Welke vorm voor basisvorming?

1. WELKEVORMVOOR
BASISVORMING?
Goele Cornelissen

2. Opbouw
■ Visie op (basis)vorming
■ Eindtermen
– Welke eindtermen voor vormend onderwijs?
– De nieuwe eindtermen 1ste graad secundair onderwijs inVlaanderen afgetoetst
■ Wat met de gemeenschappelijke stam?

3. Inspiratie
■ Masschelein en Simons
– Apologie van de school (2013).
– De leerling centraal in onderwijs?Grenzen van personalisering (2017).
– OpTafel (https://ppw.kuleuven.be/apps/publiekexperiment/)
– Mogen leraren iets (terug) verwachten van de school en van de samenleving?
https://coc.be/newsitems/view/991
■ Beleidsrapport
– De actuele werking en doeltreffendheid van de eindtermen als beleidsinstrument inVlaanderen
(2016) (Simons en Kelchtermans)
■ Jacques Rancière, Michel Foucault, Hannah Arendt, Daniël Pennac, Gert Biesta …
■ Cornelissen, G.
– The Public Role ofTeaching.To keep the door closed (2011)
– De weerglans van onderwijs dat iedereen doet schitteren. Proefschrift (2014).
– Werken in onderwijs: een professie? (2018) https://coc.be/files/articles/.2290/Congres.pdf
■ COC congres 2018 https://coc.be/files/newsitems/.989/congresbundel%20COC%202018.pdf

4. (BASIS)VORMING:WAT?
■ VORMING / schools leren is een specifieke vorm van leren
Er zijn verschillende vormen om aan politiek te doen, om ons samenleven te organiseren. De
reden waarom we democratie belangrijk vinden als een vorm om politiek te bedrijven, is niet
in de eerste plaats een kwestie van efficiëntie en effectiviteit. Wellicht zijn er veel effectievere
en efficiëntere manieren om het samenleven te organiseren.Op dezelfde manier zeggen wij:
Schools leren [vorming] is belangrijk, niet omdat het de meest effectieve en efficiënte manier
is om het leren te organiseren. Daar zijn andere manieren voor.
( Simons & Masschelein)
■ VORMING ≠ SOCIALISEREN/KWALIFICEREN/INITIËREN/…

5. (BASIS)VORMING:WAT?
■ Via vormend onderwijs krijgen (jonge) mensen zicht op de bouwstenen
en principes die ons samenleven en samenwerken organiseren. Ze leren
zich daartoe te verhouden om er zelf, eventueel op vernieuwende wijze,
mee aan de slag te gaan (COC congresbundel).
■ Leraren maken steeds een dubbele beweging. Enerzijds zeggen ze: ‘Dit is
van belang en ik zie het als een plicht jullie dit te presenteren’.Tegelijk
zeggen ze: ‘En ik ga jullie niet zeggen hoe het later (in de samenleving) te
gebruiken.’ (Daniël Pennac, Schoolpijn).
m.a.w. doorheen vormend onderwijs maken leraren tijd en ruimte vrij om op
de wereld betrokken te geraken, maar ze geven die tegelijk ook uit handen
zodat leerlingen in staat zijn hun eigen weg te vinden.

6. (BASIS)VORMING: HOE?
■ GRAMMATISEREN
Leerstof = gegrammatiseerde versie van handelingen, activiteiten of praktijken in de
samenleving
Definities, schema’s, theorieën, formules, codes, verhalen, begrippen…
■ ZICH LERENVERHOUDENTOT
AFSTAND als voorwaarde voor NIEUW gebruik…

7. (BASIS)VORMING
■ De vraag tot welke elementen van de wereld iedereen, ongeacht
zijn achtergrond, talent of interesse, zich moet kunnen verhouden
en welke inhouden daartoe aan bod moeten komen, is de vraag
naar de BASISVORMING.
■ Een voldoende brede basisvorming is voor iedereen relevant.
Iedereen komt in aanraking met wat in de samenleving gemaakt
en gedacht wordt – op het vlak van economie, techniek, recht,
levensbeschouwing, wetenschap, wiskunde, taal, politiek, kunst…
– en moet de kans krijgen om zich daartoe te leren verhouden.
■ Gebrek aan middelen mag geen alibi zijn om de
gemeenschappelijke lat lager te leggen!

8. (BASIS)VORMING: HOE?
■ 3 variaties op proberen (M. Simons)
- PROBEER toch maar eens (~vrijheid)
- Ook jij, PROBEER toch nog maar eens (~gelijkheid)
- Probeer ook dit eens (~vormingsinhouden)
EINDTERMEN

9. WELKE EINDTERMENVOORVORMEND
ONDERWIJS?
“Probeer ook dit maar eens” veronderstelt:
■ Een maatschappelijk debat over 21ste eeuwse inhouden die voor iedereen relevant zijn
+ inhoudelijk ordeningskader
■ Eén duidelijk statuut/functie voor alle eindtermen: kwaliteitscontrole op
systeemniveau
■ Gezamenlijke eindtermen basisvorming, naast specifieke eindtermen
■ Doelen die niet vastleggen wat jonge mensen later (in de samenleving) met de
betrokken inhouden moeten doen (vormingsdoelen)

10. DE NIEUWE EINDTERMEN
AFGETOETST■ Geen maatschappelijk debat over 21ste -eeuwse INHOUDEN, wel over maatschappelijk
verwachtte leerresultaten/competenties (onderwijs als instrument voor een economische
agenda, sociale agenda, welzijnsagenda, milieu-agenda, politieke agenda…)
■ Geen duidelijk statuut/functie
– basisgeletterdheid – ‘gewone’ eindtermen – uitbreidingsdoelen Nederlands
– discussie over de invulling van ‘populatie’
■ Geen gezamenlijke basisvorming in 1ste graad
■ Inhoudelijke ordening via vakken viel weg doorheen modernisering secundair onderwijs.
Geen alternatief! Gevolg = onwerkbare classificatie van eindtermen (Bloom). Welk
perspectief voor lerarenopleidingen/bekwaamheidsbewijzen?
■ Doelen werden competenties die in bepaalde gevallen het toekomstig gebruik van kennis
en vaardigheden vastleggen (socialisatie, kwalificatie, initiatie)

11. Een voorbeeld:
(4. Burgerschapscompetenties met inbegrip van competenties inzake samenleven)
4.18 De leerlingen lichten het onderscheid toe tussen samenleven in een democratie en samenleven onder
andere regimes.
Ze appreciëren het samenleven in een democratie en de principes waarop ze inVlaanderen gebaseerd is° (attitudinaal).
Met inbegrip van kennis
* Feitenkennis
- Democratie
* Conceptuele kennis
- Democratie
- Rechten en plichten
-Vrijheid en gelijkheid
- Onderscheid tussen democratie en autoritaire regimes
Met inbegrip van context
* Referentiekader "Competences for democratic culture" - Raad van Europa
Met inbegrip van dimensies eindterm
Cognitieve dimensie: beheersingsniveau begrijpen

12. Naar een gemeenschappelijke stam?
■ Nieuwe ET kennen geen gemeenschappelijke eindtermen
voor de A- en B-stroom
(basisgeletterdheid ≠ basisvorming)
■ Maar is dit de enige bedreiging voor een gemeenschappelijke
basisvorming?
Wat met
- Talent-’ontwikkelend’ onderwijs?
- Gepersonaliseerd onderwijs/focus op verschil en identiteit?
- Eénzijdige focus op de leefwereld/motivatie/welbevinden van jonge mensen?
- Resultaatsgericht onderwijs en outputfinanciering?
- De tendens om economisch en sociaal/gezinsbeleid af te wenden op onderwijs?