2. Inaasahang Bunga sa Aralin 1
2
⦁ Nahuhulaan ang mahahalagang kaisipan at sagot sa mga karunungang bayang
napakinggan
⦁ Naiuugnay ang mahahalagang kaisipang nakapaloob sa mga karunungang bayan sa
mga pangyayari sa tunay na buhay sa kasalukuyan
⦁ Naibabahagi ang sariling kuro-kuro sa mga detalye at kaisipang nakapaloob sa akda
batay sa pagiging totoo o hindi totoo- may batyaan o kathang isip lamang
⦁ Naisusulat ang sariling bugtong, salawikain, sawikain, o kasabihang angkop sa
kasalukuyang kalagayan
⦁ Nagagamit ang paghahambing sa pagbuo ng alinman sa bugtong, salawikain,
sawikain, o kasabihan (eupemistikong pahayag)
3. Tukuyin ang salitang hinihingi ng mga larawan
Halimbawa:
Balat +
Sibuyas
= Iyakin (sagot)
3
I K A Y I N
I A K N I Y
4. I P S B I O M E L
4
Suntok + buwan
I M P O S I B L E
7. Ang karunungang bayan ay isang sangay
ng panitikan kung saan nagiging daan upang
maipahayag ang mga kaisipan na nabibilang sa
bawat kultura ng mga tao. Nakatutulong ito sa
pag-angkin ng kamalayang tradisyunal, na
nagpapatibay ng pagpapahalagang kultural.
7
9. Bugtong
Ang pagbubuo ng mga bugtong ay sinasabing
nagsimula pa noong katutubong panahon. Ito ang
panahon ng ating mga ninuno. Ito ay nagpasalin-salin sa
bibig ng kung ilang salinlahi hanggang sa ating panahon.
Ang bugtong ay isang uri ng palaisipang patugma o
patalinghaga. Sa mga lamayan sa patay ay karaniwang
may pagbubugtungan upang ang mga tao ay magpalipas
ng magdamag.
9
10. Bugtong
10
Ang mga bugtong ay maituturing na isang
kayamanan ng ating panitikan. Kung ating
susuriin, sa mga bugtong ay masasalamin natin
ang di-tuwirang paglalarawan sa kulturang
Pilipino. Madalas maging paksa sa mga bugtong
ang mga karaniwang bagay sa ating paligid.
17. Sawikain
20
para
Ito ang katutubong salitang ginagamit natin
sa mga idyoma (idioms) o ekspresyong
idiomatiko (idiomatic expressions). Ang sawikain
ay isang salita o pariralang ang mensaheng
inihahatid ay naiiba sa literal na kahulugan ng
salita o alinmang salita sa parirala.
24. Salawikain
Ang salawikain ay mga aral o paalaalang
ang pagkakabuo o pagbabalangkas ay may
sukat at tugma. Ito ay nakaugalian nang sabihin
at nagsilbing batas at tuntunin ng kagandahang
asal ng ating mga ninunong naglalayong
mangaral at umakay sa kabataan sa pagkakaroo
ng kabutihang asal.
24
25. Kapag buhay ang inutang,
buhay rin ang kabayaran.
Ang tinutukoy…..
huwag papatay
1
31. Kasabihan
Ito ay karaniwang ginagamit sa panunukso
o pagpuna sa kilos ng isang tao. Kaiba sa
salawikain at kawikaan, ito ay hindi gumagamit
ng mga talinhaga at payak ang kahulugan.
Karaniwang bukambibig lamang ng matatanda
ang mga kasabihan. Ang kilos, ugali, at gawi ng
isang tao ay masasalamin sa mga kasabihan.-
31
37. SAGUTAN NATIN!
37
Piliin sa Hanay B ang tamang kahulugan ng
sawikain sa Hanay A.
HANAY B
a. nagpapabata
b. magsikap
c. pamalit
d. lumuha nang
sobra-sobra
e. magpakasal
HANAY A
_1. lumagay sa tahimik
2. lumuha ng bato
3.panakip-butas
_4.magbatak ng buto
5.nagmumurang kamyas
38. SAGUTAN NATIN! Tukuyin ang sagot sa bawat bugtong na hinihingi ng
bawat aytem.
1. Eto na si katoto, dala-dala ay kubo.
2. Isang butil ng palay, sakot ang
buong buhay.
3. Nakaluluto’y walang init, umaaso
kahit malamig.
4. May ulo’y walang buhok, may tiyan
walang pusod.
5. Dalawang batong itim, malayo ang
nararating.
38
39. SAGUTAN NATIN!
39
Basahin ang sumusunod na mga pangungusap.
Unawain ang kaisipang ipinahihiwatig ng sawikain o
idyomang ginamit.
1. Sa suot na damit na makabago ay tila
lupain sa
nagmumurang kamyas si Lolo Gorio.
2. Di-maliparang uwak ang kanilang
Davao.
3. Talagang si Veronica ay nagsusunog ng kilay
sa kaniyang pag-aaral.
4. Malamig ang kaniyang kamay sa
paghahalaman
Nakakabata
Malawak
5. Aba! Nakapamburol si Paulo.
Bihis na bihis
Nag aaral mabuti
Mahusay sa
pagtatnim
40. PAGLALAHAT
Buuin ang bawat pahayag. Ilagay ang tamang salita na
bubuo sa pangungusap.
40
Ang ay isang sangay ng panitikan kung
saan nagiging daan upang maipahayag ang mga kaisipan
na nabibilang sa bawat kultura ng mga tao. Ang bugtong
ay sinasabing nagsimula pa noong ________ panahon.
Ito ay nagpasalin-salin sa ____ng kung ilang salinlahi
hanggang sa ating panahon. Ang ________ay isang
salita o pariralang ang mensaheng inihahatid ay naiiba
sa literal na kahulugan ng salita o alinmang salita sa
parirala. Naglalayong mangaral at umakay ang
Salawikain sa kabataan sa pagkakaroon ng___________
43. Ang paghahambing ay tumatalakay sa
pagkakaiba o pagkakatulad ng dalawa o higit
pang tao, bagay,hayop, lunan, o pangyayari.
Mga dalawang uri ng paghahambing:
1. Paghahambing na magkatulad
2. Paghahambing na di-magkatulad
43
44. Ang paghahambing na magkatulad ay
ginagamit kung ang dalawang pinaghahambing na
tao, bagay, lunan, o pangyayari ay pareho o
magkapatas ang katangian. Ginagamit ang mga
panlaping ka( kagaya, katulad), kasing, sing, sim,
magsing, magkasing, o kaya’y ng mga salitang para
ng, gaya, tulad, paris, kapuwa, at pareho.
44
45. Mga halimbawa:
a. Para ng halamang lumaki sa tubig,
Daho’y malalanta munting di madilig,
Ikinalulunoy ang sandaling init,
Gayundin ang pusong sa tuwa’y manaig.
45
46. b. Kapuwa gumamit ng panitik sina Rizal
at Balagtas laban sa mapaniil na mga
dayuhan.
46
c. Kagaya ng isang bulaklak ang halimuyak
ni Maria.
47. Ang paghahambing na di-magkatulad ay
ginagamit kung ang dalawang
pinaghahambing na tao, bagay, lunan, o
pangyayari ay may magkaibang katangian.
May dalawang uri nito:
a. Pasahol na paghahambing
b. Palamang na paghahambing
47
48. Pasahol na paghahambing ay ginagamit
48
kung may mahigit
pinaghahambingan
na katangian ang
sa bagay na
inihahambing. Ginagamitan ito ng di-gasino-
tulad ni/ ng, di-gaano-tulad ni/ng, di totoo, at
di-lubha.
49. Mga halimbawa:
a. Ang mga bugtong ay di-gaanong
nagbibigay ng aral sa buhay tulad ng
mga kasabihan.
b. Di-gaano madali ang pagsusuri sa
Matematika kaysa sa Agham.
49
50. Palamang na paghahambing ay
ginagamit kung may mahigit na katangian
ang iihahambing sa bagay na
pinaghahambingan. Ginagamitan ito ng lalo-
kaysa/ kaysa sa/ kay, higit/ mas-kaysa/ kaysa
sa/ kay, labis at di hamak.
50
51. Mga halimbawa:
a. Ang kasabihan ay labis ang pagbibigay
ng mga gintong pahayag kaysa sa
salawikain dahil ito ay hango sa mga
pagpapayo ng mga matatanda sa bata.
b. Di-hamak na mas maganda ang
pamumuhay ng Pilipino sa ibang bansa.
51
52. Tukuyin kung anong uri ng paghahambing ang ginamit sa pangungusap (magkatulad o
hindi magkatulad). Kung hindi magkatulad ang sagot ay tukuyin kung anong uri ito
(palamang o pasahol).
1. Ang mga bansangThailand atSingapore ay kapwa
kabilang sa mga bansang makikita sa Asya.
2. Lubhang nakalilibang ang panonood ng sine kaysa sa
pakikinig ng musika.
3. Ang magpinsang sina Amado at Alfredo
ay kapwa mahilig maglaro ng basket ball.
4. Di - hamak na magagaling mag - Ingles ang mga Pilipino
kaysa sa mga Amerikano.
Palamang
Magkatulad
Palamang
Magkatulad
Pasahol
52
5.Higit na maunlad ang bansang China kaysa sa
India.
53. Slogan Making
53
Sumulat ng tig-iisang orihinal na bugtong,
salawikain, sawikain o
kalagayan o mga bagay
tungkol sa
sa loob ng
inyong tahanan. Gawin ito sa isang
bondpaper at lagumin sa inyong portfolio.
56. Suriin at magbigay ng maikling pagpapaliwanag sa mga
sumusunod.
1.Ang maniwala sa sabi-sabi, walang bait sa sarili.
2.Sa paghahangad ng kagitna, isang salop ang nawala.
3.Ang sakit kapag naagapan, madali itong malulunasan.
4.Paano tatawa ang dalaga nang hindi makikita ang kanyang
ngipin?
57. Bugtong – inilalarawan ang bagay na pinahuhulaan, ito ay
nangangailangan ng mabisang pag-iisip.
Ang bugtong ay mayroon din sukat at tugma, at
karaniwang binubuo ng dala- wa hanggang apat na
taludtod.
Ang unang (dalawang) linya ay nagsisimula sa ilang
pamilyar na bagay sa ka- paligiran.
Ang huling (dalawang) linya naman ay nagbibigay ng
katangi-tanging katangi-an ng bagay na binabanggit sa
naunang linya.
58. May dalawang uri ng bugtong
Ang mga bugtong ay pahulaan sa pamamagitan ng
paglalarawan. Ito ay binibigkas nang patula at may
lima hanggang labindalawang pantig.
1. Mga talinghaga (o enigma), mga suliraning
ipinahahayag sa isang metapora o ma-alegoryang wika
na nangangailangan ngkatalinuhan at maingat na pagn-
inilay-nilay para sa kalutasan.
59. May dalawang uri ng bugtong
2. Mga palaisipan (o konumdrum), mga tanong na
umaasa sa dulot ng patudyang gamit sa tanong o sagot.
60. Apat na katangian ng tunay na bugtong:
1. Tugma
2. Sukat
3. Kariktan
4. Talinghaga(pinakamahalagang
katangian)
61.
62. Ang araling ito ay naglalayong
magkapaglinang ng sariling kakayahan na
makapagbigay-kahulugan sa mga talinghaga,
eupemistiko o masining na pahayag na ginamit
sa iba’t ibang uri ng panitikan gaya ng tula,
balagtasan, alamat, maikling kwento at epiko
ayon sa kasingkahulugan o kasalungat na
kahulugan.
63. Basahin at unawain ang tanong sa ibaba. Isulat ang hinihinging
kasagutan sa patlang.
1. Ano ang tawag sa bulkan na ito?
2. Saang lalawigan o probinsiya matatagpuan ang bulkang ito?
3.Ano-ano ang alam mo tungkol sa bulkang ito? Magbigay ng
salita na maglalarawan ditto.
64. TALINGHAGA
Ang talinghaga ay ang paraan ng pagsasalita
na may lalim at pakipakahulugan bilang
repleksyon ng mga tunay na pangyayari sa
buhay ng tao. Ang mga talinghagang ito ay
nagbibigay ng lalim sa kahulugang nais
ipahiwatig nito. Maliban sa Bibliya, marami
ring talinghaga ang matatagpuan sa mga
tula, alamat, epiko at iba pang uri ng akdang-
pampanitikan
65. Basahin at aralin ang alamat tungkol sa
Bulkang Mayon.
Daragang Magayon
ni Damiana Eugenio
66. Basahin at aralin ang alamat tungkol sa
Bulkang Mayon.
Daragang Magayon
ni Damiana Eugenio
67. Sagutin ang mga katanungan sa ibaba. Isulat ang mga
sagot sa inyong kwaderno.
1. Isa-isahin ang mga tauhan sa kwento.
2. Alamin ang iba’t ibang suliranin na nabanggit sa
alamat.
3. Isa-isahin ang mga matatalinghagang salita
o pangungusap na nagpapakita ng
talinghaga.
4. Alamin ang kahulugang ipinapakita ng
matatalinghagang salita.
68. Mga tauhan: Datu Makusog,Daragang Magayon,Pagtuga
at Ulap
Dahil nalaman ni Pagtuga ang pag-iisang dibdib nina
Magayon at Ulap,binihag niya si Haring Makusog,at ito
ang naging mitsa ng digmaan sa pagitan ni Pagtuga at Ulap
69. Magnakaw ng mga sulyap
Mabihag ang puso
Nakuha ang loob
Napuno ang langit ng palaso
Pasimpleng tumingin
Mapaibig
Nakuha ang tiwala o mapaniwala
Naglabanan
70.
71. Ang ating kultura ay mayaman sa mga
panitikang sumasalamin sa ating pagka-
Pilipino. Ang mga panitikang ito ay
naglalaman ng mga aral at turo ng ating
mga ninuno tungkol sa mga gintong aral
ng buhay. Makikita ang mga aral na ito sa
mga kilala nating panitikan gaya ng
bugtong, salawikain at sawikain.
72. Sa araling ito, kayo ay inaasahang
makasulat ng sariling bugtong,
salawikain, sawikain o kasabihan na angkop sa
kasalukuyang kalagayan.
73. Alamin ang tinutukoy ng bawat bugtong.
1. Sa buhatan ay may silbi, sa igiban ay walang
sinabi.
2. Hindi tao, hindi hayop, kung uminom ay
salup-salop.
3. Isa ang pasukan, tatlo ang labasan.
4. Buto’t balat na malapad, kay galing kung
lumipad.
5. Lumuluha walang mata, lumalakad walang
paa.
74. Basahin at unawain ang tulang
nasa ibaba. Kopyahin ang mga
paghahambing na ginamit sa loob
ng tula.
di-gasino- tulad ni/ ng, di-gaano-tulad ni/ng, di totoo,
at di-lubha. Katulad, tulad, kabagay
kaysa/ kaysa sa/ kay, higit/ mas-kaysa/ kaysa sa/ kay,
labis at di hamak.
75. Sa Aking Mga Kabata ni: Dr. Jose Rizal
Ang tulang ito ay nangangahulugan ng
panawagan ni Dr. Jose Rizal sa lahat ng mga
Pilipino na mahalin ang sariling wika.
Ipinaalala ni Dr. Rizal sa tulang ito na ang
bayang Pilipinas sa kabila ng pagiging
magiliw sa mga dayuhan ay may ugali na
madaling maimpluwensiyahan. Ito ay
pagpapakita lamang ng patuloy na
pagtangkilik sa mga impluwensyang
kolonyal.
76. Sinabi din ni Dr. Rizal na kung hindi
natin pagyayamanin ang ating
sariling wika ay hindi natin
makakamtan ang ating hinahangad
na paglaya.
77.
78. Mayroong tatlong layunin ang mga
napapakingggang teksto na
kinabibilangan ng mga sumusunod:
1. Magturo o magbigay-alam -
naglalayong magbigay-impormasyon sa
mga nakakarinig tungkol sa mga
mahalagang paksa.
79. Mayroong tatlong layunin ang mga
napapakingggang teksto na
kinabibilangan ng mga sumusunod:
2.Manghikayat - naglalayong hikayatin
ang mga tagapakinig na maniwala o
kumilos batay sa tema o paksang
napakinggan.
80. Mayroong tatlong layunin ang mga
napapakingggang teksto na
kinabibilangan ng mga sumusunod:
3. Manglibang - naglalayong magbigay ng
pagkakataong ma-relax o mabigyang
-aliw mula sa napakinggang teksto.
81. Tukuyin ang mga layuning nakapaloob sa bawat
programang nasa ibaba. Ipaliwanag kung bakit
nabibilang sa napiling layunin ang bawat isang
programa. Isulat ang sagot sa inyong kwaderno.
Program Layunin Paliwanag
1.24 Oras
2.Eat Bulaga
3.It’s Showtime
4.I-Witness
5.Pinoy MD
82.
83. Mahalagang nauunawaan ng bawat mambabasa ang mga akdang
binabasa. Kailangan ang lalim sa pang-unawa upang makita at
maintindihan ang detalye ng bawat akdang binabasa. Sa araling
ito, kayo ay inaasahang malinang ang kakayahang umunawa sa
mga binasa sa pamamagitan ng paghihinuha batay sa
(a) mga ideya o pangyayari sa akda at
(b) mga dating kaalaman kaugnay sa binasa.
84. Gamit ang iyong sariling kaalaman, ibigay ang mga bagay
na maaari mong iugnay sa salitang pinaguusapan.
85. Ang pang-unawa ay mas nahahasa sa tulong ng
dating kaalaman o ng mga karanasan ng
mambabasa. Sa pamamagitan ng dating kaalaman o
ng mga karanasan, naihahambing at naiuugnay ng
mambabasa ang kontekstong ipinapakita ng isang
akda
86. 1. Ang dating kaalaman o mas kilala bilang
prior knowledge ay tumutukoy sa mga
kaalalamang nakaimbak sa ating kaisipan na
nakuha mula sa mga bagay na ating nakita,
narinig at nabasa.
87. 2. Ang ating mga karanasan ay isang malaking
tulong upang mas madaling maunawaan ang isang
akda. Sa pamamagitan ng pagbabasa sa mga detalyeng
ipinapakita ng isang akda, naiuugnay natin ang mga
konseptong ito sa ating personal na karanasan
