Ağciyər xəstəlikləri. Vərəm və şəkərli diabet

1. ŞƏKƏRLİ DİABET VƏ VƏRƏM
ABBASƏLİZADƏ XƏYALƏ 74 A
MPF 1

2. ŞƏKƏRLİ DİABET • Şəkərin qanda xroniki artımıdır. Diabetlə
əlaqəli ağırlaşmalarin hamısının səbəbi
qlükozanın qanda yüksək olmasıdır.
• Hazırda dünyada 240 milyondan çox
insan bu xəstəlikdən əziyyət çəkir. Hər il
yer üzündə vəfat edən insanların 5 faizi
məhz diabet nəticəsində dünyasını
dəyişir. Təcili tədbirlər görülməsə, bu
rəqəmin növbəti 10 ildə 50 faizə qədər
artacağı ehtimal olunur.
• Şəkərli diabetin yüksək artımı eyni
zamanda onun yaratdığı tibbi, sosial,
iqtisadi, psixoloji və digər problemləri də
çox qabardır. 2006-cı ildə ümumdünya
səhiyyə təşkilatı xüsusi bəyannamə qəbul
edib və bu sənəddə şəkərli diabeti "ağır
xroniki xəstəlik" kimi səciyyələndirib.

3. VƏRƏM
• Vərəm — yoluxucu xəstəlikdir.. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının
rəqəmlərinə əsasən hazırda dünyada 20 milyondan artıq vərəm
xəstəsi vardır və bunların 7 milyonu açıq formalı vərəmdir. Hər il
3.5 milyon insan vərəmlə xəstələnir və 1 milyon insan vərəmdən
ölür. Hər dəqiqə təxminən 2 insan vərəmdən dünyasını dəyişir.
XX əsrin əvvəllərində insan ölümünün 20 faizi vərəmdən baş
verirdi.
• Hazırda Azərbaycanda rəsmi statistikaya görə, 8 minə yaxın
vərəmli xəstə var.
• Vərəmi «tuberkulozis» də adlandırırlar.

4. ŞƏKƏRLİ DİABET VƏ VƏRƏM
• Vərəmin şəkərli diabetlə birgə inkişafı zamanı
xəstələrin 90%-ə qədərində əvvəlcə şəkərli diabet
başlayır və bunun fonunda müxtəlif dövrlərdə
vərəm xəstəliyi inkişaf edir. Əgər xəstəliyin hər
ikisi eyni zamanda aşkar olunursa, çox güman
ki, gizli subklinik stadiyada olan şəkərli diabet
xəstəliyinin kəskinləşməsinə səbəb bu xəstəliyə
qoşulmuş vərəm infeksiyasıdır. Vərəm şəkərli
diabetin ən ciddi ağırlaşmalarından biridir. O,
xəstəliyin gedişini daha da çətinləşdirir.

5. • Şəkərli diabetə düçar olmuş xəstələr arasında vərəm
xəstəliyinə şəkərli diabeti olmayanlardan 5-6 dəfə çox rast
gəlinir. Bir sıra vərəmli xəstələrdə şəkərli diabet gizli
surətdə, latent formada olur və vərəm şiddətlənərsə,
sonralar diabet də üzə çıxa bilər. Şəkərli diabetli
xəstələrdə vərəm ikincili olur. Bu, vərəmdən sonra
ağciyərlərdə və döş limfa düyünlərindəki qalıq
dəyişikliklərin kəskinləşməsi nəticəsində üzə çıxır.
Diabetli xəstələrdə ağır formalı vərəm xəstəliyinin əmələ
gəlməsi orqanizmin təbii müqavimətinin əsasını təşkil
edən və şəkərdə müşahidə olunan leykositlərin faqositar
aktivliyinin aşağı düşməsi, immunoloji göstəricilərin
zəifliyi, fermentlərin disbalansı, maddələr mübadiləsinin
pozulması ilə əlaqədardır.

6. IMMUNITET
• Vərəm xəstəliyi diabet nəticəsində təbii
müqaviməti infeksiyalara qarşı zəifləmiş,
antitelləri və antitoksinləri hazırlama qabiliyyəti
aşağı düşmüş orqanizmdə yaranır. Belə hallarda
vərəmin yaranmasına kompensasiya olunmamış
və yaxud da müalicə olunmamış diabet səbəb
olur.

7. VƏRƏMIN FORMASI
• Şəkərli diabetli xəstələrdə
vərəm prosesinin, əsasən,
parçalanmaya və
səpələnməyə meyilli olan
ekksudativ forması
inkişaf edir. Reperativ
proseslər ağır şəkərli
diabetdə natamam olur.
Buna görə də ocaqların
kapsulasında, kavernalrın
divarında qranulyasiyalar
birləşdirici toxumaya
transformasiya etmirlər.

8. GEDIŞI
• Erkən aşkar olunmuş vərəm
xəstəliyi diabet fonunda
xoşxassəli gedişə malik olur.
Vərəm xəstəliyinin ağır
keçməsinə və şiddətlənməyə
meyilli olmasına əsas səbəb
diabetin düzgün aparılmayan
müalicəsi və yaxud da vərəmin
gec aşkar olunmasıdır. Bu
zaman əsas əlamətlər zəiflik,
iştahanın pisləşməsi, bədən
çəkisinin azalması və diabet
əlamətlərinin inkişaf
etməsidir.

9. Obyektiv müayinə
• Obyektiv müayinə
zamanı xəstənin
dilinin və dərisinin
quruluğu, arıqlama və
furunkulyoz diqqəti
cəlb etməlidir.

10. Damar zədələnmələri • Diabetik
polinevriti aşkar
edilir. Damarların
sistem şəklində
zədələnməsi
şəkərli diabet
zamanı
aterosklerozun,
qlomeruloskleroz
un və
retinopatiyanın
erkən
yaranmasına
dəlalət edir.

11. Ocaqlı vərəm
• Bu zaman obyektiv müayinələrdə elə bir
dəyişiklik aşkar edilmir, ancaq yayılmış
ekksudativ proseslər üçün perkutor səsin
qısalması, yaş xırıltılar isə əsas etibarilə vərəmin
destruktiv formalarında eşidilir.

12. Kazeoz sətəlcəm
• Kazeoz sətəlcəm
perkutor səsin
kəskin zəifləməsinə
və müxtəlif kalibrili
yaş xırıltıların əmələ
gəlməsinə səbəb
olur.

13. Tuberkulin sınaqları
• Tuberkulin sınaqları,
adətən, hiperergik olur.
Bununla belə, vərəmin
xroniki formasının inkişafı
ilə (fibrinoz-kavernoz,
səpələnmiş) orqanizmin
müqavimət qüvvələri
zəifləyir və tuberkulin
sınaqlarının da zəifləməsinə
səbəb olur.

14. Maddələr mübadiləsi
• Diabetlə yanaşı gedən vərəm zamanı pozulmuş
maddələr mübadiləsi tədricən normallaşır və
vərəm intoksikasiyası da uzun müddət çəkir.
Ağciyərdəki destruksiyalar gec sağalır. Bu, MSS-
in funksiyasının və immunitetin zəifləməsi,
hipotalamo-hipofizar-böyrəküstü sisteminin
funksiyasının dəyişməsi, birləşdirici toxuma
aktivliyinin zəifləməsi ilə izah olunur.

15. Diabetin gedişi
• Vərəm xəstəliyi diabet
xəstəliyinə qoşularkən
onun gedişini daha da
ağırlaşdırır. Xəstələrin
qanında şəkərin səviyyəsi
yuxarı qalxır, diurez və
qlükozuriya artır, asidoz
inkişaf edir. Maddələr
mübadiləsinin pozulması
sutkalıq şəkərin qanda
dəyişməsinə, ağızda
quruluğa, susuzluq
hissiyyatının yaranmasına
və tez-tez sidik ifrazına
səbəb olur.

16. Qanın müayinəsi
• Xəstələrin qanının müayinəsində vərəm üçün
xarakterik dəyişikliklər olur. Ancaq şəkərli
diabetin ağır formaları üçün xarakterik
dəyişikliklər olur.

17. Müalicə
• Müalicənin əsas məqsədi pozulmuş maddələr
mübadiləsinin normaya salınması və diabetin
kompensasiya olunmasıdır. Fizioloji dieta və diabet
əleyhinə optimal müalicə şərtdir. Uzunmüddətli
vərəməleyhinə kimyəvi terapiyanın aparılması
məsləhətdir. Vitaminlər, lipidlər, zülallar mütləqdir.
• Fizioloji dieta kalorili olmalıdır, həm də tərkibində
karbohidratların, zülalların, yağların və vitaminlərin
olması vacibdir. Çəki defisiti ilə daxil olmuş
xəstələrdə təkcə enerji itkisi ödənməməli, həm də
itirilmiş çəkinin bərpası aparılmalıdır.

18. Vərəmə qarşı
• Daha güclü vərəməleyhinə
kombinasiyalar seçilməlidir (izoniazid,
rifampisin, etambutol və s.). Izonikotin
turşusu preparatları orqanizmin
karbohidratlarına tolerantlığını zəiflədə
bilər. Belə hallarda insulinin dozası
artırılmalıdır. Tibon preparatı
qaraciyərə toksiki təsir etdiyindən belə
xəstələrdə istifadə olunması məsləhət
deyil.

19. Diqqətinizə görə təşəkkürlər