Μορφές υποκειμένου στα αρχαία ελληνικά. Υποκείμενο ρήματος, απαρεμφάτου και μετοχής

1. Υποκείμενο
www.philologiko.gr

2. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ
το υποκείμενο είναι αυτό για το οποίο γίνεται λόγος
στην πρόταση και φανερώνει ποιός
ενεργεί
δέχεται μια ενέργεια
βρίσκεται σε μια κατάσταση.

3. ΠΤΩΣΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ
Το υποκείμενο του ρήματος βρίσκεται
πάντοτε σε πτώση:
ονομαστική

4. ΜΟΡΦΕΣ
Ουσιαστικό ή επίθετο ουσιαστικοποιημένο
Θουκυδίδης … ξυνέγραψε || ο Θουκυδίδης συνέγραψε
πάντες ἴσασιν || όλοι γνωρίζουν

5. ΜΟΡΦΕΣ
Αντωνυμία ή αριθμητικό
θαυμάζω γὰρ ἔγωγε || εγώ τουλάχιστον εκπλήσσομαι
Oἱ τριάκοντα πονηροὶ ἦσαν || Οι τριάκοντα τύραννοι ήταν
άθλιοι

6. ΜΟΡΦΕΣ
Μετοχή με άρθρο
Οἱ λέγοντες ἠγόρευον || οι ρήτορες δημηγορούσαν

7. ΜΟΡΦΕΣ
Εμπρόθετος προσδιορισμός
κυρίως ποσό κατά προσέγγιση, τότε εκφέρεται εμπρόθετα
με τις προθέσεις
εἰς, ἀμφί, περί, κατά, ὑπέρ και αιτιατική
ἔφυγον εἰς Λακεδαίμονα περὶ ὀκτακοσίους || κατέφυγαν
στη Σπάρτη περίπου οχτακόσιοι

8. ΜΟΡΦΕΣ
Επίρρημα
οἱ πάλαι ἦσαν ἀνδρεῖοι || Οι παλιοί (άνθρωποι) ήταν
ανδρείοι.

9. ΜΟΡΦΕΣ
Αναφορική πρόταση
Καλὰ ἐστιν ἅ σύ λέγεις || Είναι καλά όσα λες

10. ΜΟΡΦΕΣ
Έναρθρο απαρέμφατο
τῷ ζῆν ἐστί τι ἐναντίον, ὥσπερ τῷ ἐγρηγορέναι τὸ
καθεύδειν || υπάρχει κάτι το αντίθετο προς τη ζωή, όπως ο
ύπνος είναι αντίθετος προς την εγρήγορση

11. ΜΟΡΦΕΣ
Λέξη ή φράση με άρθρο
Ὁ μὲν οὐχ ὑπεύθυνος ἦν. || Ο ένας ήταν υπεύθυνος

12. ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΑΡΑΛΕΙΠΕΤΑΙ
Όταν εννοείται εύκολα από το ρήμα ή τα
συμφραζόμενα.
Ταῦτα μὲν οὖν παραλείψω. [ἐγὼ] || Αυτά εγώ θα τα
παραλείψω
ἐγώ ἡμεῖς
σύ ὑμεῖς

13. ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΑΡΑΛΕΙΠΕΤΑΙ
Με ρήματα λέγουσιν ή φασίν, εννοείται ως
υποκείμενο
ἄνθρωποι, τὶς, τινὲς (=κάποιος, κάποιοι)
Φασὶ δασέα τὰ ὄρη ταῦτα εἶναι. [οἱ ἄνθρωποι] || Λένε (οι
άνθρωποι) ότι αυτά τα βουνά είναι γεμάτα με δάση.

14. ΑΤΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
Αν το υποκείμενο είναι ουδέτερο πληθυντικού αριθμού, τότε
στην αττική διάλεκτο το ρήμα βρίσκεται κανονικά σε γ΄ ενικό
αριθμό (αττική σύνταξη).
τὰ μακρὰ τείχη καὶ τὰ περὶ τὸν Πειραιᾶ καθῃρέθη ||
γκρεμίστηκαν τα μακρά τείχη και τα τείχη του Πειραιά.
ουδ. πληθ. γ΄ εν.

15. ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟΥ ΤΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΙΑ
Το υποκείμενο ως ρηματικός τύπος έχει υποκείμενο όπως
τα ρήματα.
Αν ΥΡ = Υ ΑΠΡΜΦΤ (ταυτοπροσωπία)
οἱ στρατιῶται […] οὐκ ἔφασαν ἰέναι || Οι στραττώτες είπαν
ότι (οι ίδιοι) δεν πηγαίνουν.

16. ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟΥ ΕΤΕΡΟΠΡΟΣΩΠΙΑ
Αν ΥΡ # Υ ΑΠΡΜΦΤ (ετεροπροσωπία)
Το υποκείμενο θα βρίσκεται σε αιτιατική
Σωκράτης πάντα ἡγεῖτο θεοὺς εἰδέναι. || Ο Σωκράτης
θεωρούσε ότι οι θεοί γνωρίζουν τα πάντα
μεταφράζουμε την
αιτιατική σε
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ

17. ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΤΟΧΗΣ
Το υποκείμενο της μετοχής συμφωνεί σε
γένος - αριθμό - πτώση
● Σωκράτης λέγων ἰδέαν => Αρσενικό, Ονομαστική, Ενικός
● Σωκράτους λέγοντος ἰδέαν=> Αρσενικό, Γενική, Ενικός
● Σωκράτην λέγοντα ἰδέαν => Αρσενικό, Αιτιατική, Ενικός

18. ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΤΟΧΗΣ
Όταν η μετοχή βρίσκεται σε δοτική, συγχέεται με ρήμα.
Αθηναῖοις στρατεύουσι(ν)
στρατεύω
στρατεύεις
στρατεύει
στρατεύομεν
στρατεύετε
στρατεύουσι(ν)
στρατεύοντες
στρατευόντων
στρατεύουσι(ν)
στραυτεύοντας
στρατεύοντες