Optika Valore

1. Optika Valore

2. Përmbajtja
Interferenca e
dritës
0
1 Difrakcioni i
dritës
02
Polarizimi i
dritës
03

3. Interferenca e
dritës

4. Interferenca e dritës
•Interferenca e dritës paraqet superponimin të dy ose më tepër valëve ku si pasojë e
superponimit krijohet vala rezultuese e cila mund të jetë e forcuar ose e dobësuar.
•Efektet e interferencës së dritës në menyrë që krijohen zona të çilëta dhe zona të
errëta të dritës.
•Në qoftë se valët janë me fazë të njëjtë atëherë vala rezultuese është maksmalisht e
përforcuar(vendet të ndriçuara),ndërsa nëse valët janë me fazë të kundërt atëherë
vala rezultuese është maksimalisht e dobësuar(vendet e errëta).
•Siç vërejmë kemi dy llojë interferencash,interferencën konstruktive dhe
interferencën destruktive.
•Interferenca konstruktive shfaqet atëherë kur dy valë mblidhen,pra kanë fazë të
njëjtë.
•Interferenca destruktive shfaqet atëherë kur valët kanë fazë të kundërt,pra ato
anulojnë njëra tjetrën dhe vala rezultuese është e barabartë me zero.

5. Interferenca e dritës
•Te interferenca konstruktive valët janë në fazë atëherë kur dallimi ndërmjet fazave
është 2kπ ku k është numër i plotë (k=1,2,3,4,5...).Pra:
...
2
3
,
2
2
,
2
,
0 


 



ose:

 k
2


ku k=1,2,3,4,5……n

6. Interferenca e dritës
Në menyrë grafike interferenca koherente mund të paraqitet në këtë formë:
Pra siç vërejmë në ato vende ku superponohen valët me të njëjtën fazë fitohet një valë e re
rezultuese e cila posedon frekuencë dhe fazë të njëjtë si valët primare por me amplidutë dy
herë më të madhe.
Fizikisht kjo do të thotë se në ato vende ku ndodhë kjo situatë do të kemi dritë me ngjyrë të
njëjtë si drita primare por me intenzitet dy herë më të lartë.

7. Interferenca e dritës
Në rastin e interferencës destruktive valët janë në kunderfazë.Valët janë në kundërfazë kur
dallimi ndërmjet fazave është:
...
5
,
3
, 


 

Ose

 )
1
2
( 

 k
Ku k=1,2,3,4,5,6,7…….n

8. Interferenca e dritës
Në mënyrë grafike interferenca destruktive mund të paraqitet në këtë mënyrë:
Pra siç vërejmë në këtë rast valët të cilat interferohen janë me fazë të kundërt dhe si pasojë e
këtij fakti vala rezultuese është e barabartë me zero.
Fizikisht kjo do të thotë se ne ato vende ku ndodh kjo situatë nuk do të kemi dritë fare.
Pra do të lajmrohen vende të errëta.
Dallimi më i madh fitohet në rastin kur amplitudat janë plotësisht të njëjta.Në ato raste
fitohen vende me dritë krejtësisht të errët dhe krejtësisht të ndriçuar.

9. Interferenca e dritës
•Që të vijë deri te interferenca duhet që valët të cilat superponohen duhet të jenë koherente.
•Valët janë koherente nëse i kanë këto veti të njëjta:kanë frekuencëdhe fazë të njëjtë dhe
drejtim të njëjtë të oscilimit.
•Eksperimentet në të cilin ekrani është ndriçuar me dy burime të njëjtë të dritës nuk kanë
treguar efektin e interferencës.
•Kjo ndodhë sepse dritën të cilën e emitonë një i madh i burimeve natyrore dhe artificiale të
dritës buron nga numri i madh i atomeve të cilët emitojnë dritë në mënyrë kaotike.
•Për këtë arsye dhe fazat e valëve të cilat i emitojnë këto burime ndyshojnë me kohë në
mënyrë kaotike,dhe për këtë arsye valët rezultuese janë jokoherente dhe nuk paraqesin efektin
e interferencës.
•Që të fitohet efekti i interferencës përdoret drita të jetë nga një burim i vetëm e cila në një
farë mënyre ndahet në dy pjesë.
•Në momentin e ribashkimit të këtyre dy valëve lajmërohet imazhi i interferencës.
(vijat e bardha dhe të zeza).

10. Interferenca e dritës
•Shkencëtari Tomas Jangu (Thomas Jung) në vitin 1801 arriti pari që të fitojë interferencën e dritës.
•Para burimit të dritës Jangu vuri një perde me një vrimë të gjatë dhe të ngushtë në mes nëpër të
cilin mundte të kalojë drita.
•Drita pas kësaj perdes arrinë deri te perdja e dytë e cila ka dy vrima të gjata dhe të ngushta barabar
të larguara njëra nga tjetra.
Figura nr.1:Valët e interfuara dhe makimumet dhe minimumet e interferencës

11. Interferenca e dritës
•Sipas principit të Hajgensit këto vrima bëhen burim i ri i valëve.Pra sipas këtij principi kur vala has në
një pengesë,pas asaj pengese krijohet një valë e re.Pra pengesa mund të paramendohet si burim i ri i
valëve.
•Pas perdes ai vendosi një ekran në të cilin vëzhgoi dritën e fituar.
•Ai vërejti se në ekran fitoi imazhin e interferencës,një varg interference minimale dhe maksimale.
•Për këtë eksperiment Jangu përdori dritën e diellit.
•Interferenca më e mirë fitohet nëse si burim i dritës përdoret drita njëngjyrëshe.
Figura nr.2 : Eksperimenti i Jangut me dy vrima

12. Interferenca e dritës
Figura nr.3:Interferenca e dritës

13. Interferenca e dritës
Figura nr.4:Interferenca me anë të laserit

14. Difrakcioni i dritës

15. Difrakcioni i dritës
•Një nga supozimet elementare në të cilat bazohet optika gjeometrike është supozimi se drita
përhapet në mënyrë drejtvizore.
•Në bazë të kësaj hipoteze spjegohen me sukses disa dukuri të dritës siç janë hija,reflektimi i dritës
dhe thyerja e dritës.
•Nëse kemi një burim të dritës dhe përpara tij vendosim një perde e cila ka një vrimë të madhe
atëherë drita do të sillet si rreze.
•Mirëpo,në qoftë se e zvogëlojmë vrimën në përafërsisht 0.3 mm atëherë drita nuk do të sillet sirreze
por do të devijojnë nga përhapja e saj drejtvozore.
Figura nr.5:Përhapja e dritës

16. Difrakcioni i dritës
•Devijimi i dritës nga përhapja e saj drejtvizore quhet difrakcioni i dritës.
•Dukuria e devijimit së dritës nga përhapja e saj drejtvizore kur ajo has në nodnjë hapje ose pengesë të
vogël quhet difrakcioni i dritës.
•Fjala difrakcion rrjedh nga fjala italiane difractio që do të thotë lakim.
•Difrakcioni mvaret nga raporti i gjatësisë valore të dritës dhe dimenzioneve të hapjes(vrimës) ose
pengesës.
•Sa më e vogël që është hapja(vrima) aq më i madh është difrakcioni i dritës.
Figura nr.6:Difrakcioni i dritës

17. Difrakcioni i dritës
•Shfaqja e difrakcionit mund të vërehet në disa mënyra.
•Për shembull nëse dimenzionet e hapjes në të cilën kalon drita janë të ngushta dhe të gjata atëherë në ekran
do të lajmërohen shirita të ndiçueshëm dhe të errët.
•Efekti i difrakcionit mund të vërehet dhe te sendet e mëdha me kënde të mprehta(p.sh në thikë,zhilet etj.)
•Difrakcioni i dritës dallohet nga interferenca e dritës për faktin se për dallim nga interferenca tek difrakcioni të
gjithë maksimumet nuk kanë vlerë të njëjtë.
Figura nr.7:Shëmbuj të difrakcionit të dritës Figura nr.8:Maksimumet e iinterferencës dhe difrekcionit

18. Difrakcioni i dritës
Figura nr.9:Maksimumi dhe minimiumi i difrakcionit Figura nr.10:Difrakcioni i dritës nëpër vrimë të vogël

19. Difrakcioni i dritës
Figura nr.11:Shëmbuj të tjerë të difrakcionit të dritës

20. Difrakcioni i dritës
Figura nr.12:Difrakcioni i dritës

21. Difrakcioni i dritës
Figura nr.13:Difrakcioni i dritës dhe maskimumi dhe minimumet e dritës në ekran

22. Difrakcioni i dritës
Figura nr.14.Drita si valë elektromagnetike

23. Polarizimi i dritës

24. Polarizimi i dritës
•Interferenca dhe difrakcioni i dritës janë dz dukuri të cilat vërtetojnë se drita është valë.
•Mirëpo,në bazë të interferencës dhe difrakcionit të dritës ne nuk mund të japin përgjijgje në pyetjen
se a është drita valë transverzale apo valë longitudinale.
•Përgjigjen në këtë pzetje e jep dukuria e dritës e cila quhet polarizimi i dritës.
•Për shembull le të vëzhgojmë litarin i cili lëkundet dhe prodhon valë.Vala kalon nëpër hapje vertikale
i cili përputhet me drejtimin e përhapjes së valës.
•Kur litari vuhet horizontalisht atëherë ajo mund të kalojë nëpër pengesë.
•Mirëpo,nëse tani vendosim dhe një pengesë horizontalisht atëherë litari nuk do të mund të kalojë
më tej.
•Kjo vlen vetëm për valët transverzale.
Figura nr.15:Litari përpara perdeve

25. Polarizimi i dritës
•Nëse drita është valë elektromagnetike dhe valë transverzale atëherë e njajta veti duhet të vleje edhe për të
•Pra nëse dritën e lëshojmë nëpër të njëjtat pengesa e lemi nënshtuar litarin atëherë duhet të vlejë e njëjta gjë.
•Pra.një pjesë e dritës do të kalojë,kurse pjesa tjetër nuk do të kalojë
• Në kusht normae,pra në jetën e përditshme drita kryesisht është e polarizuar.Për shëmbull drita e diellit është
dritë e polarizuar.
•Në qoftë se dritën e polarizuar e përdorim si burim të dritës dhe përpara saj vumë një perde(pengesë) e cila e
ka një hapje vertikale në mes.Kjo pengesë në fizikën optike quhet polarizator.
•Pengesa i pengon të gjitha komponentet e valëve elektromagnetike përveç komponentës vertikale që të mos
kalojë pas pengesës.
•Pra,pas pengesës fitojmë dritë e cila ka vetëm komponentë vertikale.Të gjitha komponentat e tjera të valëve
elektromagnetike janë eliminuar.
Figura nr.15:Procesi i polarizimit
Figura nr.16:Komponenetat e dritës

26. Polarizimi i dritës
Figura nr.17:Procesi i polarizimit të dritës

27. Polarizimi i dritës
Polarizimi i dritës

28. Polarizimi i dritës
•Në qoftë se pas kësaj pengese e vemë edhe një pengesë tjeter por kësaj here pengesa është me hapje
horizontale atëherë ndodhë që komponentat vertikale e dritës nuk do të kalojë nëpër polarizator.
•Pro në ekran nuk do kemi asgjë.
•Do të fitojmë dritë pa asnjë komponentë,pra nuk do të kemi ditrë fare.
•Pra ndodhë që vala elektromagnetike e dritës “fiket”.
Figura nr.17:Polarizimi i valëve pas dy perdeve(pengesave)
Lart:Dy pengesa vertikale Poshtë:Një pengesë vertikale dhe një pengesë horizontale

29. Polarizimi i dritës
•Pengesa e parë quhet polarizator,ndërsa pengesa e dytl quhet analizator.
•Analizatori na mundëson që ta përcaktojmë rrafshin e polarizimit,pra në cilin drejtim përhapet drita.
•Duhet theksuar se drita natyrore është vështirë që të polarizohet,sepse përbëhet prej shumë
komponentave.
•Për polarozimin e dritës natyrore përdoret një numër i madh i polarizatorëve të cilët vuhen njëri pa
tjetrit.
Figura nr.18:Polarizatori dhe analizatori

30. Polarizimi i dritës
Figura nr.19:Polarizatori dhe analizatori i dritës

31. Polarizimi i dritës
•Duhet theksuar se çdo burim real i dritës përbëhet nga një numër i madh i atomeve dhe molekulave të cilët
rrezatojnë valë të dritës në mënzre kaotike në të gjithë drektimet e mundshme.
•D.m.th. Drita është valë elektromagnetike transverzale te e cila rrafshi i oscilimin ndyshon gjatë tërë kohës.
•Kjo mund të paraqitet grafikisht në këtë mënyrë:
•Shigjetat tregojnë drejtimin e përhapjes së valëve elektromagnetike
•Syri i njetiut nuk është në gjendje që të bëjë dallimin ndërmjet dritës së polarizuar dhe
dritës të jopolarizuar.
•Deri te polarizimi i dritës mund të vijë dhe në rastin e thyerjes dhe reflektimit të dritës.

32. Polarizimi i dritës
•Qysh në fillimin e shekullit të XIX saktësisht në vitin 1811 Aparoja vuri re se pllaka e hollë e kvarcit
nëpër të cilën kalon drita ka veti që ta ndryshojë rrafshin e polarizimit të dritës për një kënd të
caktuar krahas pozitës së rrafshit të mëparshme.
•Kjo veti e dritës vërehet dhe tek disa materijale të tjerë siç është tretësira e sheqerit në
ujë,hormonet e ndryshëm,vitaminat etj.
•Supsatancat të cilat e posedojnë këtë veti në fizikë quhen materijale aktive optike.
•Për ta detektuar këtë dritë të polarizuar për një kënd atëherë duhet që edhe analizatori të jetë i
lëvizur(zhvendosur) po për të njëjtin kënd që të detektohet drita.
Figura nr.19:Polarizimi i dritës nëpër kristal

33. Polarizimi i dritës
•Në bazë të këtij fakti mund të përcaktohet për shëmbull koncentrimi i supstancës aktive në ndonjë përzierje
Figura nr.20:Përcaktimi i supstancës aktive

34. Polarizimi i dritës
•Ndoshta aplikimi kryesor i polarizimit të dritës në jetën e përditshme është në e LCD ekranet.
• LCD ekranet përdorin faktin fizik se drita kur kalon nëpër kristale e ndëron rrafshin e vet të
polarizimit.
•Për LCD ekranet përdoren të ashtuquajturat “kristalet e lëngëta” të cilët në fakt janë kristale të cilat
janë me ngurtësi më të ulët se sa kristalet normale.
•Ato janë kristale me strukturë atomike e cila është ndërmjet lëngjeve dhe kristaleve normale.
Figura nr.21:Kristalet e lëngëta

35. Polarizimi i dritës
•Këto “kristale të lëngëta” i nënshtohen tensionit elektrik dhe nën veprimin tij kristalet i ndryshojnë
vetitë e veta optike.
•Vetitë optike të kristaleve të lëngëta varen nga drejtimi që drita udhëton nëpër një shtresë të
materialit.
•Fusha elektrike e cila aplikohet në skajet e kristalit ka aftësi që ta ndryshojë orijentimin e molekulave
të kristalit dhe kështu ti ndyshojë vetitë optike të dritës.
•Ky proces ndryshe quhet dhe efekti elektrooptik dhe përbën bazën e LCD-së.
Figura nr.22:Kristali i lëngët dhe elektodat

36. Polarizimi i dritës
•Që të ndyshohet struktura e kristalit duhet tension shumë i vogël.Ky fakt është një nga shkaqet
kryesore që LCD ekranet kanë gjetur aplikim shumë të gjërë.
•Ky fakt i bënë ato që të mund të aplikohon në pajisjë portable,pra në ato pajisje që si burim energjije
përdorin bateritë e ndyshme.Në këtë grup pajisjesh bëjnë pjesë kalukatorët,lap-topët,celularët etj.
•Sot më së shumti përdoren TFT LCD ekranet.TFT rrin për thin film tranzistor.Ato janë shtresa të holla
tranzistorësh të rradhitura njëra pranë tjetrës secila e kapur për një kristal.
•Ato shërbejnë si çelësa të energjisë elektrike të cilët aktivizohen dhe çaktivizohen në mvartësi prej
aplikim të tensionit elektrik.Ky efekt prodhon imazhe bardh e zi,mirëpo nëse këtij sistemi ia shojmë
dhe një shtesë filtrash me ngjyrë(kuq,gjelbër dhe kaltër),atëherë do të fitojmë imazhe me ngjyra.
Figura nr.22:LCD ekrani

37. Polarizimi i dritës
•I lidhur me çdo element të figurës, ose piksel, të ekranit është një transistor me film të hollë ose
TFT. TFT-të i nënshtrohen tensioneve të ndryshme, të cilat prodhojnë një orientim të ndryshëm të
molekulave në pezullimin e kristalit të lëngshëm. Ky orientim i ndryshëm nga ana tjetër ndryshon
sasinë e dritës që lejohet të kalojë përmes matricës TFT dhe filtrit të ngjyrave, duke ndryshuar
kështu figurën me ngjyra në ekranin e ekranit.
Figura nr.23:TFT LCD ekrani

38. Polarizimi i dritës
Figura nr.23:Principi i punës së TFT LCD ekranit

39. Imazhe Shtesë
Ndyshimi i nghyrës së dritës kur has në prizmën e NJutonit

40. Imazhe shtesë
Spektri elektromagnetik Difrakcioni i dritës

41. Imazhe shtesë
Valët elektromagnetike Disperzioni i dritës nëpër prizëm

42. Ju uroj mësim
të këndshëm 

44. Fund