1. Б. Ганбаяр A.SC09E034
Монголын барилгын систем ба Сотогийн бүртгэлийн систем
Оршин байгаа та бидэнд харагдаж байгаа юм с бүхэн оршин байгаа утгаараа бидэнд
хэрэглэгдэж байдаг гэвч бусад хөгжингүй орон олон хэмжээст ертөнцөд санхүүгийн болон
бусад ертөнцөд амьд байдагийг хэлжээ.Энгэснээр тэдгээр эд хөрөнгө зөвхөн бодит харагдах
байдлаасаа гадна олон дахин хэрэглэгдэж илүү их өгөөж өгдөгийг хэлсэн байна. Гэхдээ аливаа
үйл хөдлөл бүхэн чиглэлтэй түүнийг дэмжих хүчтэй байж бий болдог. Бүртгэлийн систем нь
давуу тал ба саад багтай байх хэрэгтэй.
Барилгын үйлдвэрийн салбарын онцлог-1 их хэмжээний хөрөнгө шаарддаг тиймээс
хөгжингүй орнууд одоо барьж дуусаагүй барилгынхаа үнэ цэнийг үнэлэн мөнгө босгон аливаа
түгжигдмэл хөрөнгийг мөнгө болгох нөгөө талаас худалдан авагчийн ипотекийн хуулиар
дэмжиж байна. Манай улсад энэхүү системийг хэрэгжүүлэхэд барилгын чанарыг хянах бүртгэх
тогтолцоог тогтоох хэрэгтэй байна.
Онцлог-2 энэ салбарт хүний бүртгэлийн систем байхгүй ажилчидын ур чадварыг
танилын хүрээнд явж байгаа хүний үнэлэмж зах зээл дээр гарч бодит үнэ цэндээ хүрч чадахгүй
байна. Мэргэшсэн болон мэргэжилтэн ажилчидын ур чадварыг үнэлэх систем зэргийн систем
цалингийн хамаарал байхгүй. Ажилчидын байгуулагын хамааралыг дипломийн хуулбар
ажилчидын иргэний үнэмлэхээр баталгаажуулах нь бодит баталгаа болж чадахгүй.
Онцлог-3 байгуулагийн түүхийн бүртгэл байхгүй учираас хэн юу хийсэнээ тендерийн
бичиг баримтад цаасаар баталгаажуулдаг. Энэ бичиг баримтийн зардлыг өсгөх болоод жинхэнэ
үнэн баталгаа болж чадахгүй.
Иймээс бүртгэлийн системийг хөгжүүлсэнээр байгуулгуудыг үнэлэх эрэмбэлэх бодит төрхийг
харна. Гэвч ихэнх байгуулгад/төр болоод хувийн хэвшил дамнасан/ энэ бүхэн давуу тал багтай
ашиг сонирхолын зөрчил ихтэй байна.

2. Б. Ганбаяр A.SC09E034
Социализм
Социализм ялагдсан гэж болох байх гэвч улс төрчдөө өөрчилснөөөс ард түмнээ өөрчил
гэдэг шиг өнөө үеийн лидерүүд өмнөх нийгэмд сургууль төгсөж ажилаж амьдарж байжээ
харин бид тэр үеийн багш нараар хичээл заалгаж байна зарим нэг нь бүр бүх орд газарыг
эргүүүлэн төр авах ѐстой гадны каптилист мөлжилгч их орны минь ихэнх хэсгийг авцан байна
гэсэн нийгмийн ойлголттой энэ үед Боолчлогдох замд ном чухал үүрэгтэй байна. Тотилатар
дэглэм буюу бүгдийг төр өмчлөх, эзэмших, ашиглах ѐстой гэсэн ойлголт нь Монопол үүсэх ба
хяналт гүйцэтгэгч хоѐр нэг байх нь өөрийнхөө толгой дээрх бухлыг харахгүй байж бусдын
толгой дээрх өвсийг харна гэдэг болж байна нөгөө талаас та бүгд эх орныхоо төлөө чин
сэтгэлээр ажил гэдэг тухайн мэргэжилтэн бодит үнэлэмжийг дарагдуулснаар ашиг сонирхолын
зөрчил үүсгэж авилгал авах сонирхол бий болгох ба ажилын байрны баталгаагүй байдал нь
үүнийг дэмжиж өгнө.
Бүгд тэгш сайхан байх бүгд төлөвлөгөөний дагуу байх гэсэн үзэл орон зай цаг
хугацааны нэгээхэн эгшинд боломжтой байх бусад үед хүний хөдөлмөрлөх бусдаас илүү байх
өрсөлдөөнийг дарагдуулсан хэрэг болно. Бүгд эрх тэгш байлгахийн тулд хязгаарлагдмал орчин
хэрэгтэй учир нь хязгаарлагдмал бус орчинд харилцан ижил боломжтой орчин үүсэхгүй. Иймд
нийгмийн хувиарлалт харилцан адилгүй байна.
Илүү ихийг бүтээх илүү сайхан нийгмийг зохицлоох альч нийгмийн зорилго байдаг харин
харилцан адилгүй ажилдаг харилцан адилгүй үнэлэмжтэй хоѐр ажилтанг адилхан цалин өгөх
нь бүтээлчээр ажилах сонирхолийг бууруулна. Иймээс ажилах чадварыг бууруулах компани
болоод нийгэмд муу нөлөөтэй нөгөө талаас хэн сайн байна тэр хэмжээгээр шагнаад байвал
нийгмийн чадал багатай хэсэгт хувиарлалт очихгүй иймд туйлын үнэн үгүй тул туйлийн
социал үзэл үгэй туйлын каптилист үзэл байхгүй.