Ang karunungang bayan ay isang sangay ng panitikan kung saan nagiging daan upang maipahayag ang mga kaisipan na nabibilang sa bawat kultura ng mga tao. Nakatutulong ito sa pag-angkin ng kamalayang tradisyunal, na nagpapatibay ng pagpapahalagang kultural.

1. Mabuhay!

2. Kumusta?
Ako si Teacher Malorie Arenas
Ako ang iyong magiging guro sa Filipino VIII
Maligayang pagdating sa aking klase!
2

3. Yunit 1
ARALIN 1
Panitikan
 Mga Karunungang-Bayan
(Bugtong, Sawikain, Salawikain)
Gramatika at Retorika:
 Hambingan ng Pang-uri
3

4. Inaasahang Bunga sa Aralin 1
⦁ Nahuhulaan ang mahahalagang kaisipan at sagot sa mga karunungang bayang
napakinggan
⦁ Naiuugnay ang mahahalagang kaisipang nakapaloob sa mga karunungang bayan sa
mga pangyayari sa tunay na buhay sa kasalukuyan
⦁ Naibabahagi ang sariling kuro-kuro sa mga detalye at kaisipang nakapaloob sa akda
batay sa pagiging totoo o hindi totoo- may batyaan o kathang isip lamang
⦁ Naisusulat ang sariling bugtong, salawikain, sawikain, o kasabihang angkop sa
kasalukuyang kalagayan
⦁ Nagagamit ang paghahambing sa pagbuo ng alinman sa bugtong, salawikain,
sawikain, o kasabihan (eupemistikong pahayag)
4

5. Tukuyin ang salitang hinihingi ng mga larawan
5
Halimbawa:
Balat +
Sibuyas
= Iyakin (sagot)
I K A Y I N
I A K N I Y

6. 6
I P S B I O M E L
Suntok + buwan
I M P O S I B L E

7. 7
A G T L I
Kumukulo + dugo
G A L I T

8. 8
A N T D N A A
Itaga + bato
T A N D A A N

9. Ang karunungang bayan ay isang sangay
ng panitikan kung saan nagiging daan upang
maipahayag ang mga kaisipan na nabibilang sa
bawat kultura ng mga tao. Nakatutulong ito sa
pag-angkin ng kamalayang tradisyunal, na
nagpapatibay ng pagpapahalagang kultural.
9

10. Bugtong
10

11. 11
Bugtong
Ang pagbubuo ng mga bugtong ay sinasabing
nagsimula pa noong katutubong panahon. Ito ang
panahon ng ating mga ninuno. Ito ay nagpasalin-salin sa
bibig ng kung ilang salinlahi hanggang sa ating panahon.
Ang bugtong ay isang uri ng palaisipang patugma o
patalinghaga. Sa mga lamayan sa patay ay karaniwang
may pagbubugtungan upang ang mga tao ay magpalipas
ng magdamag.

12. 12
Bugtong
Ang mga bugtong ay maituturing na isang
kayamanan ng ating panitikan. Kung ating
susuriin, sa mga bugtong ay masasalamin natin
ang di-tuwirang paglalarawan sa kulturang
Pilipino. Madalas maging paksa sa mga bugtong
ang mga karaniwang bagay sa ating paligid.

13. May puno, walang sanga;
May dahon, walang bunga
Sagot: sandok
1

14. Kandado roon, kandado rito;
Kandado hanggang dulo.
Sagot: kawayan
2

15. Malalim kung bawasan;
Mababaw kung dagdagan
Sagot: tapayan ng tubig
3

16. Bumubuka’y walang bibig;
Ngumingiti nang tahimik.
Sagot: bulaklak
4

17. Tubig na nagiging bato;
Batong nagiging tubig.
Sagot: asin
5

18. 18
Bugtong
Ito ay mga pahulaan sa pamamagitan ng
paglalarawan na karaniwang ipinapahayag nang
patugma. Sa bugtong natin makikita ang pagiging
malikhain ng ating mga ninuno. Nagagamit sa
pagbubugtungan ang bisa ng wika sa
paglalarawan ng isang bagay sa di-tuwirang
pamamaraan upang humamon sa talino ng mga
nagbubugtungan.

19. Sawikain
19

20. 20
Sawikain
Ito ang katutubong salitang ginagamit natin
para sa mga idyoma (idioms) o ekspresyong
idiomatiko (idiomatic expressions). Ang sawikain
ay isang salita o pariralang ang mensaheng
inihahatid ay naiiba sa literal na kahulugan ng
salita o alinmang salita sa parirala.

21. Lumagay sa tahimik
(magpakasal o mag-asawa)
Ibig nang lumagay sa tahimik ng
makasintahan sa taong ito.
1

22. Lumuha ng bato
(lumuha nang sobra-sobra)
Lumuha ka man ng bato ay hindi
mo maibabalik ang buhay ng
iyong kapatid.
2

23. Panakip-butas
(pamalit)
Ginawang panakip butas si Gng.
Reyes nang hindi dumating ang
inaanyayahang tagapasalita.
3

24. Kinain ng apoy
(nasunog)
Kinain ng apoy ang malaking
bahay at ang mga ari-arian ng
matandang lalaki.
4

25. Pabalat-bunga
(hindi katotohanan;
pakunwari)
Pabalat-bunga ang paanyaya
niya sa kaniyang kaarawan.
5

26. Salawikain
26

27. 27
Salawikain
Ang salawikain ay mga aral o paalaalang
ang pagkakabuo o pagbabalangkas ay may
sukat at tugma. Ito ay nakaugalian nang sabihin
at nagsilbing batas at tuntunin ng kagandahang
asal ng ating mga ninunong naglalayong
mangaral at umakay sa kabataan sa pagkakaroo
ng kabutihang asal.

28. Kapag buhay ang inutang,
buhay rin ang kabayaran.
Ang tinutukoy…..
huwag papatay
1

29. Kung makikipagkaibigan,
Huwag salapi ang titignan.
Ang tinutukoy…..
pakikipagkapuwa
2

30. Walang lumurang
patingala, na di sa mukha
niya tumama.
Ang tinutukoy…..
pamimintas sa kapuwa
3

31. Malapit ma’t di gugustuhin,
Kailan ma’y di mararating
Ang tinutukoy…..
pagsisikap
4

32. Ang naniwala sa sabi-sabi,
Walang bait sa sarili.
Ang tinutukoy…..
pagkakaroon ng sariling
paninindigan
5

33. Kasabihan
33

34. 34
Kasabihan
Ito ay karaniwang ginagamit sa panunukso
o pagpuna sa kilos ng isang tao. Kaiba sa
salawikain at kawikaan, ito ay hindi gumagamit
ng mga talinhaga at payak ang kahulugan.
Karaniwang bukambibig lamang ng matatanda
ang mga kasabihan. Ang kilos, ugali, at gawi ng
isang tao ay masasalamin sa mga kasabihan.-

35. Huwag kang magtiwala
Sa di mo kakilala.
1

36. Utos na sa puso
Utos pa sa daga.
2

37. Ang batang matapat,
pinagtitiwalaan ng lahat.
3

38. Ang batang matapat,
pinagtitiwalaan ng lahat.
4

39. Ang gumagawa ng kabutihan,
hindi takot sa kamatayan.
5

40. 40
SAGUTAN NATIN!
HANAY A
___1. lumagay sa tahimik
___2. lumuha ng bato
___3.panakip-butas
___4.magbatak ng buto
___5.nagmumurang kamyas
Piliin sa Hanay B ang tamang kahulugan ng sawikain sa Hanay A.
HANAY B
a. nagpapabata
b. magsikap
c. pamalit
d. lumuha nang
sobra-sobra
e. magpakasal
e
d
c
b
a

41. 41
SAGUTAN NATIN! Tukuyin ang sagot sa bawat bugtong na hinihingi ng
bawat aytem.
1. Eto na si katoto, dala-dala ay kubo.
2. Isang butil ng palay, sakot ang
buong buhay.
3. Nakaluluto’y walang init, umaaso
kahit malamig.
4. May ulo’y walang buhok, may tiyan
walang pusod.
5. Dalawang batong itim, malayo ang
nararating.

42. 42
SAGUTAN NATIN! Basahin ang sumusunod na mga pangungusap.
Unawain ang kaisipang ipinahihiwatig ng sawikain o
idyomang ginamit.
1. Sa suot na damit na makabago ay tila
nagmumurang kamyas si Lolo Gorio.
2. Di-maliparang uwak ang kanilang lupain sa
Davao.
3. Talagang si Veronica ay nagsusunog ng kilay
sa kaniyang pag-aaral.
4. Malamig ang kaniyang kamay sa
paghahalaman.
5. Aba! Nakapamburol si Paulo.
Nakakabata
Malawak
Nag-aaral
ng mabuti
Mahusay sa
pagtatanim
Bihis na bihis

43. 43
PAGLALAHAT
Buuin ang bawat pahayag. Ilagay ang tamang salita na
bubuo sa pangungusap.
Ang ____________ ay isang sangay ng panitikan kung
saan nagiging daan upang maipahayag ang mga kaisipan
na nabibilang sa bawat kultura ng mga tao. Ang bugtong
ay sinasabing nagsimula pa noong ________ panahon.
Ito ay nagpasalin-salin sa ______ng kung ilang salinlahi
hanggang sa ating panahon. Ang ______ ay isang salita
o pariralang ang mensaheng inihahatid ay naiiba sa literal
na kahulugan ng salita o alinmang salita sa parirala.
Naglalayong mangaral at umakay ang Salawikain sa
kabataan sa pagkakaroon ng __________.
karunungang bayan
katutubong
bibig
sawikain
kabutihang asal.

44. Karagdagang
Aralin

45. Hambingan ng
Pang-uri
45
Pang-uri ay mga salitang naglalarawan sa tao,
bagay, hayop, lunan, o pangyayari.

46. 46
Ang paghahambing ay tumatalakay sa
pagkakaiba o pagkakatulad ng dalawa o higit
pang tao, bagay,hayop, lunan, o pangyayari.
Mga dalawang uri ng paghahambing:
1. Paghahambing na magkatulad
2. Paghahambing na di-magkatulad

47. 47
Ang paghahambing na magkatulad ay
ginagamit kung ang dalawang pinaghahambing na
tao, bagay, lunan, o pangyayari ay pareho o
magkapatas ang katangian. Ginagamit ang mga
panlaping ka( kagaya, katulad), kasing, sing, sim,
magsing, magkasing, o kaya’y ng mga salitang para
ng, gaya, tulad, paris, kapuwa, at pareho.

48. 48
Mga halimbawa:
a. Para ng halamang lumaki sa tubig,
Daho’y malalanta munting di madilig,
Ikinalulunoy ang sandaling init,
Gayundin ang pusong sa tuwa’y manaig.

49. 49
b. Kapuwa gumamit ng panitik sina Rizal
at Balagtas laban sa mapaniil na mga
dayuhan.
c. Kagaya ng isang bulaklak ang halimuyak
ni Maria.

50. 50
Ang paghahambing na di-magkatulad ay
ginagamit kung ang dalawang
pinaghahambing na tao, bagay, lunan, o
pangyayari ay may magkaibang katangian.
May dalawang uri nito:
a. Pasahol na paghahambing
b. Palamang na paghahambing

51. 51
Pasahol na paghahambing ay ginagamit
kung may mahigit na katangian ang
pinaghahambingan sa bagay na
inihahambing. Ginagamitan ito ng di-gasino-
tulad ni/ ng, di-gaano-tulad ni/ng, di totoo, at
di-lubha.

52. 52
Mga halimbawa:
a. Ang mga bugtong ay di-gaanong
nagbibigay ng aral sa buhay tulad ng
mga kasabihan.
b. Di-gaano madali ang pagsusuri sa
Matematika kaysa sa Agham.

53. 53
Palamang na paghahambing ay
ginagamit kung may mahigit na katangian
ang iihahambing sa bagay na
pinaghahambingan. Ginagamitan ito ng lalo-
kaysa/ kaysa sa/ kay, higit/ mas-kaysa/ kaysa
sa/ kay, labis at di hamak.

54. 54
Mga halimbawa:
a. Ang kasabihan ay labis ang pagbibigay
ng mga gintong pahayag kaysa sa
salawikain dahil ito ay hango sa mga
pagpapayo ng mga matatanda sa bata.
b. Di-hamak na mas maganda ang
pamumuhay ng Pilipino sa ibang bansa.

55. 55
Tukuyin kung anong uri ng paghahambing ang ginamit sa pangungusap (magkatulad o
hindi magkatulad). Kung hindi magkatulad ang sagot ay tukuyin kung anong uri ito
(palamang o pasahol).
1. Ang mga bansang Thailand at Singapore
ay kapwa kabilang sa mga bansang makikita sa Asya.
2. Lubhang nakalilibang ang panonood ng sine kaysa sa
pakikinig ng musika.
3. Ang magpinsang sina Amado at Alfredo
ay kapwa mahilig maglaro ng basketball.
4. Di - hamak na magagaling mag - Ingles ang mga Pilipino
kaysa sa mga Amerikano.
5. Higit na maunlad ang bansang China kaysa sa India.Palamang
Magkatulad
Palamang
Magkatulad
Pasahol

56. 56
Buuin ang bawat pahayag. Ilagay ang tamang salita na
bubuo sa pangungusap.
_________ ay mga salitang naglalarawan sa tao, bagay,
hayop, lunan, o pangyayari. Ang ____________ ay
tumatalakay sa pagkakaiba o pagkakatulad ng dalawa o higit
pang tao, bagay,hayop, lunan, o pangyayari. May dalawang uri
ng paghahambing. Ang paghahaming na ____________ at
______________. Ang ________ na paghahambing ay
ginagamit kung may mahigit na katangian ang
pinaghahambingan sa bagay na inihahambing. Habang ang
palamang na paghahambing ay ginagamit kung may ______ na
katangian ang iihahambing sa bagay na pinaghahambingan.
Pang-uri
paghahambing
magkatulad
di-magkatulad pasahol
mahigit

57. 57
Slogan Making
Sumulat ng tig-iisang orihinal na bugtong,
salawikain, sawikain o tungkol sa
kalagayan o mga bagay sa loob ng
inyong tahanan. Gawin ito sa isang
bondpaper at lagumin sa inyong portfolio.

58. 58
Basahin ang Alamat na “Ang
Pinagmulan ng Bohol” sa
Aralin 2 pahina 19 ng LMS.

59. “
Walang mahirap
na gawa kapag
dinaan sa tiyaga
59

60. 60
Maraming
Salamat!
Mayroon kang mga katanungan?
Maaari mo akong padalhan ng mensahe sa
email: maloriearenasibarra@gmail.com
Facebook: https://www.facebook.com/mialpt/