Presence:Human Purpose and the Field of the Future By Peter Senge, C. Otto Scharmer, Joseph Jaworski, and Betty Sue Flowers published (2004) by SoL — The Society for Organizational Learning

1. พันเอก มารวย ส่งทานินทร์
20 พฤษภาคม 2557

2. By Peter Senge, C. Otto Scharmer, Joseph Jaworski, and Betty Sue Flowers
published (2004) by SoL — The Society for Organizational Learning
ขอขอบคุณ พันเอกหญิง อังคณา สุเมธสิทธิกุล
ที่กรุณาแนะนาหนังสือเล่มนี้ มาศึกษา

4.  Presence เป็นหนังสืออธิบายทฤษฎีใหม่เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลง
และการเรียนรู้ ที่เกิดจากการสนทนาของ Peter Senge, C.Otto
Scharmer, Joseph Jaworski, และ Betty Sue Flowers เป็นเวลา
หนึ่งปีครึ่ง
 แนวคิดเรื่องบัดเดี๋ยวนี้ (presence) นามาจากหลักตามธรรมชาติ
คือส่วนรวมเกิดจากส่วนย่อยมารวมกัน และส่วนย่อยเป็นส่วน
หนึ่งของส่วนรวม

5. คาถามวิกฤตเพื่อให้คิด
 1. มนุษย์เราสามารถเรียนรู้และเปลี่ยนจากการทาลายล้างผลาญ
โลกนี้ มาเป็นทาเพื่อสุขภาวะที่ดีของเราและของโลกได้หรือไม่?
 2. เราและสังคมสามารถเรียนรู้ที่จะเลือกทาในสิ่งที่ดี โดยอาศัย
การเรียนรู้ใหม่และการใช้ปัญญาได้หรือไม่ ?
 3. แทนที่จะรอผลจากอดีต เราสามารถสร้างอนาคตที่ดีกว่าโดย
ทาปัจจุบันให้ดีได้หรือไม่?

6. โดยย่อ
 หนังสือนี้ อธิบายทฤษฎีและการปฏิบัติ ที่ได้มาจากประสบการณ์ที่
ผู้ประพันธ์ได้พบมาด้วยตนเอง และจากการสัมภาษณ์
นักวิทยาศาสตร์และนักลงทุนกว่า 150 ราย เพื่อวิเคราะห์ว่า การ
เปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นได้อย่างไร
 ซึ่งพอสรุปได้คือ อาศัยความสามารถของเราในการรู้เห็น รับรู้
และทาให้เป็นจริง (see, sense, and realize) โดยผ่าน
กระบวนการของการเรียนรู้ภายในตน เพื่ออนาคตที่ดีกว่า

7. แนวคิดสาคัญ
 เรียนรู้จากการมองเห็น ต้องเปิดใจ
 ความเข้าใจ ต้องใส่ที่ใจก่อนแล้วจึงใช้สมองคิด
 ความเข้าใจอย่างลึกซึ้ ง เกิดตามธรรมชาติ ไม่ใช่กิริยาตอบสนอง
 สถาบัน ต้องยึดโยงกับธรรมชาติ
 วิทยาศาตร์ต้องมองเป็นองค์รวม ไม่แยกส่วน
 การนาที่แท้จริงต้องปล่อยวาง

8. Peter Senge

9. การมองแยกส่วนกับมองแบบองค์รวม
 การมองว่าองค์รวมเกิดจากองค์ประกอบต่าง ๆ เช่นเดียวกับส่วน
ต่าง ๆ ของเครื่องจักร เป็นโลกทัศน์ที่ไม่มีประโยชน์ เราต้องหัด
มองใหม่ว่า สถาบันต่าง ๆ หรือองค์กร เป็นเช่นเดียวกับสิ่งมีชีวิต
คือมีการเจริญเติบโตและมีการเปลี่ยนแปลง เช่น ร่างกายคนเรา
หรือต้นไม้
 ผู้ประพันธ์แนะนารูปแบบของการเรียนรู้ใหม่ ที่ไม่ได้เกิดจากการ
ตอบสนองหรือลอกเลียนแบบ แต่เป็นการมองอย่างลึกซึ้ ง มีการ
ตื่นรู้ โดยการเกิดขึ้นมาจากภายใน

10. แนวทางใหม่ในการเรียนรู้
 การเรียนรู้เกิดจากความคิดและการปฏิบัติ
 การเรียนรู้แบบปฏิกิริยาสนองตอบ (reactive learning) คือ
ความคิดที่ยึดตามรูปแบบอ้างอิง และการปฏิบัติที่เกิดจากนิสัย
 การเรียนรู้อย่างลึกซึ้ ง (Deeper levels of learning) เป็นการเรียนรู้
ที่ตระหนักถึงองค์รวมที่เป็นอยู่จริง และที่กาลังเกิดขึ้นอยู่ เพื่อ
สร้างอนาคตที่ดีกว่าเดิม

13. เรียนรู้การมองเห็นอย่างพินิจพิจารณา
 การเกรงกลัวว่าเผ่าพันธุ์มนุษย์จะถึงกาลอวสาน อาจนาไปสู่การ
เปลี่ยนแปลง ที่ต้องเกิดมาจากใจ เพื่อป้องกันการเกิดเหตุการณ์
ดังกล่าว
 การจะเปลี่ยนแปลงได้ จะต้องมองให้เห็นอย่างแท้จริง ปราศจาก
อคติ (suspension of preconceptions) คือฟังเพื่อความเข้าใจ
ไม่ใช่เพื่อการตัดสิน (nonjudgmental awareness) ซึ่ง
ชาวตะวันตกโดยมากยังคงมองอย่างมีอคติ

14. ก้าวสู่ความสงบ
 ถ้าใจไม่นิ่งพอ ปัญญาจะไม่เกิด เมื่อใจหยุดคิด จะเกิดการเรียนรู้
ในระดับสูงขึ้น (second type of learning) ที่อธิบายได้คือ เป็น
ส่วนต่าที่สุดของตัวอักษร U ในภาษาอังกฤษ ถ้ายิ่งลึกมากเท่าใด
ความรู้ที่เกิดก็จะลึกซึ้ งมากขึ้นเท่านั้น
 ผู้ประพันธ์กล่าวว่า ส่วนต่าที่สุดของตัว U คล้ายกับรูที่ใช้สนด้าย
ของเข็มเย็บผ้า การจะรอดผ่านรูนี้ ได้ ต้องละทิ้งทุกสิ่งทุกอย่าง
คือ ปล่อยวางความเป็นตัวของตัวตนเสีย จึงจะพบกับจุดนี้
เรียกว่า ที่นี่เดี๋ยวนี้ (presence) นั่นเอง

16. เป็นหนึ่งเดียวกับธรรมชาติ
 วิสัยทัศน์ หรือภาพในอนาคตนั้น เมื่อมีปัญญาเกิดขึ้น จะปรากฏ
ขึ้นเองตามธรรมชาติ ไม่ได้บังคับให้เกิด ไม่ได้คาดหวัง ไม่มอง
อย่างแยกส่วน ไม่เห็นแก่ตัว เป็นการมองเห็นภาพโดยรวม ว่าใน
อนาคตควรเป็นเช่นไร เราสมควรปฏิบัติตนเช่นไร
 การมองภาพในอนาคต เป็นการมองภาพใหญ่ ทาให้เกิดแนวคิด
ในการเปลี่ยนแปลงตนเอง ส่วนในการปฏิบัติ ให้ทาสิ่งเล็ก ๆ ที่
สามารถประสบความสาเร็จและมีผลกระทบสูงก่อน
 การเรียนรู้แบบใหม่นี้ อาจนาไปสู่การเป็นประชาธิปไตยที่แท้จริง

17. ภาพอนาคตที่สดใส
 วัฒนธรรมของโลกจะก้าวสู่อารยธรรมที่ดี ถ้าผู้นาได้นาแนวทางนี้
ไปใช้ประโยชน์ เช่นเดียวกับอดีต นั่นคือ ผู้ที่อยู่ในอานาจ ต้อง
สร้างเสริมศีลธรรมอันดีงามให้เกิดขึ้น ทั้งในตนและในองค์กร
 เช่นเดียวกัน วิทยาศาสตร์ ควรเกิดการบูรณาการ มีความสมดุล
ของความรู้และปัญญา (balancing knowledge and wisdom)
 ผู้ประพันธ์ได้อธิบายขั้นตอน U Concept ในละเอียด เพื่อความ
เข้าใจที่ชัดเจนมากขึ้น และส่วนที่เป็นจุดต่าสุดของตัว U นั้น ยัง
ไม่สามารถอธิบายออกมาเป็นคาพูดได้

18. ทฤษฎีรูปตัว U ประกอบด้วย 7 กิจกรรมคือ
 1. พินิจพิจารณา (Suspending – seeing our seeing, transforming
perception)
 2. ปรับมุมมอง (Redirecting – seeing from the whole)
 3. ปล่อยวาง (Letting go)
 4. ผุดบังเกิด (Letting come)
 5. เห็นชัด (Crystallizing – envisioning what seeks to emerge)
 6. มีแนวทาง (Prototyping – realizing transforming action,
enacting living microcosms)
 7. ลงมือทา (Institutionalizing – embodying the new)

20. 1. พินิจพิจาณา
 เป็นการมองสิ่งต่าง ๆ อย่างปราศจากอคติ ฟังแบบไม่ตัดสิน ฟัง
เพื่อให้เข้าใจ (fresh eyes) โดยอย่าเพิ่งรีบสรุปตามความเคยชิน
 และให้ระวังความคิดของตนเอง (voice of judgment) อย่าให้มี
อิทธิพลเหนือความรู้ตัว

21. 2.ปรับมุมมอง
 ให้มองที่เหตุ มองให้เห็นตลอดสาย (attention toward the source
rather than the object) จึงจะทาให้มองได้ครอบคลุมและ
กว้างไกลขึ้น เช่น ไม่เพียงแค่เห็นใบไม้หนึ่งใบ แต่ให้มองถึง
องค์ประกอบของกระบวนการในทุกขั้นตอนที่ทาให้เกิดเป็นใบไม้
ขึ้นมาได้
 มองให้เห็นเป็นองค์รวม มองให้เห็นถึงจิตวิญญาณ เช่นเดียวกับ
หลักการทาสมาธิ (meditation)

22. 3,4 ปล่อยวางไปตามธรรมชาติ
 เปรียบได้กับการเกิดและดับ
 ต้องรู้จักปล่อยวาง (letting go) ไม่ยึดมั่น ปล่อยให้เป็นไปตาม
ธรรมชาติ
 เมื่อตัวรู้เกิด (letting come) สถานการณ์ในอนาคตก็จะเริ่ม
ปรากฏขึ้นมาเองตามธรรมชาคิ

23. 5,6 การเห็นชัดและมีแนวทาง
 เป็นธรรมชาติของผู้มีความเพียร ไม่ลดละ ที่ทาให้เกิดการรู้ชัด
ของหนทางปฏิบัติใหม่ ๆ
 การมีแนวทางหมายถึง สิ่งที่ยังเป็นต้นแบบ หรือยังไม่สมบูรณ์
แบบ ต้องมีการทดลองหรือทดสอบก่อน

24. 7. ลงมือทา
 เป็นการลงมือปฏิบัติ เพื่อให้เกิดผลลัพธ์ตามแนวทางและ
โครงสร้างใหม่

25. ถ้ามนุษย์สูญพันธุ์ ก็ถึงคราวลิงกอริลลาบ้าง
 จากหนังสือเรื่อง Ishmael ประพันธ์โดย Daniel Quinn ที่กล่าวถึงคนผู้
หนึ่งสนทนากับกอริลลา ซึ่งลิงกล่าวว่าโลกคงจะดีกว่านี้ ถ้าไม่มีมนุษย์
โดยที่ในห้องนั้นมีแผ่นป้ายเขียนว่า ถ้ามนุษย์สูญพันธุ์ กอริลลาจะมี
โอกาสบ้างหรือไม่ (With man gone, will there be hope for gorilla?)
 ซึ่งจะไม่มีทางเป็นไปตามนั้นได้ ถ้าเรารู้จักให้ นั่นคือเราต้องเรียนรู้ที่
จะอยู่อย่างสอดคล้องกับธรรมชาติ รวมถึงสิ่งที่ไม่มีชีวิตด้วย เช่น น้า
 ท้ายเล่ม ผู้ประพันธ์กล่าวว่า จุดมุ่งหมายของแนวคิดนี้ เพื่อการดารง
คงอยู่ของเผ่าพันธุ์มนุษย์

27. การนาแนวทางไปใช้ประโยชน์
 ให้หัดเรียนรู้ในการมองอย่างปราศจากอคติ (see your own seeing)
ซึ่งจะทาให้มองเห็นตามความเป็นจริง เห็นโอกาสในการเปลี่ยนแปลง
และการพัฒนาของชีวิต
 การรู้จักสงบใจ ฟังเสียงจากภายในของตนเอง มีประโยชน์หลายอย่าง
คือ ทาให้รู้ว่าอะไรคือสิ่งที่สาคัญ คลายความเครียด สร้าง
สัมพันธภาพที่ดี และเป็นผู้นาของตนเอง
 กลุ่มและสถาบัน สามารถนาแนวทางไปใช้ เพื่อสร้างอนาคตที่ดีขึ้น
ซึ่งการนาแนวทางนี้ ไปใช้ ไม่ได้เป็นเพียงแค่การรวมความคิดเห็น แต่
เป็นการรวมจุดประสงค์ที่มีร่วมกัน มาปฏิบัติให้เกิดผล

28. บัดเดี๋ยวนี้ คือ ปัจจุบันขณะ
 ผู้ประพันธ์ยอมรับว่า แนวคิดนามาจากแนวทางการเกิดปัญญา
ของยุคโบราณ โดยเฉพาะพุทธศาสนา
 เช่นคาว่า บัดเดี๋ยวนี้ (presence) ก็คือ ณ ปัจจุบันขณะ (be here
now) ซึ่งตรงกับหลักพุทธศาสนาคือ ให้ดารงอยู่กับปัจจุบัน
 เช่นเดียวกับ การฟังเสียงจากภายใน (listening to what is
within) ก็คล้ายกับการทาใจให้สงบ (stilling the mad monkey the
mind)

29. การพัฒนาจากข้างใน
 เมื่อจิตใจมีความสงบ จะพบกับความเงียบและความนิ่งที่แท้จริง
ทาให้เกิดความคิดที่ทาให้สามารถบรรลุเป้าประสงค์ที่ต้องการ
 การจะเป็นผู้นาที่ยิ่งใหญ่ได้ ต้องใช้ 7 กระบวนการคือ ตื่นตัว
หยุด สงบ นิ่ง สันติ คิดได้ และ ทาสาเร็จ (awareness, stopping,
calmness, stillness, peace, true thinking, and attainment)

30. การนาแนวคิดไปใช้ประโยชน์
 ทุกคนคงไม่มีเวลามานั่งสมาธิที่ต้องใช้เวลานานเพื่อให้เกิด
ปัญญา แต่สามารถนาหลักการไปใช้ได้คือ เรียนรู้ที่จะหยุด
ไตร่ตรอง และฟัง (อย่างเปิดใจ ไม่มีอคติ)
 อีกกระบวนการหนึ่งคือ นาไปใช้ในการสนทนาแบบกลุ่มที่มี
ความแตกต่าง ซึ่งจะทาให้เราเห็นมุมมองใหม่

31. อนาคตอันสูงสุด
 อนาคตที่สดใสยังรอเราอยู่ ถ้าเรามีความมุ่งมั่น (อิทธิบาท) คือ
 มุ่งมั่นทาด้วยจุดประสงค์ที่แท้จริง (Commitment to begin
operating from our deepest purpose)
 มุ่งมั่นใส่ใจในความตั้งใจอยู่เสมอ (Commitment to focus our
attention on our intention)
 มุ่งมั่นกระทาเพื่ออนาคต ไม่ใช่อดีต (Commitment to train our
actions to be based in the field of the future rather than patterns
of the past)

32. Buddha