Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Danuta Łobodzińska
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpoŜarowej i ochrony środowiska
512[05].O1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
mgr inŜ. Małgorzata Konarzewska
mgr inŜ. Urszula Wasilewska
Opracowanie redakcyjne:
mgr Danuta Łobodzińska
mgr inŜ. Ewa Superczyńska
Konsultacja:
dr Justyna Bluszcz
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 512[05].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej
i ochrony środowiska, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu kucharz
małej gastronomii.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Prawna ochrona pracy 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 11
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.1. Sprawdzian postępów 13
4.2. Podstawy ergonomii i fizjologii pracy 14
4.3. Kształtowanie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy pracownika 20
4.4. Czynniki szkodliwe, uciąŜliwe i niebezpieczne w środowisku pracy.
Choroby zawodowe 26
4.5. Środki ochrony indywidualnej 31
4.6. Bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach elektrycznych i pracujących
pod ciśnieniem 34
4.7. Ochrona przeciwpoŜarowa 39
4.8. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach 44
5. Sprawdzian osiągnięć 52
6. Literatura 57

3
1. WPROWADZENIE
Otrzymujesz do ręki poradnik „Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpoŜarowej i ochrony środowiska”, który zawiera:
− wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,
− cele kształcenia i wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
− materiał nauczania (rozdział 4), który umoŜliwia samodzielne przygotowanie się
do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy
wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji. Obejmuje on równieŜ ćwiczenia, które
zawierają:
− wykaz materiałów i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,
− pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
− sprawdzian teoretyczny,
− sprawdzian umiejętności praktycznych.
− ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności
z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tych ćwiczeń jest dowodem osiągnięcia umiejętności
praktycznych określonych w tej jednostce modułowej. Wykonując sprawdzian postępów
powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co oznacza, Ŝe opanowałeś materiał albo nie.
JeŜeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela
o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po opracowaniu materiału spróbuj rozwiązać sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Jednostka modułowa: „Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej i ochrony środowiska” 512[05].O1.01, której treści teraz poznasz jest
podstawową jednostką przygotowującą do nabycia kolejnych umiejętności w module
„Podstawy zawodu” (schemat str. 4).
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp oraz
instrukcji przeciwpoŜarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy
te poznasz w czasie nauki.

4
Schemat układu jednostek modułowych
512[05].O1
Podstawy zawodu
512[05].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej oraz ochrony
środowiska
512[05].O1.02
Wykorzystanie produktów spoŜywczych
jako źródła składników pokarmowych
512[05].O1.03
Prowadzenie gospodarki produktami
Ŝywnościowymi

5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− przestrzegać regulaminu pracowni,
− korzystać z róŜnych źródeł informacji,
− posługiwać się technologią informacyjną,
− dokonywać analizy tekstów,
− organizować pracę w zespołach,
− opracowywać wyniki.

6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− określić prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy,
− posłuŜyć się przepisami prawa dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska,
− zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
− rozpoznać źródła i czynniki szkodliwe, uciąŜliwe oraz niebezpieczne w środowisku pracy
i określić ich skutki działania,
− zabezpieczyć się przed działaniem czynników szkodliwych i niebezpiecznych
w środowisku pracy,
− zastosować środki ochrony indywidualnej,
− zastosować zasady zapobiegania zagroŜeniom Ŝycia i zdrowia pracowników,
− zareagować w przypadku zagroŜenia poŜarowego zgodnie z instrukcją przeciwpoŜarową,
− udzielić pierwszej pomocy w stanach zagroŜenia Ŝycia i zdrowia,
− zastosować zasady ochrony środowiska podczas wykonywania zadań zawodowych.

7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Prawna ochrona pracy
4.1.1. Materiał nauczania
System prawny ochrony pracy w Polsce
W systemie ochrony pracy w Polsce naleŜy rozróŜnić system prawny i system
organizacyjny. Podstawowym aktem prawnym, mówiącym o prawie do bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy jest Konstytucja RP, która w artykule 24 gwarantuje takie
prawo kaŜdemu. Sposób realizacji tego prawa określa ustawa. Ustawą określającą prawa
i obowiązki obywateli w tym zakresie jest Kodeks pracy. Z punktu widzenia ochrony zdrowia
pracowników – istotny jest zwłaszcza dział ósmy Kodeksu pracy na temat uprawnień
pracowników związanych z rodzicielstwem, dziewiąty o zatrudnianiu młodocianych
i dziesiąty, poświęcony bezpieczeństwu i higienie pracy.
Rys. 1. System ochrony pracy w Polsce [pl.osha.europa.eu.systems/index.stm.]
Do przepisów powszechnie obowiązujących naleŜą równieŜ przepisy zaliczane do
przepisów prawa pracy, takie jak ustawy ustanawiające nadzór i kontrolę nad warunkami
pracy, a takŜe przepisy dotyczące innych dziedzin prawa, regulujące sprawy z zakresu bhp,

8
czyli prawo budowlane, prawo górnicze i geologiczne czy teŜ prawo atomowe. Do przepisów
powszechnie obowiązujących naleŜy zaliczyć równieŜ niektóre normy techniczne wydawane
na podstawie ustawy z dnia 13 września 2002 roku o normalizacji (Dz. U. Nr 169, poz. 1366
ze zmianami). Normy techniczne są dobrowolne, jednakŜe mogą mieć charakter
obowiązkowy, jeśli właściwi ministrowie wprowadzą obowiązek ich stosowania.
System organizacyjny ochrony pracy w Polsce
System organizacyjny ochrony pracy w Polsce (rys. 2.) moŜna podzielić na:
– ogólnokrajowy,
– zakładowy.
Do pierwszego z nich naleŜy zaliczyć parlament, rząd, ministerstwa i inne urzędy
państwowe oraz państwowe organy nadzoru i kontroli. Istotną rolę w systemie
organizacyjnym bhp na szczeblu państwa pełni Rada Ochrony Pracy. W skład Rady wchodzą
przedstawiciele rządu, pracodawców i pracowników, posłowie i senatorowie oraz wybitni
specjaliści z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy. Istotne znaczenie w tym systemie mają
równieŜ instytuty naukowo-badawcze powołane do prowadzenia prac naukowo-badawczych
w dziedzinie bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia.
Podstawowym podmiotem w zakładzie pracy, którego obowiązkiem jest zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy jest pracodawca. Realizuje on swoje zadania
za pomocą wyspecjalizowanej słuŜby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz lekarza
sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami. Dodatkowo, w zakładzie pracy
w kształtowaniu bezpiecznych warunków pracy uczestniczy komisja ds. bhp jako organ
opiniodawczo-doradczy.
Nadzór państwowy i związkowy nad warunkami pracy
Nadzór państwowy nad warunkami pracy sprawują:
1. Państwowa Inspekcja Pracy – sprawuje nadzór nad przestrzeganiem całokształtu prawa
pracy. Bezpośredni nadzór nad zakładami pracy sprawują inspektorzy pracy
z okręgowych inspektoratów pracy. Są oni upowaŜnieni do wydawania nakazów
pracodawcom, łącznie ze wstrzymaniem pracy na stanowiskach szczególnie zagroŜonych;
2. Państwowa Inspekcja Sanitarna – podlega ministrowi zdrowia i sprawuje nadzór nad
warunkami higieny pracy, z uwzględnieniem czynników szkodliwych lub uciąŜliwych.
Jest teŜ organem uprawnionym do stwierdzania chorób zawodowych. Na czele
Państwowej Inspekcji sanitarnej stoi Główny Inspektor Sanitarny. Bezpośredni nadzór nad
zakładami pracy sprawują powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne;
3. Urząd Dozoru Technicznego – sprawuje nadzór nad stanem bezpieczeństwa urządzeń
technicznych takich jak kotły parowe i inne urządzenia pracujące pod ciśnieniem oraz
kontroluje urządzenia dźwigowe;
4. Państwowa StraŜ PoŜarna – organizuje akcje ratownicze w czasie poŜarów, klęsk
Ŝywiołowych i katastrof, kontroluje przestrzeganie obowiązujących przepisów
przeciwpoŜarowych oraz rozpoznaje zagroŜenia w miejscach publicznych oraz zakładach
pracy.
Społeczny nadzór nad warunkami pracy sprawują:
1. Związki zawodowe, które mają prawo dokonywania oceny warunków pracy, sprawowania
kontroli nad przestrzeganiem przepisów prawa pracy, a w szczególności przepisów i zasad
bhp oraz kierowania działalnością społecznej inspekcji pracy oraz współdziałania z w tym
zakresie z Państwową Inspekcją Pracy;
2. Społeczna Inspekcja Pracy jest słuŜbą społeczną pełnioną przez samych pracowników. Ma
na celu zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochronę
uprawnień pracowniczych, określonych w przepisach prawa pracy.

9
SłuŜba bezpieczeństwa i higieny pracy
W kaŜdym zakładzie pracy, w którym zatrudnionych jest więcej niŜ 100 pracowników,
musi zostać powołana słuŜba bezpieczeństwa i higieny pracy pełniąca funkcje doradcze
i kontrolne. Pracodawcy zatrudniający nie więcej niŜ 100 pracowników zadania naleŜące do
kompetencji słuŜby mogą powierzyć specjalistom spoza zakładu pracy.
Do najwaŜniejszych uprawnień kontrolnych słuŜby bhp naleŜy, przede wszystkim:
− bieŜące kontrolowanie warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i norm bhp,
− okresowe (co najmniej raz w roku) sporządzenie i przedstawienie pracodawcy analiz stanu
bhp oraz propozycji zmian mających na celu zapobieganie zagroŜeniom Ŝycia
i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy,
− udział w przekazywaniu do uŜytkowania nowych obiektów budowlanych na terenie
zakładu i nowych procedur technologicznych,
− udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz zachorowań
na choroby zawodowe.
Do najwaŜniejszych uprawnień opiniodawczych słuŜby bhp naleŜy, przede wszystkim:
− opiniowanie szczegółowych instrukcji dotyczących przestrzegania przepisów bhp
na poszczególnych stanowiskach pracy,
− inicjowanie i rozwijanie na terenie zakładu pracy problematyki bhp i ergonomii,
− przedstawianie pracodawcy wniosków dotyczących zachowania wymagań ergonomii
na stanowiskach pracy.
Zadaniem słuŜby bhp jest równieŜ doradzanie pracodawcy oraz jednostkowym pracownikom
w zakresie przepisów bhp i ryzyka związanego z wykonywaną pracą.
Organizacja pracy w zakładach
Relacje między pracodawcą, a pracownikiem określa Kodeks pracy. Zgodnie
z art. 22 Kodeksu pracy stosunek pracy jest to stosunek prawny, na mocy którego pracownik
zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego
kierownictwem oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym, a pracodawca do
zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. W rozumieniu przepisów prawa pracy
pracownik to osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, a pracodawca to osoba
fizyczna lub jednostka organizacyjna, która zatrudnia pracownika. Umowę o pracę moŜna
zawrzeć:
− na czas nieokreślony – strony nie wskazują, do kiedy umowa o pracę będzie trwać,
− na czas określony – strony wskazują datę, która spowoduje rozwiązanie umowy o pracę,
− na czas wykonywania określonej pracy – długość trwania umowy uzaleŜniona jest
od okresu, w którym pracownik wykona pracę, na którą umówił się z pracodawcą,
− na czas określony w celu zastępstwa nieobecnego pracownika.
KaŜda z wymienionych umów moŜe być poprzedzona umową na okres próbny, nie
przekraczający trzech miesięcy.
Obowiązki pracodawcy i pracownika
Pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem
ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy oraz ich podstawowymi uprawnieniami,
prawidłowo organizować pracę oraz zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy
i systematycznie szkolić pracowników w tym zakresie, terminowo i prawidłowo wypłacać
wynagrodzenie, ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych, stwarzać
młodym pracownikom warunki sprzyjające przystosowaniu się do naleŜytego wykonywania
pracy oraz zaspokajać w miarę posiadanych środków socjalne potrzeby pracowników.
Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie, stosować się do
poleceń przełoŜonych, przestrzegać czasu pracy, regulaminu pracy, zasad bhp i ppoŜ., dbać
o dobro zakładu pracy, oraz chronić jego mienie i przestrzegać zakazu konkurencji.

10
Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonego porządku, regulaminu pracy, przepisów
bhp i ppoŜ. pracodawca moŜe stosować: karę upomnienia, nagany, ponadto za opuszczenie
pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spoŜywanie
alkoholu w czasie pracy, pracodawca moŜe równieŜ stosować karę pienięŜną. Pracodawca
moŜe teŜ zastosować kary administracyjne (mandat karny, skierowanie sprawy do sądu
grodzkiego). Pracownik, który wskutek niewykonania lub nienaleŜytego wykonania
obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi
odpowiedzialność w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę.
Standardowo liczba godzin pracy określona w kodeksie pracy, wynosi 8 godzin dziennie
i przeciętnie 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy, w czteromiesięcznym okresie
rozliczeniowym. JeŜeli wykonywana praca przekracza tę liczbę godzin, to jest ona określana
jako praca w godzinach nadliczbowych. Kodeks pracy określa limity dopuszczalnych godzin
nadliczbowych, które nie mogą przekroczyć 4 godzin na dobę oraz 150 godzin w roku
kalendarzowym. Za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi przysługuje dodatkowe
wynagrodzenie w postaci dodatku w wysokości 50% wynagrodzenia za pracę w ciągu dwóch
pierwszych godzin nadliczbowych na dobę lub 100% wynagrodzenia za pracę w ciągu dwóch
następnych godzin nadliczbowych oraz w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy,
niedzielę lub święta. Przepis ten nie dotyczy jednak osób pracujących na stanowiskach
kierowniczych oraz zarządzających.
Praca w skróconym czasie trwa krócej niŜ 8 godzin. Skrócenie czasu pracy moŜe dotyczyć
liczby godzin w wymiarze tygodniowym, np. 32 godziny w tygodniowo (cztery dni) zamiast
40 godzin (pięć dni).
W zakładach, w których produkcja trwa całą dobę, z wyłączeniem niedziel i świąt, pracę
organizuje się w systemie zmianowym (jedno-, dwu- lub trzyzmianowym). Najczęściej
stosuje się system trzyzmianowy, w którym pracownicy kaŜdej zmiany pracują po 8 godzin.
Godziny pracy pierwszej zmiany obejmują czas zazwyczaj między 600
i 1400
, drugiej między
1400
i 2200
, a trzeciej między 2200
i 600
rano w dniu następnym czyli pracę nocną.
Najkorzystniej pod względem ochrony zdrowia jest, kiedy pracownik pracuje dwa dni na
pierwszej zmianie, dwa na popołudniowej i dwa na nocnej, a następnie przysługują mu dwa
dni wolne. W systemie dwuzmianowym czas pracy wynosi 12 godzin na dobę, a zespoły
zmieniają się np. o 1900
wieczorem i o 700
rano.
Pracownik świadczący pracę w nocy, jest to pracownik, którego rozkład czasu pracy
obejmuje w kaŜdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub którego co
najmniej ¼ czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną. Pora nocna
obejmuje 8-godzin pomiędzy godzinami 2100
i 700
. W tych granicach porę nocną ustala się
w regulaminie pracy, o ile wcześniej nie nastąpiło to w układzie zbiorowym pracy. W razie
braku tych aktów ustalenie pory nocnej naleŜy do uprawnień pracodawcy. Pracownikowi
zatrudnionemu w porze nocnej przysługuje dodatek w wys. 20% stawki godzinowej
wynikającej z najniŜszego wynagrodzenia.
W przypadku zakładu pracy, w którym praca odbywa się równieŜ w niedzielę
(gastronomia dworcowa, szpitale), raz na 3 tygodnie pracownikowi przysługuje wolna
niedziela. Praca w niedziele i święta trwa od godziny 600
w tym dniu do godziny 600
w dniu
następnym. Za pracę w niedzielę pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikowi inny
wolny dzień, ale w tygodniu następującym bezpośrednio po przepracowanej niedzieli.
W przypadku braku moŜliwości wykorzystania dnia wolnego, pracodawca oprócz
normalnego wynagrodzenia, wypłaca za kaŜdą godzinę pracy w niedzielę i w święta dodatek
w wysokości 100% wynagrodzenia.

11
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są główne akty prawne traktujące o ochronie pracy w Polsce?
2. Które państwowe organy sprawują nadzór nad warunkami pracy?
3. Jakie są zadania Państwowej Inspekcji Pracy?
4. Jakie są zadania i uprawnienia Państwowej Inspekcji Sanitarnej?
5. Jakie są zadania Państwowej StraŜy PoŜarnej i Urzędu Dozoru Technicznego?
6. Kto sprawuje społeczny nadzór nad warunkami pracy?
7. Kiedy pracodawca zobowiązany jest do powołania słuŜby bhp?
8. Kto jest pracodawcą, a kto pracownikiem?
9. Jakie są główne obowiązki pracodawcy?
10. Jakie rodzaje kar moŜe zastosować pracodawca wobec pracownika za naruszenie
porządku i dyscypliny pracy?
11. Jaka norma czasu pracy obowiązuje w Polsce?
12. Co to jest praca w godzinach nadliczbowych?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządź grafik organizacji pracy w zakładzie pracującym w ruchu ciągłym w systemie
dwuzmianowym dla zespołu złoŜonego z 10 pracowników.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) wyszukać w literaturze sposób organizacji pracy dwuzmianowej w ruchu ciągłym,
3) sporządzić grafik organizacji pracy dla poszczególnych pracowników zgodnie
z przepisami,
4) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− poradnik dla ucznia, literatura,
− materiały piśmiennicze, w tym kolorowe pisaki,
− arkusze papieru A4.
Ćwiczenie 2
Korzystając z róŜnych źródeł informacji ustal, jaką karę powinien zastosować pracodawca
pracownikowi, który trzeci raz w ostatnim miesiącu naruszył wymogi bezpieczeństwa, gdyŜ
palił papierosy w miejscu niedozwolonym.
2) wyszukać w literaturze informacje dotyczące odpowiedzialności pracownika
za naruszenie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) wybrać rodzaj kary stosowny do przewinienia,
4) sporządzić pisemną informację dla pracownika o rodzaju nałoŜonej kary,

12
− literatura,
− Kodeks pracy,
− komputer z przyłączem do Internetu,
− przybory do pisania, w tym kolorowe pisaki,
− arkusze papieru formatu A4.
Ćwiczenie 3
Zatrudniasz pracownika na czas określony. Korzystając z literatury i Internetu przygotuj
wzór takiej umowy zgodnie z obowiązującymi przepisami.
2) wyszukać w literaturze rodzaje umów o pracę,
3) pobrać odpowiedni formularz,
4) zredagować treść umowy,
5) zaprezentować na forum grupy treść sporządzonego dokumentu.
– poradnik dla ucznia, literatura,
– poradnik prawa pracy, kodeks pracy, itp.,
– komputer z przyłączem do Internetu i drukarką,
– przybory do pisania, w tym kolorowe pisaki,
– arkusze papieru formatu A4.
Ćwiczenie 4
Scharakteryzuj organizację pracy w zakładach uzupełniając poniŜsze zdania:
1. Relacje między pracodawcą, a pracownikiem określa …………………...................
Zgodnie z art. 22 ………………………………………………. stosunek pracy jest to
………………………………………………………………………………………………
…...……………………………………………………….…………………………………
………...………………………………………………………………………….. .
2. Umowę o pracę moŜna zawrzeć na czas – …………………………………………………...
………………………………………………........................................................................
………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………. .
3. Liczba godzin pracy określona w kodeksie pracy, wynosi …………. godzin dziennie
…………. i przeciętnie …………... godzin w pięciodniowym tygodniu pracy. Liczba
dopuszczalnych godzin nadliczbowych nie moŜe przekroczyć ………… godzin na dobę
oraz …………… godzin w roku kalendarzowym.

13
2) wyszukać informacje dotyczące organizacji pracy w zakładzie,
3) uzupełnić podany przez nauczyciela tekst,
− karty do uzupełnienia,
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić państwowe organy nadzoru nad warunkami pracy?
2) wskazać główne zadania Państwowej Inspekcji Pracy ?
3) określić zadania i uprawnienia Państwowej Inspekcji Sanitarnej?
4) sporządzić grafik pracy zmianowej w zakładzie?
5) wskazać kto sprawuje społeczny nadzór nad warunkami pracy?
6) sporządzić wzór umowy o pracę na czas określony?
7) wymienić rodzaje kar, które pracodawca moŜe zastosować wobec
pracownika za naruszenie porządku i dyscypliny pracy?
8) podać normę czasu pracy obowiązującą w Polsce?

14
4.2. Podstawy ergonomii i fizjologii pracy
Ergonomia (z greckiego: ergon – praca; nomos – prawo, zasada) jest dziedziną wiedzy
zajmującą się przystosowaniem maszyn, urządzeń technicznych, narzędzi, stanowisk
roboczych i fizycznego środowiska pracy do psychofizycznych cech, moŜliwości i potrzeb
człowieka. Istnieje szereg definicji ergonomii np.:
– definicja przyjęta przez Polskie Towarzystwo Ergonomiczne ”ergonomia jest to nauka,
której zasadniczym dąŜeniem jest dostosowanie narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii,
organizacji i materialnego środowiska pracy oraz przedmiotów codziennego uŜytku do
wymagań i potrzeb fizjologicznych, psychicznych i społecznych człowieka”,
– definicja wg Polskiej Normy PN–83/N–08015 „ergonomia to nauka zajmująca się
przystosowaniem obiektów technicznych, ich środowiska i środowiska bytowania do
anatomicznych i psychofizycznych moŜliwości człowieka”.
Z definicji tych wynika, Ŝe celem ergonomii jest kształtowanie takich warunków bytu
(pracy i Ŝycia prywatnego) człowieka, aby uchronić go przed przedwczesną utratą sił
biologicznych w następstwie nauki, pracy, odpoczynku. Ergonomia w odróŜnieniu od
ochrony pracy i bezpieczeństwa pracy zajmuje się nie tylko zabezpieczeniem pracownika
przed chorobami zawodowymi i wypadkami, lecz takŜe przed uciąŜliwościami oraz
przemijającymi zaburzeniami w pracy niektórych narządów człowieka. Przedmiotem badań
ergonomii jest układ: człowiek – maszyna – warunki otoczenia. Ergonomia korzysta
z dorobku takich nauk lub dziedzin naukowych jak: psychologia pracy, socjologia pracy,
fizjologia pracy, higiena, medycyna pracy, organizacja pracy, oraz nauk technicznych,
np. materiałoznawstwa, budowy maszyn.
Ergonomia dzieli się na:
– ergonomię korekcyjną, która zajmuje się analizą juŜ istniejących stanowisk pracy lub
narzędzi do niej uŜywanych. Formułuje zalecenia mające na celu polepszenie warunków
pracy i zmniejszenie występujących obciąŜeń oraz poprawę wydajności i jakości pracy;
– ergonomię koncepcyjną, którą tworzą zespoły specjalistów zajmujących się
projektowaniem stanowiska pracy bądź narzędzi stosowanych w czasie pracy, aby
zapewnić człowiekowi maksimum niezawodności i bezpieczeństwa, przy jednoczesnym
zminimalizowaniu fizycznych, psychicznych i środowiskowych obciąŜeń pracownika.
Aby pracownik mógł wykonywać swoją pracę w bezpiecznych i higienicznych warunkach
konieczne stało się projektowanie ergonomicznego stanowiska pracy z uwzględnieniem
psychicznych i fizycznych potrzeb człowieka.
Stanowisko pracy to przestrzeń pracy wraz z wyposaŜeniem w środki i przedmioty pracy
(maszyny, narzędzia, przyrządy), w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje
pracę. Właściwa organizacja stanowisk pracy zapewnia łatwe i bezpieczne jej wykonywanie
oraz ogranicza niepotrzebny wysiłek, a takŜe stanowi ochronę pracownika przed obraŜeniami
i szkodliwymi czynnikami w miejscu pracy. Aby zapewnić optymalną metodę pracy, naleŜy
tak zorganizować stanowisko robocze, aby dostęp do niego był wygodny i bezpieczny,
materiały i narzędzia miały ustalone miejsce, zaś odległości między przedmiotami na
stanowisku roboczym winny być jak najmniejsze.
Fizjologiczny aspekt procesu pracy
Fizjologia to nauka o funkcjach Ŝywych organizmów, np. fizjologia człowieka. Fizjologia
pracy wchodzi w skład fizjologii człowieka i zajmuje się badaniem wpływu pracy
wykonywanej przez człowieka na jego ustrój jako całość, a takŜe na funkcjonowanie
poszczególnych jego organów i układów.

15
Praca, to świadome i celowe działanie człowieka, zmierzające do wytworzenia
określonych wartości materialnych bądź kulturalnych. KaŜda praca stanowi dla
wykonującego ją człowieka źródło obciąŜenia biologicznego, wpływa bowiem na zmiany
czynnościowe w poszczególnych układach i w całym organizmie ludzkim. Praca
wykonywana z udziałem mięśni dzieli się na – pracę statyczną i dynamiczną.
Pracę statyczną, wykonują mięśnie pozostające nieruchomo w stanie skurczu. Wywołuje
ona długotrwałe napięcie mięśni, stanowi powaŜny czynnik zwiększający wysiłek fizyczny.
Szczególnym rodzajem pracy statycznej jest praca w pozycji stojącej. W zakładach
gastronomicznych wiele czynności wykonywanych jest na stojąco. W związku z tym
pracownikom naleŜy zapewnić krótkie przerwy na odpoczynek w pozycji siedzącej.
W pracy dynamicznej występują naprzemiennie skurcze i rozkurcze mięśni, przez co
łatwiej następuje usuwanie produktów przemiany materii. Przy jednakowym wydatku
energetycznym bardziej uciąŜliwa jest praca statyczna niŜ dynamiczna.
Człowiek pracując fizycznie w normalnych warunkach nie wykorzystuje więcej jak
30–35% swoich maksymalnych moŜliwości. Praca przy takiej intensywności nie stanowi
nadmiernego obciąŜenia dla organizmu. Zmęczenie z nią związane daje się łatwo usunąć
w czasie odpoczynku. Wysiłek w granicach 35–50% wydolności organizmu ludzkiego
prowadzi do znacznego zmęczenia mięśniowego jak i ogólnego, wymaga dodatkowych
przerw w pracy, a takŜe często podawania pracownikowi dodatkowych posiłków
regeneracyjnych oraz napojów. Praca powyŜej 50% maksymalnych moŜliwości człowieka
stanowi nadmierne jego obciąŜenie. W warunkach pracy zawodowej moŜe występować tylko
sporadycznie.
Do funkcjonowania organizmu niezbędny jest materiał energetyczny (węglowodany,
tłuszcze i białka znajdujące się w poŜywieniu) oraz tlen dostarczany z płuc do tkanek
potrzebny do spalania materiału energetycznego, czyli przekształcania go w energię. Część
wyprodukowanej energii potrzebna jest do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jest to
najmniejsza ilość energii zuŜywana przez człowieka w stanie spoczynku. U dorosłych osób
wynosi ona 1400–1700 kcal (kilokalorii)/dobę i jest wyŜsza u męŜczyzn niŜ u kobiet.
Wydatek energetyczny jest miernikiem cięŜkości pracy. Wydatek ten mierzy się
w kilokaloriach (kcal) na 1 kg masy ciała w ciągu godziny. Jego wielkość dla niektórych
czynności wykonywanych przez człowieka podano w tabeli 1.
Tabela 1. Wydatki energetyczne podczas wykonywania niektórych czynności zawodowych w kilokaloriach
na 1 kg masy ciała w ciągu 1 godziny [12, str.33]
Rodzaj czynności Wydatek energetyczny
kcal/kg/h
Praca siedząca 2,75
Pisanie na komputerze 2.00
Praca przy kuchennym stole produkcyjnym 2,05
Zmywanie naczyń 2,06
Zamiatanie podłóg 2,40
Prace ciesielskie na budowie 3,43
Ręczne piłowanie drzewa 6,88
Wykonywanie codziennych czynności człowieka jest związane z określonym wydatkiem
energetycznym. W tabeli 2. podano przykładowe wydatki energetyczne dla niektórych
czynności nie związanych z pracą.

16
Tabela 2. Wydatki energetyczne na niektóre czynności Ŝyciowe niezwiązane z pracą w kilokaloriach na 1 kg
masy ciała w ciągu 1 godziny [12, str. 33]
Rodzaj czynności Wydatek energetyczny
kcal/kg/h
Sen 0,94
Odpoczynek w pozycji leŜącej 1,04
Swobodne stanie 1,50
Powolny spacer 2,85
Szybki marsz 4,28
Bardzo szybki marsz 9,30
Bieganie 8,14
Wchodzenie po schodach 15,80
Całość wydatków energetycznych człowieka obejmuje podstawową przemianę materii,
wydatki związane z wykonywaniem pracy zawodowej – w ciągu 8 godzin oraz wydatki na
czynności poza pracą.
Tabela 3. Klasyfikacja rodzajów pracy fizycznej według całkowitego dobowego wydatku energetycznego (przy
8-godzinnym dniu pracy) [ 7, str. 382]
Stopień cięŜkości Wydatek energetyczny (kcal/dobę)
Lekka 2300–2800
Umiarkowana 2801–3300
Średnia 3301–3800
CięŜka 3801–4300
Bardzo cięŜka 4301–4800
Podczas pracy lekkiej (np. pisanie ręczne, pisanie na maszynie, prowadzenie pojazdu
w warunkach normalnych) efektywny wydatek energetyczny w ciągu jednej zmiany roboczej
wynosi 300–800 kcal dla męŜczyzn i 200–700 kcal dla kobiet.
Podczas pracy umiarkowanej (np. zbieranie owoców, przemieszczanie towarów o masie
około 5 kg) efektywny wydatek energetyczny w ciągu jednej zmiany roboczej wynosi
800–1500 kcal dla męŜczyzn i 600–1000 kcal dla kobiet.
Podczas pracy cięŜkiej (np. transportowanie materiałów o masie 10–15 kg), efektywny
wydatek energetyczny w ciągu jednej zmiany roboczej wynosi 1500–2000 kcal dla męŜczyzn
i 1000–1300 kcal dla kobiet.
Przenoszenie cięŜarów
Praca związana z przenoszeniem cięŜarów jest zazwyczaj pracą cięŜką, a takŜe związaną
z duŜym ryzykiem urazów kręgosłupa. Z tego teŜ względu zasady prawidłowego
przenoszenia cięŜarów są istotnym elementem ochrony pracownika w miejscu pracy. Aby
bezpiecznie przenosić cięŜary naleŜy:
– trzymać cięŜar tak blisko ciała jak to tylko jest moŜliwe,
– unikać szybkiego tempa przenoszenia,
– przenosić cięŜar na opuszczonych rękach,
– nie dźwigać przy rękach zgiętych w stawie łokciowym,
– podczas podnoszenia minimalizować ruchy tułowia (pochylenia, skłony i skręcenia),
– cięŜary podnosić w przysiadzie mając wyprostowane plecy, a następnie unieść cięŜar
przez wyprostowanie nóg.

17
KaŜdej pracy towarzyszy zmęczenie. Jest to zmniejszenie zdolności do pracy
spowodowane przez wysiłek. RozróŜnia się zmęczenie fizyczne i psychiczne. Zmęczenie
fizyczne powoduje zmiany w układzie biochemicznym mięśnia, prowadzi do wzrostu
produktów przemiany materii i wyczerpania zapasów energetycznych organizmu, a takŜe
pocenie się, spowolnienie ruchów, spadek sił mięśni i dokładności ruchu, spadek wydajności
(wzrost liczby błędów, czasu reakcji) i wzrost zagroŜenia urazowego czy wypadkowego.
Zmęczenie psychiczne powoduje zmniejszenie stopnia koncentracji, utrudnione myślenie,
spowolnienie i osłabienie postrzegania, spadek motywacji, zaburzenia emocjonalne (apatia
lub rozdraŜnienie), nastawienie systemu nerwowego na odpoczynek (ziewanie, senność),
spadek wydajności pracy (wzrost: czasu reakcji, liczby błędów), spadek formy fizycznej,
wzrost zachorowań, urazów i wypadków.
Zmęczenie moŜemy eliminować przez optymalizację warunków pracy i jest to niezbędny
warunek prawidłowego i sprawnego jej wykonania. Ponadto bardzo waŜne są przerwy
w zaleŜności od charakteru pracy i tak:
– po pracy fizycznej odpoczynek powinien być bierny,
– po pracy umysłowej – odpoczynek czynny,
– w czasie pracy korzystniej jest robić kilka krótkich przerw zamiast jednej długiej.
Odpoczynek pozwala na regenerację utraconych sił. W zakładach pracy słuŜą temu
przerwy zorganizowane i niezorganizowane. Stosowanie przerw w pracy ma duŜy wpływ na
efektywność pracy. Celowe przerwanie procesu pracy zwiększa wydajność pracy po przerwie.
Częste, zaplanowane przerwy w pracy zmieniają nastawienie pracownika do pracy oraz
wpływają na odpręŜenie i odpoczynek podczas przerwy. Zaplanowanie przerw pozwala
równieŜ zniwelować ilość przerw dowolnych. Zasady wyznaczania przerw w pracy:
– suma przerw w pracy nie powinna przekraczać 15% całkowitego czasu pracy, a przy
pracach cięŜkich powinna wynosić 20–30% całkowitego czasu pracy,
– w przypadku dwóch przerw powinny one dzielić całkowity czas pracy na trzy równe
części, ale przerwa pierwsza powinna być krótsza od przerwy drugiej.
Przerwy niezorganizowane występują wtedy gdy pojawia się nieprzewidziana sytuacja
np. maszyna ulega uszkodzeniu, brak jest narzędzi potrzebnych do pracy.
1. Czym zajmuje się ergonomia?
2. Jakie dziedziny nauki składają się na wiedzę ergonomiczną?
3. Jak dzielimy ergonomię?
4. Co jest zadaniem ergonomii koncepcyjnej?
5. Jak brzmi definicja stanowiska pracy?
6. Czym się zajmuje fizjologia pracy?
7. Czym się róŜni praca statyczna od pracy dynamicznej? Podaj odpowiednie przykłady
z branŜy gastronomicznej.
8. Jakie są zasady prawidłowego przenoszenia cięŜarów?
9. Co to jest zmęczenie i jak moŜna mu zapobiegać?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie dokładnej obserwacji swojego stanowiska pracy w klasie wylicz
i uzasadnij, jakie znajdują się tam przedmioty ergonomiczne i nieergonomiczne.

18
1) przeczytać nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) wymienić przedmioty ergonomiczne twojego stanowiska pracy,
3) wskazać przedmioty nie spełniające warunków ergonomicznych,
4) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy.
Ćwiczenie 2
Dokonaj oceny i udziel odpowiedzi na pytanie „ Czy twoje stanowisko pracy w pracowni
gastronomicznej jest stanowiskiem ergonomicznym?”
2) ocenić, czy stanowisko pracy ucznia jest ergonomiczne,
3) zapisać wnioski na arkuszu papieru A4,
4) wyniki pracy zaprezentować na forum grupy.
Ćwiczenie 3
Przenieś duŜe, cięŜkie przedmioty w wyznaczone miejsce.
2) przypomnieć zasady obowiązujące przy przenoszeniu cięŜarów,
3) ocenić, czy koledzy prawidłowo przenosili cięŜary,
4) zapisać wnioski w zeszycie.
− przedmioty do przenoszenia,
− zeszyt.

19
Ćwiczenie 4
Określ, jaki typ zmęczenia (i jego przyczyny) występuje podczas trzymania cięŜkiej
ksiąŜki na wyciągniętych rękach i podczas zdejmowania i kładzenia tej samej ksiąŜki na
podłogę.
2) przygotować ksiąŜki potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) określić rodzaj pracy wykonywanej przez kolegów,
4) scharakteryzować typ zmęczenia,
5) określić przyczyny zmęczenia,
6) zapisać wnioski w zeszycie.
− grube, cięŜkie ksiąŜki,
− materiały piśmiennicze,
− zeszyt.
1) wskazać przedmioty ergonomiczne na stanowisku pracy?
2) wymienić dziedziny nauki, które składają się na wiedzę ergonomiczną?
3) zdefiniować pojęcie fizjologii pracy?
4) wykazać róŜnice między pracą statyczną, a dynamiczną?
5) scharakteryzować typy zmęczenia?
6) określić typ i przyczyny zmęczenia?
7) wskazać przykłady pracy dynamicznej w punktach gastronomicznych?
8) scharakteryzować zasady prawidłowego przenoszenia cięŜarów?

20
4.3. Kształtowanie bezpiecznych i higienicznych warunków
pracy pracownika
Pomieszczenia pracy są to pomieszczenia przeznaczone na pobyt pracowników w celu
wykonywania pracy. Powierzchnia pomieszczeń pracy i ich wysokość powinny być
dostosowane do rodzaju wykonywanej pracy oraz czasu przebywania pracowników w tych
pomieszczeniach. Pomieszczenia, w których łączny czas przebywania pracownika przekracza
cztery godziny uwaŜa się za pomieszczenia stałej pracy. W pomieszczeniach pracy czasowej
pracownik przebywa łącznie od dwóch do czterech godzin.
Na kaŜdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy
(tj. tych, w których pracownicy przebywają powyŜej 4 godzin) powinno przypadać co
najmniej 13 m3
wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2
wolnej powierzchni
podłogi (nie zajętej przez maszyny i inne wyposaŜenie stanowisk pracy).
Wysokość pomieszczeń stałej pracy nie moŜe być mniejsza niŜ 3 m w świetle jeŜeli
w pomieszczeniach tych nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia. Dopuszcza się
obniŜenie wysokości tych pomieszczeń do 2,5 m w świetle jeŜeli w pomieszczeniu
zatrudnionych jest nie więcej niŜ 4 pracowników, a na kaŜdego przypada co najmniej po
15 m3
wolnej objętości pomieszczenia. Wysokość pomieszczeń, w których pracownicy
przebywają jedynie od 2 do 4 godzin w ciągu doby, nie moŜe być mniejsza niŜ 2,2 m.
Pomieszczenia pracy powinny być oświetlone światłem dziennym oraz światłem
elektrycznym (spełniającym wymagania określone w polskich normach). Okna
w pomieszczeniach pracy powinny być wyposaŜone w odpowiednie urządzenia eliminujące
nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowiska pracy.
Podłogi w pomieszczeniach produkcyjnych powinny znajdować się na poziomie terenu
otaczającego budynek. ObniŜenie poziomu podłogi poniŜej terenu wymaga zgody
Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, wydanej w porozumieniu
z właściwym okręgowym inspektorem pracy. Podłogi w pomieszczeniach pracy powinny być
szczelne. Posadzka powinna być nienasiąkliwa, łatwo zmywalna, zapobiegająca
poślizgnięciom. Pomiędzy pomieszczeniami nie powinno być progów, chyba Ŝe warunki
techniczne wymagają ich zastosowania. W takich przypadkach naleŜy je oznaczyć w sposób
widoczny, zgodnie z obowiązującymi przepisami. JeŜeli natomiast podłogę wykonano
z materiału będącego dobrym przewodnikiem ciepła lub jeŜeli w trakcie wykonywania pracy
występuje zamoczenie podłogi, w przejściach oraz w miejscach do stania i siedzenia naleŜy
zapewnić podesty izolujące od zimna lub wilgoci. Ściany pomieszczeń powinny być pokryte
materiałem łatwo zmywalnym do wysokości 2,0 m.
W kaŜdym zakładzie pracy zatrudniającym powyŜej 10 pracowników na jedną zmianę
pracodawca zabezpiecza odpowiednio usytuowane pomieszczenia i urządzenia higieniczno-
sanitarne, takie jak łaźnie, sauny, natryski, łazienki, ustępy, umywalnie, szatnie, przebieralnie,
pralnie, jak teŜ pomieszczenia słuŜące do odkaŜania, oczyszczania oraz suszenia odzieŜy
i obuwia. Pomieszczenia higieniczno-sanitarne powinny znajdować się w budynku, w którym
odbywa się praca albo w budynku połączonym z nim obudowanym przejściem, które
w przypadku przechodzenia z ogrzewanych pomieszczeń powinno być równieŜ ogrzewane.
Pomieszczenia te powinny być ogrzewane, oświetlane i wentylowane zgodnie z przepisami
techniczno-budowlanymi, a ich wysokość powinna być w świetle nie mniejsza niŜ 2,5 m
z wyjątkiem łaźni ogólnodostępnej, której wysokość powinna wynosić, co najmniej 3,0 m.
Dopuszcza się zmniejszenie wysokości do 2,2 m w świetle – w przypadku usytuowania ich
w suterenie, piwnicy lub na poddaszu (z wyjątkiem ogólnodostępnych ustępów i łaźni).

21
Szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami i ustępy powinny być urządzone oddzielnie
dla kobiet i męŜczyzn. Wymóg ten nie dotyczy zakładu pracy, w którym zatrudnionych jest
do dziesięciu pracowników na jednej zmianie – pod warunkiem zapewnienia moŜliwości
osobnego korzystania przez kobiety i męŜczyzn z tych pomieszczeń.
Pracodawca zatrudniający do dwudziestu pracowników powinien zapewnić im, co najmniej
ustępy i umywalki, a takŜe warunki do higienicznego przechowywania odzieŜy własnej
(domowej), roboczej i ochronnej oraz higienicznego spoŜywania posiłków.
OdzieŜ powinna być przechowywana w szatniach. Szatnie powinny być urządzone w oddzielnych
lub wydzielonych pomieszczeniach. Pomieszczenia przeznaczone na szatnie powinny być
suche i w miarę moŜliwości oświetlone światłem dziennym. Szatnie mogą być urządzone
jako:
– szatnie odzieŜy własnej pracowników – przeznaczone do przechowywania odzieŜy
i obuwia naleŜących do pracowników,
– szatnie odzieŜy roboczej i ochronnej – przeznaczone do przechowywania odzieŜy
i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej,
– szatnie podstawowe – przeznaczone są do przechowywania odzieŜy własnej pracowników
oraz odzieŜy roboczej i środków ochrony indywidualnej,
– szatnie przepustowe – składające się z części przeznaczonej na odzieŜ własną
pracowników, części przeznaczonej na odzieŜ roboczą i środki ochrony indywidualnej
oraz przepustowego zespołu sanitarnego z natryskami, łączącego obie te części.
Umywalnie i pomieszczenia z natryskami
W skład zespołu sanitarnego powinny wchodzić umywalnie łatwo dostępne dla
pracowników i zapewniające bezkolizyjny ruch pracowników juŜ umytych i przebranych
w odzieŜ własną. Umywalnia powinna być wyposaŜona w umywalki do których powinna być
doprowadzona bieŜąca woda – ciepła i zimna. Na kaŜdej kondygnacji w budynkach powinny
być teŜ usytuowane ustępy.
Jadalnie
Pracodawca zatrudniający powyŜej dwudziestu pracowników na jednej zmianie powinien
zapewnić pracownikom pomieszczenie do spoŜywania posiłków – jadalnię.
W zaleŜności od rodzaju spoŜywanych posiłków ustalono następujące typy jadalni:
– Typ I – jadalnia przeznaczona do spoŜywania posiłków własnych,
– Typ II – jadalnia przeznaczona do spoŜywania posiłków własnych i wydawania napojów,
– Typ III – jadalnia z zapleczem, przeznaczona do spoŜywania posiłków profilaktycznych,
powinna ona posiadać węzeł sanitarny dla konsumentów i węzeł sanitarny z szatnią dla
pracowników obsługi.
Dla kaŜdego pracownika spoŜywającego posiłek w jadalni naleŜy zapewnić indywidualne
miejsce siedzące przy stole. Jadalnia powinna być wyposaŜona w umywalki,
a przy kaŜdej umywalce powinny znajdować się ręczniki jednorazowe lub powinna być
zainstalowana suszarka do rąk. W jadalni naleŜy umieścić w widocznym miejscu napisy lub
znaki informujące o zakazie palenia tytoniu.
Mikroklimat pomieszczeń
Mikroklimat pomieszczenia moŜna opisać jako zbiór parametrów fizycznych
i chemicznych, zmiennych w czasie i przestrzeni, wywierających wpływ na kaŜdy Ŝywy
organizm. Kształtują go: temperatura, wilgotność, prędkość ruchu powietrza
i promieniowanie cieplne. Oprócz wyŜej wymienionych parametrów na równowagę cieplną
ciała ludzkiego wpływają takŜe: aktywność fizyczna człowieka, izolacyjność cieplna odzieŜy,
stosunek pola powierzchni ciała okrytego odzieŜą do pola odkrytego i temperatura
powierzchni odzieŜy.
Mikroklimat gorący występuje najczęściej w pomieszczeniach, gdzie zgromadzone są
urządzenia emitujące ciepło. Wysoka temperatura otoczenia moŜe spowodować ogólne

22
osłabienie, zawroty i bóle głowy, omdlenie i bolesne skurcze mięśni oraz odwodnienie.
W skrajnych wypadkach przegrzanie prowadzi do groźnego dla Ŝycia udaru cieplnego.
W mikroklimacie gorącym nie powinni być zatrudniani pracownicy cierpiący na choroby
mięśnia sercowego, wady serca, chorobę niedokrwienia serca, nadciśnienie tętnicze, otyłość
znacznego stopnia, zaburzenia wydzielania potu, cukrzycę i nadczynność tarczycy.
Mikroklimat zimny występuje w pomieszczeniach, gdzie temperatura nie przekracza
10ºC. W mikroklimacie zimnym nie powinni być zatrudnieni pracownicy cierpiący na
przewlekłe choroby górnych dróg oddechowych, przewlekłe zapalenie oskrzeli i dychawicę
oskrzelową, odmroŜenia skóry, chorobę Burgera i inne choroby naczyń obwodowych,
choroby reumatoidalne i inne zaostrzając się pod wpływem ochłodzenia.
Człowiek ma duŜe moŜliwości dostosowania się do róŜnych warunków klimatycznych.
Zakres zmian temperatury otoczenia, w którym człowiek ma moŜliwość jest stosunkowo
szeroki – od –50ºC do +50ºC. Przy średnio cięŜkiej pracy fizycznej w pomieszczeniach
o średniej wilgotności sprawnego działania, organizm najlepiej znosi temperaturę 16–18ºC.
Temperatura pomieszczeń, w których wykonuje się pracę fizyczną nie powinna być niŜsza niŜ
14 ºC, a przy pracy umysłowej 18 ºC. Optymalne warunki wysycenia powietrza parą wodną
dla lekkiej pracy fizycznej wynoszą 40%, a dla cięŜkiej 80% wilgotności względnej.
Wentylacja pomieszczeń
W pomieszczeniach, gdzie występuje gorący mikroklimat, i podwyŜszona wilgotność,
konieczne są sprawnie działające urządzenia wentylacyjne. W chłodnych porach roku prądy
powietrza o duŜej nieraz prędkości i niskich temperaturach (przez otwarte okna, drzwi)
działają na rozgrzany organizm ludzki i powodują złe samopoczucie, a często nawet
zaziębienia. Optymalna prędkość powietrza w pomieszczeniach winna trzymać się granicznej
wartości 0,2 m/s. Rolą wentylacji jest dostarczenie odpowiedniej ilości powietrza
niezbędnego do prawidłowego spalania w urządzeniach zuŜywających gaz. W budynkach
mamy dwa rodzaje wentylacji: naturalną i mechaniczną.
W wentylacji naturalnej wymiana powietrza w pomieszczeniach moŜe następować
w sposób naturalny. Dzięki róŜnicy temperatury, a więc i gęstości powietrza wewnątrz i na
zewnątrz budynku oraz dzięki działaniu wiatru powietrze dostaje się do budynku przez
nieszczelności w oknach i drzwiach lub przez specjalne nawiewniki, a wydostaje się przez
kratki i kanały wentylacyjne.
Wentylacja mechaniczna zapewnia wymianę powietrza niezaleŜnie od jakichkolwiek
wpływów atmosferycznych. Wymuszony przepływ powietrza uzyskuje się dzięki
zastosowaniu wentylatora. Najprostszym rozwiązaniem jest wentylacja wywiewna, a bardziej
zaawansowanym rozwiązaniem jest wentylacja nawiewno-wywiewna, w której zarówno
doprowadzanie, jak i usuwanie powietrza jest moŜliwe dzięki wentylatorom.
Oświetlenie pomieszczeń
Oświetlenie jest jednym z waŜniejszych czynników wpływających na wydajność pracy,
wypadki przy pracy i zdrowie pracownika. Oświetlenie występujące na stanowiskach pracy
moŜna podzielić na naturalne i sztuczne. RozróŜniamy dwa rodzaje oświetlenia pomieszczeń:
1. oświetlenie podstawowe, w skład którego wchodzi oświetlenie ogólne, oświetlenie
miejscowe jako oświetlenie dodatkowe do danego stanowiska pracy, oświetlenie
kierunkowe, które jest ograniczone do ściśle określonego pola pracy i oświetlenie
złoŜone, składające się z oświetlenia ogólnego i oświetlenia miejscowego;
2. oświetlenie awaryjne, w skład którego wchodzi oświetlenie bezpieczeństwa
(umoŜliwiające bezpieczne dokończenie lub kontynuację wykonywanych czynności),
oświetlenie ewakuacyjne i oświetlenie przeszkodowe mające zastosowanie
w pomieszczeniu, w którym jest zgaszone oświetlenie podstawowe.

23
Z higienicznego punktu widzenia na prawidłowe oświetlenie miejsca pracy ma wpływ
natęŜenie oświetlenia (w luksach), równomierność oświetlenia w pomieszczeniu, barwa
światła i oddawanie barw oraz ograniczenie olśnienia.
Przy pracach wzrokowych wymagających małych natęŜeń oświetlenia zaleca się
stosowanie oświetlenia ogólnego o natęŜeniu do 200 lx (luksów). Przy pracach wymagających
większej precyzji zaleca się stosowanie oświetlenia ogólnego i miejscowego.
W zakładach gastronomicznych jasność oświetlenia pomieszczeń powinna być
dostosowana do rodzaju wykonywanych czynności. W pomieszczeniach produkcyjnych
natęŜenie oświetlenia powinno wynosić 200 lx, a w pozostałych około 150 lx. Niewłaściwe
oświetlenie wywołuje szereg niekorzystnych zmian i reakcji organizmu,
a w szczególności łzawienie i zaczerwienienie powiek i spojówek, zmniejszenie ostrości
widzenia i szybkości spostrzegania. Tym samym obniŜa się dokładność wykonywanej pracy
i trudniej jest utrzymać czystość pomieszczeń, co ma istotne znaczenie szczególnie przy
produkcji Ŝywności.
1. Co to są pomieszczenia pracy?
2. Jaką wysokość powinny mieć pomieszczenia w zakładach pracy?
3. Jakie powinny być podłogi i posadzki w budynkach przemysłowych?
4. Jakie pomieszczenia higieniczno-sanitarne pracodawca musi zapewnić w swoim zakładzie
pracy?
5. Kiedy pracodawca ma obowiązek zorganizować jadalnię dla pracowników?
6. Jakie parametry kształtują mikroklimat?
7. Czym charakteryzują się warunki pracy w mikroklimacie gorącym?
8. Czy kaŜdy człowiek moŜe pracować w klimacie zimnym?
9. Jakie znasz rodzaje wentylacji?
10. Czym róŜni się wentylacja naturalna od grawitacyjnej?
11. Jakie rodzaje oświetlenia występują w pomieszczeniach pracy?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj warunki pracy uzupełniając poniŜsze zdania:
1. Na kaŜdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy
powinno przypadać co najmniej ………….. wolnej objętości pomieszczenia oraz co
najmniej ………………. wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez maszyny i inne
wyposaŜenie stanowisk pracy).
2. Pracodawca zatrudniający powyŜej ………………………….. na jednej zmianie powinien
zapewnić pracownikom pomieszczenie do spoŜywania posiłków – jadalnię. Obowiązek
ten dotyczy równieŜ pracodawców zatrudniających ………..............., jeŜeli naraŜeni są na
kontakt ze środkami chemicznymi lub ……………………….., materiałami
………………………….. albo przy pracach szczególnie ………………....……………
3. Pracodawca w swoim zakładzie pracy musi zapewnić pomieszczenia higieniczno-sanitarne,
do których zalicza się: ...................………….…………………………………………
…………………………………………………………………………………….…………
…………………………………………………………………………………….…………
………………………………………………………………………………………………

24
4. Niewłaściwe oświetlenie stanowiska pracy powoduje: ……………………………………
…………………………………………………………………………………….…………
……………………………………………………………………………………………... .
5. Z higienicznego punktu widzenia na prawidłowe oświetlenie stanowiska pracy ma wpływ:
……...…………………………………………………………………………………..……
………………………………………………………………………………………….……
………………………………………………………………………………………….……
6. Na oświetlenie podstawowe składa się: ………………..…………………………………
……………………………………………………………………………………………….
2) wyszukać informacje dotyczące warunków pracy w zakładzie,
Ćwiczenie 2
Zaprojektuj przykładową odzieŜ roboczą dla pracownika magazynu mroŜonek.
2) wyszukać w Internecie przykładową odzieŜ roboczą pracownika wykonującego pracę
w mikroklimacie zimnym,
3) zaprojektować odzieŜ roboczą dla magazyniera,
−−−− poradnik dla ucznia, literatura,
−−−− komputer z przyłączem do Internetu,
−−−− arkusz papieru formatu A1,
−−−− przybory do pisania, w tym kolorowe pisaki.
Ćwiczenie 3
Sporządź wykaz chorób, które uniemoŜliwiają podjęcie pracy w mikroklimacie zimnym.

25
2) wyszukać w Internecie informacje dotyczące zatrudniania pracowników w mikroklimacie
zimnym,
3) sporządzić wykaz chorób uniemoŜliwiających podjęcie pracy w mikroklimacie zimnym,
4) sporządzić notatkę w zeszycie,
−−−− przybory do pisania, w tym kolorowe pisaki,
−−−− zeszyt.
Ćwiczenie 4
Sporządź wykaz chorób, które uniemoŜliwiają podjęcie pracy w mikroklimacie gorącym.
2) wyszukać w Internecie informacje dotyczące zatrudniania pracowników w mikroklimacie
gorącym,
3) sporządzić wykaz chorób uniemoŜliwiających podjęcie pracy w mikroklimacie gorącym,
4) sporządzić notatkę w zeszycie,
−−−− przybory do pisania, w tym kolorowe pisaki,
−−−− zeszyt.
1) zdefiniować pojęcie pomieszczenia pracy?
2) określić jaką wysokość powinny mieć pomieszczenia w zakładach pracy?
3) scharakteryzować warunki pracy?
4) dobrać odzieŜ roboczą do określonego stanowiska pracy?
5) sporządzić wykaz chorób uniemoŜliwiających pracę mikroklimacie zimnym?
6) sporządzić wykaz chorób uniemoŜliwiających pracę mikroklimacie gorącym?
7) scharakteryzować warunki pracy w mikroklimacie gorącym?
8) porównać wentylację naturalną z wentylacją mechaniczną?
9) wymienić rodzaje oświetlenia w pomieszczeniach pracy?

26
4.4. Czynniki szkodliwe, uciąŜliwe i niebezpieczne w środowisku
pracy. Choroby zawodowe
W kaŜdym zakładzie pracy, w zaleŜności od charakteru pracy, produkcji czy technologii
człowiek moŜe być naraŜony na oddziaływanie róŜnorodnych czynników zagraŜających jego
zdrowiu i Ŝyciu. Z punktu widzenia ich oddziaływania na organizm człowieka czynniki te
dzieli się na: niebezpieczne, szkodliwe lub uciąŜliwe. ZaleŜnie od stęŜenia lub natęŜenia,
czynniki uciąŜliwe mogą stać się szkodliwymi (zagraŜającymi zdrowiu) lub niebezpiecznymi
(zagraŜającymi Ŝyciu). Wszystkie czynniki środowiska pracy moŜna podzielić na dwie
zasadnicze grupy:
1. Czynniki niebezpieczne (urazowe), które działając na człowieka przewaŜnie w sposób
nagły mogą spowodować uraz (wypadek przy pracy). Są to najczęściej czynniki
mechaniczne takie jak ruchome, a głównie wirujące, części maszyn i innych urządzeń,
śliskie, nierówne powierzchnie, ostre wystające elementy, poraŜenia prądem
elektrycznym, poparzenia oraz poŜary i/lub wybuchy.
2. Czynniki szkodliwe i uciąŜliwe, które działając na człowieka przez dłuŜszy czas mogą
spowodować obniŜenie sprawności fizycznej i psychicznej lub zmiany w stanie jego
zdrowia, a w ostateczności wywołać choroby zawodowe. Czynniki te dzielimy na cztery
podstawowe grupy – fizyczne (np. hałas, wibracja, pyły przemysłowe, mikroklimat,
oświetlenie, promieniowanie, pole elektrostatyczne, pyły), chemiczne (aerozole, ciecze,
ciała stałe, gazy, pary, roztwory o działaniu toksycznym; narkotycznym; duszącym;
draŜniącym; uczulającym; rakotwórczym; mutagennym; upośledzającym rozrodczość),
biologiczne (wirusy, bakterie, grzyby, pierwotniaki oraz wytwarzane przez nie toksyny
i alergeny) oraz psychofizyczne (obciąŜenie fizyczne, psychonerwowe).
Całkowite wyeliminowanie fizycznych, chemicznych i biologicznych, a takŜe czynników
szkodliwych i uciąŜliwych z miejsca pracy jest praktycznie niemoŜliwe. Zatrudnianie
pracowników o właściwych kwalifikacjach na danym stanowisku pracy, stosowanie przerw
w pracy lub skrócenie czasu jej wykonywania, a takŜe szkolenia, system nagród i kar wpływa
znacząco na ograniczenie zagroŜeń i bezpieczne zachowania pracowników. KaŜdy zakład
pracy musi zadbać, aby szkodliwe czynniki fizyczne takie jak hałas czy wibracje nie
przekraczały najwyŜszych dopuszczalnych natęŜeń (NDN), a czynniki chemiczne nie
przekraczały najwyŜszych dopuszczalnych stęŜeń (NDS).
JeŜeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagroŜeń nie jest moŜliwa, naleŜy
stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki
ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagroŜeń na zdrowie i bezpieczeństwo
pracowników.
UciąŜliwości i czynniki szkodliwe w zakładach gastronomicznych
Wykonywanie prac w zakładach gastronomicznych wiąŜe się z wieloma uciąŜliwościami
wynikającymi z charakteru wykonywanej pracy. Pracownicy naraŜeni są na nadmierny
wysiłek mięśni podczas dźwigania cięŜarów, pracę w pozycji stojącej oraz pracę
w wymuszonej pozycji ciała. DuŜą uciąŜliwością jest praca wielozmianowa, nocna i stres.
W odróŜnieniu od czynników szkodliwych uciąŜliwości są niemierzalne.
Praca, w której podnoszenie i przenoszenie cięŜarów jest stałą czynnością, moŜe być
przyczyną nadmiernego zmęczenia fizycznego, przeciąŜenia mięśni, stawów, a przede
wszystkim kręgosłupa. Przy gwałtownych ruchach tułowia, zwłaszcza podczas podnoszenia
cięŜarów moŜe dojść do powstania przepukliny. W zapobieganiu skutkom nadmiernego

27
wysiłku waŜne jest określenie prawidłowych sposobów podnoszenia i przenoszenia cięŜarów
na poszczególnych stanowiskach pracy oraz szkolenie pracowników w zakresie bezpiecznej
techniki dźwigania. NaleŜy dąŜyć do ograniczenia i wyeliminowania ręcznego przenoszenia
cięŜarów, np. przez stosowanie urządzeń transportowych (wózków).
Długotrwała praca stojąca moŜe przyczynić się do powstawania Ŝylaków kończyn
dolnych, a te powodują zaburzenia przepływu Ŝylnej krwi, obrzęki stóp i podudzi oraz złe
odŜywianie skóry i tkanki podskórnej. Rozwojowi Ŝylaków zapobiegają elastyczne
pończochy lub opaski sięgające od stopy do kolana. Praca stojąca jest bardziej szkodliwa niŜ
chodzenie i podczas długiego stania powinno się okresowo wykonywać rytmiczne ruchy
stopą. Stojąca praca na twardym podłoŜu moŜe być przyczyną płaskostopia, które prowadzi
do powstawania przewlekłych stanów zapalnych torebek i więzadeł stawowych stopy, jej
obrzęku i bolesności utrudniających, niekiedy nawet uniemoŜliwiających, stanie i chodzenie.
Płaskostopiu zapobiegają róŜne ćwiczenia, które aktywizują mięśnie stopy. W razie
konieczności stosuje się buty ortopedyczne lub specjalne wkładki do butów.
Wymuszona pozycja ciała podczas wykonywania pracy powoduje szybkie zmęczenie
fizyczne, zmniejszenie wydajności oraz obniŜenie tempa i jakości pracy. Niekorzystnym
elementem tej uciąŜliwości jest moŜliwość przyzwyczajenia się do złej pozycji przy pracy,
co po latach moŜe doprowadzić do utrwalonych zmian organicznych, np. trwałego garbienia
się, nierównomiernego rozrostu pewnych grup mięśniowych, skrzywienia kręgosłupa.
Zapobieganie skutkom wymuszonej pozycji ciała to przede wszystkim kontrola stanowisk
pracy i ich optymalizacja za pomocą środków technicznych i organizacyjnych, prowadzona
z aktywnym uczestnictwem samych pracowników.
ZagroŜeniem w pracy moŜe teŜ być stres. Powoduje on zmęczenie i zmniejszenie
wydolności umysłowej i psychicznej, zmniejszenie odporności na choroby, zmniejszenie
sprawności wzroku, słuchu oraz precyzji czynności manualnych. W konsekwencji prowadzi
do zwiększenia ilości błędów popełnianych w pracy, mylnych decyzji, złej oceny stanu
bezpieczeństwa oraz braku motywacji do pracy. Przyczyny powstawania stresu to: zła
organizacja pracy, zbyt szybkie i wymuszone tempo pracy zwłaszcza monotonnej oraz złe
stosunki międzyludzkie.
Do czynników szkodliwych, które mogą występować w gastronomii naleŜą hałas,
podwyŜszona temperatura i gorące powierzchnie, znaczna wilgotność, nieprawidłowe
oświetlenie, ciągłe moczenie rąk (w zmywalniach), czynniki chemiczne (dym i spaliny
z palenisk, środki myjące i dezynfekujące), praca w pozycji stojącej oraz praca nocna.
Choroby zawodowe i zasady ich stwierdzania
Wpływ czynników szkodliwych i uciąŜliwych na organizm człowieka przez lata pracy
moŜe spowodować zmiany chorobowe u pracownika z powstaniem chorób zawodowych
włącznie. Wczesne wykrycie tych zmian i podjęcie odpowiednich środków profilaktycznych
powinno zapobiec pogorszeniu stanu zdrowia pracownika. W tym celu stosuje się lekarskie
badania profilaktyczne, które mają stwierdzić, czy zatrudniony pracownik nie ma
przeciwwskazań do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Pracownik w czasie
zatrudnienia przechodzi badania wstępne, okresowe i kontrolne.
Badaniom wstępnym podlegają osoby przyjmowane do pracy oraz pracownicy
młodociani przenoszeni na inne stanowisko pracy i inni pracownicy przenoszeni na
stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki
uciąŜliwe. Badania wstępne są przeprowadzane na koszt pracodawcy.
Okresowe badania lekarskie zapewniają systematyczną kontrolę stanu zdrowia
pracowników i umoŜliwiają wczesne wykrycie objawów choroby zawodowej. O zakresie
i częstości wykonywanych badań decyduje rodzaj i charakter czynników szkodliwych, na
które pracownik jest naraŜony. Przeprowadzane są one na koszt pracodawcy. Badaniom

28
kontrolnym podlegają pracownicy w przypadku niezdolności do pracy trwającej ponad
30 dni.
Choroby zawodowe to choroby określone w wykazie chorób zawodowych, spowodowane
działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub
sposobem wykonywania pracy. Wykaz chorób zawodowych oraz zasady
postępowania obowiązujące przy ich stwierdzaniu ustalają rozporządzenia
Rozporządzenie RM z 30 lipca 2002r. opublikowane w Dz. U Nr 132, z 2002r., poz.
1115 oraz Rozporządzenie MZ z 1 sierpnia 2002 w sprawie sposobu dokumentowania
chorób zawodowych i skutków tych chorób – Dz. U Nr 132 z 2002r., poz. 1121.
Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej oraz jej rozpoznanie moŜe nastąpić
u pracownika lub byłego pracownika, w okresie jego zatrudnienia lub po zakończeniu pracy,
nie później jednak niŜ w okresie, który został określony w wykazie chorób zawodowych.
Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej u pracownika dokonuje: pracodawca lub lekarz,
który powziął podejrzenie choroby zawodowej u pracownika. Zgłoszenia podejrzenia choroby
zawodowej moŜe równieŜ dokonać pracownik, który podejrzewa, Ŝe występujące u niego
objawy mogą wskazywać na taką chorobę, lekarz stomatolog, lub lekarz weterynarii
w przypadku pracownika mającego kontakt z chorymi zwierzętami.
Podejrzenie choroby zawodowej zgłasza się właściwemu państwowemu inspektorowi
sanitarnemu oraz właściwemu inspektorowi pracy. Państwowy inspektor sanitarny, kieruje
pracownika na badanie w celu rozpoznania choroby zawodowej do jednostki orzeczniczej
I stopnia, powiadamiając o tym pracodawcę i jednostkę podstawową słuŜby medycyny pracy
sprawującą profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikiem, z którą pracodawca zawarł
umowę. Rozpoznanie choroby zawodowej w formie orzeczenia lekarskiego lub orzeczenie
o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej wydaje wojewódzki ośrodek medycyny
pracy. Na podstawie rozpoznania choroby zawodowej państwowy powiatowy inspektor
sanitarny wydaje decyzję administracyjna o stwierdzeniu choroby zawodowej lub odmowie
jej stwierdzenia. Decyzje państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych moŜna
zaskarŜyć do państwowych wojewódzkich inspektorów sanitarnych w trybie odwoławczym.
Ostatnią instancją odwoławczą jest Naczelny Sąd Administracyjny. Kopie decyzji
o stwierdzeniu choroby zawodowej otrzymuje zakład pracy, w którym pracownik był
naraŜony bezpośrednio na zachorowanie w czasie zatrudnienia.
Stwierdzenie u pracownika choroby zawodowej zobowiązuje zakład pracy do
niezwłocznego usunięcia jej przyczyn i zastosowania środków zapobiegających kolejnym
zachorowaniom. Według danych Instytutu Medycyny Pracy liczba chorób zawodowych
stwierdzonych w Polsce w roku 2005 wynosiła 3249, z czego najliczniejsze były przewlekłe
choroby narządu głosu (21% ogólnej liczby), pylice płuc (20,7), choroby zakaźne i inwazyjne
(18,9), uszkodzenia słuchu (10,4) i choroby skóry (5 %). Wśród męŜczyzn najwięcej
stwierdzano w roku 2005 pylic płuc (31% chorób zawodowych), uszkodzeń słuchu (16,3),
chorób zakaźnych lub pasoŜytniczych (16%). U kobiet najwyŜszą zapadalność stanowiły
głównie przewlekłe choroby narządu głosu (46% ogólnej liczby), choroby zakaźne lub
pasoŜytnicze (23,8%) i choroby skóry (ok. 7 % ogólnej liczby schorzeń).
1. Jak dzielimy wszystkie czynniki środowiska pracy?
2. Co określamy pod pojęciem niebezpieczny czynnik występujący w procesie pracy?
3. Jakie czynniki zaliczamy do czynników szkodliwych i uciąŜliwych?
4. Co to jest najwyŜsze dopuszczalne stęŜenie (NDS) i natęŜenie (NDN)?
5. Wymień znane ci uciąŜliwości wynikające z charakteru pracy w gastronomii?

29
6. Jakie działania profilaktyczne podejmowane są w zakładach pracy, aby zapobiegać
pogarszaniu stanu zdrowia pracowników?
7. Co to jest choroba zawodowa?
8. Kto jest upowaŜniony do rozpoznawania chorób zawodowych?
9. Jakie urzędy decydują o stwierdzeniu chorób zawodowych?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Korzystając z róŜnych źródeł informacji wskaŜ czynniki szkodliwe, uciąŜliwe
i niebezpieczne, występujące w zakładach gastronomicznych.
2) wymienić czynniki szkodliwe występujące w zakładach gastronomicznych,
3) wymienić czynniki uciąŜliwe i niebezpieczne występujące w gastronomii,
4) przedstawić wyniki pracy na forum grupy.
Ćwiczenie 2
Uzupełnij tabelę wpisując rodzaje czynników, które powodują zagroŜenia przy obsłudze
podanych urządzeń oraz podaj sposoby ograniczenia lub likwidacji wpływu tych czynników
na człowieka.
Arkusz do wypełnienia w grupach
Urządzenie Rodzaj czynnika Metoda ograniczenia lub
likwidacji tych czynników
Elektryczna maszynka
do krojenia – krajalnica
Kocioł warzelny
2) wypełnić arkusz podany przez nauczyciela,
3) wyniki pracy przedstawić na forum grupy,
4) dokonać analizy uzyskanych wyników,
5) sporządzić notatkę w zeszycie.

30
− arkusz przygotowany przez nauczyciela,
− zeszyt.
Ćwiczenie 3
Korzystając z róŜnych źródeł informacji podaj przynajmniej 3 choroby zawodowe, które
mogą być spowodowane działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących
w zakładach gastronomicznych.
2) wypisać najczęściej występujące choroby zawodowe występujące w zakładach
gastronomicznych,
3) przedstawić wyniki na forum grupy.
− arkusze papieru formatu A4,
− przybory do pisania, w tym kolorowe pisaki.
1) dokonać podziału wszystkich czynników środowiska pracy?
2) wyjaśnić pojęcie – niebezpieczne czynniki występujące w środowisku
pracy?
3) wymienić czynniki szkodliwe, uciąŜliwe i niebezpieczne w gastronomii?
4) określić co oznacza skrót (NDS) i (NDN)?
5) wymienić uciąŜliwości wynikające z charakteru pracy w gastronomii?
6) zdefiniować pojecie – choroba zawodowa?
7) wskazać choroby zawodowe występujące w gastronomii?
8) Podać, jakie urzędy decydują o stwierdzeniu chorób zawodowych?

31
4.5. Środki ochrony indywidualnej
Środki ochrony indywidualnej – to wszelkie środki noszone lub trzymane przez
pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagroŜeń związanych
z występowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynników w środowisku pracy. Środki
ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych
i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy dostarcza
pracownikom nieodpłatnie pracodawca. Pracodawca jest obowiązany zapewnić teŜ pranie,
konserwację, odpylanie i odkaŜanie środków ochrony indywidualnej.
Rodzaje środków ochrony indywidualnej:
− środki ochrony oczu i twarzy – okulary, gogle, szybki ochronne, odpowiednie tarcze
i kaptury, osłony twarzy;
− środki ochrony głowy – hełmy ochronne;
− środki ochrony słuchu – wkładki, nauszniki, hełmy przeciwhałasowe;
− środki ochrony układu oddechowego-przeciwpyłowe, maski filtrująco-pochłaniające;
− odzieŜ ochronna – kurtki, peleryny, płaszcze przeciwdeszczowe, fartuchy przednie
skórzane, kombinezony przeciwpyłowe, itd.;
− środki ochrony kończyn dolnych oraz górnych – rękawice ochronne przy naraŜeniu np. na
iskry, niską temperaturę, wodę, starcia naskórka, ostre szorstkie lub gorące materiały,
buty, antypoślizgowe, odporne na urazy mechaniczne, np. zgniecenia palców;
− środki ochrony przed upadkiem z wysokości – szelki bezpieczeństwa, urządzenia
samohamowne i linki bezpieczeństwa.
Środki ochrony indywidualnej powinny być przeznaczone do osobistego uŜytku. Niektóre
z nich mogą być uŜytkowane przez więcej niŜ jedną osobę, o ile nie wpływa to na
niekorzystnie na zdrowie i higienę uŜytkowników. Środki ochrony indywidualnej powinny
być stosowane zgodnie ze swoim przeznaczeniem.
Bardzo waŜne jest dobieranie i stosowanie odzieŜy roboczej i ochronnej do warunków
występujących w środowisku pracy. OdzieŜ zabezpiecza człowieka przed czynnikami
szkodliwymi i niebezpiecznymi. OdzieŜ oprócz funkcji ochronnych powinna zapewniać
odpowiedni komfort pracy, umoŜliwiać wykonywanie zadań z optymalnym wysiłkiem bez
pocenia się, obcierania skóry i ograniczania ruchu rąk i nóg. Najczęściej uŜywaną odzieŜą w
pracy jest odzieŜ robocza. Zastępuje ona odzieŜ osobistą pracownika, ale nie posiada cech
ochronnych, jedynie chroni przed brudem, a odpowiednio ocieplona przed zimnem.
W środowisku pracy, gdzie występują czynniki chemiczne niebezpieczne lub szkodliwe
dla zdrowia, pracownik musi być ubrany w odzieŜ ochronną. OdzieŜ ta wykonana jest
z tkaniny powlekanej odpowiednim tworzywem sztucznym lub obszyta folią, albo innym
materiałem odpowiednio do zagroŜenia, przed którym ma chronić.
W zakładach gastronomicznych pracownicy zobowiązani są do noszenia odzieŜy
roboczej, składającej się z białych fartuchów płóciennych lub drelichowych oraz
dwuczęściowych ubrań dla kucharzy. Musi być ona swobodna i dostosowana do temperatury
typowej dla pomieszczeń kuchennych. Wszyscy pracownicy z wyjątkiem kelnerów muszą
nosić nakrycia głowy (białe chustki, opaski na włosy, płócienne czapki).
Poza odzieŜą roboczą pracownicy wykorzystują równieŜ odzieŜ ochronną. Do pracy
w zmywalniach naczyń lub obieralniach warzyw potrzebne są impregnowane fartuchy
i rękawice gumowe. Pranie i naprawa odzieŜy naleŜy do obowiązku pracodawcy, ale moŜe
być zlecana pracownikowi w zamian za ekwiwalent pienięŜny.

32
1. Co to są środki ochrony indywidualnej?
2. Jakie są obowiązki pracodawcy w zaopatrzeniu pracownika w odzieŜ roboczą, ochronną
i sprzęt ochrony osobistej?
3. Czym się róŜni odzieŜ ochronna od odzieŜy roboczej?
4. Na kim spoczywa obowiązek prania i konserwacji odzieŜy roboczej?
5. Czy pracodawca moŜe pracownikowi płacić ekwiwalent pienięŜny za pranie odzieŜy
roboczej?
6. Do czego słuŜy odzieŜ ochronna w zakładach gastronomicznych i jakim wymaganiom
musi odpowiadać?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaprojektuj odzieŜ ochronną i roboczą dla pracownika zajmującego się rozbiorem mięsa.
2) określić, na jakie zagroŜenia i urazy naraŜony jest pracownik,
3) odszukać (np. w Internecie) przykłady odzieŜy ochronnej i roboczej stosowanej przy
rozbiorze mięsa,
4) naszkicować na papierze strój pracownika,
5) przedstawić swoją pracę na forum grupy.
− komputer z dostępem do Internetu,
− przybory do pisania, w tym kolorowe pisaki.
Ćwiczenie 2
Połącz piktogramy przedstawiające znaki graficzne ubrań ochronnych z ich opisem.
2) przygotować stanowisko pracy,
3) połączyć znaki graficzne z ich opisem,
4) przykleić piktogramy i ich opis na kartce A4,
6) przedstawić swoją pracę na forum grupy.
−−−− przykłady piktogramów,
−−−− arkusze papieru formatu A4,
−−−− klej w sztyfcie.

33
1) zdefiniować środki ochrony indywidualnej?
2) zaprojektować odzieŜ ochronną i roboczą dla określonej pracy?
3) porównać czym się róŜni odzieŜ ochronna od odzieŜy roboczej?
4) opisać znaki graficzne ubrań ochronnych?
5) określić na kim spoczywa obowiązek prania i konserwacji odzieŜy roboczej?
6) wyjaśnić czy pracodawca moŜe pracownikowi płacić ekwiwalent pienięŜny
za pranie odzieŜy roboczej?
7) wymienić do czego słuŜy odzieŜ ochronna w zakładach gastronomicznych
i jakim wymaganiom musi odpowiadać?

34
4.6. Bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach elektrycznych
i pracujących pod ciśnieniem
Bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach elektrycznych
Powszechne stosowanie energii elektrycznej we wszystkich dziedzinach techniki
i w Ŝyciu codziennym niesie oprócz wielu korzyści równieŜ wiele zagroŜeń, zarówno dla
człowieka, jak i dla jego środowiska pracy i Ŝycia. Człowiek uŜytkuje zarówno proste jak
i coraz bardziej złoŜone maszyny i urządzenia techniczne. Ułatwiają one pracę, zastępują
mięśnie, a takŜe uprzyjemniają Ŝycie. Niewłaściwie eksploatowany sprzęt zasilany energią
elektryczną moŜe narazić uŜytkownika na straty materialne jak i zdrowotne.
W zakładach gastronomicznych wykorzystuje się wiele urządzeń elektrycznych, które, gdy są
niewłaściwie uŜytkowane mogą stwarzać róŜnego rodzaju zagroŜenia. Są to najczęściej:
− poraŜenia i oparzenia prądem elektrycznym,
− poŜary,
− wybuchy,
− szkodliwe oddziaływanie pola elektrycznego i elektromagnetycznego na organizm ludzki.
Największa liczba wypadków, pochodzących od urządzeń elektrycznych powstaje
z powodu poraŜenia prądem elektrycznym, tj. wtedy, gdy prąd przepływa przez ciało
człowieka lub jego część. Statystyki mówią, Ŝe 70–85% wypadków poraŜenia prądem jest
spowodowana błędnym postępowaniem człowieka.
PoraŜenie prądem elektrycznym jest to przepływ prądu elektrycznego przez ciało
człowieka lub jego część oraz skutki tego przepływu. PoraŜenia i oparzenia prądem
elektrycznym mogą być spowodowane: wadliwą budową urządzeń, pojawieniem się napięcia
na metalowych częściach urządzeń i konstrukcjach nie będących zwykle pod napięciem (np.
w wyniku zwarć), a takŜe nieprzestrzeganiem przepisów bezpieczeństwa pracy oraz instrukcji
obsługi urządzeń, lekkomyślnością, czy brakiem odpowiedniej wiedzy o zagroŜeniach.
PoraŜenie prądem moŜe wystąpić po zetknięciu się ciała człowieka z częściami metalowymi,
które normalnie nie są pod napięciem, czyli są oddzielone od obwodu elektrycznego izolacją
roboczą. Jej uszkodzenia są najczęstszą przyczyną poraŜeń przez tzw. napięcie dotykowe.
Szczególne zagroŜenie powoduje obsługa przyrządów ręcznych, których napięcie przekracza
napięcie bezpieczne, więc najczęstszą przyczyną poraŜeń jest zetknięcie się z uszkodzonymi
przyrządami takimi jak miksery czy przenośne piecyki elektryczne.
Zasady ratowania osób poraŜonych prądem
NajwaŜniejszą czynnością przy ratowaniu osoby poraŜonej jest uwolnienie jej od działania
prądu elektrycznego i udzielenie mu pierwszej pomocy. Uwolnienie poraŜonego spod
działania prądu elektrycznego naleŜy dokonać jedną z metod:
− przez wyłączenie napięcia obwodu elektrycznego za pomocą wyłącznika, wyciągnięcie
wtyczki z gniazdka lub wykręcenie bezpieczników,
− przez odciągniecie poraŜonego od urządzeń będących pod napięciem.
Sposób ratowania zaleŜy od stanu poraŜonego:
− gdy jest przytomny, naleŜy rozluźnić ubranie w okolicy szyi, klatki piersiowej i brzucha
oraz ułoŜyć poraŜonego wygodnie na prawym boku i wezwać lekarza, a jeŜeli jest to
niemoŜliwe, zaleca się przeniesienie lub przewiezienie poraŜonego do lekarza,
− gdy jest nieprzytomny i oddycha, naleŜy ułoŜyć go na prawym boku (nie wolno na
plecach!), okryć np. kocem, wezwać lekarza i cały czas obserwować, gdyŜ moŜe nastąpić
zatrzymanie oddechu,

35
− gdy jest nieprzytomny i nie oddycha, naleŜy połoŜyć go na plecach, porozpinać uciskające
części garderoby, oczyścić jamę ustną z resztek jedzenia, zapewnić dopływ świeŜego
powietrza, rozpocząć sztuczne oddychanie i masaŜ serca, gdy nie jest wyczuwany puls,
oraz wezwać pogotowie ratunkowe.
W określonych warunkach urządzenia elektryczne mogą takŜe spowodować poŜar
i wybuch. PoŜar powstaje zwykle na skutek niewłaściwego stanu technicznego urządzeń
elektrycznych, np. nadmiernego nagrzewania się, iskrzenia połączeń lub nieprawidłowego ich
uŜytkowania. Wybuch moŜe być spowodowany nawet przez urządzenie w pełni sprawne
technicznie, którego konstrukcja nie jest jednak przystosowana do wymagań danego
środowiska pracy.
Działanie prądu elektrycznego na organizm człowieka
Działanie prądu elektrycznego na organizm człowieka zaleŜy od wielu czynników,
a zwłaszcza od wartości i rodzaju prądu, czasu i drogi jego przepływu, właściwości
indywidualnych organizmu oraz warunków otoczenia. Przyjmuje się, Ŝe najniŜsza oporność
ciała ludzkiego wynosi średnio około 1000 omów. Za bezpieczne napięcie prądu uwaŜa się
24 V (wolty) dla prądu zmiennego i 48 V prądu stałego, pod warunkiem, ze płynie on
w czasie nie dłuŜszym niŜ 0.2 s (sekundy). Działanie prądu elektrycznego na organizm
człowieka moŜe mieć charakter bezpośredni lub pośredni:
– działanie bezpośrednie (poraŜenie elektryczne) występuje wtedy, gdy przez ciało
człowieka popłynie prąd elektryczny; wywołuje on wiele zmian fizycznych, chemicznych
i biologicznych w organizmie, powoduje bóle, kurcze mięśni, zatrzymanie oddechu,
zaburzenia krąŜenia krwi, zaburzenia wzroku, słuchu i równowagi, utratę przytomności
czy migotanie komór serca, a często kończy się nawet śmiercią,
– działanie pośrednie prądu elektrycznego powoduje róŜnego rodzaju urazy, powstające bez
przepływu prądu przez organizm, np. oparzenia łukiem elektrycznym czy uszkodzenia
wzroku wskutek duŜej jaskrawości łuku elektrycznego.
Aby nie dopuścić do powstania niebezpieczeństwa poraŜenia prądem elektrycznym
w gastronomii, stosuje się dodatkowe zabezpieczenie uŜytkowników przed napięciem
dotykowym, czyli zerowanie i uziemianie. Zerowanie polega na połączeniu zerowego
przewodu zasilającego urządzenie elektryczne z zerowym przewodem instalacji elektrycznej
budynku. Uziemianie zaś to połączenie korpusu urządzenia elektrycznego lub maszyny
z ziemią za pomocą metalowych przewodników prądu. Dzięki temu napięcie powstające
w następstwie uszkodzenia izolacji zostaje odprowadzone do ziemi.
Bezpieczne uŜytkowanie maszyn i urządzeń elektrycznych
Aby zapobiegać poraŜeniom prądem elektrycznym naleŜy:
– sprawdzić, czy obudowa urządzenia lub przewód zasilający nie są uszkodzone,
– nigdy nie dotykać nieizolowanych przewodów, które są pod napięciem,
– zawsze przed podłączeniem urządzenia do sieci sprawdzić, czy wtyczka przewodu
zasilającego jest dostosowana do gniazda wtykowego (czy jest z bolcem, czy bez),
– w kaŜdym przypadku uszkodzenia urządzenia elektrycznego wyłączyć je z sieci,
– nigdy nie zdejmować obudowy sprzętu elektrycznego przed odłączeniem go od zasilania,
– do napraw zatrudniać osoby z odpowiednimi kwalifikacjami.
Bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach pracujących pod ciśnieniem
Urządzenia, które pracują pod ciśnieniem innym niŜ atmosferycznym stwarzają powaŜne
zagroŜenie podczas ich niewłaściwej eksploatacji. NaleŜą do nich między innymi
szybkowary, kotły parowe, autoklawy, butle i zbiorniki ze skroplonymi gazami oraz

36
wytwornice acetylenowe. Urządzenia, w których ciśnienie przekracza 0,7 MPa (megapaskali),
podlegają stałemu nadzorowi technicznemu słuŜb Urzędu Dozoru Technicznego (UDT).
Przed przystąpieniem do eksploatacji urządzenia ciśnieniowego eksploatujący pisemnie
zgłasza urządzenie do właściwej jednostki nadzoru technicznego, w celu uzyskania decyzji
zezwalającej na jego eksploatowanie. Wszystkie urządzenia pracujące pod ciśnieniem są
wyposaŜone w manometry wskazujące wielkość ciśnienia. KaŜde musi mieć określone
dopuszczalne maksymalne ciśnienie oraz automatyczne zabezpieczenie (zawory
bezpieczeństwa) redukujące ciśnienie w przypadku jego przekroczenia.
ZagroŜenie w gastronomii mogą stwarzać niskociśnieniowe kotły warzelne. Ich
uŜytkownicy muszą przestrzegać instrukcji obsługi. Bezpieczne warunki eksploatacyjne
uzyskuje się wówczas, gdy zbiornik kotła warzelnego jest wypełniony do ¾ objętości,
a ciśnienie w przestrzeni parowo-wodnej kotła wynosi 0,45 bara. Pokrywa w czasie pracy
powinna być szczelnie zamknięta, a kocioł usytuowany w taki sposób, aby strumień pary przy
otwieraniu nie był skierowany na obsługującego pracownika. Dopływ pary zamyka się na
kilka minut przed otwarciem pokrywy, a przed jej podniesieniem naleŜy sprawdzić, za
pomocą zaworu bezpieczeństwa, czy ciśnienie w kotle spadło. Podstawowym warunkiem
bezpiecznej obsługi kotła warzelnego jest okresowe sprawdzanie poziomu wody
i utrzymywanie go na górnym poziomie oraz nieprzekraczalnie dopuszczalnego ciśnienia.
1. Jakie zagroŜenia mogą stwarzać niewłaściwie uŜytkowane urządzenia elektryczne?
2. Co to jest poraŜenie elektryczne?
3. Jakie czynniki fizyczne decydują o skutkach poraŜenia prądem?
4. Jakie moŜe być działanie prądu elektrycznego na organizm człowieka?
5. Co to jest uziemienie i zerowanie?
6. Na czym polega bezpieczne uŜytkowanie maszyn i urządzeń elektrycznych?
7. Jakie zasady obowiązują przy bezpiecznym uŜytkowaniu urządzeń ciśnieniowych?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Korzystając z róŜnych źródeł informacji opracuj graficznie przykładowe środki ochrony
przeciwporaŜeniowej przy bezpośrednim dotyku.
2) opracować graficznie środki ochrony przeciwporaŜeniowej,
3) przedstawić projekt na forum grupy.
− kolorowe pisaki.

37
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj bezpieczeństwo pracy w gastronomii przy urządzeniach elektrycznych
i ciśnieniowych uzupełniając poniŜsze zdania:
1. PoraŜenia i oparzenia prądem elektrycznym mogą być spowodowane: ………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………...
2. Aby nie dopuścić do powstania niebezpieczeństwa poraŜenia ……………………
…………… w gastronomii, stosuje się dodatkowe zabezpieczenie uŜytkowników przed
napięciem dotykowym, czyli ………….. i ………………. Zerowanie polega na
połączeniu zerowego przewodu zasilającego urządzenie elektryczne
z ..………………………… ……………………. . Uziemianie zaś to połączenie korpusu
urządzenia elektrycznego lub maszyny z …………. za pomocą ……………………
przewodników prądu.
3. ZagroŜenie w gastronomii mogą stwarzać teŜ …………………….. kotły warzelne.
Bezpieczne warunki eksploatacyjne uzyskuje się wówczas, gdy zbiornik kotła warzelnego
jest wypełniony do ……objętości, a ciśnienie w przestrzeni parowo-wodnej kotła wynosi
…………. Pokrywa w czasie pracy powinna być ……………………………, a kocioł
usytuowany w taki sposób, aby strumień pary przy otwieraniu nie ………………
…………………………………………………................. .
2) wyszukać informacje dotyczące bezpieczeństwa pracy przy urządzeniach elektrycznych
i ciśnieniowych w gastronomii,
− literatura,

38
1) wymienić jakie zagroŜenia mogą stwarzać niewłaściwie uŜytkowane
urządzenia elektryczne?
2) opracować graficznie środki ochrony przeciwporaŜeniowej?
3) wyliczyć czynniki fizyczne, które decydują o skutkach poraŜenia prądem?
4) wyjaśnić jakie moŜe być działanie prądu elektrycznego na organizm
człowieka ?
5) wyjaśnić na czym polega bezpieczne uŜytkowanie maszyn i urządzeń
elektrycznych uŜywanych w gastronomii?
6) omówić podstawowe zasady bezpiecznego uŜytkowania urządzeń
ciśnieniowych w gastronomii?

39
4.7. Ochrona przeciwpoŜarowa
Organizacja ochrony przeciwpoŜarowej w zakładzie pracy
Ochrona przeciwpoŜarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę
Ŝycia, zdrowia, mienia lub środowiska przed poŜarem, klęską Ŝywiołową lub innym
miejscowym zagroŜeniem poprzez:
− zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się poŜaru, klęski Ŝywiołowej lub innego
miejscowego zagroŜenia,
− zapewnienie sił i środków do zwalczania poŜaru, klęski Ŝywiołowej lub innego
miejscowego zagroŜenia,
− prowadzenia działań ratowniczych.
Osoba fizyczna, osoba prawna, organizacja lub instytucja korzystająca ze środowiska,
budynku, obiektu lub terenu są obowiązane zabezpieczyć je przed zagroŜeniem poŜarowym
lub innym zagroŜeniem miejscowym. Właściciel budynku, obiektu lub terenu, zapewniając
ich ochronę przeciwpoŜarową jest obowiązany:
− przestrzegać przeciwpoŜarowych wymagań budowlanych, instalacyjnych
i technologicznych,
− wyposaŜyć budynek, obiekt lub teren w sprzęt poŜarniczy i ratowniczy oraz środki
gaśnicze zgodnie z obowiązującymi zasadami,
− zapewnić konserwację i naprawy sprzętu oraz urządzeń określonych w pkt. b. zgodnie
z zasadami i wymaganiami gwarantującymi sprawne i niezawodne ich funkcjonowanie,
− zapewnić osobom przebywającym w budynku, obiekcie lub na terenie bezpieczeństwa
i moŜliwość ewakuacji,
− przygotować budynek, obiekt lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej,
− zaznajomić pracowników z przepisami przeciwpoŜarowymi (w tym z treścią
rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r.
w sprawie ochrony przeciwpoŜarowej budynków, innych obiektów i terenów),
− ustalić sposoby postępowania na wypadek poŜaru, klęski Ŝywiołowej lub innego
miejscowego zagroŜenia.
ZagroŜenie poŜarowe w gastronomii
Szczególny rodzaj zagroŜenia poŜarowego, związany z bezpieczeństwem ludzi, występuje
w szeroko rozumianych obiektach i pomieszczeniach uŜyteczności publicznej. Najczęstszą
przyczyną powstawania poŜarów są: bezmyślne bądź umyślne działanie człowieka tzw.
czynnik ludzki, zwarcia i wady instalacji elektrycznych czyli przyczyny techniczne oraz
przyczyny organizacyjne. W zakładach gastronomicznych zagroŜenia poŜarowe mogą
wynikać ze stosowania łatwopalnych materiałów do wystroju wnętrz
i wyposaŜenia lokali. Bezpośrednią przyczyną zagroŜeń poŜarowych są:
− niesprawność lub zły stan instalacji elektrycznych,
− przeciąŜenie instalacji elektrycznej,
− niewłaściwy dobór bezpieczników lub samowolne ich naprawianie,
− nieszczelność przewodów kominowych, pozostawione bez właściwego nadzoru włączone
kuchenki i podgrzewacze, nie posiadające automatycznej regulacji lub ograniczników
temperatury oraz pozostawianie bez nadzoru w pobliŜu łatwo palnych materiałów,
− nieszczelne instalacje gazowe (zagroŜenie wybuchem),
− nieostroŜność podczas palenia papierosów.

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska

Similar to Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska (20)

More from Marcin Dzieciątkowski

More from Marcin Dzieciątkowski (10)

Recently uploaded

Recently uploaded (6)

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska