Παρουσίαση ερευνητικής εργασίας της Α' λυκείου του ΓΕΛ Κάτω Μηλιάς με θέμα "Βυζαντικά και μεταβυζαντινά μνημεία του τόπου μας"

1. ΕΡΕΥΝΙΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΚΑΙ
ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΑ
ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ
ΜΑΣ
Θέμα:

2. ΟΜΑΔΑ Α’
Μέλη:
 Ζιώγας-Αντωνίου Πέτρος
 Κούρτη Ελένη [Δ]
 Κούρτη Ελένη [Ν]
 Κυπαρίσση Ελένη
 Μπρατάν Παύλος
 Πατσιοδήμου Ειρήνη

3. ΜΝΗΜΕΙΑ
 Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου
 Ιερός Μονή Παναγίας Πέτρας Ολύμπου

4. Ιερά Μονή Πέτρας

5. Ίδρυση της Μονής
Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για τον χρόνο ίδρυσής της: 1η:
η μονή εμφανίζεται τον 8ο-9ο αιώνα.
2η: υποστηρίζεται ότι είναι κτίσμα του 1134 μ.Χ.
3η: η μονή ιδρύθηκε το 1151 μ.Χ. (σύμφωνα με μια
επιγραφή) και φέρεται ως κτίσμα του επισκόπου Πέτρας
Νικήτα και του αυτοκράτορα Κωνσταντινουπόλεως
Μανουήλ Η’ Κομνηνού.
4η: η μονή είναι κτίσμα της εποχής του αυτοκράτορα
Ανδρονίκου Β’ του Παλαιολόγου (1238-1328).
5η: Ενώ το 1608 μ.Χ. (βρέθηκε επιγραφή εγκαινίων ναού)
έχουμε την ανέγερση του μεταβυζαντινού ναού.

6. Η περιοχή πάνω από την κεντρική είσοδο του καθολικού
της μονής όπου αναγράφεται η χρονολογία 1754 της
ανοικοδόμησης του ναού

7. Η συμβολή της στην τοπική
κοινωνία
 Η μονή φάνταζε σαν «μάνα» της περιοχής.
Μέσα στο πλαίσιο αυτό το μοναστήρι
προσπαθούσε να ενισχύσει τα σχολεία του
τόπου (ανοικοδόμηση-στελέχωση). Το
1768 ενισχύει τη σχολή του Πεζάρου, το
1902 τις ιερατικές σχολές στις Μονές
Βλατάδων και Ζάβορδας και το 1909 την
ιερατική σχολή Τιμίου Προδρόμου
(Σκήτης) Βεροίας.

8. Η θαυματουργή εικόνα της
Παναγίας
 Ο αρχαίος ναός είναι αφιερωμένος στα
εισόδια της Θεοτόκου και πανηγυρίζει στις
21 Νοεμβρίου. Σε αυτόν φυλάσσεται η
εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου, η οποία
εδώ και αιώνες επιτελεί θαύματα. Στη
θαυματουργική της δύναμη οφείλονται
θεραπείες ασθενών, δαιμονισμένων,
κωφαλάλων, ενώ στα χρόνια της
Τουρκοκρατίας αναφέρονται ακόμη και
θεραπείες μουσουλμάνων.

9. Η Παναγία της Πέτρας

10. Το «ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΡΙΟ»

11. Το Μοναστήρι κλείνει

Στις 16 Ιουλίου 1927 το Δημόσιο κατάσχεσε τα
υπάρχοντα της μονής με την υπουργική διαταγή
41114/1927 και το νομοθετικό διάταγμα «περί
αναγκαστικής απαλλοτριώσεως ακινήτων της μονής».
Τον Φεβρουάριο του 1929 και με τον νόμο 3929
ιδρύθηκε το σανατόριο προβλεπόμενο από το νομοθετικό
διάταγμα (8 Αυγούστου 1925), το οποίο όριζε ότι θα
περιθάλπονται εκεί άποροι φυματικοί. Χρόνια μετά (το
1970) μετατράπηκε σε θεραπευτήριο ψυχικών
νοσημάτων, το λεγόμενο ΨΝΠΟ. Ολόκληρη η περιουσία
της παλαιάς μονής (43.000 χιλιάδες στρέμματα)
αποτέλεσε τον ζωτικό φορέα του σανατορίου.

12. Το Σανατόριο

13. Το ψυχιατρείο

Το 2004 είχαμε την παύση της λειτουργίας του και την εγκατάλειψη
του χώρου. Αμέσως μετά η Ιερά μας Μητρόπολη προέβη σε πολλές
παραστάσεις στους αρμοδίους, ώστε να επανέλθει ο ιερός ναός, τα
κελιά και ένας αύλειος χώρος στην τοπική Εκκλησία. Τον Δεκέμβριο
του 2010 συγκροτήθηκε «επιτροπή αγώνος» για την επιστροφή και
αποφάσισε τη συγκέντρωση υπογραφών από τον πιστό λαό για το
θέμα. Στις 25 Φεβρουαρίου 2010 η «επιτροπή» έστειλε επιστολή
προς τον μακαριότατο Αρχιεπίσκοπο κ. Ιερώνυμο, για την ευόδωση
του δίκαιου αιτήματος. Αποτέλεσμα το αίτημα να γίνει αποδεκτό από
την Ιερά Σύνοδο, που αποφάσισε στη συνεδρία της 16ης Ιουνίου του
2010 να αποσταλεί το αίτημα προς το υπουργείο Υγείας. Δυστυχώς
η απάντηση του υπουργείου (29-11-2010) προς την Ιερά Σύνοδο
ήταν αρνητική. Δεν δέχτηκαν να επιστρέψουν τους
εγκαταλελειμμένους χώρους στο μοναστήρι αναφέροντας «το αίτημα
σας δεν δύναται προς το παρόν να ικανοποιηθεί».

14. Ο Ιερομάρτυρας Ιωάννης

Το 1822 έχουμε τον μαρτυρικό
θάνατο, από τα στρατεύματα
του Μεχμέτ Εμίν Πασά, του
ιερομόναχου της μονής παπάΓιάννη, την ώρα που
λειτουργούσε με άλλους
τέσσερις ιερείς στον ιερό ναό
Αγίου Γεωργίου της Νάουσας
στις 6 Απριλίου, Πέμπτη της
Δικαινησίμου. Η επίσημη
Εκκλησία τούς ανακήρυξε
άγιους νεομάρτυρες και
εορτάζουν την Κυριακή του
Θωμά. Ιδιαιτέρως, όμως, η
μνήμη του εορτάζεται στην Ι.
Μ. Πέτρας την Πέμπτη της
Δικαινησίμου.

15. 





Η ιστορία του μοναστηριού
Η Μονή της Πέτρας ανήκε στη δικαιοδοσία της Επισκοπής Πέτρας. Τον Ιούνιο του 1896 με την
κατάργηση της Επισκοπής Πέτρας προστέθηκε στη δικαιοδοσία της Επισκοπής Κίτρους. Τον
Οκτώβριο του 1902 αποφασίζεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο η ανακήρυξη των μονών
Πέτρας Ολύμπου και Κανάλων σε Πατριαρχικά Σταυροπήγια. Τον Αύγουστο του 1903 μάλιστα
εκδόθηκε το πατριαρχικό σιγίλιο.
Στη διάρκεια του εθνοαπελευθερωτικού αγώνα του 1821 οι μοναχοί της μονής ανέλαβαν να
συντονίσουν τα επαναστατικά κινήματα στην περιοχή τους και να ανυψώσουν ηθικά τον λαό.
Διαδραμάτισαν με τον τρόπο αυτό σημαντικό ρόλο σε διάφορες επαναστατικές περιόδους: το
1798, πριν από το 1821, το 1822, το 1854 και το 1878.
Βεβαίως. Το 1798 σε μάχη στην περιοχή του μοναστηριού σκοτώνεται από τον Τουρκαλβανό
Γιουσούφ Αράπη, ο καπετάν Τόλιος, θείος του Γεωργάκη Ολύμπιου της οικογένειας των Λαζαίων.
Την περίοδο αυτή πέρασε από τη μονή και ο μεγάλος οπλαρχηγός του έθνους Θ. Κολοκοτρώνης.
Το 1827 σε σύσκεψη στη Μονή Αγίου Διονυσίου στον Όλυμπο ο ηγούμενος Σαμουήλ και ο
παπά-Κοσμάς της Μονής Πέτρας μαζί με οπλαρχηγούς, κληρικούς και προκρίτους της περιοχής
συνυπέγραψαν (3 Νοεμβρίου) έγγραφα απευθυνόμενα στην κυβέρνηση, με σκοπό την
απελευθέρωση των εδαφών τους.
Μεταξύ της 19ης Φεβρουαρίου και της 3ης Μαρτίου του 1878 συγκροτείται στο Λιτόχωρο η
Προσωρινή Επαναστατική Κυβέρνηση της Μακεδονίας. Μέλος της ήταν και ο δραστήριος
ιερομόναχος της Μονής Πέτρας Νικηφόρος Μπουροζίκας, ο οποίος μαζί με τους άλλους
αντιπροσώπους υπέγραψε το πρακτικό της συνεδρίασης και τη διακήρυξη προς τις κυβερνήσεις
των ευρωπαϊκών δυνάμεων. Στις αρχές του Μάρτη η μονή γίνεται το ορμητήριο της Επανάστασης.
Η κυβέρνηση καταφεύγει στη Μονή και από εκεί (4 Μαρτίου 1878) στέλνει επαναστατική
προκήρυξη προς τους Μακεδόνες αδελφούς, υψώνοντας μάλιστα και το λάβαρο της
Επανάστασης. Στις 15 Οκτωβρίου του 1912, από τον σταθμό «Καρακόλι» της μονής, ο μέραρχος
της 7ης Μεραρχίας Κλεομένης Κλεομένους έδωσε τη γραπτή διαταγή επιχειρήσεων
απελευθέρωσης της Κατερίνης. Σημαντική η βοήθεια των μοναχών ως προς τη φιλοξενία και την
καθοδήγηση της Μεραρχίας.

16. Χάρτης του τόπου μας

17. Σημασία των λέξεων




Σιγίλιο : ονομασία πατριαρχικού εγγράφου.
Ευόδωση : αίσια, επιτυχής έκβαση.
Σταυροπήγιο : τοποθέτηση σταυρού στη θέση
νέας εκκλησίας.
Σταυροπηγιακός -ή -ό : (εκκλ., για
μοναστήρι) που ανήκει στη δικαιοδοσία όχι του
τοπικού μητροπολίτη αλλά του επικεφαλής της
εκκλησίας, κυρίως του πατριάρχη:
Σταυροπηγιακή μονή.

18. Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου

19. Στοιχεία που μαρτυρούν τη
χρονολογία του ναού
Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, απ' όπου πήρε
και το όνομα το χωριό, είναι κάπως παλιά
περίπου 180 ή 200 χρονών.
 Στους τοίχους υπάρχουν τοιχογραφίες 18401880. Σήμερα υπάρχουν πίνακες Αγίων πάνω σε
ξύλο ή σε καραβόπανο, που έχουν ημερομηνίες
1878-1900.Υπήρχαν και παλαιότερες αλλά με
τον καιρό καταστράφηκαν.
 Επίσης υπάρχουν βιβλία (ευαγγέλια κ. α ),
έκδοσης του 1815,1804,1821,1824 έκδοσης
Βενετίας, Αυστρίας Κωνσταντινούπολης κλπ.

20. Η αρχιτεκτονική του ναού





Είναι χτισμένη σε ρυθμό βασιλικής, μ' ένα μικρό
τρουλίσκο και μικρά παράθυρα.
Το καμπαναριό είναι χτισμένο όπως ακριβώς είναι
σήμερα εδώ και 40 χρόνια γιατί είχε γκρεμιστεί παλιά.
Στο εσωτερικό του ναού έχουμε δύο σειρές κολώνες,
τέσσερις απ' τη μια μεριά και τέσσερις απ' την άλλη.
Στο πίσω μέρος υπάρχει ο γυναικωνίτης που παλιά
χρησίμευε και σαν ξενώνας και για τη διαμονή των
μοναχών εφόσον ήταν μοναστήρι.
Το τέμπλο ήταν ξύλινο γλυπτό αλλά πριν χρόνια το
γκρέμισαν για να φτιάξουν το σημερινό γύψινο.

21. Ζωγραφιά του ναού από την
μαθήτρια: Κυπαρίσση Ελένη

22. Πηγές
ΒΙΒΛΙΑ
 « Στης ομορφιάς το διάβα… »
 « Η Παναγία της Πέτρας»
 « Πέτρα Ολύμπου »
 Ιερά Μητρόπολις Κίτρους, Κατερίνης και
Πλαταμώνος «Ημερολόγιον 2014»
ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
www.dimokratianews.gr