3. ΟΝΟΜΑΣΊΑ
Ο Ακάθιστος Ύμνος σχετίζεται με ένα ιστορικό γεγονός. Τον
7ο αιώνα, όταν ο λαός της Κωνσταντινούπολης σώθηκε από την
επίθεση των Αβάρων και των Σκύθων από παρέμβαση της
Παναγίας, όλοι έψαλλαν στην Παναγία τον Ακάθιστο Ύμνο όρθιοι
(από εκεί και το όνομά του) και τότε γράφτηκε το αρχικό
τροπάριο «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ».
4.
5. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Ακάθιστος ύμνος ονομάζεται γενικά κάθε ορθόδοξος
χριστιανικός ύμνος ο οποίος ψάλλεται από τους χριστιανούς
πιστούς σε όρθια στάση. Έχει επικρατήσει όμως να λέγεται έτσι
ένας ύμνος («Κοντάκιο») της Ορθόδοξης Εκκλησίας προς τιμήν
της Θεοτόκου, γνωστός ως ‘Τη Υπερμάχω Στρατηγώ’, ο οποίος
ψάλλεται στους ναούς τις πέντε πρώτες Παρασκευές
της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, τις πρώτες τέσσερις τμηματικά,
και την πέμπτη ολόκληρος. Είναι ένας ύμνος που αποτελείται
από προοίμιο και 24 οίκους (στροφές) σε ελληνική αλφαβητική
ακροστιχίδα, από το Α ως το Ω (κάθε «οίκος» ξεκινά με το
αντίστοιχο κατά σειρά ελληνικό γράμμα).
6. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Ο Ακάθιστος ύμνος θεωρείται ως ένα αριστούργημα της
βυζαντινής υμνογραφίας. Είναι γραμμένος πάνω στους κανόνες
της ομοτονίας, ισοσυλλαβίας και εν μέρει της ομοιοκαταληξίας.
Η γλώσσα του είναι σοβαρή και ποιητική και πλουτίζεται από
κοσμητικά επίθετα και πολλά σχήματα λόγου (αντιθέσεις,
μεταφορές, κλπ.). Έχει χαρακτήρα: διηγηματικό, ιστορικό,
θεολογικό, δοξαστικό και το θέμα του είναι η εξύμνηση της
ενανθρώπισης του Θεού μέσω της Θεοτόκου, πράγμα που
γίνεται με πολλές εκφράσεις χαράς και αγαλλίασης, οι οποίες του
προσδίδουν θριαμβευτικό τόνο.
7. ΙΣΤΟΡΊΑ
Ο Πατριάρχης Σέργιος, κατά την ιστορική βραδιά του 626 μ.Χ., κρατώντας
την πολύτιμη εικόνα της Παναγίας, προχωρούσε μαζί με τον κλήρο και
τον λαό προς τα τείχη της Κωνσταντινούπολης, εμψυχώνοντας
παράλληλα το λαό και τον ολιγάριθμο στρατό που υπεράσπιζε την Πόλη.
Ο Πατριάρχης, ο Κλήρος και ο Λαός με μια φωνή και μια ψυχή ξεχύθηκαν
στους δρόμους και στα τείχη με τα ιερά κειμήλια στα χέρια, που ήταν η
Ζώνη της Παναγίας, λείψανα Αγίων, λάβαρα και εικόνες. Ο Πατριάρχης
άκαμπτος κρατούσε υπερυψωμένη την Εικόνα και έδινε θάρρος. Τότε
συνέβηκε ένα από τα μεγαλύτερα θαύματα και υπερφυσικά γεγονότα
της πίστεως. Η ιστορική παράδοση αναφέρεται σε ένα ανεξήγητο μέγα
θόρυβο και ανεμοστρόβιλο που προκάλεσε πανικό και καταστροφή.
8. ΙΣΤΟΡΙΑ
Εκτός από τα πτώματα νεκρών που βρίσκονταν σκόρπια έξω από
τα τείχη, συντρίμμια είχαν γίνει τα εχθρικά πλοία και πολλά
πτώματα ναυτών φάνηκαν στην ακροθαλασσιά των Βλαχερνών.
Τότε ο Πατριάρχης Σέργιος μέσα σε ανέκφραστα χαρμόσυνα
συναισθήματα βάδισε με τον κλήρο και το λαό προς την Παναγία
των Βλαχερνών. Εκεί, εντός του Ναού, αλλά και εκτός όπου
βρέθηκαν ο Πατριάρχης και οι πιστοί, άρχισαν να ψάλλουν για
πρώτη φορά τον ύμνο «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια».
Και στη συνέχεια όλοι μαζί εκείνη τη νύχτα «ορθοστάδην τον
ύμνο τη του Θεού Μητρί γηθοσύνως έμελπαν». Για αυτό το λόγο
αυτό το θαυμάσιο πνευματικό άσμα των Χαιρετισμών, το οποίο
προϋπήρχε, ονομάστηκε «Ακάθιστος Ύμνος».
9. ΣΥΝΘΈΤΗΣ
•Η παράδοση αποδίδει τον Ακάθιστο Ύμνο στον μεγάλο βυζαντινό
υμνογράφο του 6ου αιώνα, Ρωμανό τον Μελωδό. Την άποψη
αυτή υποστηρίζουν πολλοί ερευνητές, οι οποίοι θεωρούν ότι οι
εκφράσεις του ύμνου, η γενικότερη ποιητική του αρτιότητα και
δογματική του πληρότητα δεν μπορούν παρά να οδηγούν στο
Ρωμανό.
• Υπάρχουν άλλες δύο εκδοχές για το πρόσωπο του μελωδού του
Ακάθιστου Ύμνου, οι οποίες έχουν κάποιες ενδείξεις. Η μία
εκδοχή αναφέρει το όνομα του Πατριάρχη
Κωνσταντινουπόλεως Γερμανού Α΄ (715-730) και η άλλη εκδοχή
πρόκειται για τον Κοσμά τον Μελωδό, ο οποίος έζησε και αυτός
τα γεγονότα του 718, καθώς απεβίωσε το 752 ή 754.
10. ΔΟΜΉ
Στο πρώτο μέρος (Α-Μ: ιστορικό) περιγράφεται ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου,
η επίσκεψη της Παναγίας στην Ελισάβετ, το σκίρτημα του εμβρύου μέσα στα
σπλάχνα της Ελισάβετ. Εν συνεχεία αναφέρονται στις υποψίες του Ιωσήφ αλλά
και την μετέπειτα αληθινή πίστη του στην αλήθεια που του απεκάλυψε ο
Άγγελος Κυρίου και τέλος περιγράφουν την προσκύνηση των ποιμένων και των
μάγων, τη φυγή του Χριστού στην Αίγυπτο, την Υπαπαντή του Κυρίου και άλλα.
Στο δεύτερο μέρος (Ν-Ω: θεολογικό-δογματικό) γίνεται λόγος για το γεγονός
της Θείας ενανθρωπήσεως, τη θέωση του ανθρώπου και τη θεομητορική αξία
της Παναγίας. Συνεπώς, μέσα από την ποιητική μορφή αναδεικνύονται όλες οι
βασικές διδασκαλίες της Ορθοδοξίας για το Χριστό, την ενανθρώπησή Του, το
ρόλο της Παναγίας στη σωτηρία του ανθρώπου, την αγνότητα και την αγιότητά
Της, αλλά και για τον αγώνα του ανθρώπου για ένωση με το Θεό και τη βοήθεια
που ζητάει από το Χριστό και την Παναγία γι΄ αυτό τον αγώνα.