawienia na kończynach i polega na: – uniesieniu kończyny do góry, powyżej serca, dzięki czemu zmniejsza się ukrwienie, – uciśnięciu odpowiednich tętnic powyżej krwawiącego miejsca. Samo uciskanie tętnicy nie jest wystarczające. Na krwawiącą ranę należy nałożyć opatrunek uciskowy. – ranę nakrywamy jałową gazą, – jałowy opatrunek umocowujemy kilkoma okrążeniami opaski, – na ranę nakładamy poduszeczkę np. drugi, nierozwinięty bandaż, wszystko przyciskamy następnymi okreceniami mocno naciągniętej opaski. 4.5.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to są wypadki zawodowe i pozazawodowe? 2. Jakie zdarzenie uważa się za wypadek przy pracy? 3. Jakie zdarzenie uważa się za wypadek w drodze do pracy lub z pracy? 4. Jak należy postępować z osobą poszkodowaną w wypadku? 5. Jaka jest różnica pomiędzy reanimacją a resuscytacją? 6. W jaki sposób można udrożnić drogi oddechowe? 7. Jak wykonuje się sztuczne oddychanie metodą „usta-usta”? 8. Jak wykonuje się sztuczne oddychanie metodą „usta-nos”? 9. Na czym polega zewnętrzny masaż serca? 10. Na czym polega udzielenie pierwszej pomocy w przypadku oparzenia? 11. Na czym polega udzielenie pierwszej pomocy w przypadku zranienia? 4.5.2. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wypełnij kartę wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) wyszukać, np. w Internecie formularz „Karta wypadku w drodze do pracy lub z pracy”, 2) zainscenizować z kolegą wypadek w drodze do pracy lub z pracy, 3) przeprowadzić wywiad z poszkodowanym, 4) wypełnić kartę wypadku, 5) przekazać kartę wypadku do odpowiedniej osoby, 6) ocenić wykonanie ćwiczenia.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 43 Wyposażenie stanowiska pracy: − komputer z dostępem do Internetu, − literatura z rozdziału 7. Ćwiczenie 2 Wykonaj sztuczne oddychanie na fantomie zgodnie z obowiązującymi zasadami. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) głowę poszkodowanego odchylić do tyłu, 2) zatkać palcami nos, 3) wykonać głęboki wdech własnymi ustami i wdmuchiwać powietrze do ust poszkodowanego, 4) wdmuchiwać powietrze do płuc z częstotliwością od 16 do 20 razy, 5) sprawdzić, czy poszkodowany odzyska własny oddech, 6) dokonać samooceny. Wyposażenie stanowiska pracy: − fantom - „poszkodowany”, − instrukcja wykonywania sztucznego oddychania, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie3 Wykonaj masaż zewnętrzny serca na fantomie zgodnie z zasadami udzielania pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia i zdrowia. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) ułożyć poszkodowanego na plecach na twardym podłożu, 2) wybrać miejsce ucisku - linia środkowa ciała tuż poniżej połowy długości mostka, 3) po każdych dwóch wdmuchnięciach powietrza do płuc dokonać 15 uciśnięć na mostek - liczba sztucznych oddechów powinna wynosić 16-20 na minutę, 4) sprawdzić powrót czynności serca - pojawienie się samoistnego tętna na dużych tętnicach szyjnych lub udowych, a potem na tętnicach obwodowych, 5) dokonać samooceny. Wyposażenie stanowiska pracy: − fantom - „poszkodowany’, − instrukcja wykonywania zewnętrznego masażu serca, − literatura z rozdziału 6.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 44 4.5.3. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) odróżnić wypadek pozazawodowy od wypadku zawodowego? ¨ ¨ 2) wymienić rodzaje wypadków przy pracy? ¨ ¨ 3) określić, co uważa się uważa się za wypadek w drodze do pracy lub z pracy? ¨ ¨ 4) rozróżnić reanimację i resuscytację? ¨ ¨ 5) udrożnić drogi oddechowe? ¨ ¨ 6) wykonać sztuczne oddychanie metodą „usta - usta”? ¨ ¨ 7) wykonać sztuczne oddychanie metodą „usta - nos”? ¨ ¨ 8) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktyce? ¨ ¨ 9) wykonać zewnętrzny masaż serca? ¨ ¨ 10) udzielić pierwszej pomocy w przypadku oparzenia? ¨ ¨ 11) udzielić pierwszej pomocy osobie zranionej? ¨ ¨
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 45 5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Tylko jedna spośród 4 możliwych odpowiedzi jest prawidłowa. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. 6. Test składa się z zadań o różnym stopniu trudności: 1, 2, 5, 11, 12, 13, 14, 16, 18, 19, 20 – zadania z poziomu podstawowego, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 15, 17 – zadania z poziomu ponadpodstawowego, 7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. 9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut. Powodzenia ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Najważniejszym aktem prawnym regulującym kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy jest: a) Kodeks pracy. b) Regulamin pracy. c) Statut przedsiębiorstwa. d) Kodeks cywilny. 2. Kodeks pracy definiuje młodocianego, jako osobę, która ukończyła: a) 15 lat. b) 18 lat. c) 16 lat, a nie przekroczyła 18 roku życia. d) 17 lat, a nie przekroczyła 18 roku życia. 3. Ergonomia jest nauką, która zajmuje się dostosowaniem: a) zjawisk fizycznych i chemicznych do wyprodukowania zdrowej żywności. b) innych nauk technicznych do higieny produkcji żywności. c) praw mikrobiologii do wymagań przemysłu spożywczego. d) narzędzi, maszyn i warunków pracy do potrzeb i możliwości człowieka. 4. Uszkodzenia narządu słuchu występują zwykle przy hałasie o natężeniu powyżej: a) 100-120 dB. b) 130 ÷ 140 dB. c) 80-90 dB. d) 150-170 dB.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 46 5. Przedstawiony na rysunku znak należy do grupy znaków: a) zakazu. b) ostrzegawczych. c) informacyjnych. d) nakazu. 6. Przedstawiony na rysunku znak oznacza: a) ostrzeżenie przed skażeniem biologicznym. b) substancję szkodliwą drażniącą. c) ostrzeżenie przed gorącą powierzchnią. d) zakaz uruchamiania urządzenia. 7. Pracodawca jest zobowiązany dostarczyć pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które uzyskały: a) wymagany certyfikat na znak bezpieczeństwa. b) wymagany certyfikat na znak bezpieczeństwa lub posiadają deklarację zgodności. c) wymagany certyfikat na znak bezpieczeństwa oraz posiadają deklarację zgodności. d) deklarację zgodności. 8. Które maszyny i urządzenia winny mieć instrukcje bezpiecznej obsługi? a) wszystkie maszyny i urządzenia. b) wyłącznie maszyny i urządzenia w dużych zakładach produkcyjnych. c) wyłącznie maszyny i urządzenia stanowiące największe zagrożenie wypadkowe. d) wyłącznie maszyny i urządzenia w małych zakładach produkcyjnych. 9. Grupa środków ochrony indywidualnej, oznaczona literą G, to sprzęt: a) ochrony głowy. b) ochrony twarzy i oczu. c) ochrony układu oddechowego. d) ochrony słuchu. 10. Do środków ochrony zbiorowej należą: a) maski przeciwpyłowe, wydawane pracownikom pracującym w warunkach przekroczenia zapylenia. b) kaski chroniące pracowników przed upadkiem przedmiotów z wysokości. c) stanowiskowe wyciągi wentylacyjne. d) odzież ochronna. 11. Przedstawiony na rysunku znak ewakuacyjny oznacza: a) kierunek wyjścia do drogi ewakuacyjnej. b) drzwi ewakuacyjne. c) kierunki drogi ewakuacyjnej. d) przesunąć w celu otwarcia. 12. Do grupy B pożarów należą palące się: a) ciała stałe pochodzenia organicznego, przy spalaniu których występuje zjawisko żarzenia. b) ciecze palne i substancje stałe topniejące wskutek ciepła. c) gazy palne. d) pożary występujące w obrębie urządzeń pod napięciem.
W 18 przestrzeganie przepisow bezpieczenstwa_i_higieny_pracy
W 18 przestrzeganie przepisow bezpieczenstwa_i_higieny_pracy
W 18 przestrzeganie przepisow bezpieczenstwa_i_higieny_pracy

Recommended

15
1515
15Muszex
 
1
11
1Muszex
 
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...Michał Siwiec
 
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_uAsystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_uMateusz Krumpolc
 
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_uAsystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_uKubaSroka
 
1
11
1Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
24
2424
24Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
Tapicer 743[03] o1.01_u
Tapicer 743[03] o1.01_uTapicer 743[03] o1.01_u
Tapicer 743[03] o1.01_uSzymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 

Recommended

15
1515
15Muszex
 
1
11
1Muszex
 
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...Michał Siwiec
 
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_uAsystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_uMateusz Krumpolc
 
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_uAsystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_uKubaSroka
 
1
11
1Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
24
2424
24Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
Tapicer 743[03] o1.01_u
Tapicer 743[03] o1.01_uTapicer 743[03] o1.01_u
Tapicer 743[03] o1.01_uSzymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...
1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...
1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...kalaxq
 
Technik.informatyk 312[01] o1.01_u
Technik.informatyk 312[01] o1.01_uTechnik.informatyk 312[01] o1.01_u
Technik.informatyk 312[01] o1.01_uSzymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
5
55
5KubaSroka
 
1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...
1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...
1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...Kamil Kiełczewski
 
4. Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki
4. Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki 4. Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki
4. Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki Jakub Duda
 
23
2323
23Muszex
 
5
55
5Kamil Fik
 
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...Marcin Dzieciątkowski
 
14
1414
14Muszex
 
3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka
3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka 3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka
3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka Jakub Duda
 
Dietetyk 321[11] o1.02_u
Dietetyk 321[11] o1.02_uDietetyk 321[11] o1.02_u
Dietetyk 321[11] o1.02_ugemix gemix
 
10
1010
10Muszex
 
18
1818
18Muszex
 
Rzeznik.wedliniarz 741[03] o1.01_u
Rzeznik.wedliniarz 741[03] o1.01_uRzeznik.wedliniarz 741[03] o1.01_u
Rzeznik.wedliniarz 741[03] o1.01_uSzymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...
1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...
1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...Wiktor Dąbrowski
 
1
11
1Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
Dietetyk 321[11] o1.01_u
Dietetyk 321[11] o1.01_uDietetyk 321[11] o1.01_u
Dietetyk 321[11] o1.01_ugemix gemix
 
Technik.urzadzen.sanitarnych
Technik.urzadzen.sanitarnychTechnik.urzadzen.sanitarnych
Technik.urzadzen.sanitarnychEmotka
 
Technik.weterynarii 1
Technik.weterynarii 1Technik.weterynarii 1
Technik.weterynarii 1Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
11. Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy
11. Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy11. Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy
11. Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracyKamil Kiełczewski
 
Technik.rolnik 321[05] o2.01_u
Technik.rolnik 321[05] o2.01_uTechnik.rolnik 321[05] o2.01_u
Technik.rolnik 321[05] o2.01_uSzymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ochrony przeciwpożarowej ...
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ochrony przeciwpożarowej ...Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ochrony przeciwpożarowej ...
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ochrony przeciwpożarowej ...Sebastian Bończyk
 

More Related Content

What's hot

1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...
1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...
1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...kalaxq
 
1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...
1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...
1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...Kamil Kiełczewski
 
4. Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki
4. Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki 4. Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki
4. Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki Jakub Duda
 
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...Marcin Dzieciątkowski
 
3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka
3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka 3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka
3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka Jakub Duda
 
Dietetyk 321[11] o1.02_u
Dietetyk 321[11] o1.02_uDietetyk 321[11] o1.02_u
Dietetyk 321[11] o1.02_ugemix gemix
 
1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...
1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...
1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...Wiktor Dąbrowski
 
Dietetyk 321[11] o1.01_u
Dietetyk 321[11] o1.01_uDietetyk 321[11] o1.01_u
Dietetyk 321[11] o1.01_ugemix gemix
 
Technik.urzadzen.sanitarnych
Technik.urzadzen.sanitarnychTechnik.urzadzen.sanitarnych
Technik.urzadzen.sanitarnychEmotka
 
11. Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy
11. Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy11. Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy
11. Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracyKamil Kiełczewski
 

What's hot (20)

1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...
1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...
1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...
 
Technik.informatyk 312[01] o1.01_u
Technik.informatyk 312[01] o1.01_uTechnik.informatyk 312[01] o1.01_u
Technik.informatyk 312[01] o1.01_u
 
5
55
5
 
1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...
1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...
1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...
 
4. Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki
4. Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki 4. Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki
4. Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki
 
23
2323
23
 
5
55
5
 
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
 
14
1414
14
 
3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka
3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka 3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka
3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka
 
Dietetyk 321[11] o1.02_u
Dietetyk 321[11] o1.02_uDietetyk 321[11] o1.02_u
Dietetyk 321[11] o1.02_u
 
10
1010
10
 
18
1818
18
 
Rzeznik.wedliniarz 741[03] o1.01_u
Rzeznik.wedliniarz 741[03] o1.01_uRzeznik.wedliniarz 741[03] o1.01_u
Rzeznik.wedliniarz 741[03] o1.01_u
 
1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...
1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...
1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo...
 
1
11
1
 
Dietetyk 321[11] o1.01_u
Dietetyk 321[11] o1.01_uDietetyk 321[11] o1.01_u
Dietetyk 321[11] o1.01_u
 
Technik.urzadzen.sanitarnych
Technik.urzadzen.sanitarnychTechnik.urzadzen.sanitarnych
Technik.urzadzen.sanitarnych
 
Technik.weterynarii 1
Technik.weterynarii 1Technik.weterynarii 1
Technik.weterynarii 1
 
11. Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy
11. Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy11. Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy
11. Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy
 

Similar to W 18 przestrzeganie przepisow bezpieczenstwa_i_higieny_pracy

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ochrony przeciwpożarowej ...
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ochrony przeciwpożarowej ...Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ochrony przeciwpożarowej ...
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ochrony przeciwpożarowej ...Sebastian Bończyk
 
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...Dawid Bogocz
 
1. Stosowanie przepisów BHP, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
1. Stosowanie przepisów BHP, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska1. Stosowanie przepisów BHP, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
1. Stosowanie przepisów BHP, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiskaLukas Pobocha
 
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy Piotr Michalski
 
Scalone dokumenty (11)
Scalone dokumenty (11)Scalone dokumenty (11)
Scalone dokumenty (11)gemix gemix
 
Dietetyk 321[11] o1.01_u
Dietetyk 321[11] o1.01_uDietetyk 321[11] o1.01_u
Dietetyk 321[11] o1.01_ugemix gemix
 
Slusarz 722[03] o1.01_u
Slusarz 722[03] o1.01_uSlusarz 722[03] o1.01_u
Slusarz 722[03] o1.01_uEmotka
 
1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...
1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...
1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...Jakub Duda
 
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_uAsystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_uMateusz Krumpolc
 

Similar to W 18 przestrzeganie przepisow bezpieczenstwa_i_higieny_pracy (20)

Technik.rolnik 321[05] o2.01_u
Technik.rolnik 321[05] o2.01_uTechnik.rolnik 321[05] o2.01_u
Technik.rolnik 321[05] o2.01_u
 
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ochrony przeciwpożarowej ...
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ochrony przeciwpożarowej ...Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ochrony przeciwpożarowej ...
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ochrony przeciwpożarowej ...
 
O1.01
O1.01O1.01
O1.01
 
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożar...
 
1. Stosowanie przepisów BHP, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
1. Stosowanie przepisów BHP, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska1. Stosowanie przepisów BHP, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
1. Stosowanie przepisów BHP, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
 
Lakiernik 714[03] l1.01_u
Lakiernik 714[03] l1.01_uLakiernik 714[03] l1.01_u
Lakiernik 714[03] l1.01_u
 
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
 
Introligator 734[02] o1.01_u
Introligator 734[02] o1.01_uIntroligator 734[02] o1.01_u
Introligator 734[02] o1.01_u
 
Rzeznik.wedliniarz 741[03] o1.03_u
Rzeznik.wedliniarz 741[03] o1.03_uRzeznik.wedliniarz 741[03] o1.03_u
Rzeznik.wedliniarz 741[03] o1.03_u
 
Scalone dokumenty (11)
Scalone dokumenty (11)Scalone dokumenty (11)
Scalone dokumenty (11)
 
5
55
5
 
Dietetyk 321[11] o1.01_u
Dietetyk 321[11] o1.01_uDietetyk 321[11] o1.01_u
Dietetyk 321[11] o1.01_u
 
1
11
1
 
5
55
5
 
Slusarz 722[03] o1.01_u
Slusarz 722[03] o1.01_uSlusarz 722[03] o1.01_u
Slusarz 722[03] o1.01_u
 
1
11
1
 
1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...
1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...
1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożaro...
 
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_uAsystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.05_u
 
5
55
5
 
1
11
1
 

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe (20)

k1.pdf
k1.pdfk1.pdf
k1.pdf
 
t1.pdf
t1.pdft1.pdf
t1.pdf
 
Quiz3
Quiz3Quiz3
Quiz3
 
Quiz2
Quiz2Quiz2
Quiz2
 
Quiz 1
Quiz 1Quiz 1
Quiz 1
 
Pytania RODO do prezentacji
Pytania RODO do prezentacjiPytania RODO do prezentacji
Pytania RODO do prezentacji
 
Rodo prezentacja dla_pracownikow (1)
Rodo prezentacja dla_pracownikow (1)Rodo prezentacja dla_pracownikow (1)
Rodo prezentacja dla_pracownikow (1)
 
Rodo bezpieczenstwo _dla_pracownikow
Rodo bezpieczenstwo _dla_pracownikowRodo bezpieczenstwo _dla_pracownikow
Rodo bezpieczenstwo _dla_pracownikow
 
Rodo reakcja na_naruszenia
Rodo reakcja na_naruszeniaRodo reakcja na_naruszenia
Rodo reakcja na_naruszenia
 
Rodo podstawy przetwarzania_danych_ dla pracownikow
Rodo podstawy przetwarzania_danych_ dla pracownikowRodo podstawy przetwarzania_danych_ dla pracownikow
Rodo podstawy przetwarzania_danych_ dla pracownikow
 
4
44
4
 
3
33
3
 
2
2 2
2
 
1
11
1
 
6
66
6
 
5
55
5
 
4
44
4
 
3
33
3
 
2
22
2
 
1
11
1
 

W 18 przestrzeganie przepisow bezpieczenstwa_i_higieny_pracy

  • 1. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Jolanta Borczyńska-Żbikowska Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej 321[10].O1.01 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2006
  • 2. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1 Recenzenci: mgr inż. Magdalena Krystowska mgr inż. Małgorzata Zysnarska Opracowanie redakcyjne: Konsultacja: mgr inż. Maria Majewska Korekta: Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[10].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik żywienia i gospodarstwa domowego. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
  • 3. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 2 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7 4.1. Prawna ochrona pracy 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 11 4.1.3. Ćwiczenia 11 4.1.4. Sprawdzian postępów 14 4.2. Analiza i ocena zagrożeń w środowisku pracy 15 4.2.1. Materiał nauczania 15 4.2.2. Pytania sprawdzające 20 4.2.3. Ćwiczenia 21 4.2.4. Sprawdzian postępów 23 4.3. Środki ochrony indywidualnej 24 4.3.1. Materiał nauczania 24 4.3.2. Pytania sprawdzające 26 4.3.3. Ćwiczenia 27 4.3.4. Sprawdzian postępów 28 4.4. Ochrona przeciwpożarowa 29 4.4.1. Materiał nauczania 29 4.4.2. Pytania sprawdzające 33 4.4.3. Ćwiczenia 34 4.4.4. Sprawdzian postępów 35 4.5. Wypadki i pierwsza pomoc 36 4.5.1. Materiał nauczania 36 4.5.2. Pytania sprawdzające 42 4.5.3. Ćwiczenia 42 4.5.4. Sprawdzian postępów 44 5. Sprawdzian osiągnięć 45 6. Literatura 49
  • 4. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 3 1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przepisach oraz zasadach bezpieczeństwa i higieny pracy, czynnikach środowiska pracy mogących powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia oraz postępowaniu w sytuacjach awaryjnych, a także udzielaniu pomocy osobie, która uległa wypadkowi. Poradnik ten zawiera: 1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej. 2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej. 3. Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji. Ponadto po materiale nauczania zamieszczono: − pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń, − ćwiczenia, − sprawdzian postępów. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po opanowaniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modulowej. Jednostka modułowa: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, której treści teraz poznasz jest jedną z koniecznych do bezpiecznego wykonywania pracy w zakresie żywienia człowieka. 4. Zestaw zadań testowych sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki, który składa się z: − instrukcji, − przykładowej karty odpowiedzi. 5. Wykaz literatury.
  • 5. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 4 321[10].O1 Działalność usługowa 321[10].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej 321[10].O1.02 Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów międzyludzkich 321[10].O1.03 Stosowanie prawa w działalności usługowej 321[10].O1.04 Ocena jakości świadczonych usług 321[10].O1.05 Prowadzenie marketingu usług 321[10].O1.06 Prowadzenie korespondencji biurowej Schemat jednostek modułowych
  • 6. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 5 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej powinieneś umieć: − przestrzegać ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, − wyjaśniać rolę higieny w życiu codziennym i w pracy, − rozróżniać czynniki szkodliwe dla zdrowia i życia człowieka, − stosować zasady zachowania się w różnych sytuacjach zagrożenia, − wskazywać odpowiednie instytucje udzielające pomocy w zależności od zaistniałego zagrożenia, − korzystać z różnych źródeł informacji.
  • 7. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 6 3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − zastosować obowiązujące przepisy prawne dotyczące pracownika i pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, − określić wymagania nadzoru państwowego nad warunkami pracy w Polsce, − zastosować podstawowe zasady higieny i fizjologii pracy oraz wymagania ergonomii, − określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy, − zapobiec zagrożeniom życia i zdrowia pracowników, − rozpoznać źródła i czynniki niebezpieczne w środowisku pracy, − dobrać środki ochrony osobistej, − zabezpieczyć się przed czynnikami szkodliwymi w pracy, − zinterpretować przepisy, regulaminy, zasady i procedury związane z bezpieczeństwem poza pracą, − rozpoznać przyczyny i okoliczności wypadków poza pracą, − zareagować w przypadku zagrożenia pożarowego zgodnie z instrukcją przeciwpożarową, − zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia i życia.
  • 8. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 7 4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Prawna ochrona pracy 4.1.1. Materiał nauczania Podstawowe źródła prawa pracy W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (art. 70}zapisano: „Obywatele Rzeczypospolitej Polskiej mają prawo do ochrony zdrowia oraz do pomocy w razie niezdolności do pracy (…) a urzeczywistnieniu tego prawa służy (…) stałe polepszanie warunków bezpieczeństwa, ochrony i higieny pracy”. „Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa” – art. 66. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa w Polsce są: ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Mogą to być także akty prawa miejscowego, na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Wiele rozwiązań dotyczących prawa pracy ma swoje źródło w Konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy lub w Dyrektywach Unii Europejskiej. Proces dostosowywania naszego prawa do wymogów dyrektyw unijnych trwa od kilku lat. Dyrektywy dotyczące bezpieczeństwa pracy stanowią obowiązujące prawo w Unii Europejskiej. Najważniejszym polskim aktem prawnym, regulującym m.in. kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy jest Kodeks pracy - Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.1974.24.141, z późn. zmianami). Przepisy Kodeksu pracy i aktów wykonawczych mają zastosowanie do pracodawców w rozumieniu art. 3 kp. Pracodawcą jest wyłącznie ta jednostka, która jest uprawniona do samodzielnego zatrudniania i zwalniania pracowników. Obowiązki i uprawnienia stron uczestniczących w procesie pracy /na podstawie Kodeksu pracy/ Podstawowe obowiązki pracodawcy: 1) Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. 2) Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany: − organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, − zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń, − zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy, − zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy. 3) Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. 4) W razie, gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek: − współpracować ze sobą, − wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,
  • 9. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 8 − ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników. 5) Wyznaczenie koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom. 6) Pracodawca rozpoczynający działalność jest obowiązany, w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia tej działalności, zawiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności. 7) Obowiązek, o którym mowa w p.6, ciąży na pracodawcy odpowiednio w razie zmiany miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, zwłaszcza zmiany technologii lub profilu produkcji, jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników. 8) Właściwy inspektor pracy lub właściwy państwowy inspektor sanitarny może zobowiązać pracodawcę prowadzącego działalność powodującą szczególne zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników do okresowej aktualizacji informacji. Prawa i obowiązki pracownika 1) W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. 2) Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, o którym mowa w p.1, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. 3) Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia w przypadkach, o których mowa w p.1 i 2, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. 4) Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób. 5) Przepisy p. 1, 2 i 4 nie dotyczą pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia. 6) Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej określił, w drodze rozporządzenia, rodzaje prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej. 7) Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany: − znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym, − wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych, − dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy, − stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,
  • 10. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 9 − poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich, − niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie, − współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. 8) Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana: − organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, − dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, − organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy, − dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, − egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, − zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami. Ochrona pracy kobiet i młodocianych Grupami pracowniczymi, chronionymi w sposób szczególny są kobiety i młodociani. Pracodawca zatrudniający kobiety i pracowników młodocianych powinien sporządzić zakładowy wykaz prac wzbronionych kobietom i młodocianym. Kodeks pracy zakazuje zatrudniania kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia. Rodzaje tych prac określa rozporządzenie Rady Ministrów z 10 września 1996r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. Nr 114, poz. 545 z późn. zm.). Młodocianym w rozumieniu Kodeksu pracy jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 roku życia. Zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 16 lat. Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy: − ukończyli co najmniej gimnazjum, − przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu. Młodociany nie posiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego. Poza tym; − młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych, ani w porze nocnej, − przerwa w pracy młodocianego powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin (łącznie z porą nocną), − czas pracy osoby w wieku do 16 lat nie może przekroczyć 6 godzin na dobę, − czas pracy osoby w wieku powyżej 16 lat nie może przekroczyć 8 godzin na dobę. Nie wolno zatrudniać młodocianych przy pracach wzbronionych, które są zawarte w rozporządzenie Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. nr 200, poz. 2047 z późn. zm.).
  • 11. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 10 Dyrektywy unijne dotyczące ochrony pracy kobiet i młodocianych: − Dyrektywa 92/85/EWG w sprawie wprowadzenia środków niosących poprawę zdrowia i bezpieczeństwa w pracy pracownic w ciąży i pracownic, które niedawno rodziły lub karmią piersią. − Dyrektywa 94/33/EWG w sprawie ochrony młodocianych w pracy. Nadzór państwowy nad warunkami pracy Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz zasad i przepisów higieny pracy i warunków środowiska pracy są przede wszystkim: Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna, działające na podstawie odrębnych przepisów. Państwowa Inspekcja Pracy jest podległym Sejmowi RP organem nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Zakres jej działania i uprawnień określa Ustawa z 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1362). Nadzór nad Państwową Inspekcją Pracy - w zakresie określonym w ustawie - sprawuje Rada Ochrony Pracy, powołana przez Marszałka Sejmu RP. Państwową Inspekcją Pracy kieruje, powoływany przez Marszałka Sejmu, główny inspektor pracy przy pomocy zastępców. Inspekcję tworzy Główny Inspektorat Pracy, 16 okręgowych inspektoratów pracy oraz działający w ramach terytorialnej właściwości - inspektorzy pracy. Każdy z okręgowych inspektoratów obejmuje zakresem swojej właściwości terytorialnej obszar jednego województwa. W strukturze okręgowych inspektoratów funkcjonują 42 oddziały. Do zadań ustawowych Państwowej Inspekcji Pracy należy między innymi: − nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, ochrony pracy kobiet, młodocianych i osób niepełnosprawnych; − kontrola przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn i urządzeń technicznych oraz technologii; − uczestniczenie w przyjmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych zakładów pracy lub ich części; − nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy przy konstruowaniu i produkcji maszyn, urządzeń i narzędzi pracy; − analizowanie przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych, kontrola stosowania środków zapobiegających tym wypadkom i chorobom oraz udział w badaniu okoliczności i przyczyn wypadków ciężkich, zbiorowych i śmiertelnych; − ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika i udział w postępowaniu w tych sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego; − wnoszenie powództw oraz uczestniczenie w postępowaniu przed sądem pracy w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy; − udzielanie porad technicznych i prawnych; − opiniowanie projektów aktów prawnych oraz inicjowanie prac legislacyjnych w zakresie prawa pracy; − inicjowanie przedsięwzięć w sprawach ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym. W zakresie działań Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajduje się kontrola higieny pracy i warunków środowiska pracy. Oprócz wymienionych instytucji ważną rolę odgrywają organy technicznego nadzoru i kontroli, takie jak np. Urząd Dozoru Technicznego czy Wyższy Urząd Górniczy, których zakres kontroli ma znaczący wpływ na stan bezpieczeństwa w zakładach pracy.
  • 12. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 11 4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1) Co jest podstawowym źródłem prawa pracy w Polsce? 2) Kto to jest pracodawca? 3) Jakie są podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy? 4) Jakie są podstawowe prawa i obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy? 5) Kogo można nazwać pracownikiem młodocianym? 6) Jakie są główne ograniczenia przy zatrudnianiu młodocianych? 7) Jakie przepisy regulują wykaz prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet? 8) Gdzie można znaleźć wykaz prac wzbronionych młodocianym? 9) Jakie są najważniejsze zadania Państwowej Inspekcji Pracy? 10) Czym zajmuje się Państwowa Inspekcja Sanitarna? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie odpowiednich aktów prawnych uzupełnij tabelkę dotyczącą wykazu prac uciążliwych lub szkodliwych dla kobiet. Rodzaj prac Wyszczególnienie prac wzbronionych Prace związane z wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów oraz wymuszoną pozycją ciała Prace w mikroklimacie zimnym, gorącym i zmiennym Prace w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi Prace w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) wyszukać np. w Internecie odpowiedni akt prawny, 3) wyszukać w rozporządzeniu rodzaj prac wymienionych w tabeli, 4) uzupełnić tabelę, 5) wyciągnąć wnioski. Wyposażenie stanowiska pracy: – komputer z dostępem do Internetu, – literatura z rozdziału 6.
  • 13. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 12 Ćwiczenie 2 Sporządź zestawienie adresowe organów kontroli pracy w Twoim województwie. Państwowa Inspekcja Pracy woj.:…………………………. Państwowa Inspekcja Sanitarna woj.:…………………………. adres: ……………………………… ………………………………. adres: ……………………………… ………………………………. oddziały: ……………………………… ……………………………… ……………………………… powiatowe inspektoraty sanitarne: ……………………………… ……………………………… Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) wyszukać np. w Internecie instytucje odpowiedzialne za nadzór nad warunkami pracy w Twoim województwie, 3) wpisać dane kontaktowe do wojewódzkich instytucji, 4) odszukać oddziały lub inspektoraty powiatowe najbliższe miejsca zamieszkania, 5) uzupełnić tabelę. Wyposażenie stanowiska pracy: – komputer z dostępem do Internetu, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 3 W wybranym zakładzie usługowym przeprowadź wywiad, który pozwoli odpowiedzieć na pytanie: czy przestrzegane są zalecenia dotyczące prac wzbronionych młodocianym? Uzupełnij tabelę. L.p. Pytanie dotyczące badanego zagadnienia TAK NIE NIE DOTYCZY 1. Czy prowadzono ewidencję pracowników młodocianych? 2. Czy prowadzono ewidencję czasu pracy przy pracach wzbronionych, a dozwolonych pracownikom młodocianym w zakresie potrzebnym do przygotowania zawodowego? 3. Czy pracowników młodocianych poddano szkoleniom wstępnym ogólnym (instruktaż ogólny)? 4. Czy pracowników młodocianych poddano szkoleniom wstępnym stanowiskowym (instruktaż stanowiskowy)? 5. Czy pracowników młodocianych zatrudniano w prawidłowym dobowym wymiarze czasu pracy? 6. Czy pracownikom młodocianym, których dobowy wymiar czasu pracy jest dłuższy niż 4,5 godz. zapewniono przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 min.?
  • 14. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 13 7. Czy pracownikom młodocianym zapewniano w każdym tygodniu co najmniej 48 godzin nieprzerwanego wypoczynku obejmującego niedzielę? 8. Czy pracownikom młodocianym zapewniono nieprzerwaną 14 godzinną przerwę obejmującą porę nocną? 9. Czy pracodawca przestrzega zakazu zatrudniania pracowników młodocianych w godzinach nadliczbowych? 10. Czy pracodawca przestrzega zakazu zatrudniania pracowników młodocianych w porze nocnej? 11. Czy pracownikom młodocianym prawidłowo ustalono wymiar urlopu wypoczynkowego? 12. Czy pracownikom młodocianym udzielono na ich wniosek pierwszego urlopu wypoczynkowego w wymiarze nie mniejszym niż 12 dni? 13. Czy pracownikom młodocianym udzielano urlopu bezpłatnego w okresie ferii szkolnych? 14. Czy pracownikom młodocianym wypłacono wynagrodzenie za pracę? 15. Czy opracowano wykaz stanowisk pracy i prac dozwolonych w celu odbycia przygotowania zawodowego? 16. Czy opracowano wykaz lekkich prac dozwolonych pracownikom młodocianym zatrudnionym w innym celu niż przygotowanie zawodowe? 17. Czy wykaz lekkich prac dozwolonych pracownikom młodocianym zatrudnionym w innym celu niż przygotowanie zawodowe został zatwierdzony przez inspektora pracy? 18. Czy pracodawca przestrzega zakazu zatrudniania pracowników młodocianych przy pracach wzbronionych? Wnioski: ……………..…………………………………………………………………………………… ……………..…………………………………………………………………………………… Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) wybrać zakład usługowy, w którym zatrudniane są osoby młodociane, 2) przeczytać rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac, 3) przeprowadzić wywiad, 4) uzupełnić tabelę, 5) wyciągnąć wnioski.
  • 15. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 14 Wyposażenie stanowiska pracy: – miejsce przeprowadzenia wywiadu, – rozporządzenie Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. nr 200, poz. 2047 z późn. zm.), – literatura z rozdziału 6, – kwestionariusz (tabela). 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) skorzystać ze źródeł prawa pracy obowiązujących w Polsce? ¨ ¨ 2) wymienić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp? ¨ ¨ 3) określić podstawowe prawa i obowiązki pracownika w zakresie bhp? ¨ ¨ 4) określić główne ograniczenia przy zatrudnianiu młodocianych? ¨ ¨ 5) odszukać przepisy regulujące wykaz prac szkodliwych dla kobiet? ¨ ¨ 6) określić instytucje nadzoru państwowego nad warunkami pracy w Polsce? ¨ ¨ 7) określić podstawowe zadania Państwowej Inspekcji Pracy? ¨ ¨ 8) określić podstawowe zadania Państwowej Inspekcji Sanitarnej? ¨ ¨
  • 16. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 15 4.2. Analiza i ocena zagrożeń w środowisku pracy 4.2.1. Materiał nauczania Zasady ergonomii Pracodawcy powinni kierować się osiągnięciami ergonomii, a więc nauki zajmującej się przystosowaniem maszyn, narzędzi, środowiska i warunków pracy do właściwości anatomicznych i psychofizycznych człowieka, aby zapewnić optymalne warunki wykonywania pracy. Należy uwzględnić następujące wskazania ergonomii: − projektowanie przestrzeni pracy i środków pracy powinno uwzględniać uwarunkowania wynikające z wymiarów ciała ludzkiego w powiązaniu z procesem pracy; przestrzeń pracy powinna być dostosowana do pracownika, − praca powinna być tak zaprojektowana, aby można było uniknąć niepotrzebnego lub nadmiernego obciążenia mięśni, stawów, wiązadeł oraz układów oddechowego i krążenia, − postawa ciała nie powinna powodować zmęczenia pracą na skutek długotrwałego napięcia mięśni, − wymagana siła mięśni powinna odpowiadać fizycznym możliwościom pracownika, − należy ustalić równowagę między ruchami ciała, korzystniejszy jest bowiem ruch niż długotrwały bezruch, − elementy sygnalizacyjne i urządzenia informacyjne powinny być zaprojektowane i usytuowane w sposób zgodny z możliwościami percepcyjnymi oraz ruchowymi pracownika, − środowisko pracy winno być zaprojektowane i utrzymywane w taki sposób, aby warunki fizyczne, chemiczne i biologiczne nie miały szkodliwego wpływu na ludzi, ale służyły zachowaniu ich zdrowia oraz utrzymywaniu zdolności i gotowości do pracy, − proces pracy powinien być tak zaprojektowany, aby chronił zdrowie i zapewniał bezpieczeństwo pracowników, przyczyniał się do ich dobrego samopoczucia i ułatwiał realizację celu pracy. Czynniki zagrożeń w środowisku pracy Pracodawca jest obowiązany zapewniać, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców, zgodnie z odrębnymi przepisami. Budynki i instalacje z nimi związane, w których prowadzona jest produkcja lub obrót artykułami spożywczymi powinny posiadać odpowiednio trwałą konstrukcję i być utrzymane w dobrym stanie technicznym. Materiały, z których zostały wykonane budynki i instalacje nie mogą: − powodować emisji czynników szkodliwych dla zdrowia w ilościach przekraczających ich najwyższe dopuszczalne stężenie, − wchodzić w reakcje chemiczne z artykułami spożywczymi w przypadku zetknięcia się z nimi. Budynki i instalacje z nimi związane, w tym elementy wykończenia ścian i stropów oraz drzwi i okna powinny być wykonane w sposób umożliwiający: − łatwe utrzymanie ich w czystości, − zapewnienie ochrony przed zanieczyszczeniami zewnętrznymi, − zapewnienie ochrony przed dostępem szkodników.
  • 17. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 16 Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) określa, że 52% światowej populacji aż jedną trzecią dorosłego życia przebywa w pracy, aktywnie uczestnicząc w wytwarzaniu dóbr. Wykonywaniu pracy towarzyszą z reguły niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe czynniki. Obowiązkiem pracodawcy jest podejmowanie działań, zwłaszcza technicznych i organizacyjnych, likwidujących lub co na najmniej ograniczających powodowane przez te czynniki zagrożenia zawodowe. Właściwe rozpoznanie zagrożeń i związanego z nim ryzyka stanowi podstawę do podejmowania różnorodnych działań profilaktycznych. Pracodawcy lub nawet pracownicy, zatrudnieni w małych i średnich przedsiębiorstwach, którzy samodzielnie podejmują się oceny ryzyka zawodowego, powinni dokładnie przeanalizować miejsce pracy i określić, co mogłoby spowodować wypadek lub niekorzystnie wpływać na zdrowie przebywających tam osób. Hałas Sygnały dochodzące z otoczenia, rejestrowane narządem słuchu, nazywa się dźwiękami. Występujące w środowisku dźwięki niepożądane lub szkodliwe dla zdrowia człowieka określamy mianem hałasów. Najczęściej stosowaną miarą hałasu jest poziom dźwięku wyrażany w decybelach [dB]. Ujemne oddziaływanie hałasu na organizm człowieka w warunkach narażenia zawodowego można podzielić na dwa rodzaje: − wpływ hałasu na narząd słuchu - uszkodzenia struktur anatomicznych narządu słuchu (perforacje, ubytki błony bębenkowej), będące zwykle wynikiem jednorazowych i krótkotrwałych ekspozycji na hałas o szczytowych poziomach ciśnienia akustycznego powyżej 130 ÷ 140 dB, − pozasłuchowe działanie hałasu na organizm - nie są jeszcze w pełni rozpoznane, ale wykazano, że wyraźne zaburzenia funkcji fizjologicznych organizmu mogą występować po przekroczeniu poziomu ciśnienia akustycznego 75 dB. Słabsze bodźce akustyczne (o poziomie 55 ÷ 75 dB) mogą powodować rozproszenie uwagi, utrudniać pracę i zmniejszać jej wydajność. Metody i środki ochrony przed hałasem - zgodnie z przepisami europejskimi i krajowymi, pracodawca jest obowiązany zapewnić ochronę pracowników przed zagrożeniami związanymi z narażeniem na hałas, a w szczególności zapewnić stosowanie: − procesów technologicznych nie powodujących nadmiernego hałasu, − maszyn i innych urządzeń technicznych powodujących możliwie najmniejszy hałas, nie przekraczający dopuszczalnych wartości, − rozwiązań obniżających poziom hałasu w procesach pracy (z priorytetem środków redukcji hałasu u źródła jego powstawania). Oświetlenie Oświetlenie to ważny czynnik, który wpływa na wydajność pracy, wypadki przy pracy oraz zdrowie pracownika. Niewłaściwe warunki oświetleniowe wywołują wiele niekorzystnych zmian i reakcji organizmu ludzkiego, co prowadzi do zmęczenia oczu i pogorszenia stanu psychicznego Dobre i racjonalne oświetlenie przynosi wiele korzyści: − umożliwia uzyskanie najwyższego poziomu produkcji pod względem ilości i jakości, − zmniejsza ryzyko wypadku, − zapobiega potrzebie nadwerężenia wzroku, a zarazem przedwczesnemu jego osłabieniu, − przyczynia się do usprawnienia transportu wewnętrznego, − ułatwia rozróżnienie właściwych barw w otoczeniu, − stwarza poczucie wygody i estetyki oraz zapewnia dobre ogólne samopoczucie. Zapewnienie właściwego oświetlenia miejsc pracy jest obowiązkiem każdego pracodawcy.
  • 18. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 17 Norma PN-EN 12464-1:2003 (U) określa wymagania jakościowe i ilościowe dotyczące oświetlenia pomieszczeń i stanowisk pracy znajdujących się wewnątrz budynków. Zawiera również zalecenia dotyczące dobrej praktyki oświetleniowej i podaje kryteria niezbędne przy projektowaniu oświetlenia. Mikroklimat Jest to klimat charakterystyczny dla małej części środowiska, której odrębność jest wynikiem specyfiki układu czynników ją tworzących: wysokością i wahaniami temperatury, wilgotności, szybkością ruchu powietrza itp. Określonym mikroklimatem może się charakteryzować zarówno obszar geograficzny jak i twór sztuczny zbudowany przez człowieka (mieszkanie, hala produkcyjna). Do podstawowych czynników kształtujących mikroklimat środowiska należy zaliczyć temperaturę powietrza, wilgotność, ruch powietrza, promieniowanie cieplne, ciśnienie atmosferyczne. Wszystkie części składowe mikroklimatu wywierają wpływ na samopoczucie człowieka, jego sprawność fizyczną i umysłową, na wydajność pracy oraz zachowanie dobrego stanu zdrowia. Mikroklimat decyduje także o gospodarce cieplnej organizmu. Sposób oceny poszczególnych czynników mikroklimatu przedstawiają szczegółowo polskie normy. Czynniki mechaniczne Niebezpieczne czynniki mechaniczne można podzielić na następujące grupy: − przemieszczające się maszyny oraz transportowane przedmioty, − elementy ruchome, − elementy ostre, wystające, chropowate, − elementy spadające, − płyny pod ciśnieniem, − śliskie, nierówne powierzchnie, − ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia, dostępy), − położenie stanowiska pracy w odniesieniu do podłoża (praca na wysokości oraz w zagłębieniach), − inne, np. powierzchnie gorące lub zimne, żrące substancje, żywe zwierzęta. Zagrożenia czynnikami mechanicznymi należy eliminować lub ograniczać poprzez: − eliminowanie czynników lub ograniczanie ich aktywności, − ograniczanie ekspozycji osób na czynniki, których nie udało się wyeliminować. Zagrożenia towarzyszące wykorzystaniu energii elektrycznej Powszechne stosowanie urządzeń zasilanych energią elektryczną niesie ze sobą różnego rodzaju zagrożenia zarówno dla człowieka jak i jego środowiska. Są to: − porażenia oraz oparzenia prądem i łukiem elektrycznym, − zagrożenia pożarowe, − zagrożenia wybuchem, − zagrożenia od elektryczności statycznej, − zjawiska związane z wyładowaniami atmosferycznymi. Zagrożeń tych nie można całkowicie wyeliminować, ale można i trzeba zmniejszać zarówno ryzyko ich występowania, jak i skutki wypadków elektrycznych. Analizy wykazują, że przyczyną 70÷85% wypadków elektrycznych jest niewłaściwe postępowanie człowieka, wynikające najczęściej z lekkomyślności, nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, braku umiejętności bądź wiedzy o zagrożeniu.
  • 19. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 18 W celu ochrony człowieka przed skutkami porażenia prądem elektrycznym stosowane są następujące środki ochrony przeciwporażeniowej: Środki nietechniczne: − popularyzacja sposobów i zasad bezpiecznego użytkowania energii elektrycznej, − szkolenie wstępne i okresowe wszystkich pracowników użytkujących i obsługujących urządzenia elektryczne, − wymagania kwalifikacyjne dla pracowników obsługujących urządzenia elektryczne, − organizacja pracy (instrukcje eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych, pisemne polecenia wykonywania prac), − egzekwowanie przestrzegania reguł bezpieczeństwa, − badania okresowe, − szkolenie w zakresie udzielania pierwszej pomocy przy porażeniach. Środki techniczne: − ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa), − ochrona przed dotykiem pośrednim (ochrona dodatkowa), − ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim - realizowana przez zasilanie napięciem bezpiecznym, − sprzęt ochronny (w tym środki ochrony indywidualnej) – dla zastosowań, w których wyżej wymienione nie mogą być wykorzystane (np. przy naprawie urządzeń elektroenergetycznych). Substancje chemiczne Na stanowiskach pracy substancje chemiczne występują w postaci gazów, par, cieczy lub ciał stałych. W warunkach narażenia zawodowego wchłanianie substancji zachodzi przede wszystkim przez drogi oddechowe, ale również przez skórę i z przewodu pokarmowego. Rys. 1 Sposoby wnikania substancji chemicznych [10] Reakcja organizmu na substancje toksyczne zależy od ich właściwości fizykochemicznych, drogi wchłaniania, wielkości dawki i okresu narażenia, a także od takich cech organizmu jak płeć, wiek, ogólny stan zdrowia i odżywienia oraz stanu zdrowia. Zależy ona też od czynników zewnętrznych, takich jak temperatura i wilgotność powietrza. Skutki narażenia na szkodliwe substancje chemiczne mogą być miejscowe i układowe, a ich nasilenie może mieć charakter ostry lub przewlekły. Pyły Pyły są jednym z głównych czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy. Szkodliwe działanie pyłów na organizm człowieka może być przyczyną wielu chorób, w tym pylicy płuc. Zapewnienie skutecznego ograniczania lub eliminowania ryzyka zawodowego, wynikającego z narażenia na pyły, wymaga: − określenia rodzaju, stężenia i innych podstawowych parametrów pyłów emitowanych do środowiska pracy, − dokonania oceny narażenia pracowników na szkodliwe działanie pyłów występujących w środowisku pracy,
  • 20. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 19 − przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego pracowników narażonych na szkodliwe działanie pyłów występujących w środowisku pracy, − zastosowania odpowiednich środków ochrony zbiorowej przed zapyleniem, umożliwiających eliminację zanieczyszczeń powietrza za środowiska pracy, a jeżeli nie jest to możliwe zastosowanie odpowiednich środków ochrony indywidualnej. Aby ustrzec się przed zagrożeniami w środowisku pracy należy bezwzględnie przestrzegać instrukcji obowiązujących na danym stanowisku pracy oraz stosować się do znaków bezpieczeństwa i higieny pracy. Szczegółowe instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy opracowywane są przez zakład pracy na podstawie odpowiednich aktów prawnych np. dla zakładów gastronomicznych i przemysłu garmażeryjnego obowiązuje Rozporządzenie Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia 9 kwietnia 1966r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach gastronomicznych i przemysłu garmażeryjnego. Teksty instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy powinny być wywieszone w pomieszczeniach zakładu pracy w widocznych miejscach. W Polsce przyjęto następujące znaczenie kolorów i form dla większości znaków: Tabela 1 Znaki bezpieczeństwa i higieny pracy [8] Kolor Forma Ramka Tło Znaczenie Kwadrat, prostokąt Zielona Białe Ewakuacja, sprzęt pierwszej pomocy Prostokąt, koło Niebieska Białe Informacja, nakaz Kwadrat Czerwona Białe Ochrona przeciwpożarowa Trójkąt Czarna Żółte Ostrzeżenie przed niebezpieczeństwem Koło Czerwona Białe Zakaz wykonywania konkretnej czynności Rys. 2 Znaki zakazu [8] Zakaz uruchamiania Nie dotykać Zakaz przebywania pod ciężarem maszyny (urządzenia) Rys. 3 Znaki ostrzegawcze [8] Ostrzeżenie przed skażeniem Substancja szkodliwa Ostrzeżenie przed lub biologicznym drażniąca gorącą powierzchnią Rys. 4 Znaki informacyjne [8] Telefon awaryjny Apteczka pierwszej pomocy Prysznic bezpieczeństwa
  • 21. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 20 Rys. 5 Znaki nakazu [8] Nakaz stosowania ochrony oczu Nakaz mycia rąk Nakaz stosowania ochrony rąk Ocena ryzyka zawodowego Jedną z najważniejszych czynności oprócz szkoleń bezpieczeństwa i higieny pracy spoczywających na pracodawcy jest ocena ryzyka zawodowego (Kodeks pracy Art. 226). Ryzyko zawodowe - jest to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń, związanych z wykonywaną pracą i powodujących straty. Dotyczy to w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych w środowisku pracy lub sposobie wykonywania pracy. Pracodawca jest obowiązany informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Do obowiązków pracodawcy należy również wykonywanie odpowiedniej dokumentacji. Przed poinformowaniem pracowników o ryzyku zawodowym, pracodawca musi przede wszystkim ocenić jego wielkość i w zależności od tego zastosować odpowiednie środki chroniące pracowników. Mówi o tym § 39 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 129, poz. 844). Korzyści dla pracodawcy z prawidłowo przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego: − spełnienie wymagań przepisów prawnych (Kodeks pracy Art. 226), − świadomość pracodawcy: jakie występują zagrożenia, jakie jest ryzyko i czy zastosowane środki profilaktyczne są wystarczające, − ulgi po wprowadzeniu zróżnicowanej składki ubezpieczeniowej, − lepsza pozycja przy ewentualnych procesach o odszkodowanie. Poszczególne etapy oceny ryzyka zawodowego: − opis stanowiska pracy i stref zagrożenia − dokładna ocena spełnienia wymogów dla danego stanowiska − opis i ocena wszelkich zagrożeń mogących wystąpić na stanowisku pracy − oszacowanie ryzyka zawodowego dla danego stanowiska − opracowanie planu działań korygujących i/lub zapobiegawczych. − zapoznanie pracowników z oceną ryzyka. − okresowa weryfikacja oceny ryzyka 4.2.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Czym zajmuje się ergonomia? 2. Co zalicza się do czynników zagrożeń w środowisku pracy? 3. Co to jest hałas i jakie jest jego ujemne działanie na organizm człowieka? 4. Jakie korzyści daje dobre i racjonalne oświetlenie?
  • 22. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 21 5. Co należy do podstawowych czynników kształtujących mikroklimat w środowisku pracy? 6. Co zaliczamy do grupy czynników mechanicznych? 7. Jakie są zagrożenia towarzyszące wykorzystaniu energii elektrycznej? 8. Jaka jest reakcja organizmu człowieka na nadmiar substancji chemicznych i pyłów w środowisku pracy? 9. Jakie znaczenie mają instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy? 10. Jaki kształt, kolor i tło mają ostrzegawcze znaki bhp? 11. Jaki kształt, kolor i tło mają informacyjne znaki bhp? 12. Jaki kształt, kolor i tło mają znaki zakazu bhp? 13. Jaki kształt, kolor i tło mają znaki nakazu bhp? 14. Co to jest ocena ryzyka zawodowego? 15. Jakie są etapy oceny ryzyka zawodowego? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Przeprowadź skróconą ocenę ryzyka zawodowego na dowolnym stanowisku pracy w wybranym zakładzie gastronomicznym. Wyciągnij wnioski. Ocena ryzyka zawodowego Lista identyfikacji zagrożeń Czy występuje kontakt? Czy operacji lub czynności towarzyszy możliwość kontaktu z niebezpieczną substancją? Tak Nie – toksyczną – żrącą lub gryzącą – gorącą lub parzącą – zamrażającą – radioaktywną – narkotyzującą – rakotwórczą – inną szkodliwą substancją Czy operacji lub czynności towarzyszy możliwość wdychania niebezpiecznych: – gazów – pyłów – dymów – par Czy wykonywanej operacji lub czynności towarzyszy: – hałas – wibracja – gorący mikroklimat – zimny mikroklimat – częste i duże zmiany temperatury powietrza Czy praca wymaga wykonywania: – podnoszenia, przenoszenia lub przesuwania – czynności uciążliwych w wymuszonej pozycji ciała Czy podczas wykonywania czynności może nastąpić:
  • 23. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 22 – wybuch – pożar – zasypanie, obsunięcie ziemi lub innych materiałów – zalanie wodą Czy można się skaleczyć o: – nieruchome lub wystające obiekty – poruszające się obiekty – ostre lub szorstkie krawędzie Czy podczas wykonywanych czynności mogą wystąpić inne zagrożenia wypadkowe? Krótki opis zagrożenia: Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) wybrać stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) przeprowadzić wywiad z pracownikiem na danym stanowisku pracy, 3) wypełnić tabelę, 4) dokonać uproszczonej oceny ryzyka zawodowego, 5) wyciągnąć wnioski. Wyposażenie stanowiska pracy: – miejsce, w którym przeprowadzamy wywiad, – Norma PN-N-18002: 2000 System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego. – literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2 Podpisz pod znakiem, jaki to rodzaj znaku. Wpisz także jego nazwę. …………………………………………………………………………………………………... Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) przypomnieć rodzaje znaków bezpieczeństwa i higieny pracy, 3) zakwalifikować podane znaki do grup, 4) wpisać nazwę znaku, 5) dokonać oceny ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: – wykaz znaków bezpieczeństwa i higieny pracy, – komputer z dostępem do Internetu, – literatura z rozdziału 6.
  • 24. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 23 Ćwiczenie 3 Przygotuj wykaz instrukcji bhp obowiązujących w wybranym zakładzie usługowym np. gastronomicznym. Przy każdej instrukcji wpisz stanowiska, na których obowiązuje oraz najważniejsze zalecenia. Nazwa instrukcji Wykaz stanowisk Zalecenia 1. 2. 3. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) wybrać zakład usługowy, 2) przeprowadzić spis instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy, 3) obok każdej instrukcji wpisać stanowiska na jakich ta instrukcja obowiązuje, 4) wypisać najważniejsze zalecenia, 5) dokonać oceny ćwiczenia, 6) zaprezentować wyniki pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: – miejsce, którym przeprowadzamy wywiad, – instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy, – literatura z rozdziału 6. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić zadania ergonomii? ¨ ¨ 2) wymienić czynniki zagrożeń w środowisku pracy? ¨ ¨ 3) omówić ujemny wpływ hałasu na organizm człowieka? ¨ ¨ 4) wskazać przepisy określające wymagania jakościowe i ilościowe dotyczące oświetlenia pomieszczeń? ¨ ¨ 5) wymienić czynniki kształtujące mikroklimat w pomieszczeniach? ¨ ¨ 6) wymienić zagrożenia towarzyszące wykorzystaniu energii elektrycznej? ¨ ¨ 7) omówić reakcję organizmu człowieka na nadmiar substancji chemicznych i pyłów w środowisku pracy? ¨ ¨ 8) określić, jakie znaczenie mają instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy? ¨ ¨ 9) rozpoznać ostrzegawcze znaki bhp? ¨ ¨ 10) rozpoznać informacyjne znaki bhp? ¨ ¨ 11) rozpoznać, jaki kolor i tło mają znaki zakazu bhp? ¨ ¨ 12) rozpoznać, jaki kolor i tło mają znaki nakazu bhp? ¨ ¨ 13) przeprowadzić skróconą ocenę ryzyka zawodowego? ¨ ¨
  • 25. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 24 4.3. Środki ochrony indywidualnej 4.3.1. Materiał nauczania Środki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposażenie przeznaczone do noszenia bądź trzymania przez pracownika w celu ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy. Z wymagań prawa Unii Europejskiej dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz jednolitego rynku wewnętrznego wynika, że środki ochrony indywidualnej stosowane w środowisku pracy i życia powinny zapewniać możliwie największe bezpieczeństwo w przewidywanych warunkach używania oraz być dostosowane do cech i potrzeb użytkowników. Zgodnie z obowiązującymi postanowieniami Kodeksu pracy, pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom bezpieczeństwo i ochronę ich zdrowia w każdym aspekcie związanym z pracą. Pracownik jest zobowiązany do stosowania środków ochrony indywidualnej, dostarczonych przez pracodawcę. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. z dnia 28 grudnia 2005 r.), środki ochrony indywidualnej powinny: − spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności (oznakowane znakiem bezpieczeństwa "B", a od dnia uzyskania przez Polskę członkostwa UE - znakiem "CE"), − być prawidłowo dobrane do istniejącego zagrożenia, − nie powodować same z siebie dodatkowego zagrożenia, − być udostępnione w odpowiedniej ilości, − być wybrane (typ) z uwzględnieniem stanu zdrowia pracownika i warunków istniejących w miejscu pracy, − być użytkowane zgodnie z instrukcją podaną przez producenta. Klasyfikacja środków ochrony indywidualnej Według Polskiej Normy PN-Z-08053:1988 środki ochrony indywidualnej dzieli się, pod względem ich ogólnego przeznaczenia, na 9 grup oznaczonych odpowiednimi symbolami. Tabela 2 Podział środków ochrony indywidualnej według ich ogólnego przeznaczenia [7] Nazwa grupy Symbol oznaczenia Odzież ochronna U Środki ochrony kończyn dolnych N Sprzęt ochrony głowy G Sprzęt ochrony twarzy i oczu T Sprzęt ochrony układu oddechowego D Sprzęt ochrony słuchu S Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości W Środki izolujące cały organizm I
  • 26. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 25 Poza środkami ochrony indywidualnej pracodawca dostarcza, na własny koszt, również odzież i obuwie robocze, które muszą spełniać wymagania Polskich Norm. Odzież robocza przysługuje: − jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu, − ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne. W zależności od rodzaju czynnika szkodliwego stosuje się różne grupy środków ochrony indywidualnej. Czynniki szkodliwe dzieli się na grupy: − czynniki chemiczne, − pyły, − czynniki biologiczne, − czynniki mechaniczne, − drgania mechaniczne, − hałas, − czynniki termiczne, − promieniowanie optyczne, − prąd elektryczny, − czynniki atmosferyczne, − praca w atmosferze zagrożonej wybuchem. Środki ochrony indywidualnej Odzież ochronna - odzież, która okrywa lub zastępuje odzież osobistą i chroni pracownika przed jednym lub wieloma zagrożeniami. Do odzieży ochronnej nie zalicza się odzieży przeznaczonej do wykonywania prac, przy których występuje tylko intensywne brudzenie substancjami nieszkodliwymi dla zdrowia, działają czynniki powodujące przyśpieszone niszczenie odzieży lub wymagana jest specjalna czystość wytwarzanego produktu. Ten rodzaj odzieży zaliczany jest do odzieży roboczej, która nie podlega obowiązkowej certyfikacji. Środki ochrony kończyn dolnych - obuwie ochronne - produkowane jest w szerokim asortymencie i jest przeznaczone zwykle do ochrony przed kilkoma rodzajami zagrożeń jednocześnie. Jego parametry ochronne zależą głównie od materiałów użytych do ich produkcji, a także konstrukcji i ewentualnego wyposażenia w dodatkowe elementy (np. podnoski stalowe, wkładki stalowe, ochrony śródstopia, ochrony kostki). Sprzęt ochrony głowy - przemysłowy hełm ochronny - stanowi podstawowe zabezpieczenie głowy pracownika przed uderzeniem na stanowisku pracy. Głównym zadaniem hełmów jest ochrona przed uderzeniami spadających przedmiotów oraz uderzeniami głową o wystające elementy konstrukcji stanowiska pracy. Sprzęt ochrony twarzy i oczu - dowolna postać środka ochrony indywidualnej osłaniającego oczy wraz z ich najbliższym otoczeniem oraz twarz lub jej część (czasami łączonej z ochroną szyi, uszu, karku i głowy). Ze względu na konstrukcję można wyróżnić: − okulary ochronne, − gogle ochronne, − osłony twarzy, − przyłbice spawalnicze, − tarcze spawalnicze.
  • 27. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 26 Sprzęt ochrony układu oddechowego - sprzęt zapewniający dopływ czystego powietrza do strefy oddychania. Należy wyróżnić dwie podstawowe grupy zagrożeń dla układu oddechowego: − zanieczyszczone powietrze (występowanie szkodliwych substancji w postaci: cząstek, gazów, par), − niedobór tlenu (zawartość poniżej 17%). Wymienione wyżej grupy czynników determinują sposób ochrony oraz podział sprzętu ochrony układu oddechowego. Sprzęt ten można podzielić na dwie grupy: − sprzęt oczyszczający (działający przez oczyszczenie powietrza) mp. maski, półmaski, hełmy powietrzne itp., − sprzęt izolujący (działający przez doprowadzenie powietrza lub tlenu ze źródła wolnego od zanieczyszczeń). Dodatkowo można wyróżnić sprzęt ucieczkowy - przeznaczony do ewakuacji. Maski Półmaski Rys. 6 Maski i półmaski [7] Sprzęt ochrony słuchu - ochronniki słuchu są najprostszym i najszybszym sposobem ochrony narządu słuchu przed skutkami oddziaływania hałasu. Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości - pracownicy pracujący na stanowiskach zagrożonych upadkiem z wysokości, na których nie mogą być stosowane ochrony grupowe np. pomosty, siatki ochronne, powinni być wyposażani w indywidualne systemy chroniące przed upadkiem z wysokości. Do głównych zadań indywidualnych systemów chroniących przed upadkiem z wysokości należą: − niedopuszczenie do rozpoczęcia spadania (o ile to możliwe), − bezpieczne powstrzymanie spadania, − zapewnienie bezpiecznego dla użytkownika oczekiwania na pomoc po powstrzymaniu spadania. 4.3.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to są środki ochrony indywidualnej? 2. Jakie obowiązki spoczywają na pracodawcy w zakresie używania środków ochrony indywidualnej? 3. Jakie wymagania powinny spełniać środki ochrony indywidualnej? 4. Na jakie grupy dzieli się środki ochrony indywidualnej? 5. Przed jakimi zagrożeniami chronią środki ochrony indywidualnej? 6. Co to jest odzież ochronna? 7. Co to są środki ochrony kończyn dolnych? 8. Jakie są zadania sprzętu ochrony głowy? 9. Co zalicza się do sprzętu ochrony twarzy i oczu? 10. Na jakie grupy można podzielić sprzęt ochrony układu oddechowego? 11. Z jakich elementów składa się sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości? 12. Kiedy środki ochrony indywidualnej spełniają wymagania ochronne?
  • 28. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 27 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wypełnij tabelę dotyczącą norm przydziału środków ochrony indywidualnej oraz odzieży roboczej i ubrania roboczego dla pracowników wybranego zakładu pracy. L.p. Stanowisko pracy Zakres wyposażenia O – środki ochrony indywidualnej R – ubranie i obuwie robocze Przewidywany okres używalności w miesiącach Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) wybrać zakład pracy, w którym stosowane są środki ochrony indywidualnej, 2) wybrać 3 - 4 stanowiska pracy, na których stosowane są środki ochrony indywidualnej i/lub ubranie i odzież robocza, 3) wpisać w tabelę zakres wyposażenia każdego stanowiska pracy w środki ochrony indywidualnej, 4) wpisać przewidywany okres używalności w miesiącach, 5) dokonać oceny ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: – charakterystyka zakładu pracy i stanowisk pracy w tym zakładzie, – literatura z rozdziału 6, – tabela do uzupełnienia. Ćwiczenie 2 Dobierz odzież roboczą i/lub środki ochrony indywidualnej dla pracownika zakładu gastronomicznego. Opisz stanowisko, na którym pracuje. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) wybrać zakład gastronomiczny, w którym stosowane są środki ochrony indywidualnej, 2) dobrać pracownikowi na określonym stanowisku pracy środki ochrony indywidualnej i odzież roboczą, 3) opisać stanowisko pracy pod kątem wykorzystania środków ochrony indywidualnej, 4) dokonać oceny ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: – charakterystyka zakładu gastronomicznego i stanowisk pracy, – wykaz środków ochrony indywidualnej stosowanej w zakładach gastronomicznych, – literatura z rozdziału 6.
  • 29. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 28 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować środki ochrony indywidualnej? ¨ ¨ 2) określić wymagania jakie powinny spełniać środki ochrony indywidualnej? ¨ ¨ 3) dokonać podziału środków ochrony indywidualnej na grupy? ¨ ¨ 4) dobrać odzież ochronną? ¨ ¨ 5) dobrać środki ochrony kończyn dolnych? ¨ ¨ 6) dobrać sprzętu ochrony głowy ? ¨ ¨ 7) dobrać sprzęt ochrony twarzy i oczu? ¨ ¨ 8) dobrać sprzęt ochrony układu oddechowego? ¨ ¨ 9) określić, kiedy środki ochrony indywidualnej spełniają wymagania ochronne? ¨ ¨
  • 30. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 29 4.4. Ochrona przeciwpożarowa 4.4.1.Materiał nauczania Pożar jest to każdy przypadek niekontrolowanego procesu spalania materiałów palnych. Najczęściej spotykaną przyczyną pożarów jest ludzka nieostrożność, często granicząca z bezmyślnością. Objawia się ona drastycznym lekceważeniem podstawowych zasad bezpieczeństwa oraz świadomym łamaniem przepisów przeciwpożarowych. Szczególnie powszechne jest nieprzestrzeganie zakazu palenia tytoniu w miejscach niedozwolonych, niewłaściwe zabezpieczenie prac określanych jako niebezpieczne pożarowo oraz lekceważenie zagrożeń związanych z używaniem cieczy palnych. Drugą pod względem częstotliwości przyczyną występowania pożarów są wady i nieprawidłowa eksploatacja urządzeń elektrycznych. Objawia się to głównie nadmiernym obciążaniem obwodów zasilających, eksploatowaniem urządzeń niesprawnych technicznie oraz użytkowaniem przenośnych urządzeń grzewczych w sposób niezgodny z przeznaczeniem i określonymi zasadami użytkowania. Ogólne zasady ochrony przeciwpożarowej. W obiektach oraz na terenach przyległych do nich zabronione jest wykonywanie czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji, a w szczególności: − używanie otwartego ognia, palenie tytoniu i stosowanie innych czynników mogących zainicjować zapłon występujących materiałów: – w strefie zagrożenia wybuchem, z wyjątkiem wypadków określonych w odrębnych przepisach, – w miejscach występowania materiałów niebezpiecznych pożarowo, – w miejscach występowania innych materiałów palnych, określonych przez właściciela lub użytkownika i oznakowanych zgodnie z Polskimi Normami, − garażowanie pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nie przeznaczonych do tego celu, jeżeli nie opróżniono zbiornika paliwa pojazdu i nie odłączono na stałe zasilania akumulatorowego pojazdu, − rozgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów w odległości mniejszej niż 5 m od obiektu, przyległego do niego składowiska lub placu składowego z materiałami palnymi, przy czym jest dopuszczalne wykonywanie tych czynności na dachach o konstrukcji i pokryciu niepalnym w budowanych obiektach, a w pozostałych, jeżeli zostaną zastosowane odpowiednie, przeznaczone do tego celu podgrzewacze, − wysypywanie gorącego popiołu i żużla lub spalanie śmieci i odpadków w miejscu umożliwiającym zapalenie się sąsiednich obiektów lub materiałów palnych, − przechowywanie materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od: – urządzeń i instalacji, których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się do temperatury przekraczającej 100°C, – linii kablowych o napięciu powyżej 1 kV, przewodów uziemiających oraz przewodów odprowadzających, – instalacji odgromowej, jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej, − użytkowanie elektrycznych urządzeń ogrzewczych ustawionych bezpośrednio na podłożu palnym, z wyjątkiem urządzeń eksploatowanych zgodnie z warunkami określonymi przez producenta,
  • 31. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 30 − stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów palnych, z wyjątkiem materiałów trudno zapalnych, jeżeli zostaną umieszczone w odległości co najmniej 0,05 m od żarówki, − instalowanie opraw oświetleniowych oraz osprzętu instalacji elektrycznych, jak: wyłączniki, przełączniki, gniazda wtyczkowe, bezpośrednio na podłożu palnym, jeżeli ich konstrukcja nie zabezpiecza podłoża przed zapaleniem, − składowanie materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji, − ustawianie na klatkach schodowych jakichkolwiek przedmiotów utrudniających ewakuację, − zamykanie drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie, − uniemożliwianie lub ograniczanie dostępu do: – urządzeń przeciwpożarowych, takich jak stałe i półstałe urządzenia gaśnicze i zabezpieczające, urządzenia odciążające, instalacje sygnalizacyjno-alarmowe, hydranty, zawory hydrantowe, suche piony, przeciwpożarowe zbiorniki wodne, klapy przeciwpożarowe, urządzenia do usuwania dymów i gazów pożarowych, – urządzeń uruchamiających instalacje gaśnicze i sterujących takimi instalacjami oraz innymi instalacjami wpływającymi na stan bezpieczeństwa pożarowego obiektu, – wyjść ewakuacyjnych, – wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego oraz głównych zaworów gazu. Właściciele, budynków oraz placów składowych i wiat, z wyjątkiem budynków mieszkalnych jednorodzinnych, oznakowują drogi ewakuacyjne znakami zgodnymi z Polskimi Normami. Oznakowania wymagają pomieszczenia, w których w myśl przepisów techniczno-budowlanych konieczne są co najmniej 2 wyjścia ewakuacyjne. Z każdego miejsca przeznaczonego na pobyt ludzi w obiekcie powinny być zapewnione odpowiednie warunki ewakuacji, zapewniające możliwość szybkiego i bezpiecznego opuszczenia strefy zagrożonej lub objętej pożarem. Warunki ewakuacji powinny być dostosowane do liczby i stanu sprawności osób przebywających w obiekcie, funkcji obiektu oraz jego konstrukcji i wymiarów. Ponadto należy zastosować techniczne środki zabezpieczenia przeciwpożarowego, polegające na: 1) zapewnieniu dostatecznej ilości i szerokości wyjść ewakuacyjnych; 2) zachowaniu dopuszczalnej długości, szerokości i wysokości przejść oraz dojść ewakuacyjnych; 3) zapewnieniu bezpiecznej pożarowo obudowy i wydzieleń dróg ewakuacyjnych oraz pomieszczeń. Prawidłowe wytyczenie dróg ewakuacyjnych jest tylko z pozoru sprawą prostą. Oprócz wymogów w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, podczas ich wyznaczania należy dokładnie obliczyć liczbę osób przewidywanych do ewakuacji nie tylko z poszczególnych kondygnacji obiektu, ale również z ich części.Kolejnym problemem jest właściwe oznakowanie dróg ewakuacyjnych. Generalną regułą jest stosowanie poszczególnych wymienionych w Polskiej Normie PN-92 N-01256/02 pt. „Znaki Bezpieczeństwa. Ewakuacja” znaków ściśle z ich przeznaczeniem oraz takie ich rozmieszczanie, aby z każdego miejsca drogi widoczny był co najmniej kolejny jeden znak. Szczegóły dotyczące prawidłowego rozmieszczania znaków ewakuacyjnych określa natomiast Polska Norma PN-N-01256-5.
  • 32. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 31 Drzwi ewakuacyjne Kierunki drogi ewakuacyjnej Ciągnąć, aby otworzyć Pchać, aby otworzyć Przesunąć w celu otwarcia Stłuc, aby uzyskać dostęp Kierunek wyjścia schodami w górę lub w dół Kierunek wyjścia do drogi ewakuacyjnej Rys. 7 Znaki ewakuacyjne [8] Sprzęt i środki gaśnicze Stałe urządzenia gaśnicze – instalacje i inne zamontowane na stałe w obiekcie urządzenia, które w przypadku powstania pożaru są w stanie natychmiast podać na jego ognisko środek gaśniczy. Stałymi urządzeniami gaśniczymi są: wodne lub pianowe instalacje tryskaczowe oraz instalacje wypełniające chronioną strefę dwutlenkiem węgla, gazem obojętnym (azot, argon) lub gazowym środkiem o właściwościach antykatalitycznych (inhibicyjnych). Stałe urządzenia gaśnicze mogą być uruchamiane samoczynnie na skutek wzrostu temperatury, automatycznie przez impuls z instalacji wykrywającej pożar lub ręcznie, np. przez otwarcie zaworów. Sprzęt gaśniczy – gaśnice, hydranty wewnętrzne, koce gaśnicze. Podręczny sprzęt wykorzystywany jest do gaszenia pożarów w zarodku. Przy doborze sprzętu gaśniczego należy brać pod uwagę wskazania zamieszczone w tabeli 3.
  • 33. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 32 Tabela 3 Dobór podręcznego sprzętu gaśniczego do palącego się materiału [7] Grupa Rodzaj palącego się materiału Rodzaj środka gaśniczego A Ciała stałe pochodzenia organicznego, przy spalaniu których występuje zjawisko żarzenia (drewno, papier itp. materiały) woda, piana gaśnicza, proszek gaśniczy, dwutlenek węgla B Ciecze palne i substancje stałe topniejące wskutek ciepła (rozpuszczalniki, pasty do podłogi, topiące się tworzywa sztuczne) piana gaśnicza, proszek gaśniczy, dwutlenek węgla, halon C Gazy palne (gaz miejski, metan, propan-butan) proszek gaśniczy, dwutlenek węgla, halon E Pożary ABC występujące w obrębie urządzeń pod napięciem proszek gaśniczy, dwutlenek węgla, halon Symbolami literowymi oznakowane są gaśnice odpowiednio do gaszenia pożarów danej grupy. Przy gaszeniu należy pamiętać o następujących zasadach: − kierować strumień środka gaśniczego na palące się przedmioty lub obiektu od strony zewnętrznej (skrajnej) w kierunku do środka, − przedmioty ustawione pionowo należy gasić od góry w dół, − należy używać środków gaśniczych przeznaczonych do gaszenia danej grupy pożarów. Gaśnice są to przenośne urządzenia o masie brutto do 20 kg i masie środka gaśniczego do 12 kg, którego użycie następuje pod wpływem uruchamianego ręcznie wyzwolenia ciśnienia gazu. Polska Norma wyróżnia następujące typy gaśnic(w zależności od zawartego w gaśnicy środka gaśniczego): gaśnice wodne, gaśnice pianowe, gaśnice proszkowe, gaśnice śniegowe CO2, gaśnice halonowe. Hydrant wewnętrzny - to zawór zainstalowany na specjalnej sieci wodociągowej obudowany szafką i wyposażony w wąż pożarniczy i prądownice. Może być o średnicy 25 lub 52 mm. Ma on zastosowanie do lokalizacji pożarów w zarodku wszędzie tam gdzie jako środek gaśniczy stosuje się wodę. Koc gaśniczy - Koc gaśniczy jest to płachta z tkaniny całkowicie niepalnej (włókno szklanego) o powierzchni około 2 m2 . Przechowuje się go w specjalnym futerale. Służy do tłumienia pożaru w zarodku przez odcięcie dopływu powietrza do palącego się przedmiotu. Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego jest specjalnym, opracowywanym indywidualnie na potrzeby konkretnego obiektu dokumentem, w którym właściciel zarządca lub użytkownik obiektu zobowiązany jest szczegółowo określić obowiązujące w nim zasady ochrony przeciwpożarowej. Opracowanie tego dokumentu najlepiej powierzyć doświadczonemu
  • 34. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 33 specjaliście i po zatwierdzeniu go przez właściciela (administratora) wprowadzić w życie stosownym zarządzeniem wewnętrznym. Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego dla obiektów użyteczności publicznej lub zamieszkania zbiorowego powinna zawierać: − potencjalne źródła powstania pożaru i drogi jego rozprzestrzeniania, − zasady zapobiegania możliwości powstania pożaru, − zasady zabezpieczania prac niebezpiecznych pożarowo, − rozmieszczenie podręcznego sprzętu gaśniczego, − obecność stałych i półstałych urządzeń gaśniczych oraz instalacji sygnalizacyjno- alarmowej w obiekcie oraz związany z tym wymagany sposób zachowania się ludzi na wypadek ich uruchomienia, − organizację i warunki ewakuacji z uwzględnieniem: – środków i sposobów ogłaszania alarmu o niebezpieczeństwie, – warunków ewakuacji przy wykorzystaniu dróg komunikacji ogólnej, w tym korytarzy i klatek schodowych oraz drabin i zewnętrznych schodów ewakuacyjnych, sąsiednich tarasów, pomieszczeń, okien (parter), – sposobów prowadzenia ewakuacji, − zasady postępowania na wypadek pożaru, w tym: – zasady postępowania pracowników w przypadku powstania pożaru do czasu przybycia jednostek ratowniczo-gaśniczych oraz współdziałania z kierującym akcją ratowniczą. Przepisy z zakresu ochrony przeciwpożarowej i bezpieczeństwa pożarowego Wszystkie przepisy z tej dziedziny mają charakter jawny i są publikowane w Dziennikach Ustaw RP. Niemniej jednak, z uwagi na ciągłe zmiany w obowiązującym prawie, pierwotne teksty tych przepisów stosunkowo szybko stają się nieaktualne. Dlatego najbardziej miarodajnym źródłem są cyklicznie aktualizowane, specjalistyczne elektroniczne programy prawnicze zawierające jednolite (wraz z bieżącymi zmianami) teksty wszystkich aktów prawnych publikowanych w Dzienniku Ustaw i resortowych Dziennikach Urzędowych. Elektroniczne zbiory i katalogi przepisów mają dodatkową zaletę w postaci aktywnych odnośników pozwalających błyskawicznie wyszukiwać i przechodzić do przepisów wykonawczych wydanych na podstawie przeglądanego aktu prawnego. 4.4.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest pożar? 2. Jakie są zasady ochrony przeciwpożarowej? 3. Co powinien zawierać plan ewakuacji? 4. Co to są stałe urządzenia gaśnicze? 5. Co zaliczamy do sprzętu gaśniczego? 6. O czym należy pamiętać przy gaszeniu pożarów? 7. Co to jest gaśnica i jakie można wyróżnić typy gaśnic? 8. Co to jest hydrant wewnętrzny? 9. Co to jest koc gaśniczy i do czego służy? 10. Co to jest instrukcja bezpieczeństwa pożarowego i jakie elementy powinna zawierać?
  • 35. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 34 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Stosowanie podręcznego sprzętu i środków gaśniczych do gaszenia zarzewia pożaru. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zaplanować rodzaje palącego się materiału, 2) dobrać podręczne środki gaśnicze, 3) przeprowadzić z kolegami inscenizację „wybuchu” pożaru i „ugasić” pożar, 4) dokonać analizy wykonanego ćwiczenia, 5) dokonać oceny ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: – różne rodzaje łatwopalnych materiałów: drewno, papier rozpuszczalnik, – podręczny sprzęt gaśniczy, – literatura zgodna z punktem 6 poradnika. Ćwiczenie 2 Zinterpretuj informacje zamieszczone na poszczególnych znakach ochrony przeciwpożarowej. …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) przypomnieć znaki przeciwpożarowe, 3) wpisać nazwę znaku., 4) dokonać oceny ćwiczenia.
  • 36. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 35 Wyposażenie stanowiska pracy: – wykaz znaków przeciwpożarowych, – komputer z dostępem do Internetu, – literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 3 Posługując się planem ewakuacji znajdującym się w szkole, opracuj instrukcję bezpieczeństwa pożarowego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z planem ewakuacji szkoły, 3) wypisać punkty jakie powinna zawierać każda instrukcja bezpieczeństwa pożarowego, 4) uzupełnić punkty, dostosowując instrukcję do warunków szkoły, 5) zaprezentować efekty swojej pracy, 6) dokonać oceny ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: – plan ewakuacji szkoły, – przykładowa instrukcja bezpieczeństwa pożarowego, – kartki papieru, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować pożar ¨ ¨ 2) wymienić zasady ochrony przeciwpożarowej? ¨ ¨ 3) wskazać elementy planu ewakuacji? ¨ ¨ 4) dobrać typ gaśnicy do rodzaju palącego się materiału? ¨ ¨ 5) zastosować koc gaśniczy? ¨ ¨ 6) rozpoznać znaki ewakuacyjne i znaki przeciwpożarowe? ¨ ¨ 7) wymienić zasady, o których należy pamiętać przy gaszeniu pożarów? ¨ ¨ 8) przygotować instrukcję bezpieczeństwa pożarowego? ¨ ¨
  • 37. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 36 4.5. Wypadki i pierwsza pomoc 4.5.1. Materiał nauczania Wypadek - nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące śmierć lub uszczerbek na zdrowiu. Rodzaje wypadków Wypadki pozazawodowe Urazy przy czynnościach niepozostających w związku z pracą zawodową, np. podczas wypoczynku, przy pracach domowych. Wypadki zawodowe: − wypadek przy pracy, − wypadek traktowany na równi z wypadkiem przy pracy, − wypadek przy innych czynnościach, w tym wypadek przy pracy świadczonej na innej podstawie niż umowa o pracę, np. umowa zlecenie, umowa agencyjna, umowa o dzieło, − wypadek w drodze do pracy i z pracy, − wypadek przy pracy rolniczej. Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą: 1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych, 2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia, 3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ: 1) w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż wykonywanie pracy, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań, 2) podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony, 3) przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe. Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych najdogodniejsza. Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca: 1) innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, 2) zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych, 3) zwykłego spożywania posiłków, 4) odbywania nauki lub studiów.
  • 38. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 37 Dochodzenie powypadkowe Wypadek przy pracy – zasady postępowania: − zgłoszenie wypadku, − zabezpieczenie miejsca wypadku, − zawiadomienie o wypadku, − powołanie zespołu powypadkowego, − postępowanie zespołu powypadkowego, − sporządzenie dokumentacji powypadkowej, − zatwierdzenie protokołu powypadkowego, − zarejestrowanie wypadku, − sporządzenie karty statystycznej GUS. Wypadek w drodze do pracy − zgłoszenie wypadku, − sporządzenie dokumentacji powypadkowej. Pierwsza pomoc „Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.” (Art. 162 § 1. Kodeksu karnego) „Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.” (Art. 162 § 2. Kodeksu karnego). Reanimacja a resuscytacja Terminów reanimacja i resuscytacja używa się często w języku potocznym zamiennie, jako równoznacznych określeń zabiegów ratunkowych mających na celu przywrócenie funkcji życiowych. Tymczasem czynnikiem różnicującym te pojęcia jest stan świadomości chorego. Jeżeli w wyniku czynności ratowniczych oprócz przywrócenia krążenia, oddychania i czynności układu nerwowego, choremu wraca świadomość, to jest to stan reanimacji. Jeżeli uzyskamy tylko przywrócenie podstawowych funkcji życiowych bez powrotu świadomości, to jest to stan resuscytacji. Występuje on wtedy, gdy czynności ratownicze zostały podjęte po upływie dłuższego okresu czasu od momentu zaniknięcia objawów życia. Pierwsza pomoc na miejscu wypadku ratuje życie, gdy u poszkodowanego wystąpią: zaburzenia w oddychaniu (bezdech), zatrzymanie krążenia, krwotok, wstrząs pourazowy. Ratownik musi szybko ocenić sytuację i przystąpić do udzielenia pierwszej pomocy w zakresie: – podjęcia sztucznego oddychania, – zewnętrznego masażu serca, – zatamowania krwotoku, – ułożenia poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej, – zabezpieczenia poszkodowanego przed pogłębieniem wstrząsu, – wezwania pogotowia ratunkowego, – wezwania policji.
  • 39. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 38 Instrukcja udzielania pierwszej pomocy Podstawowym zadaniem ratownika {osoby udzielającej pierwszej pomocy) jest ocena stanu zdrowia osoby poszkodowanej w wyniku wypadku lub nagłego zachorowania. Najważniejszym zadaniem jest ustalenie, czy zachowane są procesy decydujące bezpośrednio o życiu ofiary: − wyczuwalne tętno, oddech, drożne drogi oddechowe, przytomność. 1) Badanie tętnicy szyjnej 2) Badanie tętna na tętnicy promieniowej 3) Sprawdzanie słuchem, czy ratowany oddycha. Rys 8. Postępowanie z osobą poszkodowaną [11] Kolejność czynności 1. Ustalenie stanu przytomności: − wydanie choremu wyraźnych poleceń typu: otwórz oczy, poruszaj stopą, − delikatne potrząsanie lub szczypanie badanej osoby w celu stwierdzenia reakcji na ból (grymas twarzy, drgnięcie powiek itp.). Brak reakcji na polecenia słowne lub dotyk pozwala stwierdzić, ze chory jest nieprzytomny. 2. Ustalenie przyczyny utraty przytomności: − doznane urazy, − występowanie drgawek, − wyczuwalny zapach alkoholu z ust, − posiadanie przedmiotów świadczących o istniejącej cukrzycy: Rys. 9 Pozycja boczna ustalona [11] 3. Ułożenie w pozycji bocznej ustalonej. 4. Pozycja boczna ustalona zapewnia choremu drożności dróg oddechowych. 5. Ustawienie rąk i zgięte kolana umożliwiają choremu zachowanie pozycji nawet podczas transportu. 6. Obserwacja chorego. 7. Zwrócenie uwagi na oddech i tętno, by w razie potrzeby rozpocząć akcję reanimacyjną. Zaburzenia w oddychaniu Zaburzenia w oddychaniu ściśle wiążą się z zaburzeniami czynności krążenia. Aby uratować życie poszkodowanego należy przywrócić czynność obu układów. Jeśli jako pierwszy wystąpi zanik czynności oddechowej, krążenie może trwać jeszcze przez krótki czas, ale jest ono wtedy coraz mniej wydolne i dochodzi do jego zatrzymania. Najczęstszą i bezpośrednią przyczyną zgonu po wypadkach jest bezdech. Do zgonu dochodzi po kilku minutach od jego wystąpienia. Bezdech przeważnie spowodowany jest uszkodzeniem mózgu, uszkodzeniem dróg oddechowych lub ich niedrożnością. W przeważającej części wypadków oddech można przywrócić za pomocą prostych czynności, ratując życie poszkodowanemu, pod warunkiem, że przystąpi się natychmiast do udzielenia pierwszej pomocy.
  • 40. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 39 Brak ruchów oddechowych klatki piersiowej oraz niemożność wyczucia na własnym policzku wydychanego przez poszkodowanego powietrza, świadczą o bezdechu. Wówczas przystępujemy do udrożnienia dróg oddechowych i sztucznego oddychania. Udrożnienie dróg oddechowych U osób nieprzytomnych, leżących na plecach, najczęstszą przyczyną niedrożności dróg oddechowych jest zapadnięty język (rys. 10) lub ciało obce tkwiące i zatykające drogi oddechowe (rys.11). Ciałami obcymi mogą być: krew, wymiociny, szczątki ubrania, złamana proteza zębowa, itp. Rys. 10 Zapadnięty język [9] Rys. 11 Ciało obce [9] Z zapadniętym językiem radzimy sobie w prosty sposób, odchylając głowę poszkodowanego do tyłu. Wówczas język przesuwa się do góry i drogi oddechowe udrażniają się. Rys. 12 Usuwanie zapadniętego języka [9] Czynność tą wykonujemy następująco: podkładamy jedną rękę pod szyję ratowanego i unosimy ją do góry, jednocześnie drugą rękę układając na czole, po czym odchylamy głowę do tyłu. Staramy się głowę odchylić maksymalnie, wykonując tę czynność ostrożnie (rys.12). W przypadkach podejrzanych o złamanie kręgosłupa szyjnego, zatkane językiem drogi oddechowe udrażniamy poprzez uniesienie żuchwy lub wyciągnięcie języka. Rys. 13 Unoszenie żuchwy [9] Uniesienie żuchwy polega na wysunięciu jej w kierunku pionowym u poszkodowanego, leżącego na wznak. Można to uzyskać, naciskając do przodu obu kciukami kąty żuchwy, lub przez pociągnięcie za zęby dolne tak, aby wysunęły się one przed zęby górne (rys.13). W przypadku, gdy nie osiągniemy udrożnienia dróg oddechowych za pomocą wyżej wymienionych metod, należy dokonać tego poprzez wyciągnięcie języka. Po wymuszonym otwarciu ust chwytamy język między kciuk i palec wskazujący, po czym wyciągamy go na brodę. Ciała obce usuwamy z ust i gardzieli po odwróceniu poszkodowanego na bok i otworzeniu jego ust. Podczas usuwania ciał obcych z jamy ustnej wkładamy między zęby poszkodowanego przedmiot, który zabezpiecza nasz palec przed odgryzieniem na wypadek szczękościsku.
  • 41. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 40 Sztuczne oddychanie Przy przywracaniu czynności oddechowych najskuteczniejszą metodą jest sztuczne oddychanie "usta-usta", przy której ratujący wdmuchuje swoje powietrze wydechowe bezpośrednio do ust ratowanego. Rys. 14 Sztuczne oddychanie usta-usta [9] Przed przystąpieniem do sztucznego oddychania należy głowę poszkodowanego odchylić do tyłu, zatkać palcami jego nos i po wykonaniu głębokiego wdechu własnymi ustami wdmuchiwać powietrze do ust poszkodowanego (rys. 14). U noszenie się ściany klatki piersiowej ratowanego świadczy o skuteczności sztucznego oddechu. Odjęcie ust od ratowanego umożliwia bierny wydech. Ratujący musi mieć pewność, że w czasie wydechu powietrze wydostaje się na zewnątrz, bowiem inaczej oddech nie jest skuteczny. Czynność wdmuchiwania powietrza do płuc wykonujemy z częstotliwością od 16 do 20 razy na minutę, do czasu powrotu samoistnego wydolnego oddechu lub przejęcia poszkodowanego przez personel karetki reanimacyjnej. Jeśli pod ręką mamy maseczkę, wówczas powietrze wdmuchujemy przez nią. Zapobiega ona bezpośredniemu kontaktowi ratownika z ustami poszkodowanego. Maseczka taka znajduje się w Ratunkowym Zestawie Opatrunkowym PCK oraz w innych zestawach ratunkowych. Nie należy jednak tracić czasu na jej szukanie, gdyż zwłoka w przystąpieniu do sztucznego oddychania zmniejsza szansę uratowania poszkodowanego. W przypadku wystąpienia trudności w przeprowadzeniu oddychania metodą "usta-usta" (spowodowanych np. szczękościskiem), równie skuteczne jest zastosowanie oddychania metodą "usta-nos". Przy tej metodzie ratownik ręką zatyka szczelnie usta, a powietrze wdmuchuje przez nos z większą siłą niż w metodzie "usta-usta", ze względu na większy opór podczas wdmuchiwania i przepływu powietrza. Podczas wydechu usta ratowanego odsłania się. U dzieci i niemowląt oddech można prowadzić metodą "usta-usta, nos". Wówczas ratujący obejmuje swoim ustami, zarówno usta, jak i nos ratowanego dziecka. Gdy poszkodowany odzyska własny oddech, należy ułożyć go w pozycji bocznej ustalonej. Zatrzymanie czynności serca Zatrzymanie czynności serca powoduje zatrzymanie krążenia krwi w ustroju. Objawia się ono nagłą utratą przytomności, bezdechem pojawiającym się po kilku sekundach od zatrzymania krążenia krwi, brakiem tętna na dużych tętnicach w okolicy szyi i pachwin (brak tętna na tętnicach promieniowych nie świadczy o zatrzymaniu krążenia), poszerzonymi i nie reagującymi na światło źrenicami oraz bladosinym wyglądem chorego. Zatrzymanie krążenia krwi wymaga natychmiastowego przystąpienia do masażu zewnętrznego serca (nazywanego często masażem pośrednim serca) i równocześnie sztucznego oddychania. Zewnętrzny masaż serca Zewnętrzny masaż serca polega na rytmicznym uciskaniu mostka w kierunku kręgosłupa tak, aby wymiar "mostek-kręgosłup" ulegał, zmniejszeniu o 3-5 cm (rys.15). Serce leżące między mostkiem a kręgosłupem zostaje uciśnięte, co powoduje wyciśnięcie krwi z komór do małego i dużego krążenia.
  • 42. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 41 Po zaprzestaniu ucisku na mostek następuje powtórne odkształcenie się ściany klatki piersiowej, co pozwala na napełnienie się krwią komór serca. Sytuacja powtarza się przy następnym ucisku mostka i jego zwolnieniu. Dostateczne krążenie krwi i ciśnienie tętnicze uzyskuje się wykonując masaż z szybkością 80 uciśnięć na minutę. Rys. 15 Masaż serca [9] Technika masażu Chorego układa się na plecach na twardym podłożu. Ucisk mostka powinien być silny, szybki i krótki. Dokonywany jest nadgarstkami ratownika ułożonymi jeden na drugim (rys. 16). Rys. 16 Technika masażu serca [9] Miejscem ucisku jest linia środkowa ciała tuż poniżej połowy długości mostka. Masaż serca może być skuteczny tylko w połączeniu ze sztucznym oddychaniem. Jeżeli akcję ratowniczą prowadzi jeden ratownik, musi wykonać zarówno sztuczne oddychanie, jak i masaż serca. Po każdych dwóch wdmuchnięciach powietrza do płuc dokonuje się 15 uciśnięć na mostek. Liczba sztucznych oddechów powinna wynosić 16-20 na minutę. Znacznie łatwiejsze jest wykonywanie reanimacji (ożywiania) przez dwóch ratowników Wówczas jeden ratownik wykonuje sztuczne oddychanie, a drugi zewnętrzny masaż serca.Ratujące osoby powinny współdziałać tak, aby liczba wdmuchnięć powietrza do płuc w stosunku do uciśnięć mostka wynosiła 1:5. Pojawienie się samoistnego tętna na dużych tętnicach szyjnych lub udowych, a potem na tętnicach obwodowych, świadczy o powrocie czynności serca. Oparzenia Oparzenie polega na uszkodzeniu skóry i tkanek pod nią leżących na skutek działania wysokiej temperatury, substancji chemicznych, a także prądu elektrycznego i promieniowania jonizującego. Wyróżniamy trzy stopnie oparzeń: – stopień I - zaczerwienienie skóry, obrzęk i uczucie pieczenia, – stopień II - na zaczerwienionej i obrzękniętej skórze pojawiają się pęcherze wypełnione płynem surowiczym, ostry ból, – stopień III - dochodzi do martwicy skóry na całej jej grubości, z towarzyszącym uszkodzeniem głębiej położonych tkanek jak tkanka podskórna, mięśnie i ścięgna. Krańcową formą oparzenia III stopnia jest zwęglenie tkanek. Pierwsza pomoc w oparzeniach polega na schładzaniu czystą, zimną wodą miejsca oparzenia przez okres 15-20 minut. Jeżeli odzież przylgnęła do ciała nie wolno jej odrywać. Następnie ranę osłania się jałowym opatrunkiem, nie może on jednak wywierać ucisku na miejsce oparzenia.
  • 43. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 42 Zranienia Każdemu zranieniu przekraczającemu powierzchowne otarcie naskórka towarzyszy mniejsze lub większe krwawienie. Rozmiary krwawienia są uwarunkowane wielkością i głębokością rany oraz liczbą i przekrojem uszkodzonych naczyń. Silne krwawienia mogą zagrozić życiu rannego, jednak nawet nieznaczne mogą same w lub w połączeniu z bólem spowodować zaburzenia w krążeniu, tzw. wstrząs. Przy zranieniach mamy także do czynienia z niebezpieczeństwem zakażenia. Lekkie krwawienie ustępuje samoistnie, należy tylko założyć jałowy opatrunek. Silne - należy zatamować miejscowym uciśnięciem rany. Można ucisnąć również tętnicę doprowadzającą krew. Ta metoda stosowana jest głownie w przypadku krwawienia na kończynach i polega na: – uniesieniu kończyny do góry, powyżej serca, dzięki czemu zmniejsza się ukrwienie, – uciśnięciu odpowiednich tętnic powyżej krwawiącego miejsca. Samo uciskanie tętnicy nie jest wystarczające. Na krwawiącą ranę należy nałożyć opatrunek uciskowy. – ranę nakrywamy jałową gazą, – jałowy opatrunek umocowujemy kilkoma okrążeniami opaski, – na ranę nakładamy poduszeczkę np. drugi, nierozwinięty bandaż, wszystko przyciskamy następnymi okreceniami mocno naciągniętej opaski. 4.5.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to są wypadki zawodowe i pozazawodowe? 2. Jakie zdarzenie uważa się za wypadek przy pracy? 3. Jakie zdarzenie uważa się za wypadek w drodze do pracy lub z pracy? 4. Jak należy postępować z osobą poszkodowaną w wypadku? 5. Jaka jest różnica pomiędzy reanimacją a resuscytacją? 6. W jaki sposób można udrożnić drogi oddechowe? 7. Jak wykonuje się sztuczne oddychanie metodą „usta-usta”? 8. Jak wykonuje się sztuczne oddychanie metodą „usta-nos”? 9. Na czym polega zewnętrzny masaż serca? 10. Na czym polega udzielenie pierwszej pomocy w przypadku oparzenia? 11. Na czym polega udzielenie pierwszej pomocy w przypadku zranienia? 4.5.2. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wypełnij kartę wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) wyszukać, np. w Internecie formularz „Karta wypadku w drodze do pracy lub z pracy”, 2) zainscenizować z kolegą wypadek w drodze do pracy lub z pracy, 3) przeprowadzić wywiad z poszkodowanym, 4) wypełnić kartę wypadku, 5) przekazać kartę wypadku do odpowiedniej osoby, 6) ocenić wykonanie ćwiczenia.
  • 44. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 43 Wyposażenie stanowiska pracy: − komputer z dostępem do Internetu, − literatura z rozdziału 7. Ćwiczenie 2 Wykonaj sztuczne oddychanie na fantomie zgodnie z obowiązującymi zasadami. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) głowę poszkodowanego odchylić do tyłu, 2) zatkać palcami nos, 3) wykonać głęboki wdech własnymi ustami i wdmuchiwać powietrze do ust poszkodowanego, 4) wdmuchiwać powietrze do płuc z częstotliwością od 16 do 20 razy, 5) sprawdzić, czy poszkodowany odzyska własny oddech, 6) dokonać samooceny. Wyposażenie stanowiska pracy: − fantom - „poszkodowany”, − instrukcja wykonywania sztucznego oddychania, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie3 Wykonaj masaż zewnętrzny serca na fantomie zgodnie z zasadami udzielania pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia i zdrowia. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) ułożyć poszkodowanego na plecach na twardym podłożu, 2) wybrać miejsce ucisku - linia środkowa ciała tuż poniżej połowy długości mostka, 3) po każdych dwóch wdmuchnięciach powietrza do płuc dokonać 15 uciśnięć na mostek - liczba sztucznych oddechów powinna wynosić 16-20 na minutę, 4) sprawdzić powrót czynności serca - pojawienie się samoistnego tętna na dużych tętnicach szyjnych lub udowych, a potem na tętnicach obwodowych, 5) dokonać samooceny. Wyposażenie stanowiska pracy: − fantom - „poszkodowany’, − instrukcja wykonywania zewnętrznego masażu serca, − literatura z rozdziału 6.
  • 45. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 44 4.5.3. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) odróżnić wypadek pozazawodowy od wypadku zawodowego? ¨ ¨ 2) wymienić rodzaje wypadków przy pracy? ¨ ¨ 3) określić, co uważa się uważa się za wypadek w drodze do pracy lub z pracy? ¨ ¨ 4) rozróżnić reanimację i resuscytację? ¨ ¨ 5) udrożnić drogi oddechowe? ¨ ¨ 6) wykonać sztuczne oddychanie metodą „usta - usta”? ¨ ¨ 7) wykonać sztuczne oddychanie metodą „usta - nos”? ¨ ¨ 8) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktyce? ¨ ¨ 9) wykonać zewnętrzny masaż serca? ¨ ¨ 10) udzielić pierwszej pomocy w przypadku oparzenia? ¨ ¨ 11) udzielić pierwszej pomocy osobie zranionej? ¨ ¨
  • 46. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 45 5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Tylko jedna spośród 4 możliwych odpowiedzi jest prawidłowa. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. 6. Test składa się z zadań o różnym stopniu trudności: 1, 2, 5, 11, 12, 13, 14, 16, 18, 19, 20 – zadania z poziomu podstawowego, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 15, 17 – zadania z poziomu ponadpodstawowego, 7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. 9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut. Powodzenia ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Najważniejszym aktem prawnym regulującym kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy jest: a) Kodeks pracy. b) Regulamin pracy. c) Statut przedsiębiorstwa. d) Kodeks cywilny. 2. Kodeks pracy definiuje młodocianego, jako osobę, która ukończyła: a) 15 lat. b) 18 lat. c) 16 lat, a nie przekroczyła 18 roku życia. d) 17 lat, a nie przekroczyła 18 roku życia. 3. Ergonomia jest nauką, która zajmuje się dostosowaniem: a) zjawisk fizycznych i chemicznych do wyprodukowania zdrowej żywności. b) innych nauk technicznych do higieny produkcji żywności. c) praw mikrobiologii do wymagań przemysłu spożywczego. d) narzędzi, maszyn i warunków pracy do potrzeb i możliwości człowieka. 4. Uszkodzenia narządu słuchu występują zwykle przy hałasie o natężeniu powyżej: a) 100-120 dB. b) 130 ÷ 140 dB. c) 80-90 dB. d) 150-170 dB.
  • 47. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 46 5. Przedstawiony na rysunku znak należy do grupy znaków: a) zakazu. b) ostrzegawczych. c) informacyjnych. d) nakazu. 6. Przedstawiony na rysunku znak oznacza: a) ostrzeżenie przed skażeniem biologicznym. b) substancję szkodliwą drażniącą. c) ostrzeżenie przed gorącą powierzchnią. d) zakaz uruchamiania urządzenia. 7. Pracodawca jest zobowiązany dostarczyć pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które uzyskały: a) wymagany certyfikat na znak bezpieczeństwa. b) wymagany certyfikat na znak bezpieczeństwa lub posiadają deklarację zgodności. c) wymagany certyfikat na znak bezpieczeństwa oraz posiadają deklarację zgodności. d) deklarację zgodności. 8. Które maszyny i urządzenia winny mieć instrukcje bezpiecznej obsługi? a) wszystkie maszyny i urządzenia. b) wyłącznie maszyny i urządzenia w dużych zakładach produkcyjnych. c) wyłącznie maszyny i urządzenia stanowiące największe zagrożenie wypadkowe. d) wyłącznie maszyny i urządzenia w małych zakładach produkcyjnych. 9. Grupa środków ochrony indywidualnej, oznaczona literą G, to sprzęt: a) ochrony głowy. b) ochrony twarzy i oczu. c) ochrony układu oddechowego. d) ochrony słuchu. 10. Do środków ochrony zbiorowej należą: a) maski przeciwpyłowe, wydawane pracownikom pracującym w warunkach przekroczenia zapylenia. b) kaski chroniące pracowników przed upadkiem przedmiotów z wysokości. c) stanowiskowe wyciągi wentylacyjne. d) odzież ochronna. 11. Przedstawiony na rysunku znak ewakuacyjny oznacza: a) kierunek wyjścia do drogi ewakuacyjnej. b) drzwi ewakuacyjne. c) kierunki drogi ewakuacyjnej. d) przesunąć w celu otwarcia. 12. Do grupy B pożarów należą palące się: a) ciała stałe pochodzenia organicznego, przy spalaniu których występuje zjawisko żarzenia. b) ciecze palne i substancje stałe topniejące wskutek ciepła. c) gazy palne. d) pożary występujące w obrębie urządzeń pod napięciem.