2. Kriza e dollarit
Konferenca e Bretton Woods-it nuk
vendosi asnjë lloj kontrolli mbi sasinë e
dollarëve amerikan që do të duhej të
emetoheshin dhe të ishin në qarkullim
Keshtu u lanë amerikanëve të hapur
mundësinë e mosrespektimit të
angazhimeve dhe detyrimeve të tyre ndaj
llogarive të jashtme
3. Nëse deri në vitin 1958, kudo në botë do
të kishte uri për dollarë, pas këtij viti do të
kishte tepricë dollarësh,
Kjo ndodhi si pasojë e shpenzimeve të
mëdha amerikane në luftën e Vietnamit,
mandej shpenzimeve të mëdha në
eksplorimin e hapesirës apo stimulimin e
konsumit të brendshëm, madje aq sa të
fillojë të shfaqet një inflacion i fort i dollarit
4. Shkaqet e krizes se dollarit
1. Keqesimi i panderprere i gjendjes
ekonomike ne SHBA, e cila eshte
shprehur ne renien e produktivitetit, ne
ngritjen e cmimeve, ne rritjen e tatimeve,
ne emisionin e dollareve sipas “kerkesave
te botes” si dhe ne fund renia e dollarit ne
pozita inflacioniste
5. 2. Ndihma ushtarake, lufterat si dhe
ndihmat tjera ekonomike (psh. ne vitin
1968 kur ishte kulmi i krizes monetare
43% te, ose mbi 80,5 miliarde dollare,
shpenzimeve te pergjithshme buxhetore te
SHBA jane perdorur per shpenzime
ushtarake (lufta 13 vjecare ne Vietnam)
3. Deficiti i perhershem i bilancit te
pagesave te SHBA
6. 4. Zvoglimi i perhershem i rezervave te arit
monetar, kurse, ne anen tjeter, rritja e
vazhdueshme e kerkesave ne dollare e
shteteve te tjera ndaj SHBA.
Sipas rregullit, keto kerkesa ishin te
shnderrueshme ne ari, qe ishte obligim i
SHBA
7. Te gjitha keto momente kane ndikuar ne
mase te madhe ne humbjen e besimit ne
stabilitetin e dollarit, ne daljen e arit prej
SHBA dhe shkuarja e tyre ne Evropen
Perendimore.
Keto momente ishin vendimtare per
dobesimin e pozites se dollarit si valute
rezerve
8. Ishte Republika Federale Gjermane ajo që e
ndikuar nga frika e inflacionit, e para i dha një
grusht marrëveshjes se Bretton Woodsit
duke paralajmëruar njëherësh edhe fundin e
kesaj marrëveshje duke‚ reklamuar’
konvertimin në ar të një sasie të mëdha
dollarësh që dispononte.
Pasuan edhe kërkesa të tjera të shumta nga
shumë shtete të rimbursimit të dollarëve në
ar, duke i vën amerikanët në një situatë të
vështirë për t’iu përgjegjur pozitivisht këtyre
kërkesave të ligjshme konform marrëveshjes
se Bretton Woodsit
9. SHBA, dispononin me sasi ari më pak se
gjysma e dollarëve në qarkullim, apo të
zotëruara nga bankat qëndrore të vendeve
tjera të botës.
Më 15 gusht 1971, Presidenti amerikan
Richard Nixon, si pasojë e një sërë
tensionesh e problemesh të lidhura më
monedhën amerikane si dhe i shtyrë nga
frika që rezervat e arit do të zvogeloheshin
në mënyre drastike nga ‚epidemia‘ e
kërkesave për të konvertuar dollarët në ar,
vendosi bllokimin e konvertimit të dollarit në
10. Ky vendim u morr pa asnjë konsultim më
partnerët e tij perëndimore, europianë,
japonez, etj, dhe shkaktoi mjaft tensione
në tregjet financiare e monetare
ndërkombëtare.
Me rezervat e arit që dispononin dhe me
sasinë e jashtëzakonshme të dollarëve në
qarkullim në botë, amerikanët ishin të
bindur se nuk mund të garantonin më
konvertibilitetin e dollarit në ar.
11. Ky ‘diktat’ amerikan i dha fund praktikisht
‘sistemit të Bretton Woods-it’ i cili kishte
përcaktuar baza fundamentale të sistemit
financiar botëror të mbas luftës se dytë
botërore.
Kjo shkeputje konvertibiliteti në mënyrë
simbolike ndërpreu ekonominë reale nga ajo
financiare.
Ky vendim futi gjithë sistemin monetar
nderkombëtar në agoni duke pas parasysh
faktin se vlera e të gjitha monedhave
përcaktohej duke ju referuar arit dhe dollarit
12. Marrëveshja e Washingtonit
Më 18 dhjetor 1971, nga ministrat e
financave dhe guvernatorët e bankave
qëndrore të ‘Grupit 10’ (vendet e KEE,
SHBA, Japonia dhe Kanada), u arrit
‘Marrëveshja e Washingtonit’,
Kjo marreveshje vendosi paritetet
kryesore ndërmjet dollarit dhe monedhave
tjera duke përcaktuar mundësinë e
fluktuacionit prej 2.25%.
13. Por dobësitë e monedhës amerikane quan
në shkurt 1973 drejt një rirregullimi të
pariteteve dhe një zhvlerësim të 10% të
dollarit,
Disa vite më vonë në një zhvlerësim tjetër
prej 50%
Me zhvlerësimin e fundit, u rrezua
hegjemonia ekonomike amerikane e
bazuar në dollarin.
14. Më 19 mars 1973, ‘Grupi i 10’-të’ vendosi
braktisjen e përqindjes fikse të këmbimit të
monedhave të ndryshme në raport me
shufrën dollar duke iu krijuar mundësi
bankave qëndrore të vendeve të tjera që
të ndalonin blerjen e dollarëve për të
mbajtur të qëndrueshem paritetin e
monedhave të tyre.
Këtë ditë lindi dhe sistemi i ri monetar
nderkombëtar i ‘kursit të lëvizshem të
këmbimit’ që është në fuqi edhe sot.
15. Masa monetare amerikane (M3) ka kaluar
nga 743 miliard $ në 1971, në 10276
miliard $ në 2006 (shifra e fundit zyrtare e
publikuar), ose 14 herë më shumë,
ndërkohë që PBB gjatë të njëjtës përiudhë
është rritur vetëm 3,3 herë duke kaluar
nga 3916 miliard $ në 13197 miliard $
16. Ekonomia dhe familjet amerikane janë
mësuar me këtë sasi kolosale dollarësh të
lehtë për të siguruar duke e integruar në
‘modelin e tyre të jetës dhe konsumit më
kredi’.
Kredia konsumuese kaloi nga 126 miliard
$ në 1971 në 2535 miliard $ në 2007
