2. Opzet
• Confrontatie met vernieuwingen
• Veelheid: nood aan prioritering
• Zoeken naar constanten uit het verleden
• Combinatie met nieuwe uitdagingen
• Blik op de toekomst
• Geleidelijkheid: expeditie met stapstenen
3. Aanloop
• 18de eeuw: hoofdelijk onderwijs
• Begin 19de eeuw: klassikaal onderwijs (Herbart, Rein)
• Proces van 50 jaar
• Begin 20ste eeuw: veralgemening klassikaal onderwijs
• Rond 1920: Nieuwe Schoolbeweging: New Education
Fellowship (1921)
• Allerlei initiatieven van pioniers: Winetka-Montessori-
Dalton- Freinet- Jenaplan-Waldorf Schulen- Decroly- Kees
Boeke- individualiseringssystemen- Jan ligthart-Summerhill…
4. Selectie initiatieven: Montessori
• Motorische klemtonen
Emanciperend: activiteit kinderen, leerkracht terughoudend
• Materiaal is esssentieel
- Uit het dagelijks leven
- Veel zelfactiviteit
- Ingebouwde feedback
• Jaarklas doorbreken
• Fasen: 0-3/ 3-6/ 6-9/ 9-12
• Montessorivereniging
5. Selectie: Dalton (Parkhurst)
• 1914: Representant van Montessori
• 1916: eigen systeem: takensystematiek
• Periodetaken: uur, dag, week, maand
• Types van taken
- Introductietaken
- Kerntaken
- Herhalingstaken
- Verrijkingstaken
- Keuzetaken
8. Selectie: Freinet
• Sociaal geëngageerd onderwijzer: democratische context
- kringgesprek, klasvergadering
- inspraak, groepsevaluatie
- schoolcoöperatie
• Ervaringen van kinderen beschrijven en verwerken
- via eigen teksten van kinderen, eigen verhaaltjes…
- schooldrukkerij
- corresponderen met andere scholen
• Ervaringen buiten de school: natuur, ambachten…
• Sterke nadruk op arbeid en minder op spel
- werken in de tuin, experimenteren in rekenhoek
9. Selectie: Jenaplan (Petersen)
• 1923: hoogleraar Jena , na Herbart en Rein
• 1927: Der kleine Jenaplan (NEF-congres)
• Leraar als opvoeder
• - met autoriteit
• - modelfiguur
• Belang van de gemeenschap (gezin, gemeente, land, Europa,
wereld)
• Vier types activiteiten: gesprek, spel, werk, viering
11. Evolutie en sluimerende invloeden
• Onder meer door congressen NEF
• Dewey: activiteitsprincipe, learning by doing
• Maslow: behoeftenpiramide
• Bruner: ‘scaffolding’
• Vygotsky: Zone naaste omgeving
• Piaget: assimilatie en accommodatie
• Groei naar sociaal-constructivisme
12. Constanten begin 1960
• Actieve werkvormen
- diverse groeperingen
- naar zelfevaluatie en zelfplanning
- leerling verantwoordelijk voor eigen leerproces
• Leefwereld van de leerlingen als aanknoping
- buiten de school
• Mini-maatschappij
- welbevinden en betrokkenheid
• Krachtige leeromgeving
13. Nieuwe evoluties na 1960
• Democratisering
- emancipatie minderheden (arbeiders, meisjes,…)
- leerplicht tot 18 jaar: nieuwe trajecten
- opstaan tegen zittenblijven
• Maatschappij
- Globalisering en vrije markt
- Concurrentie > coöperatie
- Individualisme > solidariteit
- Onstuitbare technologische vooruitgang
- Milieuproblematiek
- Vredesproblematiek
- Migraties
14. Pedagogisch-didactische evoluties
• Sociaal-constructivisme, krachtige leeromgeving
• Talentbenadering
- Zoveel mogelijk trajecten op maat
- Ononderbroken schoolloopbaan
- Jaarklas is geen wet
- Succesbeleving inbouwen
- Leerling medeverantwoordelijk voor leerproces
• Evidence-based handelen
- Waarom doe ik dit of dat?
• Eindtermen, leerplan
• Visie: schoolproject, ambitienota
16. Differentiatie: een container
• Geen boeman: veel variaties mogelijk
• Diverse varianten aanwezig bij vernieuwingsscholen
• Indeling: differentiatie in
1. Doelstellingen: basis en uitbreiding
Evaluatie basis en uitbreiding
Niveautaken
2. Tijd: meer of minder tijd plannen
Vrije ruimte in lessenrooster
Middagpauze
Begeleide huistaken
Extra uren, gesplitste klasgroepen, niveaugroepje
Vrijstellingen voor onderdelen…
17. Differentiatie : een container 2
3. Groeperen van leerlingen en onderwijzers
- Diverse groepjes binnen de klas (taken)
- Groepjes over twee of drie klassen
- Graadklassen
- Team teaching
- Afwisseling grote en kleine groepen
4. Methoden
- Afwisseling in methoden
- Hoekenwerk
- Peer-onderwijs
5. Belangstelling
- Keuzethema’s voor WO
- Eigen voorstellen activiteiten leerlingen, ouders
18. Differentiatie: een container 3
• Gradaties in complexiteit
• Zie voorbeelden vernieuwingsscholen
• Stap voor stap: begin met eenvoudige modellen
• Overzichtelijk houden, eenvoudige ict-pogramma’s
• Peer teaching inbouwen
• Groeimodel: vraagt tijd
• Slimme combinaties: ontelbare varianten
19. Even terug naar de reformscholen
• Constanten
- Differentiatie in moeilijkheidsgraad
• Niveaus: individueel, groepjes
• Zelfevaluatie
- Differentiatie in tijd
• Niveaus binnen en buiten de klas
- Differentiatie in groepering
• Doorbreken jaarklas
• Cf Montessori, Jenaplan
- Differentiatie in methode
• experimenteren
• eigen schrijfteksten
• tafelgroepjes
20. Even terug naar de reformscholen
- Differentiëren in belangstelling
• uitgaan van eigen ervaringen
• cf. Decroly
• cf. Keuzetaken ( Dalton)
21. Aanpak voor de toekomst: visie
• School evolueert bestendig: schoolorganisatie aanpassen
• Eerst werk maken van een duidelijke visie als basis
• Tijd voor uittrekken: het hele team staat erachter
• Contouren voor de visie
1. Overheid: eindtermen
2. Stad: leerplan, ambitienota
Concrete vertaling: ononderbroken schoolloopbaan
en voortgangsrapport zonder cijfers
3. Eigen klemtonen: buurt, know how, ouderwerking…
Nadruk op: hoe kijken wij naar de leerlingen (verwachtingspatronen…)
22. Visie 2: school met een gezicht
• Keuze voor een bepaalde vernieuwingsschool
- Aansluiten bij een vereniging
- ‘Accreditering’ door een vereniging
- Ondersteuning door vereniging (tijdschrift, studiedagen,
netwerken…)
- Cf. Montessori, Dalton, Jenaplan, (Freinet?)
- Belangrijk: engagement en goed communiceren
• Keuze voor eigen klemtoon
- Een bijzonder aandachtspunt of klemtoon
- Voorbeelden: Musica, natuurschool, sportschool,
kunstschool, Europaschool, yogaschool, wijkschool…
- Belangrijk: engagement en goed communiceren
23. Aanpak voor de toekomst:
systeemaanpak
• School is een complex systeem: leerlingen, onderwijzers,
ouders, buurt, externe contacten, schoolklimaat
• Systeem bestaat uit subsystemen, die met elkaar verbonden
zijn, een holistische entiteit
• Die subsystemen zijn op hun beurt generisch voor
onderliggende subsystemen
• Interactie tussen subsystemen: ketting
• Verandering in één subsysteem beïnvloedt ook andere
• Som van de delen is groter dan het geheel
• Pedagogisch-didactisch subsysteem is in onze handen
24. Systeemaanpak: kies een prioriteit
• Pedagogsich-didactisch subsysteem
• Contouren voor de keuze van een prioriteit
1. Visie
2. Ononderbroken schoolloopbaan
3. Rapportering zonder cijfers
• Subsysteem rapportering is generisch voor andere
subsystemen
• Subsysteem ononderbroken schoolloopbaan is generisch voor
andere subsystemen
25. Werkbelasting onder controle
• Het hele team staat achter de keuze
• Begin met een haalbare, relatief eenvoudige aanpak
• Bespreek de voortgang regelmatig met het team
• Zoek medestanders in netwerk binnen of buiten de school
• Kies een goed schoolboek of methode
• Verdeel eventueel het werk:
- Volgen van studiedag en rapportering
- Opzoekwerk
- Werkgroepje
- Contact met ouders
- Uitproberen in één klas
26. Voorbeeld: rapport zonder cijfers
• Deel het leergebied in in rubrieken
• Gebruik daarvoor het leerplan of een handboek
• bvb. Metend rekenen: m, km, cm, mm, hm, dm (dam)
• Verfijn eventueel na verloop van tijd de rubrieken met
deelstapjes
• Gebruik drie categorieën voor beoordeling, bvb:
-in orde
-wordt aan gewerkt
-is nog werk aan (onvoldoende)
27. Voorbeeld: rapport zonder cijfers
• De aangebrachte kruisjes geven een soort profiel
• Voeg een geschreven commentaar toe voor de onvoldoendes
- remediëring, voorstel aanpak
- verwijzing oefeningen op pc…
• Rapporteer de ouders of het kind voldoende vordert om de
eindtermen te halen
28. Voorbeeld: ononderbroken
schoolloopbanen
• Duidelijk bepalen wat het minimum is, gebaseerd op de
eindtermen
• Zoeken naar een methode met een volgsysteem voor taal en
rekenen
• Vertalen van het volgsysteem naar het minimum
• Na toetsing van het minimum: keuze voor haalbare vormen
van remediëring
- begeleide huistaken
- peer onderwijs
- niveaugroepjes met meer tijd
- zoeken naar apps voor individueel inoefenen…
• Einde lagere school: basofiche voor schakel B-klas
29. Bij wijze van slot
• Vernieuwen kan binnen een normale werkweek
• Niet iedere vernieuwing is een verbetering
• Vraag je steeds af: waartoe dient dit eigenlijk?
• Belang van een duidelijke en uitgesproken visie
• Belang van zelfde visie in het team
• Afstappen van ‘activisme’, bepaal prioriteiten (systeemvisie)
• Werk stap voor stap, maar wel in de richting van de
schoolvisie
• Taakverdeling en samenwerking nodig: onderwijs is
ploegwerk
• Het belangrijkste: we willen het beste voor ieder kind.
