-

2. ขอบข่ายการเรียนรู้
ประเภทของเครื่องดนตรีไทย/สากล
ประเภทของวงดนตรีไทย/สากล
องค์ประกอบดนตรีไทย/สากล
ยุคสมัยของดนตรีไทย/สากล
ประเภทของบทเพลงไทย/สากล

3. ประเภทเครื่องดนตรีไทย
เครื่องดนตรีไทยแบ่งออกเป็น 4 ประเภท ดังนี้
1. เครื่องดีด
2. เครื่องสี
3. เครื่องตี แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ
เครื่องดนตรีที่ใช้ตีประกอบจังหวะ
เครื่องดนตรีที่ใช้ดาเนินทานอง
4. เครื่องเป่า

4. 1. เครื่องดนตรีประเภทดีด

5. 2. เครื่องดนตรีประเภทสี
ซอด้วง ซอสามสาย ซออู้

6. 3. เครื่องดนตรีประเภทตี
3.1 เครื่องดนตรีที่ใช้ตีประกอบจังหวะ เช่น ฉิ่ง ฉาบ กรับ โหม่ง กลองต่างๆ
ฉิ่ง ฉาบ
กรับคู่
ฉาบเล็ก
ฉาบใหญ่

7. กรับพวง ตะโพนมอญ
โหม่ง โทนรามะนา
เปิงมางคอก

8. กลองแขก กลองมลายู
กลองชาตรี กลองตะโพน กลองทัด

9. 3.2เครื่องดนตรีที่ใช้ดาเนินทานอง เช่น ระนาดเอก ระนาดทุ้ม ระนาดเอกเหล็ก
ระนาดทุ้มเหล็ก ฆ้องวงใหญ่ ฆ้องวงเล็ก ฆ้องมอญ
ระนาดเอก ระนาดทุ้ม
ระนาดเอกเหล็ก ฆ้องวงเล็ก

10. ฆ้องวงใหญ่ ฆ้องมอญ

11. 4. เครื่องดนตรีประเภทเป่า

12. ประเภทของเครื่องดนตรีสากล

13. ประเภทของเครื่องดนตรีสากล
แบ่งออกเป็น 5 ประเภท ได้แก่
 1. เครื่องสาย (String Instruments)
 2. เครื่องลมไม้ (WOODWIND INSTRUMENT)
 3. เครื่องลมทองเหลือง (BRASS INSTRUMENT)
 4. เครื่องประกอบจังหวะ (PERCUSSION INSTRUMENT)
 5. เครื่องลิ่มนิ้ว (KEYBOARD INSTRUMENT)

14. 1. เครื่องสาย (String Instruments)
เครื่องดนตรีประเภทนี้ยังสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภท ตามลักษณะของการ
นาไปใช้ ได้แก่
1.เครื่องสายใช้คันสี ได้แก่ ไวโอลิน วิโอลา เชลโล ดับเบิลเบส
2.เครื่องสายที่ใช้ดีด ได้แก่ เครื่องดนตรีทาให้เกิดเสียงโดยใช้นิ้วดีดสายหรือ
ใช้แผ่นพลาสติกบาง ๆ เรียกว่า ปิ้ก (PICK) ดีดแทนนิ้วก็ได้ ได้แก่
ฮาร์พ และกีต้าร์

15. เครื่องสายประเภทใช้คันสี
ไวโอลิน – วิโอล่า
Violin - Viola
เชลโล่
Cello
ดับเบิลเบส
Double bass

16. เครื่องสายประเภทดีด
กีตาร์เบส
Guitar bass ฮาร์ฟ
Harp
กีตาร์เบสไฟฟ้
Guitar

17. 2. เครื่องลมไม้ (WOODWIND INSTRUMENT)
เป็นเครื่องดนตรีประเภทเปุา ทาด้วยไม้ ปัจจุบันแม้เครื่องดนตรีบางชนิด
เปลี่ยนไปทาด้วยโลหะ แต่ก็ยังจัดอยู่ในประเภทเครื่องลมไม้ แบ่งออกเป็น 2
ประเภท คือ
1.เครื่องดนตรีประเภทขลุ่ย(ไม่มีลิ้น) ได้แก่ เรดคอร์ดเดอร์ ฟลุ๊ต ปิคโคโล
2.เครื่องดนตรีประเภทปี่(มีลิ้น) ได้แก่ โอโบ อิงลิชฮอร์น บาสซูน
คลารินเน็ท แซกโซโฟน เป็นต้น

18. เครื่องดนตรีประเภทขลุ่ย
ขลุ่ยฝรั่ง
Recorder
พิโคโร่
Piccolo
ฟลุ๊ต
Flute

19. เครื่องดนตรีประเภทปี่

20. เครื่องดนตรีประเภทปี่
แซกโซโฟน
อัลโต-เทนเนอร์-บาริโทน-โซปราโน

21. 3. เครื่องลมทองเหลือง (BRASS INSTRUMENT)
คือ เครื่องดนตรีที่เราเรียกว่าแตรนั่นเอง ทาให้วงดุริยางค์มี
อานาจ สง่างามยิ่งขึ้น ทาจากทองเหลือง ได้แก่ ทรัมเปท เฟรนซ์ฮอร์น
ทรอมโบน ยูโฟนเนียม ทูบา ซูซาโฟน เป็นต้น

22. เครื่องลมทองเหลือง
เฟรนซ์ฮอร์น
France horn
ยูโฟเนียม
Euphonium
ทรัมเปต
Trumpet
ทรอมโบน
Trombone

23. เครื่องลมทองเหลือง
ทูบา
Tuba
ซูซ่าโฟน
Sousaphone

24. 4.เครื่องประกอบจังหวะ (PERCUSSION INSTRUMENT)
เครื่องดนตรีกลุ่มนี้จะให้เสียงด้วยการที่ทาให้แผ่นหนังที่ขึงตึง หรือโลหะที่
เกิดการสั่นสะเทือนด้วยการตี เคาะ เขย่าหรือกระทบกัน ตึง แบ่งออกเป็น 2
ประเภท ได้แก่
 เครื่องดนตรีที่มีระดับเสียงแน่นอน (Definite Pitch Instruments)
เครื่องดนตรีกลุ่มนี้มีระดับเสียงสูงต่าเหมือนกับเครื่องดนตรีประเภทอื่น
เกิดเสียงโดยการตีกระทบ ส่วนใหญ่ตีกระทบเป็นทานองเพลงได้
 ประเภทเครื่องดนตรีที่มีระดับเสียงไม่แน่นอน (Indefinite Pitch
Instruments)
 เครื่องดนตรีกลุ่มนี้ไม่มีระดับเสียงที่แน่นอน หน้าที่สาคัญคือ ใช้เป็นเครื่องดนตรี
ประกอบจังหวะ เกิดเสียงโดยการตี สั่น เขย่า เคาะ หรือขูด

25. เครื่องประกอบจังหวะที่มีระดับเสียงแน่นอน
ไซโลโฟน
xylophon
ระฆังราว
Orchestar
chimes
มาริมบา
marimba
ทิมพานี
Timpani

26. ประเภทเครื่องประกอบจังหวะที่มีระดับเสียงไม่แน่นอน
กลองใหญ่
Bass drum
กลองแต้ก
snare
ฉาบ
cymbel
กิ่ง
Triangle
แทมบูริน
Tamburin
คาเบล
Cabel
คาบาซา
Kabasa
บองโก
Bongo

27. ประเภทเครื่องประกอบจังหวะที่มีระดับเสียงไม่แน่นอน
คองก้า
Konga
กลองชุด
Drum set

28. 5. เครื่องลิ่มนิ้ว (KEYBOARD INSTRUMENT)
เครื่องดนตรีประเภทนี้จะมีแถวลิ่มนิ้วเป็นอันยาว ๆ เรียง
กันเป็นแผง ทาหน้าที่เป็นคีย์ เมื่อผู้เล่นใช้นิ้วกดที่ลิ่มนิ้วเหล่านี้จะ
เกิดเสียงขึ้น โดยลูกค้อนที่อยู่ใต้ลิ่มนิ้วจะไปตีที่สายลวดหรือตีที่
แท่งโลหะทาให้เกิดเสียง ได้แก่ ออร์แกน เปียโน ฮาร์พซิคอร์ด
อิเล็คโทน เป็นต้น

29. เครื่องลิ่มนิ้ว
ฮาร์ฟซิคอร์ด
Harpsichord
เปียโน
piano
ออร์แกน
Organ
แอคคอร์เดียน
Accordian
คราวิคอร์ด
Cravichord
อิเล็คโทน

30. แบบทดสอบ
ข้อใดเป็นเครื่องดนตรีประเภทเดียวกัน
ก. ข.
ค. ง.

31. แบบทดสอบ

32. รูปแบบวงดนตรีไทย

33. รูปแบบดนตรีไทย
 รูปแบบของวงดนตรีไทยในปัจจุบันมี 3 รูปแบบ ได้แก่
 1.วงเครื่องสาย
 2.วงปี่พาทย์
 3.วงมโหรี

34. วงเครื่องสาย
 วงเครื่องสายไทยเป็นวงดนตรีที่เหมาะสาหรับการบรรเลงใน
อาคาร ในลักษณะของการขับกล่อมที่เป็นพิธีมงคล เช่น พิธี
มงคลสมรสและงานเลี้ยงสังสรรค์ เป็นต้น วงเครื่องสายไทยนี้
มักจะเรียกกันสั้นๆ ว่า “วงเครื่องสาย” มีอยู่ ๒ ขนาด คือ
วงเครื่องสายเครื่องเดี่ยวและวงเครื่องสายเครื่องคู่

35. วงเครื่องสายเครื่องเดี่ยว
วงเครื่องสายเครื่องเดี่ยว ประกอบไปด้วยเครื่องดนตรีอย่างละ 1 ชิ้น ได้แก่
เครื่องดาเนินทานอง
1. ขลุ่ยเพียงออ ๑ เลา 2. จะเข้ ๑ ตัว 3. ซอด้วง ๑ คัน 4. ซออู้ ๑ คัน
เครื่องประกอบ และกากับจังหวะ
1. ฉิ่ง * 2. โทน-รามะนา * 3. กรับ 4. โหม่ง 5. ฉาบ (เล็ก)

36. วงเครื่องสายเครื่องคู่
ใช้รูปแบบที่ยึดจากวงเครื่องสายเครื่องเดี่ยว โดยเพิ่มเครื่องดนตรีในประเภทเครื่อง
ดาเนินทานองไปอีกอย่างละ 1 ชิ้น เพื่อให้เป็นคู่กัน เป็นที่มาของคาว่า "เครื่องคู่" รูปแบบขอ
งวงเครื่องสายเครื่องคู่จะมีเสียงที่หนักแน่นกว่าเครื่องสายเครื่องเดี่ยว เพราะมีการประสาน
เสียงกันเองของเครื่องดนตรีที่เป็นชนิดเดียวกัน ทาให้เสียงดังและหนักแน่นขึ้น

37. วงเครื่องสายปี่ชวา
 วงเครื่องสายปี่ชวา ประกอบด้วยเครื่องดนตรีในวงเครื่องสายไทยเป็นหลัก และ
นาเอาปี่ชวามาบรรเลงแทนขลุ่ยเพียงออคงไว้แต่เพียงขลุ่ยหลิบซึ่งมีเสียงสูง และ
เปลี่ยนมาใช้กลองแขกบรรเลงจังหวะหน้าทับแทน วงเครื่องสายปี่ชวามี ๒ ขนาด
คือ วงเครื่องสายปี่ชวาวงเล็กและวงเครื่องสายปี่ชวาวงใหญ่
วงเครื่องสายปี่ชวาเกิดจากวงเครื่องสายประสมกับวงกลองแขก เกิดขึ้นใน
ปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ลักษณะของวงเครื่องสายปี่ชวามีดังนี้
* เครื่องดนตรีทุกชิ้นจะตั้งเสียงให้เท่ากับเสียงปี่ชวา
* ใช้กลองแขกแทนโทนและรามะนา
* ใช้ขลุ่ยหลิบแทนขลุ่ยเพียงออ

38. วงเครื่องสายปี่ ชวาวงเล็ก

39. วงเครื่องสายปี่ ชวาเครื่องคู่

40. วงปี่ พาทย์
 เป็นวงที่มีการประสมของเครื่องดนตรีประเภทเครื่องเป่าและตีโดยมี ปี่ในเป็น
ประธานของวงและมีฆ้องวงใหญ่บรรเลงทานองหลักของเพลง ในขณะที่เครื่อง
ดนตรีอื่นจะเล่นแปรทานองไปตามทางเฉพาะของตน วงปี่พาทย์จะนิยมเล่นใน
งานประเพณีหรืองานบุญเทศกาลต่างๆรวมทั้งบรรเลงประกอบการแสดง เช่น
โขน ลิเก ละคร เป็นตัน ในปัจจุบัน แบ่งวงออกได้เป็น 7 ประเภท ดังนี้

41. 1.วงปี่ พาทย์เครื่องห้า (ปัจจุบัน)
มีเครื่องดนตรีดังนี้ 1. ปี่ 2. ระนาด 3. ฆ้องวง 4. ตะโพน 5.
กลองทัด (2 ลูกอย่าง สมัยปัจจุบัน) 6. ฉิ่ง

42. 2.วงปี่ พาทย์เครื่องคู่
เครื่องคู่ มีดังต่อไปนี้
1. ปี่ใน 2. ปี่นอก 3. ระนาดเอก4. ระนาดทุ้ม5. ฆ้องวงใหญ่
6. ฆ้องวงเล็ก 7. ตะโพน 8. กลองทัด 9. ฉิ่ง

43. 3.วงปี่ พาทย์เครื่องใหญ่
เครื่องดนตรีไทยในวงปี่พาทย์เครื่องใหญ่ มีดังต่อไปนี้
1. ปี่ใน 2. ปี่นอก 3. ระนาดเอก 4. ระนาดทุ้ม
5. ระนาดเอกเหล็ก 6. ระนาดทุ้มเหล็ก 7. ฆ้องวงใหญ่ 8. ฆ้องวงเล็ก
9. ตะโพน 10. กลองทัด 11. ฉิ่ง

44. 4.วงปี่ พาทย์มอญ
 ปี่พาทย์มอญแบ่งออกได้เป็น ๓ ขนาด
การจัดรูปแบบวงอาศัยแบบอย่างวงปี่พาทย์อย่างไทย เพียงแต่ปรับเปลี่ยนเครื่องดนตรี
บางชิ้นดังนี้
1. ใช้ปี่มอญ แทน ปี่ใน
2. ใช้ตะโพนมอญ แทน ตะโพนไทย
3. ใช้เปิงมางคอก แทน กลองทัด
4. ฆ้องวงมอญ แทน ฆ้องวงไทย
5. เพิ่ม โหม่งราว (โหม่งสามใบ)
วงปี่พาทย์มอญในปัจจุบันที่เราพบเห็นกันทั่วไป แท้จริงก็คือเครื่องดนตรีไทยผสม
กับเครื่องดนตรีมอญ 5 ชนิด โดยผู้ที่นาฆ้องมอญวงแรกเข้ามาก็คือ ครูสุ่ม ดนตรีเจริญ ซึ่งใน
ปัจจุบันตระกูลนี้ได้ตั้งรกรากอยู่แถว จังหวัดปทุมธานี

45. ปี่พาทย์มอญเครื่องห้า
วงเครื่องห้า ประกอบด้วย ฆ้องวง ระนาดเอก ปี่มอญ ตะโพนมอญ เปิงมางคอก ฉิ่ง

46. ปี่พายท์มอญเครื่องคู่
วงเครื่องคู่ ฆ้องวงใหญ่ ฆ้องวงเล็ก ระนาดเอก ระนาดทุ้ม ปี่มอญ เปิงมางคอก ตะโพน
มอญ ฉาบเล็ก ฉาบใหญ่ กรับ ฉิ่ง

47. ปี่พาทย์มอญเครื่องใหญ่
วงเครื่องใหญ่ ประกอบด้วย ปี่มอญ ฆ้องวงใหญ่ ฆ้องวงเล็ก ระนาดเอก ระนาดทุ้ม ระนาด
เอกเหล็ก ระนาดทุ้มเหล็ก ตะโพนมอญ เปิงมางคอก ฉาบเล็ก ฉาบใหญ่ กรับ ฉิ่ง

48.  วงดนตรีประเภทปี่พาทย์มอญนั้นนิยมเรียกว่า ปี่พาทย์มอญ เป็นวง
ดนตรีที่นิยมเล่นทั้งงานมงคลและงานอวมงคลทั่วไป แต่ภายหลังมีการ
นาวงปี่พาทย์มอญ ไปบรรเลงในงานพระศพของสมเด็จพระเทพศิรินท
รามาตย์ พระราชินีในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่
๔ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๕ ทรงดาริว่า
มารดาของพระองค์นั้นเป็นเชื้อสายมอญโดยตรง จึงโปรดฯให้นาวง
ปี่พาทย์มอญมาเล่น ด้วยเหตุนี้เองภายหลังจากงานพระศพดังกล่าวจึง
ได้กลายเป็นความเชื่อและยึดถือกันมาโดยตลอดว่า ปี่พาทย์มอญนั้น
ใช้บรรเลงเฉพาะในงานศพเท่านั้น ชาวมอญมีชื่อเสียงในเรื่องของวงปี่
พาทย์และมอญราอย่างมาก มักจะมีการบรรเลงปี่พาทย์และการแสดง
มอญราควบคู่กันไปทุกครั้ง

49. 5.วงปี่ พาทย์นางหงส์
 วงปี่พาทย์นางหงส์ เดิมเป็นวงที่ใช้บรรเลงในงานศพของสามัญชน ต่อมาได้
นามาบรรเลงในงานสวดพระอภิธรรมศพเจ้านายและใช้ในตอนถวายพระเพลิง
พระบรมศพพระศพ เมื่อครั้งงานพระบรมศพของสมเด็จพระศรีนครินทราบรม
ราชชนนี สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มีพระประสงค์ให้นา
วงปี่พาทย์นางหงส์ของกรมศิลปากรมาประโคมย่ายาม ต่อจากวงประโคมของ
งานเครื่องสูงสานักพระราชวัง จึงนับเป็นครั้งแรกที่ได้นาวงปี่พาทย์นางหงส์มาใช้
ในงานพระบรมศพด้วย

50. วงปี่พาทย์นางหงส์ คือวงปี่พาทย์ชนิดหนึ่งที่นาเอาวงปี่พาทย์ไม้แข็งมาประสมกับ
วงบัวลอย โดยเปลี่ยนแปลงรูปแบบดังนี้
1. ใช้กลองมลายูมาตีแทนตะโพนและกลองทัด
2. ใช้ปี่ชวามาเป่าแทนปี่ใน
3. เอาฆ้องเหม่งออก เพราะมีฉิ่งเป็นตัวควบคุมจังหวะแล้ว

51. เพลงที่บรรเลง เรียกว่า “ เพลงชุดนางหงส์”
ประกอบด้วยเพลง
1. เพลงนางหงส์ (หรือเพลงพราหมณ์เก็บหัวแหวน)
2. เพลงสาวสอดแหวน
3. เพลงแสนสุดสวาท
4. เพลงแมลงปอ
5. เพลงแมลงวันทอง

52. วงปี่ พาทย์ ดึกดาบรรพ์
 เมื่อกล่าวถึงคาว่า "ดึกดาบรรพ์" แล้วส่วนใหญ่จะนึกไปถึงความหมาย
ว่า "เก่าแก่" , "โบราณ" หรือ "มีนานมาแล้ว" กว่าร้อยกว่าพันปี แต่คา
ว่า "ดึกดาบรรพ์" ที่ต่อท้ายชื่อวงดนตรีไทยนี้ที่เรียกว่า "วงปี่พาทย์ดึก
ดาบรรพ์" นั่นมีความหมายถึงวงปี่พาทย์ที่ปรับปรุงขึ้นเพื่อใช้สาหรับ
การแสดงละครดึกดาบรรพ์ซึ่ง เจ้าพระยาเทเวศร์วงศ์วิวัฒน์ (ม.ร.ว.
หลาน กุญชร) แลพสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระยานริศ
รานุวัดติวงศ์ร่วมกันปรับปรุงขึ้นโดยอาศัยแนวอุปรากร (Opera)
ของตะวันตกเข้าประกอบ

53. เครื่องดนตรีที่ใช้
1.ระนาดเอก (ใช้ไม้นวมตี) 2.ระนาดทุ้ม 3.ระนาดทุ้มเหล็ก 4.ฆ้องวงใหญ่
5.ฆ้องหุ่ย ๗ใบ เรียงตามระดับเสียง 6.ขลุ่ยเพียงออ 7.ตะโพน 8.กลองตะโพน
9.ฉิ่ง 10.ซออู้ (เพิ่มเข้ามาภายหลัง) 11.ขลุ่ยอู้ (มีผู้คิดเพิ่มภายหลัง)

54. วงปี่ พาทย์ไม้นวม
 โดยปกติแล้วนั้น วงปี่พาทย์หรือที่เรียกเต็มๆว่า วงปี่พาทย์ไม้แข็งนั้น
ซึ่งปกติจะบรรเลงด้วยไม้ระนาดเอกที่ทาจากยางรัก มีความแข็ง เวลา
ตีแล้วจะทาให้เสียงดังมาก เพื่อสู้กับเสียงปี่ในที่มีความดังอยู่แล้ว ใน
บางทีที่ไม่ต้องการเสียงดังมากอาจจะบรรเลงด้วยไม้นวมหรือการใช้
ขลุ่ยเพียงออมาแทนปี่ใน ทาให้เสียงปี่พาทย์มีความนุ่มนวลไพเราะ
เรียกวงปี่พาทย์ชนิดนี้ว่า "วงปี่พาทย์ไม้นวม"

55. เครื่องดนตรีในวงปี่พาทย์ไม้นวม
1. ขลุ่ยเพียงออ 2. ระนาดเอก 3. ระนาด ทุ้ม 4. ฆ้องวงใหญ่ 5. ฆ้องวงเล็ก
6. ตะโพน 7. กลองทัด 8. ฉิ่ง

56. วงมโหรี
 เป็นวงดนตรีโบราณที่มีมาแต่สมัยสุโขทัย จัดเป็นวงประสมที่มีเสียงเครื่องดนตรี
ครบสมบูรณ์เพราะมีทั้งเครื่องดนตรีในกลุ่มเครื่องสายและกลุ่มปี่พาทย์รวมกัน
เรียกว่าครบทั้ง ดีด สี ตี เป่า เดิมทีใช้บรรเลงประกอบละครในซึ่งต้องใช้ผู้เล่นเป็น
หญิงล้วน ทาให้ต้องมีการลดขนาดเครื่องตีทุก ชนิดที่วงปี่พาทย์ชายใช้เล่นกัน
ทั่วไปให้เล็กลงไม่ว่าจะเป็น ระนาดเอก ทุ้ม หรือ ฆ้องวง เพื่อให้เหมาะสมกับ
สรีระและการเคลื่อนไหวของผู้หญิง ธรรมเนียมนี้มีมาจนถึงในสมัยรัชกาลที่ ๕ จึง
ยกเลิก จากนั้นเมื่อมีผู้ชายเริ่มสนใจวงเครื่องสายและนามาบรรเลงร่วมกับวงปี่
พาทย์ที่ตนเล่นอยู่ก่อนแล้ว จึงเกิดการประสมวง แบบใหม่ที่เรียกว่า “วงมโหรี
เครื่องสาย” ซึ่งเป็นวงผู้ชายบรรเลงล้วน ต่อมาในภายหลังมีทั้งผู้เล่นที่เป็นหญิง
และชาย จึงเรียกวงรวมในลักษณะนี้ว่า “วงมโหรี”

57. วงมโหรีเครื่องสี่
 วงมโหรีเครื่องสี่ เป็นวงมโหรีที่รวมเอาการบรรเลงพิณและการขับไม้ ซึ่งมีมาแต่
โบราณเข้าด้วยกัน เกิดขึ้นครั้งแรกในสมัยสุโขทัย มีเครื่องดนตรี ๔ ชิ้น คือ
๑.๑ ทับ (ปัจจุบันเรียกว่า โทน) เป็นเครื่องควบคุมจังหวะ
๑.๒ ซอสามสาย
๑.๓ กระจับปี่
๑.๔ กรับพวง (ผู้ขับร้องเป็นผู้ตีกรับพวง)
วงมโหรีเครื่องสี่นี้เดิมผู้ชายเป็นผู้บรรเลง ต่อมาเมื่อนิยมฟังกันแพร่หลาย ผู้มี
บรรดาศักดิ์จึงนิยมให้ผู้หญิงฝึกหัดบรรเลงบ้างและได้รับความนิยมสืบต่อมา

58. วงมโหรีเครื่องหก
 คือ วงมโหรีเครื่องสี่ซึ่งเพิ่มเครื่องดนตรีอีก ๒อย่าง คือ รามะนา สาหรับตีกากับจังหวะคู่
กับทับ และขลุ่ย (ปัจจุบันเรียกว่า ขลุ่ยเพียงออ) สาหรับเป่าดาเนินทานอง และเปลี่ยน
ใช้ฉิ่งแทนกรับพวง นับเป็นการบรรเลงที่มีเครื่องดนตรีครบทั้งดีด สี ตี และเป่า เกิดขึ้น
ในสมัยอยุธยา

59. “วงมโหรี” วงมโหรีแบ่งตามขนาดของวงได้ ๓ ขนาด คือ
วงมโหรีเครื่องเล็ก
วงมโหรีเครื่องคู่
วงมโหรีเครื่องใหญ่

60. วงมโหรีเครื่องเล็ก
1) ซอสามสาย 6) ระนาดเอกไม้
2) ซอด้วง 7) ฆ้องกลางหรือฆ้องวงใหญ่
3) ซออู้ 8) โทน
4) จะเข้ 9) รามะนา
5) ขลุ่ยเพียงออ 10) ฉิ่ง

61. มโหรีเครื่องคู่
 ในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓ แห่งกรุง
รัตนโกสินทร์ วงปี่พาทย์ได้เพิ่มระนาดทุ้มกับฆ้องวงเล็กกลายเป็นวงปี่
พาทย์เครื่องคู่ วงมโหรีก็เพิ่มระนาดทุ้มกับฆ้องวงเล็กบ้าง ทั้งเพิ่มซอ
ด้วง ซออู้ ขึ้นเป็นอย่างละ๒ คัน จะเข้เพิ่มเป็น ๒ ตัว ขลุ่ยนั้นเดิมมีแต่
ขลุ่ยเพียงออก็เพิ่ม ขลุ่ยหลิบ (เลาเล็ก) ขึ้นอีก ๑ เลา เหมือนในวง
เครื่องสาย ส่วนซอสามสายก็เพิ่มซอสามสายหลิบ (คันเล็กและเสียง
สูงกว่า) อีก ๑ คัน เครื่องประกอบจังหวะคงเดิม เรียกว่า วงมโหรี
เครื่องคู่

62. 1) ซอสามสาย 1 คัน 9) ระนาดทุ้มไม้
2) ซอสามสายหลีบ 1 คัน 10) ฆ้องกลางหรือฆ้องวงใหญ่
3) ซอด้วง 2 คัน 11) ฆ้องวงเล็ก
4) ซออู้ 2 คัน 12) โทน
5) จะเข้ 2 ตัว 13) รามะนา
6) ขลุ่ยเพียงออ 1 เลา 14) ฉิ่ง
7) ขลุ่ยหลีบ 1 เลา 15) ฉาบเล็ก
8) ระนาดเอกไม้

63. วงมโหรีเครื่องใหญ่
 มโหรีเครื่องใหญ่ สมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๔ วงปี่พาทย์
ได้เพิ่มระนาดทุ้มกับระนาดเอกเหล็กขึ้นอีก ๒ ราง กลายเป็นวงปี่พาทย์เครื่องใหญ่ วง
มโหรีจึงเลียนแบบ โดยเพิ่มระนาดทุ้มเหล็กขึ้นบ้าง ส่วนระนาดเอกเหล็กนั้นเปลี่ยนเป็น
สร้างลูกระนาดด้วยทองเหลียงเพราะเทียบให้เสียงสูงไพเราะกว่าเหล็ก เรียกว่าระนาด
ทองรวมทั้งวงเรียกว่าวงมโหรีเครื่องใหญ่ ซึ่งได้ถือเป็นแบบปฏิบัติใช้บรรเลงมาจน
ปัจจุบันนี้ บรรดาเครื่องดนตรีต่างๆ ที่วงมโหรีได้เลียนแบบมาจากวงปี่พาทย์ คือ
ระนาดเอก ระนาดทุ้ม ระนาดเอกเหล็ก (เป็นระนาดทอง) ระนาดทุ้มเหล็ก (บางวงทา
ด้วยทองเหลือง เรียกว่า ระนาดทุ้มทองก็มี) ฆ้องวงใหญ่ และฆ้องวงเล็กนั้น ทุกสิ่ง
จะต้องย่อขนาดลดลงให้เล็กเพราะสมัยโบราณผู้บรรเลงมโหรีมีแต่สตรีทั้งนั้น จึงต้องลด
ขนาดลงให้พอเหมาะแก่กาลังอีกประการหนึ่งการลดขนาดเครื่องตีเหล่านี้ลงก็เพื่อให้
เสียงดังสมดุลย์กับเครื่องดนตรีประเภทดีดสี มิฉะนั้นเสียงจะดังมากกว่าพวกเครื่องดีด
และเครื่องสี

64. 1) ซอสามสาย 1 คัน 11) ระนาดทุ้มเหล็ก
2) ซอสามสายหลีบ 1 คัน 12) ฆ้องกลางหรือฆ้องวงใหญ
3) ซอด้วง 2 คัน 13) ฆ้องวงเล็ก
4) ซออู้ 2 คัน 14) โทน
5) จะเข้ 2 ตัว 15) รามะนา
6) ขลุ่ยเพียงออ 1 เลา 16) ฉิ่ง
7) ขลุ่ยหลีบ 1 เลา 17) ฉาบเล็ก
8) ระนาดเอกไม้ 18) กรับ
9) ระนาดทุ้มไม้ 19) โหม่ง
10) ระนาดเอกเหล็

65. รูปแบบวงดนตรีตะวันตก

66. วงแชมเบอร์ (Chamber music)
นิยมใช้บรรเลงที่ห้องโถงที่ไม่ใหญ่มากนักมีชื่อเรียกตามแบบต่างๆกัน
ออกไปจามจานวนผู้บรรเลง ดังนี้

67.  1.ดูเอ็ต (Duet) มีผู้แสดงจานวน 2 คน
 2.ทรีโอ (Trio) มีผู้แสดงจานวน 3 คน
 3.ควอเต็ต (Quartet) มีผู้แสดงจานวน 4 คน
 4.ควินเต็ต (Quintet) มีผู้แสดงจานวน 5 คน
 5.เซ็กเต็ต (Sextet) มีผู้แสดงจานวน 6 คน
 6.เซ็ปเต็ต (Septet) มีผู้แสดงจานวน 7 คน
 7.อ๊อกเต็ต (Octet) มีผู้แสดงจานวน 8 คน
 8.โนเน็ต (nonet ) มีผู้แสดงจานวน 9 คน
เพลงที่ใช้บรรเลงในวงนี้เป็นบทประพันธ์แบบสั้นๆ ต้องการแสดงความโดดเด่น
เทคนิคต่างๆ ในการบรรเลงและการประสานเสียงของเครื่องดนตรีที่บรรเลงร่วมกัน ส่วน
ใหญ่นิยมใช้เครื่องดนตรีประเภทเครื่องสายเป็นสาคัญ

68. วงแบนด์ (Band)
 วงแบนด์เป็นลักษณะของการผสมวงดนตรีอีกประเภทหนึ่งของตะวันตกที่มีเครื่อง
ดนตรีในกลุ่มเครื่องเป่าเป็นหลักและมีเครื่องดนตรีในกลุ่มเครื่องประกอบ จังหวะผสมวง
บรรเลงร่วมกัน การผสมวงแบนด์แบ่งตามประเภทได้ ดังนี้

69. วงคอนเสิร์ตแบนด์ (Symphonic band or
Concert band)

70. วงดนตรีที่มีขนาดปานกลางมีผู้นักดนตรีประมาณ 30-45 คน
ประกอบด้วยเครื่องดนตรี 3 กลุ่ม คือ
กลุ่มเครื่องลมไม้ (Woodwind) ได้แก่ แซ็กโซโฟน, บาสซูน, โอโบ
, คลาริเนท, ฟลูท และปิคโคโล (ในบางโอกาสมักใช้ผู้เล่นคนเดียวกัน )
กลุ่มเครื่องทองเหลือง (Brass) ได้แก่ ทรัมเป็ต, ทรอมโบน, ทูบา, ยูโฟ
เนียม, เฟรนช์ฮอร์นและคอร์เน็ต
กลุ่มเครื่องตีประกอบจังหวะ (Percussion) ได้แก่ กลองทิมปานี,
กลองเล็ก, กลองใหญ่, กิ่ง, มาริมบา, ฉาบ และระฆังราว ( ขึ้นอยู่กับเพลงด้วย )

71. วงคอนเสิร์ตแบนด์มักใช้นั่งบรรเลงเป็นหลัก โดยปกติขณะที่นั่ง
บรรเลงจะต้องมีผู้อานวยเพลง (Conductor) คอยควบคุมจังหวะ
และปรับความสมดุลของเพลงด้วย เพลงที่ใช้บรรเลงมักเป็นเพลงทั่ว ๆ
ไปหรือเพลงที่ใช้เฉพาะในงานนั้น ๆ ซึ่งเพลงที่นามาบรรเลงจะต้องเป็น
เพลงที่เขียน ขึ้นมาเพื่อใช้กับวงคอนเสิร์ตแบนด์โดยเฉพาะเท่านั้น

72. วงโยธวาทิต

73. วงโยธวาทิตเป็นวงดนตรีที่มีลักษณะคล้ายกับวงคอนเสิร์ตแบนด์
ทุกประการเพียง แต่เรียกชื่อต่างกันเท่านั้น กล่าวคือ ในขณะที่วงโยธ
วาทิตใช้ประกอบการเดินแถวสวนสนามหรือแสดงการแปรแถวกลางแจ้ง
เรา เรียกว่าการ " แสดงดนตรีสนาม "(Display)แต่เมื่อวงโยธวาทิต
บรรเลงโดยการนั่งบรรเลงเราเรียกว่า “คอนเสิร์ตแบนด์” (Concert
Band)

74. วงซิมโฟนี ออร์เครสต้า (SYMPHONY ORCHESTRA)

75. เป็นวงดนตรีขนาดใหญ่ที่ใช้เครื่องดนตรีที่ประกอบด้วยกลุ่ม
เครื่องสาย เครื่องลมไม้ เครื่องทองเหลือง เครื่องประกอบจังหวะ บทเพลงที่ใช้
คือ ซิมโฟนี คอร์แชร์โต้ โอเวเจอร์ แบ่งออกเป็น 2 ลักษณะ คือ
 วงแชมเบอร์ออร์แครสต้า เป็นวงที่ประสมด้วยเครื่องดนตรีเครื่องดนตรีประเภท
เครื่องสายเท่านั้น มีผู้บรรเลง 16-20 คน

76.  วงซิมโฟนีออร์เครสต้า หรือวงดุริยางค์ซิมโฟนี ประกอบด้วย เครื่องดนตรีครบทุก
ประเภท เป็นลักษณะการประสมวงที่สมบูรณ์ที่สุด ขนาดของวงกาหนดโดยจานวนผู้
บรรเลงในกลุ่มเครื่องสาย ดังนี้
 - วงขนาดเล็ก มีผู้บรรเลงประมาณ 40-60 คน
 - วงขนาดกลาง มีผู้บรรเลงประมาณ 60-80 คน
 - วงขนาดใหญ่ มีผู้บรรเลงประมาณ 80 คนขึ้นไป
 การจัดวงคานึงถึงความกลมกลืนของเสียงดนตรี กลุ่มเครื่องสายมีจานวนมากที่สุด
ประมาณ 2 ใน 3 ของจานวนผู้บรรเลงทั้งหมด

77. องค์ประกอบดนตรีไทย

78. 1.เสียงของดนตรีไทย
เสียงดนตรีไทยประกอบด้วยระดับเสียง 7 เสียง ได้แก่ โด
เร มี ฟา ซอล ลา ที่ แต่ละเสียงมีช่วงห่างเท่ากันทุกเสียง
เสียงดนตรีไทย แต่ละเสียงเรียกชื่อแตกต่างกันไป ในดนตรีไทย
เรียกระดับเสียงว่า “ทาง” ในที่นี้ ก็คือ ระดับเสียงของเพลงที่
บรรเลงซึ่งกาหนดชื่อเรียกเป็นที่หมายรู้กันทุกๆเสียง จาแนก
เรียงลาดับขึ้นไปทีละเสียง

79. 2. จังหวะของดนตรีไทย
 “จังหวะ” มีความหมายถึงมาตราส่วนของระบบดนตรีที่ดาเนินไปในช่วงของ
การบรรเลงเพลงอย่างสม่าเสมอ เป็นตัวกาหนดให้ผู้บรรเลงจะต้องใช้เป็นหลักใน
การบรรเลงเพลง

80. จังหวะของดนตรีไทยจาแนกได้ 3 ประเภท คือ
 2.1 จังหวะสามัญ หมายถึงจังหวะทั่วไปที่นักดนตรียึดเป็นหลัก
สาคัญในการบรรเลงและขับร้องโดยปกติจังหวะสามัญที่ใช้กันในวง
ดนตรีจะมี 3 ระดับ คือ
จังหวะช้า ใช้กับเพลงที่มีอัตราจังหวะ สามชั้น
จังหวะปานกลาง ใช้กับเพลงที่มีอัตราจังหวะ สองชั้น
จังหวะเร็ว ใช้กับเพลงที่มีอัตราจังหวะ ชั้นเดียว

81. 2.2 จังหวะฉิ่ง หมายถึง จังหวะที่ใช้ฉิ่งเป็นหลักในการตี โดยปกติจังหวะฉิ่งจะตี
“ฉิ่ง…ฉับ”สลับกันไปตลอดทั้งเพลง แต่จะมีเพลงบางประเภทตีเฉพาะ “ฉิ่ง” ตลอด
เพลง บางเพลงตี “ฉิ่ง ฉิ่ง ฉับ” ตลอดทั้งเพลง หรืออาจจะตีแบบอื่นๆ ก็
ได้ จังหวะฉิ่งนี้นักฟังเพลงจะใช้เป็นแนวในการพิจารณาว่าช่วงใดเป็นอัตราจังหวะ
สามชั้น สองชั้น หรือ ชั้นเดียวก็ได้ เพราะฉิ่งจะตีเพลงสามชั้นให้มีช่วงห่างตามอัตรา
จังหวะของเพลง หรือ ตีเร็วกระชั้นจังหวะ ในเพลงชั้นเดียว
2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1
สามชั้น - - - - - - - ฉิ่ง - - - - - - - ฉับ
สองชั้น - - - ฉิ่ง - - - ฉับ - - - ฉิ่ง - - - ฉับ
ชั้นเดียว - ฉิ่ง- ฉับ - ฉิ่ง- ฉับ - ฉิ่ง- ฉับ - ฉิ่ง - ฉับ

82.  3. จังหวะหน้าทับ หมายถึงเกณฑ์การนับจังหวะที่ใช้เครื่องดนตรี
ประเภทเครื่องตีประเภทหนังซึ่งเลียนเสียงการตีมาจาก “ทับ” เป็น
เครื่องกาหนดจังหวะเครื่องดนตรีเหล่านี้ ได้แก่ ตะโพน กลองแขก สอง
หน้า โทน - รามะนา หน้าทับ

83. 3. ทานองดนตรีไทย
ลักษณะทานองเพลงที่มีเสียงสูงๆ ต่าๆ สั้นๆ ยาวๆ สลับ คละเคล้ากันไป
ตามจินตนาการของคีตกวีที่ประพันธ์ บทเพลงซึ่งลักษณะดังกล่าวนี้เหมือนกันทุก
ชาติภาษา จะมีความแตกต่างกันตรงลักษณะประจาชาติที่มีพื้นฐานทางสังคม
วัฒนธรรม ไม่เหมือนกัน เช่น เพลงของอเมริกัน อินโดนีเซีย อินเดีย จีน ไทย ย่อม
มีโครงสร้างของทานองที่ แตกต่างกัน ทานองของดนตรีไทยประกอบด้วยระบบ
ของเสียง การเคลื่อนที่ของเสียง ความยาว ความกว้างของเสียงและระบบหลัก
เสียงเช่นเดียวกับทานองเพลงทั่วโลก

84. ลักษณะทานองของดนตรีไทย
 1. ทานองทางร้อง เป็นทานองที่ประดิษฐ์เอื้อนไปตามทานองบรรเลงของเครื่อง
ดนตรี และมีบทร้องซึ่งเป็นบทร้อยกรอง ทานองทางร้องคลอเคล้าไปกับทานอง
ทางรับหรือร้อง อิสระได้ การร้องนี้ต้องถือทานองเป็นสาคัญ
2. ทานองการบรรเลง หรือทางรับ เป็นการบรรเลงของเครื่องดนตรีในวงดนตรี
ซึ่งคีตกวีแต่งทานองไว้สาหรับบรรเลง ทานองหลักเรียกลูกฆ้อง “Basic Melody”
เดิมนิยมแต่งจากลูกฆ้องของฆ้องวงใหญ่ และแปรทางเป็นทางของเครื่องดนตรีชนิด
ต่างๆ ดนตรีไทยนิยมบรรเลงเพลงในแต่ละท่อน 2 ครั้งซ้ากัน ภายหลังได้มีการแต่ง
ทานองเพิ่มใช้บรรเลงในเที่ยวที่สองแตกต่างไปจากเที่ยวแรกเรียกว่า “ทางเปลี่ยน”

85. 4. การประสานเสียง
เป็นการทาเสียงดนตรีพร้อมกัน 2 เสียง พร้อมกันเป็นคู่ขนาน
หรือเหลื่อมล้ากันตามลีลาเพลงก็ได้
รูปแบบการประสานเสียงของดนตรีไทย
1. การประสานเสียงในเครื่องดนตรีเดียวกัน เครื่องดนตรีบางชนิดสามารถ
บรรเลงสอดเสียงพร้อมกันได้ โดยเฉพาะทาเสียงขั้นคู่ (คู่2, คู่3, คู่4 , คู่5, คู่6
และคู่7) เช่น โด-เร (คู่2) โด-ซอล (คู่5) เป็นต้น

86. รูปแบบการประสานเสียงของดนตรีไทย
 2. การประสานเสียงระหว่างเครื่องดนตรี คือ การบรรเลงดนตรีด้วย
เครื่องดนตรีต่างชนิดกัน สุ้มเสียง และความรู้สึกของเครื่องดนตรี
เหล่านั้น ก็ออกมาไม่เหมือนกัน แม้ว่าจะบรรเลง เหมือนกันก็ตาม
 3.การประสานเสียงโดยการทาทาง การแปรทานองหลักคือ ลูกฆ้อง
“Basic Melody” ให้เป็นทานองของเครื่องดนตรีแต่ละชนิดเรียกว่า
“การทาทาง” ทางของเครื่องดนตรี (ทานอง)แต่ละชนิดไม่เหมือนกันดังนั้น
เมื่อบรรเลงเป็นวงเครื่องดนตรีต่างเครื่องก็จะบรรเลงตามทางหรือทานอง
ของตน โดยถือทานองหลักเป็นสาคัญของการบรรเลง

88. องค์ประกอบดนตรีสากล

89. องค์ประกอบของดนตรีสากล
มี 7 องค์ประกอบ ได้แก่
 เสียง (Tone)
 จังหวะ (Rhythm)
 ทานอง (Melody)
 เสียงประสาน (Harmony)
 รูปพรรณหรือพื้นผิว (Texture)
 สีสันของเสียง (Tone color)
 รูปแบบหรือคีตลักษณ์ (Form)

90. องค์ประกอบดนตรี : 1.เสียง
 เสียงในทางดนตรี หมายถึง เสียงที่เกิดจากการสั่นสะเทือนของอากาศอย่าง
สม่าเสมอ โดยจะเกิดขึ้นจากการร้อง การดีด การสี การตี และการเป่า
 ส่วนประกอบของเสียงได้แก่
1. ระดับเสียง
2.ความยาวเสียง
3.ความเข้มข้นของเสียง
4.คุณภาพของเสียง

91. 1.1 ระดับเสียง
คือ ความสูง-ต่าของเสียง ซึ่งเกิดจากความถี่ของการสั่นสะเทือน ถ้ามีคลื่น
ความถี่มากเสียงจะมีระดับสูง แต่ถ้ามีคลื่นความถี่น้อยระดับเสียงจะออกมาต่า
1.2 ความยาวของเสียง
คือ ความสั้น-ยาวของเสียงในระยะเวลาหนึ่ง
1.3 ความเข้มข้นของเสียง
ความเข้มของเสียงจากเบาไปหาดัง
1.4 คุณภาพของเสียง
คุณภาพของเสียงแต่ละชนิดเกิดจากการสั่นสะเทือนของวัตถุที่ทาให้
เกิดเสียงนั้นๆ

92. องค์ประกอบดนตรี : 2.จังหวะ (Rhythm)
คือ หมายถึงเสียงยาว ๆ สั้น ๆ หรือเสียงหนัก ๆ เบา ๆ ซึ่ง
ประกอบอยู่ในส่วนต่างๆของบทเพลง มีองค์ประกอบทั่วๆไป ได้แก่
2.1 ความเร็วจังหวะ
จังหวะ 2.2 อัตราจังหวะ
2.3 รูปแบบจังหวะ
**1 จังหวะ แบ่งออกเป็นสองจังหวะย่อยๆ ได้แก่จังหวะตก และ จังหวะยก**
***จังหวะทาให้เกิดการเคลื่อนไหวในดนตรี***

93.  2.1 ความเร็วจังหวะ (Tempo)
เทมโป มาจากภาษาอิตาเลียน หมายถึง เวลาทางดนตรี คือ ความเร็ว ความช้า ปาน
กลาง ช้า ซึ่งถูกกาหนดไว้ในบทเพลงโดยผู้ประพันธ์เพลงเป็นผู้กาหนดขึ้น โดยมีเครื่องหมาย
กาหนดความเร็วกากับอยู่โดยจะเป็นตัวเลขหรือคาศัพท์ที่ใช้บอกความเร็ว เช่น
Tempo = 100 หมายถึงในอัตราในการเคาะจังหวะอย่างสม่าเสมอใน 1นาที
แบบคาศัพท์
คาศัพท์ ความเร็ว
Presto เร็วมาก
Allrgro เร็ว
Moderato เร็วปานกลาง
Adagio ช้าๆ ไม่รีบร้อน
Largo ช้ามาก

94.  2.2 อัตราจังหวะ (Time) คือการจัดแบ่งจังหวะเคาะออกเป็นกลุ่มๆ เพื่อทาให้เกิด
การเคาะจังหวะ และการเน้น อย่างสม่าเสมอ การจัดกลุ่มจังหวะเคาะที่พบในบทเพลง
ทั่วๆไปคือ 2, 3, และ4 จังหวะเคาะ ตัวอย่างเช่น
อัตรา 2 จังหวะ 1-2-/1-2-/1-2-/1-2/
อัตรา 3 จังหวะ 1-2-3-/1-2-3-/1-2-3-/1-2-3-/1-2-3-/
อัตรา 4 จังหวะ 1-2-3-4-/1-2-3-4-/1-2-3-4-/1-2-3-4-/

95.  2.3ลีลาจังหวะ (Rhythmic Pattern)
หมายถึงกระสวนของจังหวะ หรือรูปแบบของจังหวะ ที่ถูก
กาหนดขึ้นมา เพื่อใช้บรรเลงประกอบบทเพลง เช่น ลีลาจังหวะมาร์ช
(March) ลีลาจังหวะวอลทซ์ (Waltz) ลีลาจังหวะสโลว์ (Slow)
ลีลาจังหวะแทงโก (Tango) ลีลาจังหวะร็อค (Rock) เป็นต้น

96. องค์ประกอบดนตรี : 3. ทานอง (Melody)
ทานอง หมายถึงเสียงดนตรีที่มีความแตกต่างในด้านระดับ
เสียง และด้านความยาวของเสียง มาจัดเรียบเรียงให้ดาเนิน
ต่อเนื่องไปตามแนวนอน เราเรียกว่าทานอง ทานองเป็น
องค์ประกอบของบทเพลงที่จาง่ายมากกว่าองค์ประกอบอื่นๆ
ทานองเพลงจะมีความหลากหลายลักษณะแตกต่างกันออกไป
องค์ประกอบของทานองเพลง ได้แก่

97.  ทิศทางการเคลื่อนที่ของทานอง (Direction of Melody)
ทานองเพลงอาจเคลื่อนไปในหลายทิศทาง เช่น การเคลื่อนที่ขึ้น
การเคลื่อนที่ลง อยู่กับที่ หรือการซ้าของทานอง
 รูปร่างของทานองเพลง (Contour of Melody)
หมายถึงแนวเส้นที่ลากจากโน้ตทุกโน้ตของทานองเพลง ตั้งแต่
โน้ตแรก จนถึงโน้ตสุดท้าย ทาให้เกิดเป็นแนวเส้นที่เป็นรูปร่างของ
ทานองเพลง
 จังหวะของทานอง (Melodic Rhythm)
หมายถึง ความสั้นยาวของระดับเสียงแต่ละเสียงที่ประกอบกัน
เป็นทานอง

98. องค์ประกอบดนตรี : 4.เสียงประสาน (Harmony)
เสียงประสาน (Harmony) เสียงประสาน คือเสียงดนตรีต่างๆ
ที่ถูกกาหนดให้บรรเลงขึ้นพร้อมๆกัน ด้วยนักเรียบเรียงเสียงประสาน ตาม
หลักวิชาการประสานเสียง เพื่อทาให้เสียงต่างๆในบทเพลงนั้นเกิดความ
กลมกลืน และความไม่กลมกลืน ช่วยปรุงแต่งทานองเพลงที่ไพเราะอยู่แล้ว
ให้เกิดความสมบูรณ์และไพเราะมากยิ่งขึ้น การประสานเสียงเกิดขึ้นได้ทั้ง
ในแนวตั้ง และแนวนอน ซึ่งการประสานเสียงที่จะให้เกิดความไพเราะนั้น
จะต้องอยู่ในรูปของขั้นคู่เสียง (interval) หรือคอร์ด (Chord) ชนิด
ต่าง ๆ ในการประสานเสียงนั้น มีทั้งการใช้ทั้งคอร์ดที่มีเสียงกลมกลืน
และไม่กลมกลืน โดยทั่วไปแล้ว คอร์ดที่มีเสียงกลมกลืน จะใช้มากกว่า
คอร์ดที่มีเสียงไม่กลมกลืน

99. องค์ประกอบดนตรี : 5.พื้นผิว (Texture)
รูปพรรณ หรือ พื้นผิว (Texture) พื้นผิวเป็นความสัมพันธ์ระหว่างเสียง
ในแนวตั้ง กับทานองในแนวนอน เมื่อรวมกันจะเกิดพื้นผิวของดนตรี ทาให้เกิดเป็น
ภาพรวมของดนตรี พื้นผิวของดนตรีมีหลายรูปแบบด้วยกันคือ
 พื้นผิวแบบทานองเดียว (Monophonic Texture)
ดนตรีที่มีแต่ทานองเพียงทานองเดียว ไม่มีส่วนประกอบอื่นใด
 พื้นผิวแบบหลายทานอง (Polyphonic Texture)
ดนตรีที่มีทานองตั้งแต่ 2 ทานองขึ้นไป มาบรรเลงร่วมกัน

100.  พื้นผิวแบบมีเสียงร่วม (Homophonic Texture)
ดนตรีที่มีแนวทานองหลักหนึ่งทานอง และมีเสียงเพิ่มเข้ามา เพื่อช่วย
สนับสนุนให้แนวทานองเด่นชัดและมีความไพเราะยิ่งขึ้น เสียงที่เพิ่มเข้ามานี้จะไม่มี
ความสาคัญเท่าแนวทานอง
 พื้นผิวแบบมีจุดร่วมหรือลูกตกเดียวกัน (Heterophonic Texture)
ดนตรีหลายทานอง ซึ่งมีผู้บรรเลงตั้งแต่ 2 คนขึ้นไป ดาเนินทานองหลัก
เดียวกัน มีการตกแต่งทานองเพิ่มเติมจากทานองหลักเล็กน้อย โดยมีจุดร่วมของเสียงหรือ
ลูกตกเดียวกัน ลักษณะของดนตรีแบบนี้จะพบมากในดนตรีของไทย จีน ญี่ปุ่น ชวา อัฟ
ริกา เป็นต้น

101. องค์ประกอบดนตรี : 6. สีสันของเสียง (Tone Color)
 สีสันของเสียง (Tone Color or Timbre)
คือ คุณสมบัติทางด้านเสียงของเครื่องดนตรีชนิดต่าง ๆ รวมทั้ง
เสียงร้องของมนุษย์ ซึ่งมีความแตกต่างกัน นามาบรรเลงร่วมกัน จะทา
ให้เกิดสีสันของเสียงแตกต่างกันไป ตามความสูง ต่า ของเสียง ตาม
ลักษณะของการบรรเลง และตามลักษณะของการประสมวง

102. องค์ประกอบดนตรี : 7. คีตลักษณ์ (Form)
 คีตลักษณ์หรือรูปแบบ (Form)
หมายถึง ลักษณะทางโครงสร้างของบทเพลงที่มีการแบ่งเป็นห้องเพลง
(Bar) แบ่งเป็นวลี (Phrase) แบ่งเป็นประโยค (sentence) และแบ่งเป็น
ท่อนเพลง หรือ กระบวนเพลง (Movement) เป็นแบบแผนการประพันธ์บท
เพลง คีตลักษณ์เพลงบรรเลงหรือเพลงร้องในปัจจุบัน แบ่งออกเป็นดังนี้

103.  1.เอกบท(Unitary Form) หรือ วันพาร์ทฟอร์ม (One Part Form) คือ
บทเพลงที่มีทานองสาคัญเพียงทานองเดียวเท่านั้น (A) ก็จะจบบริบูรณ์ เช่น เพลง
ชาติ เพลงสรรเสริญบารมี เป็นต้น
 2.ทวิบท (Binary Form) หรือ ทูพาร์ทฟอร์ม (Two Part Form) เป็น
รูปแบบของเพลงที่มีทานองสาคัญเพียง 2 กลุ่ม คือ ทานอง A และ B และเรียก
รูปแบบของบทเพลงแบบนี้ย่อ ๆ ว่า AB
 3.ตรีบท (Ternary Form) หรือ ทรีพาร์ทฟอร์ม (Three Part
Form) รูปแบบของเพลงแบบนี้จะมีองค์ประกอบอยู่ 3 ส่วน คือ กลุ่มทานองที่ 1
หรือ A กลุ่มทานองที่ 2 หรือ B ซึ่งจะเป็นทานองที่เปลี่ยนแปลง หรือเพี้ยนไปจาก
กลุ่มทานองที่ 1 ส่วนกลุ่มทานองที่ 3 ก็คือการกลับมาอีกครั้งของทานองที่ 1 หรือ A
และจะสิ้นสุดอย่างสมบูรณ์อาจเรียกย่อ ๆ ว่า ABA

104.  4.ซองฟอร์ม (Song Form) ก็คือการนาเอาตรีบทมาเติมส่วนที่ 1 ลงไปอีก 1
ครั้งในตอนแรกจะได้เป็น AABA ที่เรียกว่า ซองฟอร์ม เพราะเพลงโดยทั่ว ๆ ไป จะ
มีโครงสร้างแบบนี้
 5.รอนโดฟอร์ม (Rondo Form) รูปแบบของเพลงแบบนี้จะมีแนวทานองหลัก
(A) และแนวทานองอื่นอีกหลายส่วน ส่วนสาคัญคือแนวทานองหลักทานองแรกจะวน
มาขั้นอยู่ระหว่างแนวทานองแต่ละส่วนที่ต่างกันออกไป
เช่น ABABA ABACA ABACADA

105. ยุคสมัยของดนตรีไทย
และการวิวัฒนาการของวงดนตรีไทย

106. การวิวัฒนาการของดนตรีไทย
 นับตั้งแต่ไทยได้มาตั้งถิ่นฐานในแหลมอินโดจีนและได้ก่อตั้งอาณาจักร
ไทยขึ้นจึงเป็นการเริ่มต้น ยุคแห่งประวัติศาสตร์ไทยที่ปรากฎหลักฐาน
เป็นลายลักษณ์อักษร กล่าวคือเมื่อไทยได้สถาปนาอาณาจักรสุโขทัย
ขึ้นและหลังจากที่พ่อขุนรามคาแหงมหาราชได้ประดิษฐ์อักษรไทยขึ้น
ใช้แล้ว นับตั้งแต่นั้นมาจึงปรากฎหลักฐานด้านดนตรีไทยที่เป็นลาย
ลักษณ์อักษรทั้งในหลักศิลาจารึกหนังสือ วรรณคดี และเอกสารทาง
ประวัติศาสตร์ ในแต่ละยุคซึ่งสามารถนามาเป็นหลักฐานในการ
พิจารณาถึงความเจริญและวิวัฒนาการของ ดนตรีไทย ตั้งแต่สมัย
สุโขทัย เป็นต้นมา

107. ยุคสมัยของดนตรีไทย
ยุคสมัยของดนตรีไทยแบ่งออกเป็น 4 สมัย ได้แก่
1.สมัยสุโขทัย
2.สมัยอยุธยา
3.สมัยกรุงธนบุรี
4.สมัยกรุงรัตนโกสินทร์

108. สมัยสุโขทัย
 ดนตรีไทยมีลักษณะเป็นการขับลานาและร้องเล่นกันอย่างพื้นเมือง
เกี่ยวกับเครื่องดนตรีไทย ในสมัยนี้ปรากฎหลักฐานกล่าวถึงไว้ใน
หนังสือไตรภูมิพระร่วงซึ่งเป็นหนังสือวรรณคดี ที่แต่งในสมัยนี้ ได้แก่
แตร, สังข์, มโหระทึก, ฆ้อง, กลอง, ฉิ่ง, แฉ่ง (ฉาบ), บัณเฑาะว์
พิณ, ซอพุงตอ (สันนิษฐานว่าคือ ซอสามสาย) ปี่ไฉน, ระฆัง, และ
กังสดาล เป็นต้น ลักษณะการผสมวงดนตรีก็ปรากฎหลักฐานทั้งในศิลา
จารึกและหนังสือไตรภูมิพระร่วงกล่าวถึง "เสียงพาทย์ เสียงพิณ" ซึ่ง
จากหลักฐานที่กล่าวนี้ สันนิษฐานว่า วงดนตรีไทย ในสมัยสุโขทัย มี
ดังนี้ คือ

109. วงดนตรีในสมัยสุโขทัย
 1. วงบรรเลงพิณ มีผู้บรรเลง 1 คน ทาหน้าที่ดีดพิณและขับร้องไปด้วย
เป็นลักษณะของการขับลานา
 2. วงขับไม้ ประกอบด้วยผู้บรรเลง 3 คน คือ คนขับลานา 1 คน คนสี
ซอสามสาย คลอเสียงร้อง 1 คน และ คนไกว บัณเฑาะว์ ให้จังหวะ 1
คน
 3. วงปี่พาทย์ เป็นลักษณะของวงปี่พาทย์เครื่อง 5 มี 2 ชนิด คือ

110. วงปี่พาทย์เครื่อง 5 (สมัยสุโขทัย)
 วงปี่พาทย์เครื่องห้า อย่างเบา ประกอบด้วยเครื่องดนตรีชนิดเล็ก ๆ จานวน 5 ชิ้น
คือ 1. ปี่ 2. กลองชาตรี 3. ทับ (โทน) 4. ฆ้องคู่ และ 5. ฉิ่ง ใช้บรรเลงประกอบการ
แสดงละครชาตรี (เป็นละครเก่าแก่ที่สุดของไทย)
 วงปี่พาทย์เครื่องห้า อย่างหนัก ประกอบด้วย เครื่องดนตรีจานวน 5 ชิ้น คือ 1. ปี่ใน
2. ฆ้องวง (ใหญ่) 3. ตะโพน 4. กลองทัด และ 5. ฉิ่ง ใช้บรรเลงประโคมในงานพิธี
และบรรเลงประกอบ การแสดงมหรสพ ต่าง ๆ จะเห็นว่า วงปี่พาทย์เครื่องห้า ในสมัยนี้
ยังไม่มีระนาดเอก

111. การประสมวงปี่พาทย์เครื่อง 5 (สมัยสุโขทัย)

112. วงดนตรีในสมัยสุโขทัย
 4. วงมโหรี เป็นลักษณะของวงดนตรีอีกแบบหนึ่ง ที่นาเอา วงบรรเลงพิณ กับ วงขับ
ไม้ มาผสมกัน เป็นลักษณะของ วงมโหรีเครื่องสี่ เพราะประกอบด้วยผู้บรรเลง 4 คน
คือ 1. คนขับลานาและตี กรับพวง ให้จังหวะ 2. คนสี ซอสามสาย คลอเสียงร้อง 3.
คนดีดพิณ และ 4. คนตีทับ (โทน) ควบคุมจังหวะ

113. สมัยกรุงศรีอยุธยา
 ปรากฎหลักฐานเกี่ยวกับ ดนตรีไทยในสมัยนี้ในกฏมลเฑียรบาลซึ่งระบุชื่อ เครื่อง
ดนตรีไทย เพิ่มขึ้น จากที่เคยระบุไว้ในหลักฐานสมัยสุโขทัยจึงน่าจะเป็นเครื่อง
ดนตรีที่เพิ่งเกิดในสมัยนี้ได้แก่ กระจับปี่ ขลุ่ย จะเข้ และ รามะนา นอกจากนี้ใน
กฎมณเฑียรบาลสมัย สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ (พ.ศ. 1991-2031)
ปรากฎข้อห้ามตอนหนึ่งว่า "...ห้ามร้องเพลงเรือ เป่าขลุ่ย เป่าปี่ สีซอ ดีด
กระจับปี่ ดีดจะเข้ ตีโทนทับ ในเขตพระราชฐาน..." ซึ่งแสดงว่าสมัยนี้ ดนตรีไทย
เป็นที่นิยมกันมาก แม้ในเขตพระราชฐาน ก็มีคนไปร้องเพลงและเล่นดนตรีกัน
เป็นที่เอิกเกริกและเกินพอดี จนกระทั่งพระมหากษัตริย์ต้องทรงออกกฎมล
เฑียรบาล ดังกล่าวขึ้นไว้เกี่ยวกับลักษณะของวงดนตรีไทยในสมัยนี้มีการ
เปลี่ยนแปลงและพัฒนาขึ้นกว่าในสมัยสุโขทัย ดังนี้ คือ

114. วงดนตรีในสมัยอยุธยา
 1. วงปี่พาทย์ ในสมัยนี้ ก็ยังคงเป็นวงปี่พาทย์เครื่องห้าเช่นเดียวกับในสมัยสุโขทัย แต่
มี ระนาดเอก เพิ่มขึ้น ดังนั้น วงปี่พาทย์เครื่องห้า ในสมัยนี้ประกอบด้วย เครื่องดนตรี
ดังต่อไปนี้ ระนาดเอก ปี่ใน ฆ้องวง (ใหญ่) กลองทัด ตะโพน และ ฉิ่ง

115. วงดนตรีในสมัยอยุธยา
 2. วงมโหรี ในสมัยนี้พัฒนามาจาก วงมโหรีเครื่องสี่ ในสมัยสุโขทัยเป็น วงมโหรี
เครื่องหก เพราะได้เพิ่ม เครื่องดนตรี เข้าไปอีก 2 ชิ้น คือ ขลุ่ย และ รามะนา ทา
ให้ วงมโหรี ในสมัยนี้ ประกอบด้วย เครื่องดนตรี จานวน 6 ชิ้น คือ ซอสามสาย
กระจับปี่ (แทนพิณ) ทับ (โทน) รามะนา ขลุ่ย กรับพวง

116. สมัยกรุงธนบุรี
 เนื่องจาก ในสมัยนี้ เป็น ช่วง ระยะเวลา อันสั้น เพียงแค่ 15 ปีและ
ประกอบกับเป็นสมัยแห่งการก่อร่างสร้างเมืองและการป้องกันประเทศ
เสียโดยมาก วงดนตรีไทยในสมัยนี้จึงไม่ปรากฎหลักฐานไว้ว่าได้มีการ
พัฒนาเปลี่ยนแปลงขึ้นสันนิษฐาว่ายังคงเป็นลักษณะและรูปแบบของ
ดนตรีไทยในสมัยกรุงศรีอยุธยา นั่นเอง

117. สมัยกรุงรัตนโกสินทร์
 ในสมัยนี้เมื่อบ้านเมืองได้ผ่านพ้นจากภาวะศึกสงครามและได้มีการ
ก่อสร้างเมืองให้มั่นคงเป็นปึกแผ่น เกิดความสงบร่มเย็นโดยทั่วไปแล้ว
ศิลปวัฒนธรรมของชาติก็ได้รับการฟื้นฟูทะนุบารุงและส่งเสริมให้
เจริญรุ่งเรืองขึ้นโดยเฉพาะทางด้านดนตรีไทย ในสมัยนี้ได้มีการพัฒนา
เปลี่ยนแปลงเจริญขึ้นเป็นลาดับ ดังต่อไปนี้ คือ

118. สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ : รัชกาลที่ 1
 สมัยรัชกาลที่ 1 ดนตรีไทย ในสมัยนี้ส่วนใหญ่ยังคงมีลักษณะและรูปแบบตาที่มีมา
ตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ที่พัฒนาขึ้นบ้างในสมัยนี้ก็คือ การเพิ่มกลองทัดขึ้นอีก 1 ลูกใน
วงปี่พาทย์ซึ่งแต่เดิมมามีแค่ 1 ลูก พอมาถึง สมัยรัชกาลที่ 1 วงปี่พาทย์มีกลองทัด 2
ลูก เสียงสูง (ตัวผู้) ลูกหนึ่ง และ เสียงต่า (ตัวเมีย) ลูกหนึ่งและการใช้ กลองทัด 2 ลูก
ในวงปี่พาทย์ ก็เป็นที่นิยมกันมาจนกระทั่งปัจจุบันนี้

119. สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ : รัชกาลที่ 2
 สมัยรัชกาลที่ 2 อาจกล่าวว่าในสมัยนี้ เป็นยุคทองของดนตรีไทยยุคหนึ่ง ทั้งนี้
เพราะองค์พระมหากษัตริย์ ทรงสนพระทัยดนตรีไทยเป็นอย่างยิ่งพระองค์ทรง
พระปรีชาสามารถในทางดนตรีไทยถึงขนาดที่ทรงดนตรีไทย คือ ซอสามสายได้
มีซอคู่พระหัตถ์ชื่อว่า "ซอสายฟ้าฟาด" ทั้งพระองค์ได้พระราชนิพนต์เพลงไทย
ขึ้นเพลงหนึ่ง เป็นเพลงที่ไพเราะ และอมตะ มาจนบัดนี้นั่นก็คือเพลง "บุหลันลอย
เลื่อน"
การพัฒนา เปลี่ยนแปลงของ ดนตรีไทย ในสมัยนี้ก็คือ ได้มีการนาเอา วง
ปี่พาทย์มาบรรเลง ประกอบการขับเสภา เป็นครั้งแรก นอกจากนี้ ยังมีกลองชนิด
หนึ่งเกิดขึ้น โดยดัดแปลงจาก "เปิงมาง" ของมอญ ต่อมาเรียกกลองชนิดนี้ว่า "สอง
หน้า" ใช้ตีกากับจังหวะแทนเสียงตะโพนในวงปี่พาทย์ ประกอบการขับเสภา
เนื่องจากเห็นว่าตะโพนดังเกินไป จนกระทั่งกลบเสียงขับ กลองสองหน้านี้ ปัจจุบัน
นิยมใช้ตีกากับจังหวะหน้าทับ ในวงปี่พาทย์ไม้แข็ง

120. สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ : รัชกาลที่ 3
 สมัยรัชกาลที่ 3 วงปี่พาทย์ได้พัฒนาขึ้นเป็นวงปี่พาทย์เครื่องคู่ เพราะได้มีการ
ประดิษฐ์ระนาดทุ้ม มาคู่กับระนาดเอก และประดิษฐ์ฆ้องวงเล็กมาคู่กับ ฆ้องวงใหญ่

121. สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ : รัชกาลที่ 4
 สมัยรัชกาลที่ 4 วงปี่พาทย์ได้พัฒนาขึ้นเป็นวงปี่พาทย์เครื่องใหญ่ เพราะได้มี
การประดิษฐ์ เครื่องดนตรี เพิ่มขึ้นอีก 2 ชนิด เลียนแบบ ระนาดเอก และระนาด
ทุ้ม โดยใช้โลหะทาลูกระนาด และทารางระนาดให้แตกต่างไปจากรางระนาดเอก
และระนาดทุ้ม (ไม้) เรียกว่า ระนาดเอกเหล็ก และระนาดทุ้มเหล็ก นามาบรรเลง
เพิ่มในวงปี่พาทย์เครื่องคู่ ทาให้ ขนาดของ วงปี่พาทย์ขยายใหญ่ขึ้นจึงเรียกว่า
วงปี่พาทย์เครื่องใหญ่ อนึ่งในสมัยนี้ วงการดนตรีไทย นิยมการร้องเพลงส่งให้
ดนตรีรับหรือที่เรียกว่า "การร้องส่ง" กันมากจนกระทั่งการขับเสภาซึ่งเคยนิยม
กันมาก่อนค่อย ๆ หายไปและการร้องส่งก็เป็นแนวทางให้มีผู้คิดแต่งขยายเพลง
2 ชั้นของเดิมให้เป็นเพลง 3 ชั้น และตัดลงเป็นชั้นเดียวจนกระทั่งกลายเป็น
เพลงเถาในที่สุด (นับว่าเพลงเถาเกิดขึ้นมากมายในสมัยนี้) นอกจากนี้วง
เครื่องสายก็เกิดขึ้นในสมัยรัชกาลนี้เช่นกัน

122. สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ : รัชกาลที่ 5
 สมัยรัชกาลที่ 5 ได้มีการปรับปรุงวงปี่พาทย์ขึ้นใหม่ชนิดหนึ่ง ซึ่งต่อมาเรียกว่า "วงปี่
พาทย์ดึกดาบรรพ์" โดยสมเด็จกรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ สาหรับใช้บรรเลง
ประกอบการแสดง "ละครดึกดาบรรพ์" ซึ่งเป็น ละครที่เพิ่งปรับปรุงขึ้นในสมัยรัชกาลนี้
เช่นกัน
หลักการปรับปรุงของท่านก็โดยการตัดเครื่องดนตรีชนิดเสียงเล็กแหลม หรือดังเกินไป
ออก คงไว้แต่เครื่องดนตรีที่มีเสียงทุ้ม นุ่มนวล กับเพิ่มเครื่องดนตรีบางอย่างเข้ามาใหม่
เครื่องดนตรี ในวงปี่พาทย์ดึกดาบรรพ์ จึงประกอบด้วยระนาดเอก ฆ้องวงใหญ่ ระนาด
ทุ้ม ระนาดทุ้มเหล็ก ขลุ่ย ซออู้ ฆ้องหุ่ย (ฆ้อง 7 ใบ) ตะโพน กลองตะโพน และเครื่อง
กากับจังหวะ

123. สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ : รัชกาลที่ 6
 สมัยรัชกาลที่ 6 ได้การปรับปรุงวงปี่พาทย์ขึ้นมาอีกชนิดหนึ่ง โดยนาวงดนตรีของ
มอญมาผสมกับ วงปี่พาทย์ของไทย ต่อมาเรียกวงดนตรีผสมนี้ว่า "วงปี่พาทย์มอญ"
โดย หลวงประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) เป็นผู้ปรับปรุงขึ้น
 วงปี่พาทย์มอญดังกล่าวนี้ ก็มีทั้งวงปี่พาทย์มอญเครื่องห้า เครื่องคู่ และเครื่องใหญ่
เช่นเดียวกับวงปี่พาทย์ของไทย และกลายเป็นที่นิยมใช้บรรเลงประโคมในงานศพ มา
จนกระทั่งบัดนี้ นอกจากนี้ยังได้มีการนาเครื่องดนตรีของต่างชาติเข้ามาบรรเลงผสมกับ
วงดนตรีไทย บางชนิดก็นามาดัดแปลงเป็นเครื่องดนตรีของไทย ทาให้รูปแบบของวง
ดนตรีไทยเปลี่ยนแปลงพัฒนา

124.  มีการนาเครื่องดนตรีของชวาหรืออินโดนีเซีย คือ "อังกะลุง" มาเผยแพร่ในเมืองไทย
เป็นครั้งแรก โดยหลวงประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) ทั้งนี้โดยนามาดัดแปลง
ปรับปรุงขึ้นใหม่ ให้มีเสียง ครบ 7 เสียง (เดิมมี 5 เสียง) ปรับปรุงวิธีการเล่น โดยถือ
เขย่าคนละ 2 เสียง ทาให้เครื่องดนตรีชนิดนี้กลายเป็นเครื่องดนตรีไทยอีกอย่างหนึ่ง
เพราะคนไทย สามารถทาอังกะลุงได้เองอีกทั้งวิธีการบรรเลงก็เป็นแบบเฉพาะของเรา
แตกต่างไปจากของชวาโดยสิ้นเชิง
 การนาเครื่องดนตรีของต่างชาติเข้ามาบรรเลงผสมในวงเครื่องสาย ได้แก่ ขิมของจีน
และออร์แกนของฝรั่ง ทาให้วงเครื่องสายพัฒนารูปแบบของวงไปอีกลักษณะหนึ่ง คือ
"วงเครื่องสายผสม"

125. การประสมวงเครื่องสายกับเครื่องดนตรีต่างชาติ

126. สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ : รัชกาลที่ 7
 สมัยรัชกาลที่ 7 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงสนพระทัยทางด้าน
ดนตรีไทยมากเช่นกัน พระองค์ได้พระราชนิพนธ์ เพลงไทยที่ไพเราะไว้ถึง 3 เพลง คือ
เพลงโหมโรงคลื่นกระทบฝั่ง 3 ชั้น เพลงเขมรลอยองค์ (เถา) และเพลงราตรีประดับ
ดาว (เถา) พระองค์และพระราชินีได้โปรดให้ครูดนตรีเข้าไปถวายการสอนดนตรีในวัง
แต่เป็นที่น่าเสียดาย ที่ระยะเวลาแห่งการครองราชย์ของพระองค์ไม่นาน เนื่องมาจากมี
การเปลี่ยนแปลงการปกครองและพระองค์ทรงสละราชบัลลังก์หลังจากนั้นได้ 2 ปี
มิฉะนั้นแล้วดนตรีไทย ก็คงจะเจริญรุ่งเรืองมากในสมัยแห่งพระองค์ อย่างไรก็ตาม
ดนตรีไทยในสมัยรัชกาลนี้นับว่าได้พัฒนารูปแบบ และลักษณะมาจนกระทั่งสมบูรณ์
เป็นแบบแผนดังเช่นในปัจจุบันนี้แล้ว

127. เหตุการณ์หลังจากรัชการที่ 7
 ต่อมาภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 เป็นต้นมา ดนตรีไทยเริ่มซบ
เซาลง อาจกล่าวได้ว่า เป็นสมัยหัวเลี้ยวหัวต่อ ที่ ดนตรีไทย เกือบจะถึงจุดจบเนื่องจาก
รัฐบาลในสมัยหนึ่งมีนโยบายทีเรียกว่า "รัฐนิยม" ซึ่งนโยบายนี้มีผลกระทบต่อดนตรี
ไทยด้วย กล่าวคือมีการห้ามบรรเลงดนตรีไทย เพราะเห็นว่า ไม่สอดคล้องกับการ
พัฒนาประเทศ ให้ทัดเทียมกับอารยประเทศ ใครจะจัดให้มีการบรรเลง ดนตรีไทย ต้อง
ขออนุญาต จากทางราชการก่อน อีกทั้ง นักดนตรีไทยก็จะต้องมีบัตรนักดนตรีที่ ทาง
ราชการออกให้ จนกระทั่งต่อมาอีกหลายปี เมื่อได้มี การสั่งยกเลิก "รัฐนิยม" ดังกล่าว
เสีย แต่ถึงกระนั้นก็ตาม ดนตรีไทย ก็ไม่รุ่งเรืองเท่าแต่ก่อนยังล้มลุกคลุกคลาน มา
จนกระทั่งบัดนี้ เนื่องจากวิถีชีวิต และสังคมไทยเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม