2. OBJEKTIF BAB
Selepas mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh:
1.Menyenaraikan cabaran-cabaran hubungan etnik
yang dihadapi oleh rakyat Malaysia
2.Menerangkan cabaran-cabaran hubungan etnik
yang perlu ditempuhi
3.Membezakan cabaran-cabaran yang dihadapi
oleh masyarakat majmuk
4.Menganalisis setiap cabaran secara telus demi
mencapai keharmonian kaum di Malaysia
3. 5.1 PENGENALAN
• Malaysia adalah sebuah negara yang unik didiami oleh
pelbagai kaum dengan tradisi, kebudayaan dan agama yang
berbeza - masyarakat majmuk .
• Hubungan etnik dan perpaduan tidak boleh dipandang
remeh untuk mewujudkan kestabilan dan keamanan
negara.
• Dalam merealisasikan hubungan etnik beberapa perkara
perlu diberi tumpuan supaya tidak akan berlaku
salahfaham antara satu sama lain dalam mempertahankan
hak masing-masing, umpamanya Islam sebagai agama
rasmi, isu ketuanan Melayu, isu dominasi ekonomi oleh
kaum Cina, kedudukan bahasa Melayu dan kedudukan
kaum minoriti yang lain.
4. 5.2 KEADAAN MASYARAKAT MALAYSIA
• Melihat keadaan masyarakat Malaysia secara
keseluruhannya dari sudut sebelum dan selepas penjajahan
serta kedudukan masyarakat Malaysia kini.
• Menerima hakikat proses sejarah telah mengubah Malaysia
daripada didiami oleh satu bangsa sahaja kepada sebuah
negara yang didiami oleh pelbagai bangsa.
• Hubungan etnik dan cabarannya bukanlah perkara kecil
kerana boleh menyebabkan berlaku ketegangan andai tidak
diatasi dengan betul.
• Untuk memahami persoalan hubungan etnik dan
cabarannya, persoalan sejarah lampau ataupun latar
belakang sejarah yang membawa kepada pembinaan
masyarakat seperti yang ada sekarang perlu di fahami.
5. 5.2.1 Masyarakat Sebelum Penjajahan
• Sejarah awal Tanah Melayu memperlihatkan bahawa bangsa
Melayu adalah penduduk asal di Nusantara sejak dahulu lagi.
• Kemunculan kerajaan-kerajaan seperti kerajaan Kedah Tua,
Srivijaya dan Majapahit adalah lambang kemunculan Tamadun
Melayu dan pusat perdagangan yang terkenal di Nusantara.
• Kegemerlapan Kerajaan Melayu Melaka memperkuatkan lagi
bahawa bangsa Melayu adalah bangsa terawal dan penduduk asal
di Nusantara.
• Kewujudannya sebagai pusat perdagangan, kedudukan bahasa
Melayu sebagai lingua franca, penggunaaan tulisan Jawi dan
kekuatan agama Islam di alam Melayu adalah sebahagian daripada
kegemilangan Kerajaan Melayu Melaka ketika itu.
6. 5.2.2 Masyarakat Semasa Penjajahan
• British mula berperanan dalam sejarah Tanah Melayu pada 1875
terutama di kawasan bijih timah seperti Perak, Selangor, dan Sg.
Ujung.
• Melalui dasar campur tangan, Inggeris mula menguasai keseluruhan
Tanah Melayu yang mewah dengan sumber seperti bijih timah.
• Kaum Cina mula dibawa masuk untuk bekerja di sektor
perlombongan.
• Faktor lain - kesengsaraan ekonomi, pertambahan penduduk yang
tidak seimbang dengan kawasan pertanian, peluang pekerjaan yang
terhad perkembangan perusahaan bijih timah mengkehendaki lebih
ramai pekerja dibawa masuk.
• Kesimpulannya, pihak British menggalakkan penghijrahan orang-
orang Cina ke Tanah Melayu bagi tujuan pembangunan ekonomi
mereka.
7. • British membawa orang India sebagai tenaga buruh
bagi sektor perladangan seperti getah, kelapa sawit
dan sektor pembinaan seperti pembinaan jalanraya
dan keretapi.
• Pertambahan orang India semakin meningkat
menjelang abad ke-20, sewaktu berlakunya perluasan
dan pertambahan kawasan tanaman getah yang
dibuka oleh orang-orang Eropah.
• Tenaga buruh India lebih disukai kerana upahnya yang
rendah dan proses pengambilannya yang mudah
kerana terdapat pusat pentadbiran British di India.
Manakala orang-orang India yang berpendidikan juga
dibawa masuk untuk berkhidmat dalam bidang
perkeranian.
8. • Di Sarawak, British mula menjajah dengan
pengisytiharan James Brooke sebagai Raja Sarawak -
orang Cina dibawa masuk untuk digunakan dalam
disektor perlombongan, penanaman lada, sagu, gambir
dan juga getah.
• Di Sabah pula orang Cina dibawa masuk bagi
memenuhi keperluan dalam sektor peladangan seperti
tembakau, getah, kayu balak dan perlombongan.
• Kesimpulannya, kesan daripada dasar British di Tanah
Melayu termasuk Sarawak dan Sabah telah menjadi
titik permulaan kepada kewujudan pelbagai kaum dan
melahirkan masyarakat majmuk yang hidup dalam satu
negara dengan kepelbagaian budaya, agama, bahasa
dan adat resam.
9. 5.2.3 Masyarakat Majmuk di Malaysia
• Kemasukan orang Cina dan India seperti yang dihuraikan telah
melahirkan satu masyarakat majmuk di Tanah Melayu.
• Setiap kaum mengamalkan dan mengekalkan identiti, kebudayaan
dan adat resam masing-masing.
• Suasana kewujudan masyarakat majmuk boleh dilihat dari sudut
ekonomi, politik dan sosial.
• Orang Melayu sebagai penduduk terawal Tanah Melayu
kebanyakkannya terlibat dalam bidang pertanian dan tinggal di
kawasan luar bandar.
• Orang Cina pula dengan aktiviti ekonomi mereka menetap di
bandar-bandar dan penglibatan mereka dalam perusahaan bijih
timah telah melahirkan beberapa buah bandar seperti Kuala
Lumpur, Ipoh dan Kelang.
• Orang India selesa bekerja di estet-estet dan mereka juga menetap
di situ.
10. • Dalam bidang pendidikan, setiap kaum di peringkat
awalnya mempunyai sekolah aliran tersendiri dengan
sukatan pelajaran yang masih lagi berdasarkan kepada
sukatan yang diamalkan di negara asal mereka.
• Tiada sukatan pelajaran yang sama untuk semua kaum
ketika itu.
• Manakala dalam bidang politik, wujud pelbagai parti
politik untuk menjaga kepentingan kaum masing-
masing.
• Malahan pada peringkat awal kemasukan orang-orang
Cina dan India, mereka lebih berkiblatkan dan lebih
menumpukan taat setia kepada negara asal mereka.
11. • Kesan daripada dasar British dalam bidang ekonomi,
sosial dan politik telah melahirkan satu interaksi yang
tidak sihat antara kaum.
• Dasar British yang tidak membangunkan sesuatu
kawasan secara seimbang telah mewujudkan jurang
pemisah antara satu kaum dengan kaum yang lain.
(i) Perbezaan dalam unsur kebudayaan seperti bahasa,
agama dan adat resam.
(ii) Timbulnya jarak sosial antara anggota masyarakat
kerana kurangnya interaksi disebabkan tempat tinggal
dan bidang pekerjaan yang berbeza.
(iii) Prasangka dan prejudis yang menebal.
12. (iv) Keengganan anggota masyarakat membuka dunia
sosialnya kepada masyarakat lain dan cenderung untuk
mengekalkan identiti masing-masing.
(v) Adanya penguasaan dalam bidang-bidang tertentu
seperti politik atau perniagaan yang hanya didominasi
oleh sesuatu kaum sahaja.
• Kesimpulannya keadaan ketika ini memungkinkan
berlakunya keretakan kaum jika tidak diatasi dengan
betul akibat beberapa tindak tanduk British yang hanya
mementingkan keuntungan material. Oleh kerana
kepelbagaian yang wujud maka perlu diwujudkan
suatu bentuk jati diri tersendiri supaya kefahaman dan
kesepaduan antara etnik dapat dihayati sepenuhnya.
13. 5.3 PEMBINAAN JATI DIRI
• Pembinaan jati diri sepatutnya mengambil kira
semua elemen asas yang telahpun wujud dan
bertapak di Malaysia umpamanya kedudukan
agama Islam, pluraliti masyarakat, kekuatan
ekonomi kaum Cina dan kedudukan kaum-
kaum minoriti yang lain. Ini kerana perkara-
perkara di atas adalah merupakan polisi-polisi
yang telahpun wujud.
14. 5.3.1 Islam Sebagai Agama Persekutuan
• Kedudukan Islam sebagai agama rasmi termaktub
dalam Perlembagaan Persekutuan Per 3 (1).
• Keadaan ini memberi implikasi bahawa kedudukan
Islam sebagai agama rasmi mestilah dihormati
kerasmiannya.
• Walaupun agama lain bebas dianuti dan diamalkan
tetapi kedudukannya tidak sama dengan agama Islam.
• Oleh kerana kerasmiannya maka keutamaan diberikan
kepada agama Islam dalam perancangan-perancangan
yang dibuat umpamanya Penerapan Nilai-nilai Islam.
15. • Namun apa yang lebih penting yang perlu dilihat juga
ialah kebebasan beragama dan tiada paksaan dalam
beragama dan setiap manusia harus seharusnya saling
kenal mengenali antara satu sama lain.
• Al-Qur’an menegaskan:
• “Tidak ada paksaan untuk (memasuki) agama (Islam);
sesungguhnya telah jelas jalan yang benar daripada
jalan yang sesat. Kerana itu barangsiapa yang ingkar
kepada Thaghut dan beriman kepada Allah, maka
sesungguhnya ia telah berpegang kepada tali yang
teguh yang tidak akan putus. Dan Allah Maha
Mendengar lagi Maha Mengetahui.” (2:256) .
16. • “Wahai manusia, Kami telah menciptakan
kamu daripada lelaki dan perempuan, dan
menjadikan kamu berbangsa-bangsa dan
bersuku-suku supaya kamu saling berkenalan.
Sesungguhnya yang termulia antara kamu
ialah yang paling bertakwa. Sesungguhnya
Allah Maha Mengetahui lagi Maha Mengenal”
(49:13)
17. 5.3.2 Ketuanan Melayu
• Ketuanan Melayu boleh dikaitkan dengan hak-hak
istimewa orang-orang Melayu seperti yang
diperuntukkan dalam Perlembagaan Persekutuan Per
153.
• Namun begitu dalam negara demokrasi setiap rakyat
adalah sama di sisi undang-undang dengan setiap
rakyat berhak untuk mengundi dalam pilihanraya.
• Dalam pembinaan jatidiri harus mengambil kira faktor
ketuanan Melayu sebagai kaum yang majoriti selain
kaum Cina dan India dalam membina perhubungan
yang sejahtera dalam negara Malaysia.
18. • Kaum-kaum minoriti yang lain seperti
Kadazan, Dusun, Iban dan yang lain juga tidak
boleh dipinggirkan dalam membentuk jatidiri
rakyat Malaysia.
• Semua kaum sebenarnya terlibat dalam
pembangunan negara sebagai seorang rakyat
yang merdeka.
19. 5.3.3 Ekonomi
• Kekuatan kaum Cina dalam bidang ekonomi adalah
jelas berbanding dengan kaum yang lain dan keadaan
ini diakui oleh seluruh rakyat Malaysia.
• Namun untuk menjamin keutuhan ekonomi setiap
kaum saling memerlukan antara satu sama lain dan
mereka ini berperanan sebagai pengguna.
• Jurang ekonomi yang terlalu ketara antara sesuatu
kaum berkemungkinan boleh menyebabkan
berlakunya ketidakpuasan hati satu kaum yang lain.
• Oleh itu pembinaan jatidiri juga hendaklah mengambil
kira faktor ini supaya kemewahan negara tidak diwarisi
oleh satu-satu kaum sahaja.
20. 5.3.4 Kedudukan Bahasa Melayu
• Bahasa merupakan satu medium yang cukup
penting dalam perhubungan antara satu sama
lain.
• Keutuhan dan kesepaduan antara kaum mampu
dicorakkan oleh faktor bahasa.
• Bahasa Melayu merupakan bahasa Kebangsaan
seperti yang tertera di bawah Per 152
Perlembagaan Persekutuan yang
memperuntukan bahawa bahasa Melayu ialah
bahasa Kebangsaan dan bahasa rasmi Malaysia.
21. • Oleh kerana itu bahasa Melayu perlu diajar,
disemai dan dipupuk dikalangan rakyat Malaysia
keseluruhannya. Bahasa Melayu boleh menjadi
alat yang amat penting untuk memupuk
perpaduan.
• Walaupun begitu, kebebasan juga diberikan
kepada rakyat berbilang kaum untuk bertutur
dan belajar bahasa ibunda mereka.
• Kesimpulannya, pembinaan jatidiri perlu
mengambil kira perkara-perkara di atas supaya
tidak timbul perbalahan dan rasa tidak puashati
antara etnik.
22. 5.4 CABARAN HUBUNGAN ETNIK
• Negara yang berbilang kaum akan
menghadapi pelbagai cabaran seperti dalam
bidang ekonomi, politik dan sosial dan perlu
ditanggani bersama.
5.4.1 Sosial
(a) Pemisahan penempatan
23. (b) Sistem pendidikan yang berasingan
• Sistem pendidikan sebelum Laporan Razak 1956
memperlihatkan bahawa wujud empat aliran
pendidikan yang berlainan iaitu Melayu, Cina,
India dan Inggeris.
• Kurikulum yang berlainan - sekolah Melayu
dengan kurikulumnya yang tersendiri, sekolah
Cina dan India mengunakan kurikulum
sepertimana di negara China dan India. Malahan
buku teks dan guru juga dibawa masuk dari luar.
• Tiada peluang untuk bergaul.
24. 5.4.2 Politik
• Kewujudan pelbagai persatuan politik yang berasaskan
kumpulan etnik telah memperkuatkan lagi identiti
etnik dan syak wasangka.
• Setiap persatuan hanya akan memperjuangkan
kepentingan kumpulan etnik yang diwakilinya.
• Walaupun pemerintah sekarang bernaung di bawah
satu komponen yang sama, namun parti-parti politik
yang ada masih lagi berasaskan perkauman.
• Demi kepentingan kaum mereka dan juga etnik
mereka maka isu-isu seperti bahasa, kebudayaan,
pendidikan, agama dan lain-lain akan digunakan
sebagai senjata masing-masing.
25. 5.4.3 Ekonomi
• Perbezaan dalam bidang ekonomi telah menimbulkan persaingan
dan ketidakpuasan di kalangan etnik tertentu.
• Orang Cina dilihat lebih mendominasi bidang yang lebih maju iaitu
perniagaan dan perdagangan, orang Melayu dalam bidang
pertanian yang kurang berdaya maju dan orang India menjadi
buruh di estet-estet.
• Wujud jurang pendapatan antara setiap etnik dan akhirnya setiap
etnik berusaha merebut kek ekonomi yang lebih dan ini
mewujudkan ketidakseimbangan dan persaingan yang berlaku
melahirkan ketidakstabilan dalam masyarakat.
• Untuk mengeratkan perpaduan maka penyusunan semula
masyarakat perlu dilakukan bertujuan untuk memperbaiki keadaan
tidak seimbang yang wujud dari segi tingkat pendapatan, corak
guna tenaga, pemilikan saham dan penyertaan pelbagai kaum
dalam semua bidang perlu diberikan perhatian.
26. 5.4.4 Cabaran Intraetnik dan Interetnik
• Kewujudan parti politik yang pelbagai kadangkala
boleh mencetuskan konflik antara satu sama lain
apatah lagi kewujudan ahli-ahli yang tidak memahami
kaedah berpolitik yang tulen.
• Gejala berikut perlu dielakkan dalam usaha untuk
bersatu iaitu seperti terlalu extremism dalam
melaksanakan sesuatu; bersifat chauvanism atau
taksub dengan hanya menganggap kumpulannya
sahaja yang betul dan orang lain tidak; dan fanaticism
atau membabi buta dalam melaksanakan sesuatu
tanpa mempedulikan pendapat orang lain bahkan
menolak sekeras-kerasnya pandangan orang lain.
27. • Gejala-gejala ini pernah muncul dalam masyarakat dunia,
antaranya pembunuhan Indira Ghandi (1984) dikaitkan
dengan pelampau Sikh yang menjadi pengawal
peribadinya, pembunuhan Yitzhak Rabin, Perdana Menteri
Israel dikaitakan dengan kumpulan ultra-ortodoks Yahudi
dan lain-lain lagi. Keadaan sebegini kalau berlaku di
Malaysia boleh membawa konflik dan pertumpahan darah
yang akibatnya boleh menghancurkan negara.
• Ketaksuban yang berlaku dalam bidang politik bukan sahaja
melibatkan hubungan antara kaum malahan kewujudan
pelbagai parti politik yang mewakili kelompok kaum yang
sama umpamanya dalam masyarakat Melayu ada parti
UMNO dan PAS juga menyebabkan berlaku ketidak
sefahaman antara sesama kaum.
28. 5.4.5 Agama, Bahasa dan Kebudayaan (Perbezaan
Nilai dan Agama)
• Dalam masyarakat majmuk setiap kumpulan
etnik mempunyai agama, kebudayaan dan
bahasa yang berbeza.
• Orang Melayu terus dengan sistem hidup yang
berteraskan kebudayaan dan tradisi mereka
manakala Cina dan India pula membawa
bersama-sama nilai kebudayaan mereka yang
dibawa dari negara asal mereka.
29. • Setiap kumpulan etnik mempertahankan
kebudayaan dan adat resam mereka dan
mereka juga tidak mengetahui adat
kebudayaan etnik yang lain, masing-masing
hanya mengutamakan etnik mereka dan
mungkin juga menganggap kebudayaan
mereka sahaja yang terbaik.
• Kewujudan akhbar yang pelbagai bahasa
dengan mengutamakan kelompok etnik
mereka akan memperkukuhkan lagi perasaan
kumpulan etnik masing-masing.
30. 5.5 CABARAN GLOBALISASI
• Globalisasi selalu dikaitkan dengan dunia tanpa
sempadan di mana perhubungan menjadi semakin
pantas dan cepat dan segala maklumat boleh
disalurkan tanpa ada sekatan.
• Melalui globalisasi proses pembaratan corak hidup
berasaskan ekonomi, politik dan sosial di ketengahkan.
• Dahulu barat dikenali dengan gelaran penjajah, kini
melalui globalisasi mereka berjaya menjajah melalui
bentuk yang baru menyelitkan unsur-unsur sosial
seperti kehidupan bebas dan budaya hedonisme.
31. • Kejayaan mereka ini dibantu oleh masyarakat
tempatan yang menganggap segala yang datang
dari barat adalah baik dan moden.
• Dominasi kuasa Barat ke atas dunia seperti
memiliki dan mengendalikan sistem perbankan
antarabangsa (IMF, World Bank); mengawal
mata wang utama dunia dimana USD dijadikan
pengukur nilai wang antarabangsa; mendominasi
pasaran modal dunia; mendominasi akses ruang
angkasa dan industri aeroangkasa dunia;
mengawal laluan maritim dunia; mendominasi
industri senjata teknologi tinggi dunia dan lain-
lain dominasi lagi.
32. • Untuk membentuk dan menjaga perpaduan kaum
beberapa faktor penting perlu diatasi antaranya hak
asasi, agihan kekayaan, peluang pendidikan, peluang
pekerjaan dan lain yang perlu dikendalikan atas
semangat perpaduan. Setiap hak ini perlu
dipertimbangkan supaya tidak ada kaum yang
merasakan mereka disisihkan, dianaktirikan, tidak
dipedulikan dan akibatnya tidak mendapat keadilan
yang sebenarnya.
• Penduduk Malaysia juga harus menjadikan setiap
konflik yang berlaku di dunia luar sebagai pengajaran
bahawa pentingnya perpaduan, perasaan faham
memahami di kalangan rakyat Malaysia dan
keharmonian kaum dijaga dengan seeloknya.
33. • Aspek-aspek yang boleh mendatangkan
sensitiviti sesuatu kaum perlulah dielakkan,
malahan setiap aspek perhubungan kaum seperti
adil dan saksama, hak kekayaan dan lain-lain hak
perlulah sentiasa diberi perhatian agar tidak ada
pihak yang tertinggal.
• Kesimpulannya cabaran-cabaran di atas boleh
menyebabkan berlaku ketegangan kaum andai
tidak diurus dengan baik. Cabaran ini perlu
difahami dan ditangani kerana kegagalannya
akan membawa perselisihan dan prasangka yang
memang telah sedia wujud di hati setiap kaum.
34. • Akan muncul juga tanggapan yang kurang tepat tetapi menjadi
pegangan dan terus dipercayai oleh kebanyakan rakyat Malaysia,
antara tanggapan-tanggapan tersebut ialah
(i) kaum Melayu mendapat hak dan keistimewaan melebihi kaum
lain.
(ii) kuasa politik ditangan kaum Melayu.
(iii) orang Melayu miskin kerana malas.
(iv) Dasar Ekonomi Baru hanya untuk orang Melayu sahaja.
(v) kuasa ekonomi ditangan kaum Cina.
(vi) kaum Cina kaya kerana pandai menipu dalam perniagaan.
(vii) orang Cina didiskriminasi oleh orang Melayu
(viii) setiap kegagalan dasar ekonomi di negara ini adalah disebabkan
oleh sabotaj orang-orang Cina.
(ix) orang Cina dan bukan Melayu yang lain tidak mempunyai taat
setia kepada negara ini.
35. 5.6 KESIMPULAN
• Isu hubungan etnik memerlukan sikap saling bertolak ansur
di kalangan semua kaum.
• Kedegilan dan kataksuban sebelah pihak boleh
mengundang sengketa yang berpanjangan di mana susah
untuk diubati.
• Pelbagai cabaran akan timbul yang mungkin disebabkan
oleh sedikit salah faham antara satu sama lain.
• Oleh itu usaha-usaha untuk memahamkan masyarakat
perlulah dilaksanakan dan proses integrasi antara satu
sama lain perlu diperluaskan lagi.
• Masyarakat harus melihat akibat dari konflik yang berlaku
di luar negara sebagai iktibar supaya sejarah hitam yang
pernah berlaku seperti peristiwa 13 Mei tidak akan
berulang lagi.
