Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska

1. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Andrzej Zych
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska
722[03].O1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

2. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
Recenzenci:
mgr inż. Regina Mroczek
mgr inż. Łucja Zielińska
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Andrzej Zych
Konsultacja:
mgr inż. Grzegorz Śmigielski
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 722[03].O1.01
,,Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i
ochrony środowiska”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu Ślusarz.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

3. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Podstawy prawa pracy i pomieszczenia pracy 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 8
4.1.3. Ćwiczenia 8
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Procesy pracy 14
4.2.1. Materiał nauczania 14
4.2.2. Pytania sprawdzające 16
4.2.3. Ćwiczenia 17
4.2.4. Sprawdzian postępów 21
4.3. Ochrona środowiska 22
4.3.1. Materiał nauczania 22
4.3.2. Pytania sprawdzające 23
4.3.3. Ćwiczenia 24
4.3.4. Sprawdzian postępów 25
4.4. Ochrona przeciwpożarowa 26
4.4.1. Materiał nauczania 26
4.4.2. Pytania sprawdzające 27
4.4.3. Ćwiczenia 27
4.4.4. Sprawdzian postępów 28
4.5. Pierwsza pomoc 29
4.5.1. Materiał nauczania 29
4.5.2. Pytania sprawdzające 31
4.5.3. Ćwiczenia 31
4.5.4. Sprawdzian postępów 32
5. Sprawdzian osiągnięć 33
6. Literatura 38

4. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz ułatwi stosowanie przepisów prawa pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska.
Poradnik zawiera materiał nauczania składający się z 5 tematów, są to: Podstawy prawa
pracy i pomieszczenia pracy, Procesy pracy, Ochrona środowiska, Ochrona przeciwpożarowa,
Pierwsza pomoc.
Treści zawarte w temacie „Podstawy prawa pracy i pomieszczenia pracy” umożliwią Ci
zapoznanie się z problematyką prawnej ochrony pracy, prawami i obowiązkami pracownika
i pracodawcy oraz wymaganiami, jakie powinny spełniać pomieszczenia pracy oraz pomieszczenia
higieniczno-sanitarne.
Treści zawarte w temacie „Procesy pracy” umożliwią Ci zapoznanie się z wymaganiami
dotyczącymi realizacji procesów pracy, to znaczy wymaganiami dotyczącymi instrukcji, jakie
powinny obowiązywać w zakładzie pracy, wymaganiami dotyczącymi przystosowania stanowiska
pracy do możliwości człowieka, rodzajami prac jakich wykonywanie jest zabronione
pracownikom młodocianym oraz sposobami i metodami zapobiegania lub ograniczania
wypadków.
Treści zawarte w temacie „Ochrona środowiska” pomogą Ci zrozumieć problemy związane z
zanieczyszczeniem środowiska naturalnego, ze szczególnym ukierunkowaniem na zagadnienia
ekonomiczne z tym związane. Poznasz istotę polityki dotyczącej ochrony środowiska.
Treści zawarte w temacie „Ochrona przeciwpożarowa” umożliwią Ci podejmowanie działań
mających na celu zapobieganie pożarom oraz ograniczenie strat materialnych oraz ochronę
zagrożonych ludzi.
Treści zawarte w temacie „Pierwsza pomoc” pomogą Ci ugruntować i wzbogacić wiedzę
zdobytą w szkole gimnazjalnej. Dowiesz się, jak można pomoc poszkodowanym osobom, które
straciły przytomność, uległy wypadkom i urazom, w których występuje krwawienie oraz jak
pomóc przy stłuczeniach oraz urazach oczu.
W strukturze poradnika wyróżnia się:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiadomości, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej.
2. Cele kształcenia – wykaz umiejętności, które powinieneś ukształtować podczas pracy
z poradnikiem.
3. Materiał nauczania, który obejmuje:
− informacje, opisy, tabele, rysunki dotyczące tematu,
− pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń,
− zestaw ćwiczeń,
− sprawdzian postępów.
4. Sprawdzian osiągnięć zawierający zestaw zadań testowych z zakresu całej jednostki
modułowej.
5. Zestaw literatury przydatnej do wykonywania ćwiczeń oraz uzupełniania wiadomości.
Jeżeli będziesz miał trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela
lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po zrealizowaniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian postępów.
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.

5. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
4
Schemat układu jednostek modułowych
722[03].O1
Techniczne podstawy ślusarstwa
722[03].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska
722[03].O1.02
Posługiwanie się
dokumentacją techniczną
722[03].O1.03
Wykonywanie pomiarów
warsztatowych
722[03].O1.05
Rozpoznawanie elementów
maszyn i mechanizmów
722[03].O1.04
Rozpoznawanie materiałów
konstrukcyjnych, narzędziowych
i eksploatacyjnych
722[03].O1.06
Rozpoznawanie elementów
obwodów elektrycznych
i elektronicznych

6. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− korzystać z różnych źródeł informacji, w tym z internetu,
− posługiwać się jednostkami układu SI,
− przestrzegać przepisów ochrony przeciwpożarowej w zakresie poznanym w szkole
gimnazjalnej,
− przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie poznanym w szkole
gimnazjalnej,
− przestrzegać przepisów ochrony środowiska w zakresie poznanym w szkole gimnazjalnej,
− charakteryzować proces produkcyjny poznany w ramach zajęć z przedsiębiorczości,
− przestrzegać regulaminów obowiązujących w pracowniach.

7. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− zinterpretować podstawowe akty prawne, prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy
związane z bezpieczeństwem i higieną pracy,
− określić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy,
− przewidzieć konsekwencje naruszenia przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy
podczas wykonywania zadań zawodowych,
− określić wymagania bhp dotyczące pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno-sanitarnych,
− rozpoznać i przewidzieć zagrożenia bezpieczeństwa człowieka w środowisku pracy oraz
wskazać sposoby ich usunięcia,
− dobrać i zastosować odzież ochronną oraz sprzęt ochrony osobistej w zależności od
prowadzonych prac,
− określić prace zabronione młodocianym w zakładach mechanicznych,
− zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpożarowej,
− zareagować zgodnie z instrukcją przeciwpożarową w przypadku zagrożenia pożarowego,
− zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii i bezpiecznej pracy,
− zastosować obowiązujące zasady ochrony środowiska,
− zastosować zasady bezpiecznej pracy podczas eksploatacji maszyn i urządzeń,
− zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym.

8. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Podstawy prawa pracy i pomieszczenia pracy
4.1.1. Materiał nauczania
4.1.1.1. Podstawy prawa pracy
Prawo pracy zawarte jest w przepisach Kodeksu pracy oraz ustawach i innych aktach
prawnych. Przepisy te określają prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika związane
z bezpieczeństwem i higieną pracy. Podstawowym aktem prawnym jest Kodeks pracy, który
określa prawa i obowiązki stron stosunku pracy, czyli pracodawców i pracowników. Stanowi on
podstawę do określania indywidualnych uprawnień pracowników, których naruszanie i łamanie
jest naruszeniem prawa.
Nadzór nad przestrzeganiem prawa pracy w naszym kraju sprawuje Państwowa Inspekcja
Pracy (PIP). Przeprowadza one okresowe i doraźne kontrole nad przestrzeganiem przepisów
i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach pracy.
Pracodawca powinien dbać o zwiększenie bezpieczeństwa i higieny zdrowia pracowników.
Pracodawca powinien więc stosować ogólne zasady zapobiegania wypadkom przy pracy
i pogorszenia stanu zdrowia. Zasady te są następujące:
− unikanie ryzyka,
− ocena ryzyka, którego można uniknąć,
− eliminowanie ryzyka u źródła,
− dostosowanie pracy do człowieka (ergonomia),
− stosowanie nowych rozwiązań technicznych,
− zastępowanie środków niebezpiecznych – bezpiecznymi,
− prowadzenie szkoleń pracowników.
4.1.1.2. Pomieszczenia pracy
Podstawowym aktem prawnym, w którym zamieszczono wymagania dotyczące pomieszczeń
pracy jest Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Rozporządzenie to było
wielokrotnie nowelizowane, więc należy posługiwać się jego aktualną wersją. W Rozporządzeniu
tym określa się wymagania dotyczące pomieszczeń pracy.
„Pracodawca jest obowiązany utrzymywać pomieszczenia pracy w czystości i porządku oraz
zapewnić ich okresowe remonty i konserwacje w celu zachowania wymagań bezpieczeństwa
i higieny pracy.
Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne
i higieniczne warunki pracy.
W szczególności w pomieszczeniach pracy należy zapewnić:
− oświetlenie naturalne i sztuczne,
− odpowiednią temperaturę,
− wymianę powietrza,
− zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem,
drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami.”

9. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
8
Dalej w Rozporządzeniu, w Dziale III, mowa jest o pomieszczeniach pracy. Dział ten składa
się z następujących rozdziałów, określających wymagania dotyczące:
− przepisów ogólnych w tym zakresie,
− oświetlenia pomieszczeń pracy,
− ogrzewania i wentylacji.
4.1.1.3. Pomieszczenia higieniczno-sanitarne
W Rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, (dział V)
określone są wymagania dotyczące pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych oraz zasad
zaopatrzenia pracowników w napoje i środki higieny osobistej.
„Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia
higieniczno-sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby
zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków, w jakich
ta praca jest wykonywana.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić wszystkim pracownikom wodę zdatną do picia lub
inne napoje, a pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie
uciążliwych zapewnić oprócz wody, inne napoje. Ilość, rodzaj i temperatura tych napojów
powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy i potrzeb fizjologicznych
pracowników.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić dostarczanie pracownikom środków higieny osobistej,
których ilość i rodzaje powinny być dostosowane do rodzaju i stopnia zanieczyszczenia ciała przy
określonych pracach.”
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak nazywa się podstawowy akt prawny dotyczący prawa pracy?
2. Jaka instytucja w Polsce nadzoruje przestrzeganie prawa pracy?
3. Jak brzmią ogólne zasady zapobiegania wypadkom przy pracy?
4. W jakim akcie prawnym zawarte są ogólne wymagania dotyczące pomieszczeń pracy?
5. Jakie wymagania szczególne, dotyczące pomieszczeń pracy, powinien zapewnić pracodawca?
6. W jakim akcie prawnym zawarte są ogólne wymagania dotyczące pomieszczeń higieniczno-
sanitarnych?
7. Jakie są podstawowe wymagania dotyczące pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych
oraz zasad zaopatrzenia pracowników w napoje i środki higieny osobistej?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeanalizuj Kodeks pracy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wpisać w tabelę działy, z jakich składa się Kodeks pracy,
2) wpisać w tabelę nazwy rozdziałów w poszczególnych działach,
3) przeprowadzić analizę działu X Kodeksu Pracy wykonując polecenia podane w tabeli, część
druga,
4) porównać wypełnioną tabelę z tabelami kolegów.

10. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
9
Nr działu Nazwa działu Numery i nazwy rozdziałów
DZIAŁ I
DZIAŁ II
DZIAŁ III
DZIAŁ IV
DZIAŁ V
DZIAŁ VI
DZIAŁ VII
DZIAŁ VIII X
DZIAŁ IX
DZIAŁ X

11. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
10
DZIAŁ XI
DZIAŁ XII
DZIAŁ XIII
Tabela część druga
1. Przeczytaj
treść art. 207
i 208 oraz
przepisz treść
art. 207 §2
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Przeczytaj
treść art. 210,
211 i 212 oraz
przepisz treść
art. 211
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
11
3. Przeczytaj
treść art. 215
do 219 oraz
przepisz treść
art. 216
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Przeczytaj
treść art. 220
do 225 oraz
opisz jakie
treści one
zawierają
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wyposażenie stanowiska pracy:
− Kodeks pracy.
Ćwiczenie 2
Określ warunki środowiska pracowni oraz opisz jej wyposażenie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić wymagania dotyczące pracowni i wpisać je w kolumnę 2 (skorzystać
z rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy),
2) odczytać temperaturę i wpisać w kolumnę 3,
3) zmierzyć (lub oszacować) wysokość pomieszczenia i wpisać w kolumnę 3,
4) zmierzyć (lub oszacować) powierzchnię stanowiska i wpisać w kolumnę 3,
5) wpisać w kolumnę 3 rodzaje oświetlenia,
6) wpisać w kolumnę 3 rodzaje wentylacji,
7) dokonać oceny spełnienia wymagań,
8) porównać swoje wyniki z wynikami kolegów.

13. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
12
Nazwa Wymagania: Wynik pomiaru, opis Ocena
(zgodne/niezgodne
z wymaganiami)
Temperatura w
pracowni
200
C
Wysokość
pracowni
Powierzchnia
wybranego
stanowiska
Rodzaje oświetlenia
pracowni
Rodzaje wentylacji
pracowni
Wyposażenie stanowiska pracy:
− termometr, miara zwijana,
− Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
− literatura podana w poradniku.
Ćwiczenie 3
Określ rodzaje pomieszczeń higieniczno-sanitarnych jakie powinny znajdować się w zakładzie
pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać to ćwiczenie powinieneś:
1) odszukać w załączniku do rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy rodzaje pomieszczeń jakie powinny znajdować się w zakładzie pracy,
2) wpisać te pomieszczenia w kolumnę 1 tabeli,
3) wpisać w kolumnę 2 tabeli rodzaje szatni i jadalni,
4) wpisać w kolumnę 3 rodzaje pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, jakie znajdują się
w budynku szkoły (warsztaty szkolne, centrum kształcenia praktycznego).
Rodzaje pomieszczeń
higieniczno-sanitarnych
Rodzaje szatni i jadalni Określić czy wybrane pomieszczenia
higieniczno-sanitarne znajdują się
w szkole (warsztatach szkolnych)
1 2 3

14. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
13
Wyposażenie stanowiska pracy:
− Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) podać nazwę podstawowego aktu prawnego dotyczącego prawa pracy? ¨ ¨
2) podać ogólne wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy zawarte w
Kodeksie pracy? ¨ ¨
3) podać ogólne wymagania dotyczące pomieszczeń pracy? ¨ ¨
4) podać nazwę aktu prawnego, w którym zawarte są wymagania dotyczące
pomieszczeń pracy? ¨ ¨
5) określić wymagania stawiane wysokości pomieszczeń pracy? ¨ ¨
6) określić wymagania dotyczące temperatury? ¨ ¨
7) sklasyfikować rodzaje oświetlenia pracowni? ¨ ¨
8) sklasyfikować rodzaje wentylacji pracowni? ¨ ¨

15. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
14
4.2. Procesy pracy
4.2.1. Materiał nauczania
4.2.1.1. Procesy pracy
Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, w dziale IV,
określa wymagania dotyczące właściwej organizacji pracy, tak aby zminimalizować ryzyko
wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Praca powinna więc być wykonywana zgodnie z instrukcjami, których opracowanie jest
obowiązkiem pracodawcy.
Do podstawowych instrukcji, jakie powinny znaleźć się w zakładzie pracy (również
w pracowni) należą następujące instrukcje:
1) stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych
z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
2) obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
3) postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
4) udzielania pierwszej pomocy.
Przy wykonywaniu zadań zawodowych w zawodzie ślusarza podstawowymi instrukcjami są
instrukcje obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych oraz udzielania pierwszej pomocy.
Instrukcje obsługi maszyn i urządzeń powinny zawierać:
− czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy,
− zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy,
− czynności do wykonania po jej zakończeniu,
− zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych, stwarzających zagrożenia dla życia lub
zdrowia pracowników.
4.2.1.2. Stanowiska pracy. Podstawy ergonomii
Stanowiska pracy powinny być urządzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich
czynności oraz psychofizycznych właściwości pracowników, przy czym należy zapewnić:
− wolną powierzchnię zapewniającą pracownikom swobodę ruchu,
− organizację stanowiska zgodnie z wymaganiami ergonomii,
− miejsce na materiały do produkcji, wyroby gotowe i odpady,
− miejsce na narzędzia i przyrządy pomiarowe.
Szczególnie istotne jest zorganizowanie stanowiska zgodnie z wymaganiami ergonomii.
„Ergonomia jest nauką zajmującą się przystosowaniem maszyn, urządzeń, narzędzi i środowiska
w jakim wykonuje się pracę do cech i możliwości człowieka”. Oddziaływanie maszyny na
człowieka dokonywane jest za pomocą rożnych sygnałów. Sygnały te można podzielić na:
− wzrokowe (migająca lampka, podświetlony przycisk, wyświetlona na wyświetlaczu liczba),
− słuchowe (szum pracującej maszyny, sygnał uruchomienia maszyny),
− dotykowe (szorstki uchwyt),
− smakowe (w zawodzie ślusarza raczej nie wystąpi ten sygnał),
− węchowe (zapach spalonej instalacji, przegrzanego oleju smarującego),
− temperatura (temperatura obudowy maszyny, narzędzia skrawającego).

16. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
15
Sterowanie maszyną, urządzeniem odbywa się za pośrednictwem wszelkiego rodzaju
przycisków, gałek, dźwigni, pokręteł. Zgodnie z zasadami ergonomii te urządzenia sterownicze
powinny być przystosowane do możliwości i cech człowieka.
Obok przystosowania elementów sterowniczych ergonomia zajmuje się organizacją stanowiska
pracy. Podstawowym zadaniem organizacji pracy w procesie produkcji jest [5, s. 332]:
− wybór optymalnych metod pracy,
− zapewnienie bezpieczeństwa pracy,
− zapewnienie odpowiednich warunków środowiska materialnego pracy,
− właściwy dobór pracowników,
− zapewnienie najdogodniejszej organizacji czasu pracy,
− zapewnienie właściwej przemienności wysiłku i wypoczynku.
Zgodnie z wymaganiami ergonomii praca powinna być wykonywania według następujących
zasad [5, s. 332]:
− stanowisko robocze musi zapewniać wygodny i bezpieczny dostęp obsługującym
pracownikom,
− należy ustalić stałe miejsca na materiały i narzędzia,
− materiały i narzędzia powinny być umieszczone w funkcjonalnym polu pracownika,
przedmioty ciężkie i najczęściej używane w polu optymalnym i na wysokości powierzchni
roboczej,
− materiały i narzędzia musza być rozmieszczone w taki sposób, aby zapewniały ustaloną
kolejność ruchów,
− odległości miedzy przedmiotami na stanowisku roboczym winny być jak najmniejsze,
− ułożenie przedmiotu powinno pozwalać na szybkie i łatwe chwycenie,
− należy używać pojemników stołowych, uchwytów w celu ułatwienia pracy i odciążenia rąk.
Tak więc każde narzędzie, maszyna, urządzenia powinno być budowane zgodnie z zasadami
ergonomii (jest to obowiązek wytwórcy), a organizacja pracy na stanowisku powinna być zgodna
z przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przedstawionymi wyżej zasadami.
4.2.1.3. Prace wzbronione młodocianym pracownikom
Podstawowe wymagania dotyczące prac wzbronionych młodocianym pracownikom określa
Kodeks pracy oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z 24.8.2004 r. w sprawie wykazu prac
wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac.
Rozporządzenie określa rodzaje prac wzbronionych młodocianym pracownikom. Są to
następujące rodzaje prac:
− prace wzbronione, związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów oraz
wymuszoną pozycją ciała,
− prace w mikroklimacie obciążającym środowiska pracy,
− prace przy nieodpowiednim oświetleniu,
− prace w hałasie i drganiach,
− prace pod ziemią, poniżej poziomu gruntu i na wysokościach,
− prace zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu,
− prace wzbronione ze względu na możliwość urazów u młodocianych i spowodowanie
zagrożeń dla innych osób.
Szczegółowe wymagania podane są w Rozporządzeniu w sprawie wykazu prac wzbronionych
młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac.

17. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
16
4.2.1.4. Eliminowanie lub ograniczanie zagrożeń wypadkowych
Do podstawowych zagrożeń, z jakimi możesz się spotkać przy wykonywaniu zadań
zawodowych należą:
− zagrożenia mechaniczne (skaleczenie, otarcie, stłuczenie, ucięcie, złamanie),
− zagrożenia porażeniem prądem (porażenie przepływającym przez ciało prądem, łukiem
elektrycznym),
− zagrożenia termiczne (poparzenie, praca w zimnym i gorącym środowisku),
− zagrożenia pożarowe i wybuchowe (pożar substancji palnych, wybuch gazu),
− zagrożenia powodowane przez czynniki fizyczne (hałas, wibracja, promieniowanie widzialne,
podczerwone, nadfioletowe i inne rodzaje promieniowania),
− zagrożenia powodowane przez czynniki chemiczne (zatrucie pyłami, parami, gazami),
− zagrożenia powodowane przez czynniki biologiczne (czynniki chorobotwórcze),
− zagrożenia powodowane przez czynniki psychofizyczne (nużące, jednorodne, uciążliwe
warunki pracy, praca w stresie).
Podstawowym warunkiem unikania zagrożeń jest ostrożność, rozwaga, przestrzeganie
przepisów, wykonywanie pracy zgodnie z instrukcjami).
Eliminowanie lub ograniczanie tych zagrożeń dokonywane jest środkami technicznymi
i organizacyjno-zachowawczymi.
Do technicznych środków zaliczamy między innymi: osłony, urządzenia bezpieczeństwa,
odległość bezpieczeństwa i środki ochrony zbiorowej i indywidualnej.
Do organizacyjno-zachowawczych zaliczamy miedzy innymi: szkolenia z zakresu bhp (w tym
instruktaże stanowiskowe), instrukcje obsługi, instrukcje technologiczne, procedury pracy,
pisemne i ustne zezwolenia na wykonanie pracy, barwy i znaki bezpieczeństwa.
Bardzo duże zagrożenia wypadkowe stwarzają maszyny i urządzenia. Podstawowe
wymagania prawne dotyczące obsługi maszyn zawierają dwa rozporządzenia. Są to:
− Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 6 listopada 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy przy obsłudze obrabiarek skrawających do metali,
− Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych
wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez
pracowników podczas pracy.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie rodzaje instrukcji powinny znajdować się w zakładzie pracy?
2. Z jakich części powinna składać się instrukcja obsługi maszyny, urządzenia?
3. Na jakie elementy wyposażenia stanowiska pracy powinno być przewidziane miejsce?
4. Czym zajmuje się ergonomia?
5. Jakiego rodzaju sygnały pozwalają na komunikacje człowieka z maszyną?
6. Jakie rodzaje elementów sterowniczych posiada maszyna?
7. Jakie są podstawowe zadania właściwej organizacji pracy w procesie produkcji?
8. Jakie są podstawowe zasady ergonomicznej organizacji pracy?
9. Jakie rodzaje prac zabronione są młodocianym pracownikom?
10. Jakie rodzaje zagrożeń mogą wystąpić podczas pracy?
11. Jakimi rodzajami środków dokonuje się eliminowania lub ograniczania zagrożeń
wypadkowych?
12. Jakie rodzaje środków redukcji zagrożeń możemy zaliczyć do technicznych?
13. Jakie rodzaje środków redukcji zagrożeń możemy zaliczyć do organizacyjno-
zachowawczych?
14. Jakie są podstawowe akty prawne dotyczące bezpiecznej obsługi maszyn i urządzeń?

18. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
17
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj oceny zgodności z przepisami znajdujących się w pracowni instrukcji obsługi
wybranych maszyn i urządzeń.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wpisać do tabeli nazwy instrukcji wybranych maszyn i urządzeń,
2) sprawdzić, czy każda instrukcja posiada wszystkie cztery punkty wymagane przepisami,
3) przeczytać wybrane instrukcje,
4) wpisać przy każdej instrukcji tak lub nie (przy każdym z czterech punktów),
5) porównać swoje tabele z tabelami kolegów,
6) przedstawić nauczycielowi do sprawdzenia wypełnione tabele, podkreślając niezgodności
z przepisami.
Nazwa
instrukcji
Wymagane przepisami punkty: Posiada Nie
posiada
Czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej
pracy
Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy
Czynności do wykonania po jej zakończeniu
Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających
zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników
Czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej
pracy
Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy
Czynności do wykonania po jej zakończeniu
Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających
zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników
Czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej
pracy
Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy
Czynności do wykonania po jej zakończeniu
Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających
zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników
Wyposażenie stanowiska pracy:
− instrukcje obsługi maszyn i urządzeń znajdujące się w rożnych pracowniach,
− Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

19. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
18
Ćwiczenie 2
Dla wybranej maszyny lub urządzenia określ, jakie posiada ona elementy sterownicze i czy są
wygodne w użyciu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać maszynę lub urządzenie z napędem mechanicznym,
2) odszukać elementy sterownicze maszyny lub urządzenia,
3) nazwać je i wpisać do tabeli.
Nazwa wybranej
maszyny, urządzenia
Elementy sterownicze (przyciski, gałki,
dźwignie, pokrętła)
Wygodne/niewygodne w
użyciu
Wyposażenie stanowiska pracy:
− maszyna lub urządzenie z napędem mechanicznym i sterowaniem.
Ćwiczenie 3
Korzystając z Rozporządzenia w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym
i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac, określ normy przenoszenia ciężarów dla
pracowników młodocianych przy ręcznym dźwiganiu i przenoszeniu na odległość 25 m.
Następnie podaj przykłady prac zabronionych młodocianym zgodnie z rodzajami wymienionymi
w tabeli, część II.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odnaleźć, we wskazanym rozporządzeniu, odpowiednie zapisy dotyczące ręcznego
dźwigania,
2) wpisać w tabelę normy dźwigania,
3) wybrać z Rozporządzenia przykłady prac wzbronionych i wpisać w tabelę,
4) porównać tabele z tabelami kolegów.

20. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
19
Przy obciążeniu
jednostkowym (w kg)
przeciętnie do 4x na
godzinę
Przy powtarzalnym
obciążeniu
Wiek
Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy
Do ukończenia 16 roku życia
Od 16 do ukończenia 18 roku życia
Tabela część II
Rodzaj prac Przykład
Prace wzbronione, związane z
nadmiernym wysiłkiem fizycznym
i transportem ciężarów oraz wymuszoną
pozycją ciała
Prace w obciążającym mikroklimacie
środowiska pracy
Praca przy nieodpowiednim oświetleniu
Prace w hałasie i drganiach
Prace pod ziemią, poniżej poziomu
gruntu i na wysokościach
Prace zagrażające prawidłowemu
rozwojowi psychicznemu
Prace wzbronione ze względu na
możliwość urazów u młodocianych
i spowodowanie zagrożeń dla innych osób
Wyposażenie stanowiska pracy:
− Rozporządzenia w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich
zatrudniania przy niektórych z tych prac.
Ćwiczenie 4
Wypisz znajdujący się na sali sprzęt ochrony osobistej i określ jego przeznaczenie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wypisać wszystkie środki ochrony osobistej,
2) określić korzystając z informacji zamieszczonej na sprzęcie i literatury ich przeznaczenie,
3) porównać swoje wyniki z wynikami kolegów.
Nazwa środków ochrony osobistej Przeznaczenie środków ochrony osobistej

21. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
20
Wyposażenie stanowiska pracy:
− wyposażenie pracowni,
− katalogi sprzętu ochrony osobistej,
− literatura podana w poradniku.
Ćwiczenie 5
Dokonaj analizy Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r.
w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie
użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy. Oceń wybraną maszynę, urządzenie pod
względem spełnienia wymagań zawartych w rozporządzeniu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać rozporządzenie,
2) wypełnić tabelę,
3) zasięgnąć przy wypełnianiu niektórych punktów informacji u nauczyciela,
4) porównać wypełnioną tabelę z tabelami kolegów.
Wybrane fragmenty rozporządzenia Czy warunek jest spełniony dla wybranej
maszyny, urządzenia i w jaki sposób
Np. Warunek spełniony, maszyna posiada
przyciski włączenia i wyłączenia pracy oraz
wyłącznik awaryjny
§ 9. 1. Elementy sterownicze, które mają wpływ na
bezpieczeństwo pracowników, powinny być
widoczne i możliwe do zidentyfikowania oraz
odpowiednio oznakowane.
§ 12. 1. Uruchomienie maszyny powinno być
możliwe tylko poprzez celowe zadziałanie na
przeznaczony do tego celu układ sterowania.
§ 15. 3. W przypadku wystąpienia ryzyka
bezpośredniego kontaktu z ruchomymi częściami
maszyn, mogącego powodować wypadki, stosuje się
osłony lub inne urządzenia ochronne, które
zapobiegałyby dostępowi do strefy zagrożenia lub
zatrzymywałyby ruch części niebezpiecznych.
§ 18. 1. Maszyny wyposaża się w:
1) łatwo rozpoznawalne urządzenia służące do
odłączania od źródeł energii; ponowne przyłączenie
maszyny do źródeł energii nie może stanowić
zagrożenia dla pracowników;
2) znaki ostrzegawcze i oznakowania konieczne do
zapewnienia bezpieczeństwa pracowników.
§ 30. 1. Pracodawca powinien zapewnić
pracownikom dostęp do informacji, w tym
pisemnych instrukcji dotyczących użytkowania
maszyn, zwanych dalej "instrukcjami".

22. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
21
Wyposażenie stanowiska pracy:
− Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych
wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez
pracowników podczas pracy,
− maszyna lub urządzenie z napędem mechanicznym i sterowaniem.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) podać wymagania dotyczące instrukcji obsługi maszyn i urządzeń? ¨ ¨
2) określić wymagania dotyczące elementów sterowniczym maszyny, urządzenia? ¨ ¨
3) wymienić rodzaje prac zabronionych pracownikom młodocianym? ¨ ¨
4) ocenić przeznaczenie środków ochrony indywidualnej? ¨ ¨
5) ocenić stan techniczny maszyny, urządzenia pod względem wymagań
bezpieczeństwa i higieny pracy? ¨ ¨

23. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
22
4.3. Ochrona środowiska
4.3.1. Materiał nauczania
Rozwój przemysłu i związane z tym oddziaływanie na środowisko naturalne człowieka staje
się bardzo dużym problemem. Każdy zakład w różnym stopniu zanieczyszcza środowisko. Inaczej
można powiedzieć, że oddziałuje na środowisko. Przyjęte obecnie uwarunkowania prawne
regulują te kwestie w następujący sposób. Każdy zanieczyszczający płaci za zanieczyszczenie, a
pieniądze w tego tytułu są przeznaczane na ochronę środowiska (budowę oczyszczalni, filtrów w
kominach przemysłowych, ochronę zasobów przyrody).
Zanieczyszczenie środowiska przez zakłady przemysłowe (jak również przez gospodarstwa
domowe) można podzielić na następujące oddziaływania:
− zanieczyszczenie powietrza (spalanie paliw w kotłowniach, samochodach, powstawanie
gazów, pary, pyłów w procesach produkcyjnych),
− zanieczyszczanie ziemi (uprawa roli i stosowanie nawozów i środków ochrony roślin,
wsiąkanie zanieczyszczeń powstałych w produkcji, zanieczyszczeń wsiąkających w glebę
powstających na parkingach, spłukiwanie przez deszcz zanieczyszczeń),
− zanieczyszczenie wody (ścieki z sanitariatów, ścieki przemysłowe, woda wykorzystywana
w procesach produkcyjnych i odprowadzana do rzek).
Drugim bardzo znaczącym źródłem zanieczyszczeń są odpady. Odpady te możemy podzielić
na odpady komunalne (śmieci z gospodarstw domowych, biur) i odpady przemysłowe (popioły,
produkty uboczne powstające w procesie produkcyjnym).
Każdy zakład pracy, jak również gospodarstwa domowe płacą za środowisko. Gospodarstwo
domowe płaci za odbiór ścieków, a odbierający płaci za zanieczyszczenia wód z tych ścieków na
fundusz ochrony środowiska. Tak samo jest ze śmieciami. Płacimy zakładowi odbierającemu
śmieci, a zakład ten składa śmieci na wysypisku i wnosi z tego tytułu opłaty za składowanie śmieci
przez okres istnienia składowiska (tak naprawdę płacą przez kilkadziesiąt lat).
Podobnie jest z zakładami pracy. Płacą one za zanieczyszczenia powietrza, ziemi i wody oraz
za składowanie odpadów przemysłowych. Opłaty te są często bardzo wysokie. Dlatego należy
podejmować działania, które pozwalają na ich zmniejszenie.
Zmniejszenie oddziaływania na powietrze i wodę odbywa się np. poprzez:
− budowę oczyszczalni ścieków (odprowadzana do rzek woda jest czysta, więc opłaty są niskie
lub nie ma ich wcale),
− zamianę ogrzewania na gazowe (gaz znacznie mniej zanieczyszcza powietrze – opłaty
znacznie niższe),
− budowa urządzeń oczyszczających spaliny z kominów (mniejsze zanieczyszczanie powietrza
– opłaty znacznie niższe),
− zastępowanie samochodów nowymi o niższej emisji spalin (mniejsze zanieczyszczanie
powietrza – opłaty znacznie niższe),
Zapobieganie zanieczyszczaniu ziemi przez odpady odbywa się poprzez następujące
uregulowania (przykłady):
− segregacja odpadów (za odpady mało szkodliwe opłaty są niższe niż za bardzo szkodliwe dla
środowiska). Ponadto niektórych odpadów nie wolno składować, tylko należy je utylizować,
np. przez neutralizację lub spalanie przez specjalne zakłady tym się zajmujące,

24. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
23
− obowiązek płacenia przez producentów za opakowania towarów wprowadzanych na rynek
(opłaty te są bardzo wysokie). Zmniejszenie opłat możliwe jest przez odzyskiwanie
opakowań. Zakład może sam odzyskiwać opakowania (butelki, papier z kartonów, pojemniki
plastikowe) lub powierzyć ten obowiązek specjalnej firmie (organizacja odzysku). Taka firma
odzyskuje w imieniu producenta opakowania za opłatę znacznie mniejszą niż opłata bez
odzysku. Stąd w zakładach przemysłowych składowanie odpadów odbywa się w rożnych
pojemnikach, na osiedlach mieszkaniowych stoją pojemniki na różne odpady (rysunek 1),
− obowiązek odzysku wykorzystanych opakować, z których część musi być poddana
powtórnemu wykorzystaniu, a cześć recyklingowi,
− zakaz wyrzucania do śmieci pewnego rodzaju odpadów (sprzętu gospodarstwa domowego,
baterii, akumulatorów, wyrobów i elementów elektronicznych, żarówek, itp.).
Rys. 1. Pojemniki do segregacji odpadów
Ochrona środowiska jest więc bardzo ważna z uwagi na konieczność zmniejszenia kosztów
produkcji i działalności, jak również dlatego, by mieć czystą ziemię, powietrze i wodę.
Aby chronić naszą przyrodę.
Ostatnią kwestią jest to, czy w pracy ślusarza, mechanika, tokarza mamy wpływ na ochronę
środowiska. Oczywiście tak, np.:
− składając odpady w różne pojemniki (papier osobno, plastik osobno, metale osobno),
− nie wylewając zanieczyszczonych cieczy do kanalizacji (olej, emulsja),
− wyrzucając śmieci wyłącznie do pojemników na nie przystosowanych,
− nie dopuszczając do przypadkowych wycieków oleju z nieszczelności maszyny, urządzenia,
− segregując odpady w gospodarstwie domowym.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób zakład produkcyjny może zanieczyszczać powietrze?
2. W jaki sposób zakład produkcyjny może zanieczyszczać wodę?
3. W jaki sposób zakład produkcyjny może zanieczyszczać ziemię?
4. Jakie rodzaje odpadów produkuje człowiek?
5. W jaki sposób można zmniejszyć zanieczyszczenie powietrza?
6. W jaki sposób można zmniejszyć zanieczyszczenie ziemi?
7. W jaki sposób można zmniejszyć zanieczyszczenie wody?
8. Jakie są sposoby zmniejszania zanieczyszczenia środowiska przez odpady?
9. Na jakie rodzaje odpadów ustawia się osobne pojemniki?
10. Jak zmniejszyć zanieczyszczenia środowiska powstające podczas pracy w zawodzie ślusarza?
Tworzywa
sztuczne
i metale
Szkło
bezbarwne
Szkło
kolorowe
Papier

25. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
24
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Korzystając w literatury lub internetu odszukaj i zapisz definicje podanych w tabeli pojęć.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać definicje podanych pojęć,
2) wpisać do tabeli ich definicje.
Pojęcie Definicja
Odpady
Surowce wtórne
Utylizacja odpadów
Recykling
Wyposażenie stanowiska pracy:
− komputer z dostępem do internetu.
Ćwiczenie 2
Wypisz odpady, jakie mogą powstawać w pracowni (lub zakładzie ślusarskim) i określ rodzaj
pojemnika do jakiego mogą być one składowane. Dodatkowo zrób to samo z odpadami, jakie
mogą powstawać w twoim gospodarstwie domowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wpisać do tabeli wszystkie odpady jakie mogą powstawać w pracowni (zakładzie ślusarskim),
2) korzystać z informacji na opakowaniach, informacji z internetu, informacji producenta
rozpoznać i wpisać rodzaj materiału z jakiego są wykonane,
3) wpisać rodzaj pojemnika dla każdego z odpadów, lub (w przypadku niektórych odpadów)
zgodny z przepisami sposób pozbywania się,
4) zrobić to samo dla odpadów powstających w gospodarstwie domowym,
5) porównać swoją tabelę z tabelami kolegów.

26. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
25
Nazwa odpadu powstającego
w pracowni (zakładzie
ślusarskim)
Materiały z jakich są one
wykonane
Rodzaj pojemnika do
składowania lub sposób
pozbywania się odpadu
Nazwa odpadu powstającego
w gospodarstwie domowym
Wyposażenie stanowiska pracy:
− komputer z dostępem do internetu,
− instrukcja w sprawie gospodarki odpadami, rozporządzenia dotyczące ochrony środowiska,
np. Ustawa o odpadach.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) podać przykłady zanieczyszczania przez zakłady pracy powietrza? ¨ ¨
2) podać przykłady zanieczyszczania przez zakłady pracy wody? ¨ ¨
3) podać przykłady zanieczyszczania przez zakłady pracy ziemi? ¨ ¨
4) podać sposoby ograniczania wpływu działalności zakładów pracy na
powietrze? ¨ ¨
5) podać sposoby ograniczania wpływu działalności zakładów pracy na wodę? ¨ ¨
6) podać sposoby ograniczania wpływu działalności zakładów pracy na ziemię? ¨ ¨
7) wybrać odpowiedni rodzaj pojemnika na odpady? ¨ ¨
8) określić sposoby zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska podczas
wykonywania pracy w zawodzie ślusarza? ¨ ¨

27. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
26
4.4. Ochrona przeciwpożarowa
4.4.1. Materiał nauczania
Pożar jest to niekontrolowany proces palenia się materiałów palnych w miejscu do tego nie
przeznaczonym (przypadkowym). Efektem palenia jest wydzielanie się dużej ilości ciepła, co
powoduje znaczne zniszczenia budynków, ich wyposażenia oraz zagrożenie dla ludzi.
Z tych powodów bardzo ważna jest ochrona przeciwpożarowa. Obejmuje ona wymagania
dotyczące budynków, materiałów budowlanych, wyposażenia oraz zapobieganie powstawaniu
pożaru, jego gaszenie i ewakuację ludzi.
Najważniejsze jest zapobieganie powstawaniu pożaru. Przepisy budowlane zapewniają
ochronę budynku przed pożarem. Jednak nie zawsze jest ona skuteczna i możliwa. Dlatego też
istnieje wiele przepisów dotyczących przetrzymywania materiałów palnych, pracy w miejscach
zagrożenia pożarowego oraz pracy z materiałami palnymi. Przestrzeganie tych przepisów oraz
ostrożność jest skutecznym środkiem ochrony przeciwpożarowej.
Innym, ważnym elementem ochrony przeciwpożarowej jest jego gaszenie w początkowej
fazie. Zgaszenie pożaru w jego początkowej fazie jest możliwe jeżeli wyeliminujemy jeden
z następujących czynników:
− usunąć materiał palny z miejsc zagrożonych pożarem,
− ochłodzić palący się materiał,
− odciąć dostęp tlenu.
Sposób gaszenia pożaru zależy od jego rodzaju. Są następujące grupy pożaru:
Grupa pożaru Rodzaj palącego się materiału Środki gaśnicze
A Drewno, papier, węgiel, tworzywa
sztuczne, tkaniny, słoma
Woda, piana, dwutlenek węgla,
proszki gaśnicze
B Benzyna, nafta, alkohole, aceton, eter,
oleje, lakiery, tłuszcze, parafina,
stearyna, naftalen, smoła
Piana, dwutlenek węgla, proszki
gaśnicze
C Metan, acetylen, propan-butan, wodór Proszki gaśnicze
D Pożary metali: sód, magnez Specjalne proszki gaśnicze
Pożary grupy od
A do D z
indeksem E
Pożary występujące w obrębie urządzeń
elektrycznych pod napięciem
Dwutlenek węgla, proszki gaśnicze
Oznaczenia grup pożarów znajdują się na gaśnicach. Podczas gaszenia pożaru należy więc
wykorzystywać gaśnice posiadające odpowiednie oznaczenie. Zastosowanie niewłaściwych
środków gaśniczych może przynieść więcej szkód niż pożytku.
Poza gaśnicami do gaszenia pożaru można używać: piasku, wody z hydrantów, koców
gaśniczych.
Zgodnie z instrukcjami przeciwpożarowymi każdy pracownik na obowiązek podjąć działania
w celu likwidacji zagrożeń pożarem oraz ochrony mienia i ludzi. Po pierwsze należy zaalarmować
osoby zagrożone, następnie należy zawiadomić straż pożarną, dzwoniąc na odpowiedni numer,
następnie starać się ugasić pożar w zarodku i przystąpić do ewakuacji ludzi i mienia.

28. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
27
Podczas zgłaszania pożaru należy:
− podać swoje imię i nazwisko,
− adres i nazwę obiektu, w którym wybuchł pożar,
− co się pali, na którym piętrze,
− czy jest zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi,
− po zgłoszeniu nie odkładać słuchawki do chwili potwierdzenia.
Ewakuację ludzi w przypadku pożaru umożliwiają odpowiednio oznaczone „drogi
ewakuacyjne”.
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie rodzaje działań obejmuje ochrona przeciwpożarowa?
2. Eliminacja jakich czynników powoduje ugaszenie pożaru?
3. Jakie wyróżniamy grupy pożarów?
4. Jakie środki gaśnicze stosujemy do gaszenia palącego się drewna?
5. Jakie środki gaśnicze stosujemy do gaszenia palącej się nafty?
6. Jakie środki gaśnicze stosujemy do gaszenia acetylenu?
7. Jak jest oznaczona gaśnica przeznaczona do gaszenia pożaru w obecności urządzeń będących
pod napięciem?
8. Jakie kolejne czynności powinien wykonać pracownik w przypadku zauważenia pożaru?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Odszukaj znajdujący się na terenie szkoły (warsztatu szkolnego) sprzęt gaśniczy i określ jego
przeznaczenie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją przeciwpożarową,
2) wypisać sprzęt gaśniczy oraz podać jego zastosowanie (wykorzystać informacje zamieszczone
na sprzęcie),
3) porównać tabele z tabelami kolegów.
Nazwa sprzętu Przeznaczenie

29. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
28
Wyposażenie stanowiska pracy:
− instrukcja przeciwpożarowa,
− sprzęt gaśniczy (znajdujący się na terenie szkoły).
Ćwiczenie 2
Odszukaj, przerysuj i opisz znaczenie znaków ewakuacyjnych (oznaczających drogę
ewakuacyjną). Następnie wpisz, czy i gdzie znajdują się plany ewakuacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przerysować znaki (określić ich kolor),
2) korzystać z instrukcji przeciwpożarowej, katalogów i internetu opisać ich znaczenie,
3) odnaleźć plany ewakuacji i wpisać w tabeli, gdzie są one umieszczone.
Rysunki znaków ewakuacyjnych Opis, co one oznaczają
Rozmieszczone na terenie szkoły plany
ewakuacyjne (wpisać, gdzie są one
umieszczone)
Wyposażenie stanowiska pracy:
− instrukcja przeciwpożarowa,
− instrukcja bezpieczeństwa pożarowego zakładu,
− plan ewakuacji i znaki ewakuacyjne (znajdujące się na terenie szkoły).
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) podać czynniki powodujące ugaszenie pożaru? ¨ ¨
2) określić przeznaczenie gaśnic i innych środków do gaszenia? ¨ ¨
3) podąć sposób postępowania się w przypadku pożaru? ¨ ¨
4) powiadomić straż pożarną o pożarze? ¨ ¨
5) wskazać znaki ewakuacyjne i plany ewakuacyjne, które są rozmieszczone na
terenie szkoły? ¨ ¨

30. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
4.5. Pierwsza pomoc
4.5.1. Materiał nauczania
Wykonując zadania zawodowe w pracowni możesz znaleźć się w sytuacji, kiedy od Ciebie
będzie zależało zdrowie, a nawet życie drugiego człowieka. Najgorsza w takich sytuacjach jest
bezradność. Znajomość podstawowych zasad udzielania pierwszej pomocy pomoże opanować
zdenerwowanie, umożliwi rzeczowa ocenę sytuacji oraz ułatwi rozpoznanie zagrożenia
i skuteczną pomoc. Podczas udzielania pierwszej pomocy należy pamiętać o:
− zabezpieczeniu ratowanego,
− niedopuszczeniu do wykrwawienia się,
− udzieleniu pomocy tak, aby nie zaszkodzić,
− aby robić tylko to, co konieczne.
Przy udzielaniu pierwszej pomocy pomocna jest apteczka, która zawierać może:
− instrukcję udzielania pierwszej pomocy,
− nożyczki lub nóż,
− gazę opatrunkową (kompresy),
− chustę trójkątną,
− aparat do sztucznego oddychania metodą usta-usta,
− plaster opatrunkowy,
− rękawiczki gumowe i inne wyposażenie.
Postępowanie w niektórych przypadkach:
1. Utrata przytomności:
Osobę, która strąciła przytomność należy ułożyć w pozycji bezpiecznej, przy czym nie można
stosować tej pozycji w przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa. Składa się ono z następujących
kroków.
Krok pierwszy – odgięcie głowy ratowanego,
oczyszczenie jamy ustnej z resztek pokarmu,
wymiocin, ciał obcych.
Krok drugi – delikatne przekręcenie głowy
ratowanego i przysuniecie ręki jak najbliżej
ciała
Krok trzeci – przewrócenie ratowanego na
swoją stronę

31. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
30
Krok czwarty – odgięcie nogi ratowanego
Krok piąty – Poprawienie położenia głowy
ofiary, upewniając się, że powietrze nadal ma
dostęp do płuc. Sprawdzanie co 1 – 2 minuty
tętna i oddechu. Jeżeli nastąpi zatrzymanie
krążenia lub utrata oddechu należy podjąć
reanimacje, aby przywrócić organizmowi te
funkcje
Rys. 2. Sposób układania ratowanego w pozycji bezpiecznej [7]
Ułożenie ratowanego w pozycji bezpiecznej przeprowadzamy wtedy, gdy:
− ratowany prawidłowo oddycha,
− ma wyczuwalne tętno,
− nie doznał urazu kręgosłupa.
2. Krwawienie na skutek urazu:
Krwawienie następuje na skutek rożnego rodzaju urazów spowodowanych ostrymi
narzędziami, materiałami obrabianymi itp. Jeżeli krwotok jest mały (drobne skaleczenie) należy
miejsce skaleczenia zdezynfekować i zatamować krwawienie opatrunkiem. Przy większych
krwawieniach sposób postępowania zależy od rodzaju krwawienia. Może być krwawienie
z tętnicy (mocny wypływ krwi o kolorze jasno czerwonym) lub z żyły (wypływ krwi pod
mniejszym ciśnieniem, kolor ciemnoczerwony). Sposób postępowania przy krwawieniach jest
następujący:
− założenie rękawiczek gumowych,
− uciśnięcie miejsca krwawienia opatrunkiem, tak aby zatamować krwawienie,
− jeżeli krwawienie nie ustępuje należy docisnąć opatrunek. Jeżeli i to nie pomaga, to
krwawienie należy zatamować przez ucisk tętnicy nad raną. Należy pamiętać o okresowym
zwalnianiu ucisku, gdyż mogą powstać zakrzepy,
− dostarczyć ratowanego do lekarza, ratownika, pielęgniarki (lub wezwać ich jeżeli jest taka
możliwość).W przypadku krwawienia tętniczego lub żylnego (ale znacznego), należy wezwać
pogotowie.
Przy krwotokach nie wolno:
− czyścić samodzielnie ran,
− usuwać z ran ciał obcych,
− używać wąskich opasek uciskowych,
− tamować krwotoku przez ucisk w miejscu krwawienia jeżeli uszkodzona jest gałka oczna,
w ranie znajduje się obce ciało, podejrzewa się złamanie kości czaszki,
− zakładać opatrunku zbyt mocno ściśniętego. Jeżeli kończyna zsinieje należy zwolnić ucisk,
− ruszać ratowanego jeżeli podejrzewa się uraz kręgosłupa lub otwarte złamanie kończyn.
3. Stłuczenie:
Postępowanie przy stłuczeniu powinno być następujące:
− położenie na stłuczone miejsce zimnego okładu,
− obserwowanie ratowanego. Jeżeli zsinieniom skóry towarzyszą zaburzenia czucia, lub
pojawią się one z niewiadomych przyczyn oraz gdy są podejrzenia złamania kości należy
wezwać pogotowie.

32. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
31
4. Uraz oka:
Postępowanie przy urazie oka powinno być następujące:
− ustalenie, czy do oka dostało się obce ciało, pył, substancja chemiczna,
− czy oprócz urazu oka nie ma innych urazów,
− przy substancji chemicznej i pyle należy oko intensywnie wypłukać wodą,
− przy ciele obcym należy zaprowadzić ratowanego do lekarza (okulisty lub na pogotowie).
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy?
2. Jakie jest podstawowe wyposażenie apteczki?
3. Jak układa się ratowanego w pozycji bezpiecznej?
4. Jaki jest tok postępowania w przypadku krwawienia?
5. Jaki jest tok postępowania w przypadku stłuczenia?
6. Jaki jest tok postępowania w przypadku urazu oka?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ułóż ratowanego w pozycji bezpiecznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) poprosić kolegę o to, aby symulował poszkodowanego,
2) przypomnieć sobie kolejne kroki postępowania w takim przypadku,
3) ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− czysta podłoga z matą.
Ćwiczenie 2
Wykonaj zestawienie wyposażenia apteczki znajdującej się w pracowni i określ jego
przeznaczenie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) podejść do apteczki i wyjąć spis wyposażenia,
2) przeczytać instrukcję udzielania pierwszej pomocy,
3) przepisać spis wyposażenia,
4) określić jego przeznaczenie (skorzystać z informacji znajdującej się w spisie, instrukcji
udzielania pierwszej pomocy oraz innych źródeł informacji),
5) porównać tabelę z tabelami kolegów,
6) poprosić nauczyciela o sprawdzenie ćwiczenia.

33. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
32
Wyposażenie Przeznaczenie
Wyposażenie stanowiska pracy:
− apteczka pierwszej pomocy ze spisem wyposażenia,
− instrukcja udzielania pierwszej pomocy.
Ćwiczenie 3
Udziel pierwszej pomocy koledze z mocno krwawiąca ręką, stłuczeniem, urazem oka.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) poprosić kolegę o to, aby symulował poszkodowanego,
2) przypomnieć sobie kolejne kroki postępowania w takich przypadkach,
3) założyć odpowiedni opatrunek w przypadku krwawienia,
4) udzielić pierwszej pomocy przy stłuczeniu,
5) symulować udzielenie pierwszej pomocy przy urazie oka,
6) poprosić nauczyciela o ocenę przebiegu ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− apteczka pierwszej pomocy,
− środki opatrunkowe.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) podać podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy? ¨ ¨
2) określić przeznaczenie wyposażenia apteczki? ¨ ¨
3) ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej? ¨ ¨
4) udzielić pierwszej pomocy w przypadku krwawienia? ¨ ¨
5) udzielić pierwszej pomocy w przypadku stłuczenia? ¨ ¨
6) udzielić pierwszej pomocy w przypadku urazu oka? ¨ ¨

34. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
33
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.
5. W przypadku odpowiedzi zbliżonych wybierz tę, która wydaje ci się najlepsza.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie zadania
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
8. Na rozwiązanie testu masz 60 min.
Powodzenia.
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Najważniejszym aktem prawnych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy jest
a) Konstytucja.
b) Ustawa „Prawo pracy”.
c) Ustawa „Kodeks pracy”.
d) Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie prawa pracy.
2. Które z podanych obowiązków pracodawcy znajdują się w Kodeksie pracy
A. Organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
B. Modernizowanie i wymienianie maszyn urządzeń na zgodne z Europejskim Znakiem Bezpieczeństwa.
C. Zapewnienie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
wydawanie poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonania tych poleceń,
D. Przeprowadzanie okresowych kontroli stanu bezpieczeństwa,
E. Zapewnienie wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad
warunkami pracy,
F. Zapewnienie wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy,
G. Zgłaszanie do Państwowej Inspekcji Pracy wypadków przy pracy.
a) A, B, C, D.
b) A, C, E, F.
c) D, E, F, G.
d) A, C, D, G.
3. Podstawowym obowiązkiem pracownika (określonym w Kodeksie pracy) w zakresie
przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy jest
a) znajomość przepisów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.
b) stosowanie się do ogólnych zasad zapobiegania wypadkom przy pracy i pogorszenia
warunków pracy.
c) odmawianie wykonania polecenia w przypadku zagrożenia.
d) przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

35. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
34
4. Dział XIII Kodeksu pracy, rozdział pierwszy przewiduje karę dla pracodawców lub osób
odpowiedzialnych za sprawy bezpieczeństwa i higieny pracy. Tą karą jest
a) kara więzienia do lat 2.
b) karze aresztu.
c) karze grzywny.
d) karze utraty stanowiska.
5. Wysokość pomieszczeń stałej pracy, gdzie mogą wystąpić czynniki szkodliwe dla zdrowia
wynosi
a) minimum 2,5 metra.
b) minimum 2,8 metra.
c) minimum 3 metry.
d) minimum 3,3 metra
6. W zakładzie pracy zatrudniającym wyłącznie pracowników biurowych należy zapewnić
następujący rodzaj szatni
a) dla pracowników biurowych nie musi być szatni.
b) szatnie podstawową.
c) szatnię odzieży czystej.
d) szatnie odzieży własnej.
7. Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy dotycząca obsługi maszyny powinna zawierać
spośród niżej wymienionych
A. Czynności przed rozpoczęciem pracy,
B. Zasady i sposoby bezpiecznego rozpoczęcia pracy,
C. Czynności w czasie pracy,
D. Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy,
E. Czynności po zakończeniu pracy,
F. Zasady i sposoby bezpiecznego zakończenia pracy,
G. Czynności w sytuacjach awaryjnych.
H. Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych.
a) A, C, E, G.
b) B, D, F, H.
c) A, D, E, G.
d) A, D, E, H.
8. Podczas pracy na obrabiarce do metalu mogą wystąpić głównie zagrożenia
a) mechaniczne, elektryczne, promieniowaniem elektromagnetycznym.
b) mechaniczne, elektryczne, termiczne.
c) mechaniczne, elektryczne, promieniowaniem jonizującym.
d) mechaniczne, elektryczne, biologiczne związane z emulsją.
9. Zgodnie z wymaganiami ergonomii jedną z podstawowych zasad organizacji stanowiska pracy
jest
a) właściwe oświetlenie i wentylowanie stanowiska pracy.
b) zapewnienie wygodnego i bezpiecznego dostępu do stanowiska pracy.
c) ułożenie materiałów, narzędzi i przyrządów w kolejności według częstości ich
stosowania.
d) częste sprzątanie i porządkowanie stanowiska pracy.

36. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
35
10. Spośród wymienionych prac nie jest zabronione wykonywanie przez młodocianych
a) transportu materiałów do produkcji.
b) praca w hałasie.
c) praca poniżej poziomu gruntu.
d) praca, gdzie istnieje możliwość urazów.
11. Środki do redukcji zagrożeń dzielimy na
a) techniczne, technologiczne, organizacyjne.
b) mechaniczne, elektryczne, chemiczne.
c) techniczne, organizacyjno-zachowawcze.
d) ręczne, mechaniczne, automatyczne.
12. Które środki redukcji zagrożeń mechanicznych nie należą do zachowawczych
a) wykonywanie pracy zgodnie z instrukcjami bhp.
b) szkolenie bhp.
c) rękawice ochronne.
d) barwy i znaki bezpieczeństwa.
13. Podczas pracy na obrabiarce do cięcia blachy, gdzie powstają rożne ostre ścinki należy
bezwzględnie stosować
a) rękawice ochronne, buty robocze, kask.
b) ubranie robocze, nakrycie głowy, obuwie robocze, rękawice ochronne.
c) ubranie robocze, nakrycie głowy, rękawice ochronne, kask.
d) ubranie ochronne, nakrycie głowy, obuwie ochronne, rękawice ochronne, okulary
ochronne.
14. Kierownik polecił Ci wyrzucić niesprawną świetlówkę. Powinieneś wtedy
a) wrzucić ją do pojemnika koloru żółtego.
b) wyrzucić ją na śmietnik.
c) zostawić w specjalnej szafie, gdyż świetlówek nie wolno wyrzucać.
d) włożyć ja do specjalnego pojemnika (tuby) przeznaczonej tylko do czasowego
składowania świetlówek.
15. W pracowni obróbki ręcznej, gdzie wytwarza się dużo odpadów (odpady i wióry metali,
papier, plastikowe butelki, czyściwo) powinny być następujące pojemniki na odpady
a) żółty, biały, zielony, niebieski.
b) żółty, niebieski, pojemnik na zanieczyszczone czyściwo, pojemnik na zwykłe śmieci.
c) pojemnik na złom i zwykły śmietnik.
d) pojemnik na złom i pojemnik na papier.
16. Do gaszenia palących się szmat użyjesz gaśnicy oznaczonej symbolem
a) A.
b) B.
c) C.
d) D.
17. Gaśnica oznaczona symbolem A z indeksem E oznacza, że może być ona przeznaczona do
a) gaszenia papieru.
b) gaszenia benzyny.
c) gaszenia benzyny w obrębie urządzeń elektrycznych pod napięciem.
d) gaszenia drewna w obrębie urządzeń elektrycznych pod napięciem.

37. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
36
18. Droga ewakuacyjna jest oznaczona za pomocą
a) białych lub żółtych pasów prowadzących do wyjścia.
b) specjalnych znaków w kolorze czerwonym.
c) specjalnych znaków w kolorze zielonym.
d) oświetlenia awaryjnego.
19. Osobę, która podczas pracy strąciła przytomność należy przede wszystkim
a) ocucić wodą.
b) zrobić jej sztuczne oddychanie.
c) ułożyć w pozycji bezpiecznej.
d) przenieść w miejsce, gdzie będzie można ją położyć.
20. Przy krwawiącej ranie, w której znajduje się ostry przedmiot należy przede wszystkim
a) założyć gumowe rękawiczki i wyciągnąć z rany sterczący przedmiot.
b) założyć gumowe rękawiczki i ucisnąć miejsca krwawienia opatrunkiem.
c) zdezynfekować ranę i powiadomić lekarza.
d) ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej.

38. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
37
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska
Zakreśl poprawną odpowiedź
Nr
zadania
Odpowiedź Punkty
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:

39. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
38
6. LITERATURA
1. Czerwiński W., Czerwiński J.: Poradnik ślusarza. WNT, Warszawa 1989
2. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena racy. WSiP, Warszawa 1998
3. Kowerski A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w zakładach ślusarskich i budowy maszyn.
CIOP, Warszawa 1998
4. Pietrzak A.: Wypadek przy pracy pierwsza pomoc. OSPIP, Wrocław 1999
5. Rączkowski B.: BHP w praktyce. ODiKK, Gdańsk 2000
6. Swat K.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla mechaników. WSiP, Warszawa 1992
7. http://www.podkarpacie.straz.pl