1. Ο Ήλιος στο Δημοτικό τραγούδι
«Εις την δημώδη ελληνικήν ποίησιν είναι συνηθέσταται
ποικιλώταται εικόνες και παρομοιώσεις ειλημμέναι εκ του
ηλίου, προς παράστασιν της γυναικείας καλλονής… Πολλά
δ’ επίθετα έχομεν με πρώτον συνθετικόν την λέξιν ήλιος
προς δήλωσιν υπερόχου καλλονής… Το κάλλος του ηλίου
λαμβάνεται ως ορος συγκρίσεως προς το ανθρώπινον,
προπάντων προς το γυναικείον». (Νικόλαος Γ. Πολίτης)
Ο ήλιος του Μαγιού
Λάμπει ο ήλιος του Μαγιού και καίει τα λιθάρια,
Και η Χάιδω από το Πάπιγκο μαραίνει παλικάρια.
Κίντας κινάει για νερό, κίντας κινάει για πλύμα,
Μ’ αυτή την κόκκινη ποδιά την παραμπογιασμένη.
Και με τα μαύρα της μαλλιά στην πλάτη της ριγμένα,
Λάμπει ο ήλιος του Μαγιού και μάγεψε και μένα.
Ο Ήλιος, η βασικότερη πηγή ενέργειας, αποτελεί παράλληλα
και βασική πηγή έμπνευσης και στιχουργίας, τόσο στη
δημοτική ποίηση …
Ήλιε μ’ που βγαίνεις το πρωί
και το ντουνιά ζεσταίνεις
μένα γιατί μ' αρνήθηκες;
σαν το δεντρί μαραίνομαι,
σαν φύλλο κιτρινίζω χωρίς
εσένα ήλιε μου

2. μια χαραυγή αχ μαύρη χαραυγή
στο σκότος θα πεθάνω
και συ θα παίζεις θα γελάς
… όσο και στην επώνυμη
Πίσω από μακρινές κορφές ο ήλιος βασιλεύει,
και τ’ ουρανού τα σύνορα χίλιες βαφές αλλάζουν,
πράσινες, κόκκινες, ξανθές, ολόχρυσες, γαλάζες,
κι ανάμεσά τους σκάει λαμπρός λαμπρός ο Αποσπερίτης.
Κώστας Κρυστάλλης
Ακόμα ο ήλιος ως ιερό ουράνιο σώμα είναι το σύμβολο, εκεί
όπου δίνουμε «όρκο τιμής» και δύσκολα, μα πολύ δύσκολα
μπορούμε πλέον να τον «καταπατήσουμε!»
Εγώ στον ήλιο ορκίστηκα ποτέ μην τραγουδήσω,
μ' απόψε για τους φίλους μου, για τους
αγαπημένους,
θα πω τραγούδι θλιβερό και παραπονεμένο,
θα κάνω τα βουνά να κλαίν', τους κάμπους να
δακρύζουν,
θα κάνω τη μανούλα μου να βγει στο παραθύρι.
- Ποιος είναι αυτός που σαν το γιο μου
τραγουδεί,
είχα καιρό δεν τ' άκουσα, εδώ δώδεκα χρόνους,
ο γιος μου είναι στην ξενιτιά.

3. Προκειμένου να εξαρθεί «κοσμολογικά» η γυναικεία
ομορφιά, τότε συγκρίνεται με τα δυο άστρα. Ήλιο και
Φεγγάρι.
Εσύ είσαι ένας ήλιος,
φεγγάρι λαμπερό,
που θάμπωσες το φως μου
και δεν μπορώ να διω.
«Εδώ σε τούτ’ τη γειτονιά, εδώ σε τούτ’ τη ρούγα,
Εδώ είναι ναι πεντάμορφη, που λάμπει σαν τον
ήλιο»
Στα τραγούδια του γάμου αποδίδεται η «ένωση ανδρός και
γυναικός» με τη συνύπαρξη και τη συμβολοποίηση του
Ήλιου και του Φεγγαριού.
Ο ήλιος επαντρεύτηκε και πήρε το φεγγάρι,
εκάλεσε και στη χαρά συμπεθερούς τ’ αστέρια·
τα σύγνεφα τους έστρωσε στρώματα για να
κάτσουν,
τους έβαλε προσκέφαλα τις ράχες ν’ ακουμπήσουν,
τους έβαλε και τράπεζα στους κάμπους τα
λουλούδια,
τους έβαλε φαΐ να φαν το μόσκο και τα άνθια.
Κρασί τους έδωσε να πιουν θάλασσες και ποτάμια·
κι απ’ όλα τ’ άστρια τ’ ουρανού Αυγερινός δεν έρθε·

4. κι αυτού προς το ξημέρωμα Αυγερινός εφάνη,
φέρνει τον ύπνο ζωντανό στα νιόγαμπρα πεσκέσι,
φέρνει και στους συμπεθερούς λυχνάρι να τους
φέξει,
να φύγ’ν να παν στα σπίτια τους, τα νιόγαμπρα
νυστάζουν.
Στον ήλιο απευθύνεται και η μάνα για να μάθει νέα από το
ξενιτεμένο της παιδί.
Ήλιε μου και τρισήλιε μου και κοσμογυριστή μου,
Αυτού ψηλά που περπατάς και χαμηλά κοιτάζεις,
Μην ειδες, μην απάντησες τον αγαπητικό μου,
Σε τι βαρέλια κάθεται, σε τι τραπέζι τρώγει,
Τίνος χεράκια τον κερνούν και τα δικά μου
τρέμουν,
Τίνος ματάκια χαίρονται και τα δικά μου κλαίνε,
Τίνος μανούλα χαίρεται και με πίνει φαρμάκι;

5. Και στη νεότερη ποίηση και στιχουργική ο ήλιος είναι
προσωποιημένος. Ο ποιητής ή και στιχουργός απευθύνει σε
αυτόν τα παράπονά του, εκφράζει πόθους, όνειρα, επιθυμίες
και ζητά τη συμπαράστασή του κυρίως σε θέματα ερωτικά.
Σε κάθε περίπτωση ο ήλιος αποτελεί ένα σύμβολο θετικής
ενέργειας αισιόδοξης διάθεσης και προσμονής ενός κόσμου
πιο δίκαιου, ερωτικού κι ανθρώπινου.
Ήλιε πουλάρι μου καλό
για στάσου σε παρακαλώ
ήλιε σε πίνω και μεθώ
τη νύχτα πώς να κοιμηθώ
Ήλιε κρυφά θροΐσματα
και γλυκοψιθυρίσματα
Ήλιε κρυφά θροΐσματα
και γλυκοψιθυρίσματα
Ήλιε ξαπλώνω και κοιτώ
τον κόσμο τον πελεκητό
ήλιε με το χρυσό σκουφί
του παραδείσου η οροφή
Ήλιε βαθιά θροΐσματα
και γλυκοψιθυρίσματα
Ήλιε βαθιά θροΐσματα
και γλυκοψιθυρίσματα
Ήλιε μου κάνω υπομονή
το πρόσωπό σου να φανεί
ήλιε αντάρτη τ' ουρανού
έχε κι εμένανε στο νου
Ήλιε κρυφά θροΐσματα
και γλυκοψιθυρίσματα
Ήλιε κρυφά θροΐσματα
και γλυκοψιθυρίσματα
Http://www.youtube.com/watch?v=TK0HjsPQUds

6. Ήλιος κόκκινος πίσω απ’ τα Ψαρά
μια παράταση να ‘χει λαχταρά
μες τα μάτια σου το είδα καθαρά.
Ήλιος κόκκινος πίσω απ’ τα Ψαρά
σβήνει χάνεται μέσα στα νερά
να σε γνώριζα άλλη μια φορά.
http://www.youtube.com/watch?v=xxLxh32TjlM
Χώμα να πιάνεις ήλιος ν' ανατέλλει
και θα 'μαι πλάι σου στης μοίρας το χορό
χώμα να πιάνεις ήλιος ν' ανατέλλει
και θα 'μαι φίλος όσο πιο πολύ μπορώ
http://www.youtube.com/watch?v=xac5f-f2lqs
Ήλιε μου σε παρακαλώ
πες τους χαροκαμένους
να κλαιν στης πίκρας το γιαλό
για μας τους προδομένους
http://www.youtube.com/watch?v=W1rkm3UEMRY
Σαν το σύννεφο φεύγω πετάω
έχω φίλο τον Ήλιο-Θεό
με του αγέρα το νέκταρ μεθάω
αγκαλιάζω και γη κι ουρανό
http://www.youtube.com/watch?v=Dogp6FAfAFI
Η ψυχούλα μου κι αν βγει
θα προσμένω ως την αυγή
ήλιε μου χαμένε μου
πολυαγαπημένε μου
κι άμα σιγοκοιμηθώ
στ’ όνειρό μου θα σε δω
ήλιε μου χαμένε μου
πολυαγαπημένε μου
http://www.youtube.com/watch?v=pZTPxMVq3MI

7. Ήλιε μου σκύψε χαμηλά τον νου να
ξεδιπλώσεις.
Κούρνιασε μες στο στήθος του ο κόσμος του να λάμψει.
Να γείρει το κεφάλι προς τη δύση
κι ένα φιλί στη φλέβα να καρφώσεις!
Ήλιε μου σκύψε χαμηλά στο χώμα να ριζώσεις.
Τρύπωσε μες στα βλέφαρα το βλέμμα να σε κάψει.
Δυο φλόγες να περάσουν κι από μένα
κι εσύ απ’ την ορμή τους να ματώσεις!
Ήλιε μου σκύψε χαμηλά σύννεφο ν’
αρματώσεις.
Ακούμπησε τα χείλη του δροσοσταλιά να στάξει.
Ονόματα στον άνεμο να δώσεις,
γραίγο να τον βαφτίσεις να τον σώσεις!
Ήλιε μου σκύψε χαμηλά την τύψη να
ελαφρώσεις.
Το γόνατό του χάιδεψε στο βήμα να πετάξει.
Τις προσευχές, φτερά να του τις δέσεις,
όλα τα αηδόνια απ’ το κλουβί να ελευθερώσεις!
Ήλιε μου σκύψε χαμηλά την πίκρα του να
λιώσεις.
Ακούμπησε τον πόνο του από χαρά να κλάψει.
Με ευγνωμοσύνη ταπεινά να προσκυνήσει,
να υποκλιθεί μπροστά σε αυτό που θα λυτρώσεις!
Ήλιε μου σκύψε χαμηλά το θείο να ανταμώσεις.
Την ομορφιά του γλέντησε βαθιά να αναστενάξει.
Σαν παπαρούνα ο πόθος του να γίνει,

8. τον πιο γλυκό καρπό του να φυτρώσεις!
Ήλιε μου σκύψε χαμηλά τις λίμνες να
οργώσεις.
Ροδόνερο να τον κερνάς η δίψα του να πάψει.
Και νούφαρα ν’ ανθίσουνε στις χούφτες,
το πιο όμορφο να κόψεις να μου δώσεις!
Ήλιε μου σκύψε χαμηλά το θαύμα να κλειδώσεις.
Στάξε στο άνθος του κερί λαμπάδα για να ανάψει.
Με το Άγιο Φως φιτίλι για να κάψει
και τον Θεό κοντά σου να τον νιώσεις!
Εργασία του Βασίλη Τσαρούχη (Β4)
Ε