tam ly quan tri kinh doanh

1. TS Thai Tri Dung Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh
GIÔÙI THIEÄU MOÂN HOÏC Hoïc vieân seõ phaûi keát hôïp vöøa hoïc qua chöông trình Ñaøo Taïo Töø
TAÂM LYÙ QUAÛN TRÒ KINH DOANH Xa cuûa Ñaøi Truyeàn Hình Bình Döông vôùi vieäc ñoïc vaø nghieân cöùu taøi
lieäu vaø hoïc caùch phaân tích nhöõng tình huoáng trong thöïc teá.
1. SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA MOÂN HOÏC Sau ñaây laø nhöõng taøi lieäu chính maø caùc baïn caàn tham khaûo:
Ngaøy nay, söï buøng noå cuûa khoa hoïc, coâng ngheä ñaõ ñeà ra nhöõng Taøi lieäu do chöông trình Ñaøo Taïo Töø Xa cuûa Ñaøi Truyeàn Hình
yeâu caàu môùi ñoái vôùi con ngöôøi. Tröôùc heát laø ñoøi hoûi veà caùc chöùc Bình Döông.
naêng trí tueä, caùc phaåm chaát yù chí vaø tình caûm cuûa moãi ngöôøi. Toác ñoä
Thaùi Trí Duõng. Taâm Lyù Hoïc Quaûn Trò Kinh Doanh – Nhaø Xuaát
cao cuûa caùc quaù trình kyõ thuaät, tính qui ñònh chaët cheõ cuûa saûn xuaát
Baûn Thoáng Keâ 1998 (In laïi 2003).
ñeà ra nhöõng yeâu caàu cao veà toác ñoä cuûa caùc quaù trình taâm lyù, veà tính
saùng taïo cuûa tö duy. Taát caû nhöõng ñieàu ñoù laøm taêng leân moät caùch roõ Thaùi Trí Duõng. Kyõ Naêng Giao Tieáp Vaø Thöông Löôïng Trong
reät yù nghóa cuûa yeáu toá taâm lyù trong lao ñoäng SXKD. Maët khaùc, ngaøy Kinh Doanh – Nhaø XB Thoáng keâ 2003.
nay söï caïnh tranh gay gaét trong neàn kinh teá thò tröôøng ñoøi hoûi caùc
nhaø kinh doanh phaûi naém ñöôïc taâm lyù cuûa ngöôøi tieâu duøng, naém baét 5. KEÁT CAÁU CUÛA MOÂN HOÏC
ñöôïc taâm lyù cuûa hoï ñeå chieán thaéng trong caùc cuoäc caïnh tranh ñoù. Moân hoïc ñöôïc trình baøy trong 12 baøi sau ñaây:
Chính vì theá moân hoïc “Taâm lyù hoïc quaûn trò kinh doanh” khoâng theå
thieáu trong heä thoáng moân hoïc cuûa chöông trình ñaøo taïo caùc nhaø Baøi 1 : Khaùi Quaùt Veà Ñôøi Soáng Taâm Lyù.
quaûn trò kinh doanh. Baøi 2 : Caùc Phöông Phaùp Tìm Hieåu Taâm Lyù Trong Hoaït Ñoäng
Quaûn Trò Kinh Doanh.
2. MUÏC ÑÍCH CUÛA MOÂN HOÏC
Baøi 3 : Hoaït Ñoäng Nhaän Thöùc
Moân hoïc trang bò cho hoïc vieân nhöõng kieán thöùc cô baûn veà taâm lyù
Baøi 4 : Tình Caûm Vaø Yù Chí
con ngöôøi trong lónh vöïc quaûn trò vaø kinh doanh. Ñoù laø taâm lyù cuûa
ngöôøi lao ñoäng, taâm lyù cuûa ngöôøi laõnh ñaïo, taâm lyù cuûa khaùch haøng Baøi 5 : Nhaân Caùch Vaø Caùc Phaåm Chaát Cuûa Nhaân Caùch
vaø ngöôøi tieâu duøng. Thoâng qua ñoù hoïc vieân seõ hoïc ñöôïc phöông
Baøi 6 : Nhaân Caùch Vaø Nhöõng Phaåm Chaát Nhaân Caùch (tt)
phaùp taùc ñoäng moät caùch hieäu quaû tôùi nhaân vieân vaø khaùch haøng nhaèm
ñaït tôùi muïc tieâu cuûa mình. Baøi 7 : Taäp Theå - Ñoái Töôïng Quaûn Trò
Baøi 8 : Nhöõng Yeáu Toá Taâm Lyù Taäp Theå Caàn Chuù YÙ Trong
3. PHAÏM VI CUÛA MOÂN HOÏC Coâng Taùc Quaûn Trò
Taâm lyù hoïc laø moät khoa hoïc heát söùc roäng, coù hôn 30 chuyeân Baøi 9 : Nhöõng Vaán Ñeà Taâm Lyù Trong Hoaït Ñoäng Quaûn Trò Vaø
ngaønh khaùc nhau. Trong chöông trình “Taâm lyù hoïc quaûn trò kinh Kinh Doanh
doanh” chuùng ta chæ nghieân cöùu nhöõng yeáu toá taâm lyù con ngöôøi lónh
vöïc quaûn trò kinh doanh maø thoâi. Baøi 10 : Taâm Lyù Trong Caùc Chieán Löôïc Marketing
Baøi 11 : ÖÙng Duïng Taâm Lyù Hoïc Trong Tieâu Thuï Saûn Phaåm
Baøi 12 : Giao Tieáp Trong Quaûn Trò Kinh Doanh
4. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Trang 3 Trang 4

2. Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh
BAØI 1 Caùc hieän töôïng taâm lyù coù söùc maïnh voâ cuøng to lôùn. Chuùng coù
theå laøm cho chuùng ta khoûe maïnh hôn, sung söùc hôn vaø hieäu quaû
KHAÙI QUAÙT VEÀ ÑÔØI SOÁNG TAÂM LYÙ
hôn. Tuy nhieân, chuùng cuõng coù theå laøm cho chuùng ta trôû neân yeáu
ñuoái ñi vaø maát heát khaû naêng laøm vieäc. Neáu taâm lyù tích cöïc thì
1. KHAÙI NIEÄM VAØ ÑAËC ÑIEÅM CUÛA HIEÄN TÖÔÏNG TAÂM LYÙ
laøm taêng theâm söùc maïnh - vui veû, laïc quan yeâu ñôøi seõ laøm cho
Trong hoaït ñoäng quaûn trò chuùng ta caàn tìm hieåu taâm lyù cuûa nhaân chuùng ta laøm vieäc toát hôn. Nhöng neáu taâm lyù laø tieâu cöïc seõ huûy
vieân, tìm hieåu taâm lyù cuûa khaùch haøng, ñoù laø tìm hieåu taâm tö nguyeän hoaïi moïi coá gaéng cuûa chuùng ta.
voïng (cuï theå laø nhu caàu, sôû thích), taâm tö tình caûm (bao goàm taâm
Caùc hieän töôïng taâm lyù tieàm aån, saâu kín beân trong. Chuùng ta
traïng, caûm xuùc, tình caûm), tính tình (tính caùch, tính khí, thoùi quen),
khoâng theå nghieân cöùu tröïc tieáp. Tuy nhieân, chuùng ñöôïc theå hieän
ngoaøi ra coøn tìm hieåu naêng löïc, nieàm tin, quan ñieåm v.v.... Toùm laïi,
ra beân ngoaøi baèng nhöõng haønh vi cöû chæ, lôøi noùi vieäc laøm. Vì vaäy,
tìm hieåu taâm lyù trong hoaït ñoäng quaûn trò kinh doanh laø tìm hieåu taát
chuùng ta chæ coù theå tìm hieåu taâm lyù moät caùch giaùn tieáp.
caû nhöõng gì thuoäc veà ñôøi soáng tinh thaàn cuûa con ngöôøi.
Töø nhöõng ñaëc ñieåm treân cuûa caùc hieän töôïng taâm lyù, trong cuoäc
Maëc duø ñôøi soáng taâm lyù laø bao la, nhöng chuùng ta coù theå chia noù
soáng cuõng nhö trong hoaït ñoäng quaûn trò caàn chuù yù:
ra thaønh boán lónh vöïc cô baûn sau ñaây:
Khoâng neân phuû nhaän saïch trôn nhöõng hieän töôïng taâm lyù phöùc
Nhaän thöùc: bao goàm caûm giaùc, tri giaùc, tö duy, töôûng töôïng vaø
taïp, khoù hieåu, maø caàn phaûi ñeå yù, nghieân cöùu chuùng moät caùch
trí nhôù.
thaän troïng vaø khoa hoïc.
Tình caûm xuùc caûm vaø yù chí.
Choáng caùc hieän töôïng meâ tín, dò ñoan, hoaëc tin töôûng quaù vaøo
Nhaân caùch (laø nhöõng gì thuoäc veà baûn chaát con ngöôøi). nhöõng hieän töôïng “thaàn linh” ñeå roài thaàn bí hoùa chuùng daãn ñeán
sai laàm, gaây haäu quaû khoù löôøng cho caù nhaân vaø xaõ hoäi.
Giao tieáp (laø hoaït ñoäng giuùp chuùng ta taïo ra caùc moái quan heä).
Khi nhìn nhaän, ñaùnh giaù moät ngöôøi chuùng ta caàn xem xeùt tôùi taän
Khi tìm hieåu taâm lyù, chuùng ta caàn löu yù tôùi caùc ñaëc ñieåm sau baûn chaát cuûa hoï, chöù khoâng neân chæ ñaùnh giaù thoâng qua veû beân
ñaây: ngoaøi moät caùch hôøi hôït, deã daãn ñeán sai laàm.
Taâm lyù con ngöôøi heát söùc phong phuù, ña daïng, phöùc taïp vaø ñaày Caàn taïo ra nhöõng hieän töôïng taâm lyù tích cöïc, baàu khoâng khí taâm
bí aån: Nhaø quaûn lyù phaûi hieåu raèng moãi nhaân vieân döôùi quyeàn coù lyù thoaûi maùi trong taäp theå giuùp con ngöôøi taïo theâm söùc maïnh
nhöõng ñaëc ñieåm taâm lyù khaùc nhau, coù nhöõng tính caùch, tính khí tinh thaàn vaø söùc maïnh vaät chaát cuûa hoï, goùp phaàn taêng hieäu quaû
khaùc nhau, vì vaäy caàn phaûi söû duïng nhöõng phöông phaùp laøm lao ñoäng cuûa taäp theå.
vieäc khaùc nhau phuø hôïp vôùi taâm lyù cuûa hoï.
Caùc hieän töôïng taâm lyù coù nhöõng moái quan heä heát söùc chaët cheõ 2. PHAÂN LOAÏI CAÙC HIEÄN TÖÔÏNG TAÂM LYÙ
vôùi nhau, hieän töôïng naøy chi phoái aûnh höôûng tôùi hieän töôïng kia, 2.1. DÖÏA VAØO SÖÏ DIEÃN BIEÁN CUÛA CAÙC HIEÄN TÖÔÏNG TAÂM LYÙ
hieän töôïng naøy coù theå laøm naûy sinh hieän töôïng kia. Ví duï: Tình
Coù 3 loaïi sau:
caûm chi phoái laïi nhaän thöùc - Yeâu neân toát gheùt thì neân xaáu; Yeâu
nhau cuû aáu cuõng troøn, gheùt nhau thì quaû boà hoøn cuõng meùo. Caùc quaù trình taâm lyù: Laø nhöõng hieän töôïng coù môû ñaàu, dieãn bieán
vaø keát thuùc dieãn ra trong moät thôøi gian töông ñoái ngaén. Ví duï:
Trang 5 Trang 6

3. Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh
Nhöõng quaù trình nhaän thöùc, quaù trình caûm xuùc vaø quaù trình noã phong tuïc, taäp quaùn, dö luaän taäp theå, hieän töôïng aùp löïc nhoùm,
löïc yù chí. Taát caû caùc quaù trình taâm lyù laø cô sôû taïo neân hoaït ñoäng laây lan taâm lyù v.v…
cuûa con ngöôøi.
Traïng thaùi taâm lyù: Laø nhöõng hieän töôïng taâm lyù coù cöôøng ñoä yeáu 3. ÖÙNG DUÏNG CUÛA TAÂM LYÙ HOÏC VAØO HOAÏT ÑOÄNG QUAÛN TRÒ
nhöng dieãn ra trong thôøi gian töông ñoái daøi. Caùc traïng thaùi taâm KINH DOANH
lyù thöôøng ñi keøm vôùi caùc quaù trình taâm lyù vaø chi phoái tôùi hieäu Taâm lyù hoïc quaûn trò kinh doanh laø moät trong haøng chuïc chuyeân
quaû cuûa caùc quaù trình. ngaønh cuûa taâm lyù hoïc. Ñoái töôïng cuûa noù laø nghieân cöùu öùng duïng caùc
Thuoäc tính taâm lyù: Laø nhöõng hieän töôïng taâm lyù ñaõ trôû neân oån qui luaät taâm lyù vaøo hoaït ñoäng quaûn trò kinh doanh, maø cuï theå laø:
ñònh, beàn vöõng vaø keùo daøi. Caùc thuoäc tính taïo neân baûn chaát cuûa
con ngöôøi. 3.1. NGHIEÂN CÖÙU SÖÏ THÍCH ÖÙNG CUÛA COÂNG VIEÄC SXKD VÔÙI
CON NGÖÔØI
2.2. DÖÏA VAØO SÖÏ THAM GIA CUÛA YÙ THÖÙC Theo höôùng naøy TLHQTKD chuù yù tôùi khía caïnh taâm lyù cuûa vieäc
Chia thaønh hai loaïi sau: toå chöùc quaù trình saûn xuaát, kinh doanh. Ñaëc bieät laø caùc vaán ñeà phaân
coâng lao ñoäng, toå chöùc cheá ñoä laøm vieäc vaø nghæ ngôi hôïp lyù.
Taâm lyù coù yù thöùc: Laø nhöõng hieän töôïng taâm lyù coù söï tham gia vaø
ñieàu chænh cuûa yù thöùc. Nhöõng hieän töôïng naøy chuùng ta nhaän bieát 3.2. NGHIEÂN CÖÙU MOÁI QUAN HEÄ “NGÖÔØI - MAÙY MOÙC”
vaø kieåm soaùt ñöôïc. ÔÛ con ngöôøi ngöôøi taâm lyù coù yù thöùc ñoùng vai
troø chuû ñaïo. Theo höôùng naøy, caùc nhaø TLH ñaõ nghieân cöùu caû veà maët lyù
thuyeát, caû veà maët thöïc nghieäm vaø cung caáp nhöõng kieán thöùc quí baùu
Taâm lyù voâ thöùc: Laø nhöõng hieän töôïng taâm lyù khoâng coù söï tham cho caùc kyõ sö cheá taïo maùy, goùp phaàn caûi tieán heä thoáng maùy moùc, kyõ
gia cuûa yù thöùc. Chuùng ta thöôøng khoâng kieåm soaùt ñöôïc nhöõng thuaät, naâng cao hieäu quaû saûn xuaát.
hieän töôïng naøy. Ví duï: Mô, moäng du, moät soá baûn naêng vaø tieàm
thöùc. 3.3. NGHIEÂN CÖÙU MOÁI QUAN HEÄ CON NGÖÔØI VÔÙI NGHEÀ
NGHIEÄP
2.3. DÖÏA VAØO ÑOÁI TÖÔÏNG CHI PHOÁI CUÛA HIEÄN TÖÔÏNG TAÂM
LYÙ Theo höôùng naøy caùc nhaø TLH ñaõ nghieân cöùu cô sôû taâm lyù vaø caùc
phöông phaùp taâm lyù hoïc cuûa vieäc phaùt hieän vaø boài döôõng nhaân taøi
Chia thaønh hai nhoùm: trong caùc loaïi hình lao ñoäng khaùc nhau, cuûa vieäc höôùng nghieäp vaø
Taâm lyù caù nhaân: Laø nhöõng hieän töôïng dieãn ra ôû moãi caù nhaân vaø daïy ngheà, goùp phaàn ñaéc löïc cho coâng taùc quaûn trò nhaân söï.
ñieàu chænh haønh vi cuûa moãi moät caù nhaân. Ví duï: YÙ kieán rieâng cuûa
moãi ngöôøi, sôû thích, nieàm tin, thoùi quen vaø taâm traïng cuûa moãi 3.4. NGHIEÂN CÖÙU SÖÏ THÍCH ÖÙNG CUÛA CON NGÖÔØI VÔÙI CON
ngöôøi. NGÖÔØI TRONG SXKD
Taâm lyù xaõ hoäi: Laø traïng thaùi yù thöùc chung cuûa ñaïi ña soá caùc Theo höôùng naøy ñaõ hình thaønh neân boä moân taâm lyù quaûn lyù.
thaønh vieân cuûa moät taäp hôïp ngöôøi. Nhaø quaûn trò caàn quan taâm Nhieäm vuï cuûa noù laø nghieân cöùu moái quan heä giöõa con ngöôøi vôùi con
ñeán nhöõng hieän töôïng taâm lyù xaõ hoäi xaûy ra trong taäp theå nhö: ngöôøi trong taäp theå, cuï theå laø baàu khoâng khí taâm lyù taäp theå, söï hoøa
hôïp hay khoâng hoøa hôïp giöõa caùc thaønh vieân; quan heä giöõa nhaø quaûn
Trang 7 Trang 8

4. Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh
trò vôùi nhaân vieân (vaán ñeà tìm hieåu, ñaùnh giaù, ñoái xöû vôùi nhaân vieân, BAØI 2
vaán ñeà kích thích lao ñoäng...).
CAÙC PHÖÔNG PHAÙP TÌM HIEÅU TAÂM LYÙ TRONG
3.5. NGHIEÂN CÖÙU NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ TAÂM LYÙ TRONG VIEÄC TIEÂU
HOAÏT ÑOÄNG QUAÛN TRÒ KINH DOANH
THUÏ SAÛN PHAÅM
Trong hoaït ñoäng quaûn trò kinh doanh ngöôøi ta thöôøng duøng caùc
Theo höôùng naøy TLH tìm hieåu nhöõng qui luaät taâm lyù ngöôøi trong phöông phaùp sau ñaây ñeå tìm hieåu taâm lyù:
caùc vaán ñeà nhö: tìm hieåu nhu caàu, thò hieáu cuûa khaùch haøng; phong
tuïc taäp quaùn cuûa thò tröôøng ñeå nhaø kinh doanh laäp keá hoaïch saûn 1. QUAN SAÙT
xuaát, thieát keá kieåu daùng, maãu maõ...; nghieân cöùu nhöõng qui luaät taâm
Quan saùt laø phöông phaùp duøng caùc giaùc quan ñeå tìm hieåu taâm lyù
lyù aùp duïng trong ngheä thuaät quaûng caùo ñeå giôùi thieäu, höôùng daãn vaø
moät caùch coù heä thoáng vaø khoa hoïc. Quan saùt laø phöông phaùp thu
kích thích haønh vi mua haøng cuûa khaùch haøng...
thaäp thoâng tin taâm lyù ban ñaàu veà ñoái töôïng khoâng theå thieáu ñöôïc.
Tuy nhieân, ñaây chæ laø phöông phaùp giuùp baïn ñònh höôùng ban ñaàu veà
Toùm laïi, taâm lyù laø moät lónh vöïc raát ña daïng vaø phöùc taïp. Vieäc
ñoái töôïng maø thoâi.
tìm hieåu taâm lyù trong hoaït ñoäng quaûn trò kinh doanh ñoùng moät vai
troø heát söùc quan troïng, giuùp nhaø quaûn trò hieåu nhöõng qui luaät taâm lyù
Nhaø quaûn trò coù theå duøng phöông phaùp quan saùt trong nhöõng
vaø taùc ñoäng ñuùng höôùng laøm taêng hieäu quaû quaûn lyù vaø kinh doanh.
tröôøng hôïp:
CAÂU HOÛI OÂN TAÄP Ñeå tìm hieåu taâm lyù cuûa moät caù nhaân khi tieáp xuùc vôùi mình.
1. Tìm hieåu taâm lyù laø tìm hieåu nhöõng gì? Haõy lieät moät soá ví duï veà Ñeå nhaän dieän nhöõng dieãn bieán taâm lyù trong taäp theå, nhö laéng
tìm hieåu taâm lyù trong quaûn trò vaø kinh doanh? nghe dö luaän taäp theå, moái quan heä giöõa caùc thaønh vieân trong taäp
theå, baàu khoâng khí taâm lyù taäp theå v.v…
2. Haõy phaân tích caùc ñaëc ñieåm cuûa hieän töôïng taâm lyù. Qua ñoù ruùt
ra nhöõng löu yù trong hoaït ñoäng cuûa mình? Nhaän dieän taâm traïng cuûa nhaân vieân khi hoï laøm vieäc ñeå ngaên
chaën söï laây lan taâm traïng xaáu vaøo taäp theå.
3. Haõy lieät keâ ra 5 quaù trình taâm lyù, 5 traïng thaùi taâm lyù vaø 5 thuoäc
tính taâm lyù? Tìm hieåu nhöõng yeáu toá taâm lyù thò tröôøng nhö taäp quaùn tieâu
duøng, thò hieáu cuûa ngöôøi tieâu duøng cuõng nhö thaùi ñoä cuûa hoï ñoái
4. Phaân tích nhöõng höôùng nghieân cöùu taâm lyù öùng duïng trong saûn
vôùi nhöõng saûn phaåm vaø dòch vuï cuûa doanh nghieäp.
xuaát kinh doanh?
Ñeå quan saùt hieäu quaû baïn caàn löu yù nhöõng nguyeân taéc sau:
Caùc ñoái töôïng caàn phaûi ñöôïc quan saùt trong nhöõng ñieàu kieän töï
nhieân cuûa chuùng.
Phaûi coù keá hoaïch chi tieát, cuï theå phuø hôïp vôùi nhieäm vuï nghieân
cöùu.
Trang 9 Trang 10

5. Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh
Phaûi quan saùt ñoái töôïng trong nhieàu tình huoáng vaø hoaøn caûnh Thoâng thöôøng trong caùc cuoäc ñaøm thoaïi ngöôøi ta coù theå söû duïng
khaùch nhau. caùc loaïi caâu hoûi sau:
Caâu hoûi tröïc tieáp:
2. THÖÏC NGHIEÄM TÖÏ NHIEÂN
Caâu hoûi tieáp xuùc:
Thöïc nghieäm töï nhieân laø phöông phaùp maø trong ñoù chuùng ta
hoaøn toaøn chuû ñoäng taïo ra nhöõng tình huoáng heát söùc töï nhieân ñeå ñoái Caâu hoûi giaùn tieáp: Töùc laø vaán ñeà naøy ñeå suy ra vaán ñeà maø mình
töôïng phaûi boäc loä ra nhöõng phaåm chaát taâm lyù maø mình caàn quan caàn quan taâm.
taâm. Caâu hoûi chaën ñaàu (hay laø caâu hoûi giaêng baãy)
Nhaø quaûn trò coù theå duøng thöïc nghieäm töï nhieân ñeå kieåm tra 4. PHÖÔNG PHAÙP DUØNG BAÛN CAÂU HOÛI (HAY BAÛN ANKET)
nhöõng phaåm chaát cuûa nhöõng ñoái taùc giao tieáp vôùi mình.
Laø duøng nhöõng baûn chöùa moät loaït caâu hoûi ñöôïc xaây döïng theo
Tuy nhieân, khi thöïc nghieäm caàn löu yù nhöõng ñieàu sau ñaây: nhöõng nguyeân taéc nhaát ñònh, ñaët ra cho moät soá lôùn ñoái töôïng, vaø
thoâng qua nhöõng caâu traû lôøi chuùng ta ñaùnh giaù taâm lyù cuûa hoï.
Tình huoáng ñöa vaøo thöïc nghieäm phaûi heát söùc töï nhieân, töùc laø Thöôøng thì nhaø quaûn trò duøng phöông phaùp naøy trong tröôøng hôïp ñeå
khoâng laøm cho ñoái töôïng bieát mình bò kieåm tra. tìm hieåu taâm lyù cuûa nhieàu ngöôøi khi hoï ñöôïc taäp trung trong moät
Caàn phaûi coù tieâu chuaån thöïc nghieäm hôïp lyù ñeå ñaùnh giaù. khoâng gian nhaát ñònh (ñieàu tra dö luaän taäp theå trong cuoäc ñaïi hoäi,
thaêm doø taâm lyù ngöôøi tieâu duøng trong sieâu thò hay hoäi nghò khaùch
Loaïi boû nhöõng yeáu toá khaùch quan tröôùc khi ñaùnh giaù keát quaû haøng).
thöïc nghieäm.
Moät baûng caâu hoûi thöôøng caáu truùc theo 3 phaàn:
3. ÑAØM THOAÏI
Phaàn tieáp xuùc laøm quen: bao goàm lôøi môû ñaàu keâu goïi, ñöa ra
Laø phöông phaùp tìm hieåu taâm lyù trong ñoù baïn ñaët cho ñoái töôïng nhöõng caâu hoûi tieáp xuùc ñôn giaûn vaø höôùng daãn caùch thöïc hieän.
nhöõng caâu hoûi trong nhöõng laàn tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi nhau ñeå thoâng
qua nhöõng caâu traû lôøi cuûa ñoái töôïng maø ñaùnh giaù taâm lyù cuûa hoï. Phaàn noäi dung chính: Duøng caùc loaïi caâu hoûi môû hay caâu hoûi
ñoùng ñeå thu thaäp nhöõng thoâng tin phuïc vuï cho muïc ñích nghieân
Nhaø quaûn trò coù theå duøng ñaøm thoaïi trong caùc tröôøng hôïp sau: cöùu.
Ñeå tìm hieåu taâm tö nguyeän voïng cuûa nhaân vieân trong caùc cuoäc Phaàn keát thuùc: bao goàm nhöõng caâu hoûi chöùc naêng vaø caâu hoûi giaûi
gaëp gôõ vôùi hoï. toûa taâm lyù, ñoàng thôøi noùi lôøi caûm ôn söï tham gia cuûa ñoái töôïng.
Ñeå thaêm doø yù kieán cuûa quaàn chuùng veà nhöõng chuû tröông chính
5. PHÖÔNG PHAÙP TRAÉC NGHIEÄM HAY TEST
saùch maø mình ñaõ vaø saép ñöa ra.
Traéc nghieäm laø moät taäp hôïp goàm nhieàu baøi taäp nhoû khaùc nhau
Ñeå ñaùnh giaù öùng vieân trong caùc cuoäc phoûng vaán tuyeån duïng. ñöôïc haïn cheá veà maët thôøi gian vaø thoâng qua keát quaû giaûi ñöôïc ngöôøi
Tìm hieåu taâm lyù khaùch haøng v.v… ta ñaùnh giaù veà taâm lyù cuûa ñoái töôïng.
Trang 11 Trang 12

6. Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh
Ngaøy nay caùc chuyeân gia ñaõ laäp ra haøng ngaøn loaïi traéc nghieäm Treân ñaây laø nhöõng phöông phaùp chuû yeáu maø trong hoaït ñoäng
khaùc nhau ñeå xaùc ñònh ñuû caùc loaïi phaåm chaát taâm, sinh lyù con ngöôøi: quaûn trò kinh doanh ngöôøi ta hay duøng ñeå tìm hieåu taâm lyù. Tuy
trí tueä, taøi naêng, ñöùc ñoä, ñoä nhaïy caûm, trí thoâng minh, tình caûm, trí nhieân, caùc phöông phaùp nghieân cöùu phaûi ñöôïc phoái hôïp vôùi nhau
nhôù... hoaëc duøng ñeå kieåm tra keát quaû cuûa nhau nhaèm cung caáp cho nhaø
quaûn trò nhöõng thoâng tin ñaày ñuû vaø chính xaùc nhaát.
Coù ba loaïi traéc nghieäm cô baûn:
CAÂU HOÛI OÂN TAÄP
Traéc nghieäm trí tueä: Duøng ñeå ñaùnh giaù trí thoâng minh cuûa moät
ngöôøi. 1. Quan saùt laø gì? Khi quan saùt moät ngöôøi ñeå naém baét taâm lyù cuûa
hoï, baïn caàn chuù yù nhöõng ñieåm naøo? Neâu moät soá nguyeân taéc
Traéc nghieäm naêng löïc: Duøng ñeå kieåm tra nhöõng naêng löïc cuï theå
quan saùt?
cuûa moät ngöôøi. Moãi naêng löïc thì ñöôïc ñaùnh giaù bôûi moät traéc
nghieäm cuï theå, khoâng coù moät traéc nghieäm duøng ñeå ñaùnh giaù cho 2. Thöïc nghieäm töï nhieân laø gì? Cho ví duï? Khi thöïc nghieäm töï
taát caû moïi naêng löïc. nhieân baïn caàn chuù yù tôùi nhöõng gì?
Traéc nghieäm nhaân caùch: Duøng ñeå ñaùnh giaù nhöõng phaåm chaát 3. Phaân tích caùc daïng caâu hoûi trong ñaøm thoaïi? Khi naøo thì söû duïng
nhaân caùch cuûa ñoái töôïng (ñaùnh giaù ñoäng cô, tính caùch, tính khí caâu hoûi naøo?
v.v…) – ôû trang 223 cuûa giaùo trình coù traéc nghieäm veà tính khí, xin
4. Traéc nghieäm trí tueä coù laø phöông phaùp traéc nghieäm chuû yeáu ñeå
môøi caùc baïn thöû kieåm tra tính khí cuûa mình!
tuyeån duïng hay khoâng? Vì sao?
6. PHÖÔNG PHAÙP “TIEÅU SÖÛ”
Baûn chaát cuûa phöông phaùp naøy laø thu thaäp vaø phaân tích caùc taøi
lieäu coù tính chaát tieåu söû cuûa moät ngöôøi cuï theå hay moät taäp theå (thö
töø, nhaät kyù, caùc taùc phaåm vaên hoïc ngheä thuaät, khoa hoïc cuûa moät
ngöôøi; caùc bieân baûn, taøi lieäu löu tröõ khaùc cuûa taäp theå...) nhaèm laøm roõ
hôn caùc ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa ñoái töôïng ñoù vaø söï phaùt trieån cuûa
chuùng.
7. PHÖÔNG PHAÙP TRAÉC LÖÔÏNG XAÕ HOÄI
Thöïc chaát cuûa noù töông töï nhö phöông phaùp baûn caâu hoûi. Tuy
nhieân nhöõng caâu hoûi ôû ñaây chæ xoay quanh 2 vaán ñeà: ñoái töôïng choïn
ai vaø khoâng choïn ai.
Keát quaû thu ñöôïc seõ cho pheùp nhaø quaûn trò veõ ñöôïc hoïa ñoà xaõ
hoäi cuûa taäp theå, trong ñoù seõ phaûn aùnh ai laø nhaân vaät trung taâm (ngoâi
sao), ai laø ngöôøi bò xa laùnh, ai laø thuû lónh coâng vieäc, ai laø thuû lónh
tình caûm... Nhöõng thoâng tin naøy raát coù lôïi cho coâng taùc laõnh ñaïo.
Trang 13 Trang 14

7. Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh
BAØI 3 caûm giaùc vôùi moät taàn soá cao. Caùc baïn coù theå ñoïc ví duï naøy ôû
HOAÏT ÑOÄNG NHAÄN THÖÙC trang 72 trong giaùo trình.
Qui luaät ngöôõng phaân bieät: laø möùc cheânh leäch toái thieåu veà cöôøng
Nhaän thöùc laø hoaït ñoäng phaûn aùnh baûn thaân hieän thöïc khaùch ñoä giöõa hai kích thích ñuû ñeå ta phaân bieät ñöôïc söï khaùc nhau
quan. Ñoù laø hoaït ñoäng nhaän bieát, ñaùnh giaù veà theá giôùi xung quanh giöõa chuùng. Tìm hieåu ngöôõng phaân bieät coù vai troø quan troïng
chuùng ta. Nhaän thöùc laø hoaït ñoäng quan troïng nhaát vaø cô baûn nhaát trong vieäc vaän duïng noù ñeå thay ñoåi giaù caû, chaát löôïng saûn phaåm
trong soá caùc lónh vöïc taâm lyù cuûa con ngöôøi. cuûa moät doanh nghieäp.
Hoaït ñoäng nhaän thöùc dieãn ra theo hai möùc ñoä: caûm tính vaø lyù Qui luaät veà söï thích öùng cuûa caûm giaùc. Thích öùng laø söï quen daàn
tính. cuûa caûm giaùc vaø coù theå daãn ñeán maát haún caûm giaùc khi kích thích
taùc ñoäng lieân tuïc moät caùch khoâng ñoåi vaøo giaùc quan.
1. NHAÄN THÖÙC CAÛM TÍNH Qui luaät veà söï taùc ñoäng laãn nhau cuûa caùc caûm giaùc. Caùc caûm giaùc
Nhaän thöùc caûm tính laø möùc ñoä nhaän thöùc ñaàu tieân cuûa con coù theå taùc ñoäng, aûnh höôûng laãn nhau, chi phoái laãn nhau. Caûm
ngöôøi, trong ñoù chuùng ta duøng giaùc quan nhaän thöùc moät caùch tröïc giaùc naøy coù theå gaây ra caûm giaùc khaùc, laøm taêng hoaëc giaûm cöôøng
tieáp. Caûm tính chæ phaûn aùnh nhöõng ñaëc ñieåm beân ngoaøi cuûa söï vaät ñoä cuûa caûm giaùc khaùc. Ví duï: khi nhìn maøu xanh giöõa trôøi noùng
vaø hieän töôïng, vì vaäy noù chæ phaûn aùnh moät caùch haïn cheá, hôøi hôït vaø böùc thì chuùng ta caûm thaáy deã chòu, nghe moät gioïng noùi the theù
khoâng chính xaùc. caûm giaùc khoù chòu.
Qui luaät töông phaûn caûm giaùc. Moät caûm giaùc naøy coù theå ñöôïc noåi
Nhaän thöùc caûm tính coù hai quaù trình cô baûn, ñoù laø caûm giaùc vaø baät khi ñöùng beân caïnh moät caûm giaùc khaùc ñoái cöïc vôùi noù. Traéng
tri giaùc. noåi baät beân caïnh ñen, to noåi baät beân caïnh nhoû, ñeïp noåi baät beân
caïnh xaáu.
1.1. CAÛM GIAÙC
Caûm giaùc laø moät quaù trình nhaän thöùc ñôn giaûn nhaát, phaûn aùnh 1.2. TRI GIAÙC
nhöõng ñaëc ñieåm rieâng leû, beà ngoaøi cuûa söï vaät, hieän töôïng khi chuùng Tri giaùc cuõng laø caûm tính nhöng phaûn aùnh moät caùch ñaày ñuû hôn
taùc ñoäng tröïc tieáp vaøo caùc giaùc quan töông öùng cuûa con ngöôøi. chính xaùc hôn vaø troïn veïn hôn so vôùi caûm giaùc. Tri giaùc laø khi chuùng
ta ñaõ nhaän ra söï vaät, hieän töôïng moät caùch khaù roõ raøng, cuï theå.
Caûm giaùc hoaït ñoäng theo nhieàu qui luaät, nhöng trong hoaït ñoäng
quaûn trò kinh doanh ñaëc bieät chuù yù tôùi nhöõng qui luaät sau ñaây: Maëc duø tri giaùc chính xaùc hôn so vôùi caûm giaùc, nhöng tri giaùc
Qui luaät veà ngöôõng caûm giaùc. Muoán coù caûm giaùc thì cöôøng ñoä cuõng laø caûm tính neân cuõng coù theå thieáu chính xaùc vaø khoâng saâu saéc.
kích thích phaûi naèm trong moät giôùi haïn nhaát ñònh, giôùi haïn ñoù
ñöôïc goïi laø ngöôõng caûm giaùc. Trong ngöôõng caûm giaùc coù ñieåm Tri giaùc cuõng coù theå sai laàm do hai nhoùm nguyeân nhaân chính sau
phaûn aùnh toái öu taïi ñoù kích thích ñöôïc caûm nhaän toát nhaát. ñaây:
Ngöôøi ta aùp duïng ngöôõng caûm giaùc trong vieäc quaûng caùo baèng Nhoùm nguyeân nhaân chuû quan ñöôïc theå hieän ôû qui luaät toång giaùc:
voâ thöùc baèng caùch cho kích thích quaûng caùo rôi vaøo döôùi ngöôõng Khi tri giaùc moät ngöôøi hay söï vaät hieän töôïng chuùng ta bò chi phoái
Trang 15 Trang 16

8. Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh
bôûi caùc yeáu toá thuoäc veà ñôøi soáng taâm lyù cuûa chuùng ta, maø cuï theå Hoaït ñoäng quaûn trò veà baûn chaát vaø chuû yeáu laø hoaït ñoäng tö duy
laø: aán töôïng, taâm traïng, tình caûm, höùng thuù vaø söï quan taâm. (laø phaùt hieän vaán ñeà, ñöa ra caùc giaû thuyeát, kieåm tra vaø giaûi quyeát
vaán ñeà), laø hoaït ñoäng giaûi caùc baøi toaùn trong thöïc tieãn kinh doanh.
Nhaø quaûn trò caàn löu yù tôùi qui luaät naøy ñeå ñaùnh giaù nhìn nhaän
con ngöôøi cho chính xaùc vaø khaùch quan, traùnh hieän töôïng “yeâu neân 2.2. TÖÔÛNG TÖÔÏNG
toát, gheùt neân xaáu”.
Töôûng töôïng laø moät quaù trình nhaän thöùc phaûn aùnh nhöõng caùi
chöa coù trong kinh nghieäm baèng caùch xaây döïng nhöõng hình aûnh môùi
Nhoùm nguyeân nhaân khaùch quan ñöôïc theå hieän ôû qui luaät aûo aûnh:
treân cô sôû nhöõng hình aûnh (bieåu töôïng) ñaõ coù baèng caùc thao taùc:
AÛo aûnh tri giaùc laø söï phaûn aùnh sai leäch caùc söï vaät, hieän töôïng do chaép gheùp, moâ phoûng, lieân hôïp.
nhöõng yeáu toá thuoäc veà ñoái töôïng hay nhöõng yeáu toá beân ngoaøi.
Toùm laïi, hoaït ñoäng nhaän thöùc laø hoaït ñoäng taïo ra hình aûnh trong
Khi ñaùnh giaù moät ngöôøi chuùng ta coù theå aûo aûnh bôûi nhöõng yeáu ñaàu chuùng ta veà söï vaät, hieän töôïng. Nhaän thöùc ñöôïc dieãn ra theo 2
toá: giai ñoaïn, trong ñoù caûm tính laø nguoàn cung caáp nguyeân lieäu cho lyù
tính laøm vieäc, ngöôïc laïi lyù tính laøm cho caûm tính theâm phaàn ñaày ñuû
Söï haøo nhoaùng beân ngoaøi cuûa ñoái töôïng.
hôn, chính xaùc hôn vaø saâu saéc hôn.
Baèng caáp, chöùng chæ cuûa hoï.
Nhaän thöùc laø cô sôû cuûa cuoäc soáng, cuûa taøi naêng, cuûa söï phaùt
Do töông phaûn caûm giaùc.
trieån nhaân caùch con ngöôøi, bôûi vaäy trong hoaït ñoäng quaûn trò ñaëc bieät
Boái caûnh trong ñoù dieãn ra söï tri giaùc. phaûi löu yù ñeán hoaït ñoäng nhaän thöùc ôû hai khía caïnh sau ñaây:
Thöù nhaát, khi ñaùnh giaù khaû naêng nhaän thöùc cuûa con ngöôøi (cuûa
2. NHAÄN THÖÙC LYÙ TÍNH
nhaân vieân, cuûa ñoái taùc laøm aên...), nhaø quaûn trò phaûi chuù yù ñeán
Laø giai ñoaïn nhaän thöùc cao hôn so vôùi caûm tính, noù cho ta bieát nhöõng ñaëc ñieåm sau ñaây cuûa hoï:
caùi beân trong, caùi baûn chaát, caùi qui luaät cuûa söï vaät vaø hieän töôïng. Söï nhaïy beùn, tinh teá, linh hoaït trong nhaän thöùc.
Nhaän thöùc lyù tính bao goàm 2 quaù trình laø tö duy vaø töôûng töôïng. Khaû naêng quan saùt nhanh choùng, chính xaùc vaø bao quaùt ñöôïc
nhieàu ñoái töôïng.
2.1. TÖ DUY Khaû naêng tö duy (töø vieäc phaùt hieän vaán ñeà nhanh, chính xaùc,
Tö duy laø moät quaù trình nhaän thöùc phaûn aùnh nhöõng thuoäc tính cho ñeán vieäc giaûi quyeát vaán ñeà moät caùch linh hoaït vaø coù tính
baûn chaát, nhöõng moái lieân heä vaø quan heä coù tính qui luaät cuûa söï vaät saùng taïo).
vaø hieän töôïng trong hieän thöïc khaùch quan. Tö duy cuõng laø suy nghó, Trí töôûng töôïng phong phuù, khaû naêng lieân töôûng ñöôïc nhöõng
nhöng maø nhöõng suy nghó ñöa ra caùi môùi, caùi chöa bieát döïa treân khaùi nieäm raát xa veà maët yù nghóa, khaû naêng döï ñoaùn vaø löôøng
nhöõng thoâng tin caûm tính baèng caùc thao taùc: so saùnh, ñoái chieáu, phaân tröôùc ñöôïc nhöõng söï kieän trong töông lai.
tích toång hôïp, khaùi quaùt hoùa tröøu töôïng hoùa. Trình ñoä nhaän thöùc, bao goàm trình ñoä vaên hoùa, trình ñoä kieán
thöùc, voán hieåu bieát thöïc teá, voán kinh nghieäm...
Trang 17 Trang 18

9. Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh
Thöù hai, reøn luyeän khaû naêng nhaän thöùc, khaû naêng trí tueä cuûa baûn BAØI 4
thaân, cuï theå laø:
TÌNH CAÛM VAØ YÙ CHÍ
Reøn luyeän tính nhaïy caûm.
Reøn luyeän khaû naêng quan saùt, nhìn nhaän, ñaùnh giaù vaán ñeà moät 1. ÑÔØI SOÁNG TÌNH CAÛM
caùch chính xaùc vaø khaùch quan.
Reøn luyeän naêng löïc tö duy (phaùt hieän vaán ñeà nhanh, giaûi quyeát 1.1. KHAÙI NIEÄM VEÀ TÌNH CAÛM XUÙC CAÛM
vaán ñeà chính xaùc, linh hoaït). Tình caûm - xuùc caûm laø nhöõng rung caûm cuûa chuùng ta ñoái vôùi
nhöõng söï vaät vaø hieän töôïng coù lieân quan ñeán vieäc thoûa maõn hay
CAÂU HOÛI OÂN TAÄP khoâng thoûa maõn caùc nhu caàu.
1. Phaân bieät nhaän thöùc caûm tính vaø lyù tính? Moái quan heä giöõa
chuùng? Nhö vaäy ôû ñaây chuùng ta gaëp moät daïng phaûn aùnh môùi, ñoù laø
phaûn aùnh caûm xuùc. Giöõa tình caûm - xuùc caûm vaø nhaän thöùc coù nhöõng
2. Trình baøy caùc qui luaät caûm giaùc vaø öùng duïng cuûa chuùng trong ñieåm khaùc bieät sau ñaây (caùc baïn ñoïc chi tieát hôn ôû trang 57, 58 cuûa
SXKD? giaùo trình):
3. Haõy phaân tích caùc nguyeân nhaân sai laàm khi tri giaùc, ñaùnh giaù Veà ñoái töôïng phaûn aùnh thì nhaän thöùc phaûn aùnh baûn thaân hieän
moät ngöôøi? Qua ñoù löu yù gì khi nhaän thöùc ñaùnh giaù nhaân vieân? thöïc khaùch quan, coøn tình caûm - xuùc caûm phaûn aùnh thaùi ñoä cuûa
4. Khi ñaùnh giaù naêng löïc nhaän thöùc cuûa moät ngöôøi, baïn caàn ñaùnh chuùng ta ñoái vôùi theá giôùi xung quanh.
giaù nhöõng yeáu toá naøo? Veà phaïm vi phaûn aùnh thì nhaän thöùc phaûn aùnh roäng hôn tình caûm
- xuùc caûm.
Veà phöông thöùc phaûn aùnh thì nhaän thöùc phaûn aùnh baèng hình
aûnh, coùnh tình caûm - xuùc caûm phaûn aùnh baèng söï rung ñoäng cuûa
taâm hoàn.
Veà tính chuû theå trong phaûn aùnh thì nhaän thöùc phaûn aùnh khaùch
quan hôn, coøn tình caûm - xuùc caûm mang tính chuû quan cao hôn vì
chuùng phuïc thuoäc nhieàu vaøo nhu caàu cuûa moãi ngöôøi.
Trong hoaït ñoäng quaûn trò, ñaëc bieät caàn chuù yù tôùi nhöõng möùc ñoä
sau ñaây cuûa ñôøi soáng tình caûm con ngöôøi:
Xuùc caûm: ñaây laø nhöõng rung caûm ngaén, hay thay ñoåi vaø boäc loä roõ
neùt ra beân ngoaøi. Chaúng haïn, sung söôùng, ñau khoå, vui möøng,
giaän döõ, caûm ñoäng, lo aâu... ñoù laø nhöõng xuùc caûm.
Tuøy theo cöôøng ñoä, tính oån ñònh vaø tính yù thöùc cao hay thaáp,
ngöôøi ta chia xuùc caûm ra laøm hai loaïi: xuùc ñoäng vaø taâm traïng. Xuùc
Trang 19 Trang 20

10. Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh
ñoäng laø loaïi xuùc caûm coù cöôøng ñoä maïnh hoaëc raát maïnh dieãn ra trong traïng xaáu vaøo taäp theå, nhöng cuõng caàn taïo ra baàu khoâng khí
thôøi gian ngaén vaø xaâm chieám con ngöôøi moät caùch nhanh choùng. Noù höùng khôûi trong taäp theå baèng chính taâm traïng cuûa nhaø quaûn lyù.
coù theå laøm cho con ngöôøi maát ñi söï saùng suoát, tính töï chuû, khoâng yù Quy luaät “di chuyeån": TC - XC cuûa moät ngöôøi ñoái vôùi moät ñoái
thöùc ñöôïc nhöõng haønh vi vaø haäu quaû cuûa chuùng, deã ñi ñeán quyeát töôïng coù theå ñöôïc di chuyeån sang ñoái töôïng khaùc. Hieän töôïng
ñònh sai laàm “caû giaän maát khoân”. Xuùc ñoäng dieãn ra döôùi hình thöùc “giaän caù cheùm thôùt”, “yeâu nhau yeâu caû ñöôøng ñi, gheùt nhau gheùt
nhöõng quaù trình ngaén theo töøng côn, töøng ñôït: côn giaän, côn ghen caû toâng chi hoï haøng” chính laø theå hieän qui luaät di chuyeån.
v.v.... Maët khaùc xuùc ñoäng cuõng coù theå gaây neân traïng thaùi maát caân
baèng cuûa cô theå: ngaát xæu, chaân tay run raåy, thaäm chí coù theå laøm cho Quy luaät “thích öùng": TC - XC neáu laëp ñi laëp laïi moät caùch ñôn
tim ngöøng ñaäp, co thaét maïch maùu naõo... Nhaø quaûn trò caàn chuù yù, ñieäu seõ trôû neân laéng xuoáng vaø chai saïn ñi. Hieän töôïng “chai lyø
phaûi bieát kieàm cheá côn xuùc ñoäng, giöõ traïng thaùi caân baèng caûm xuùc, caûm xuùc”, “gaàn thöôøng, xa nhôù” chính laø theå hieän qui luaät naøy.
khoâng neân taïo ra nhöõng côn xuùc ñoäng ôû nhaân vieân (nhö quaùt naït, la Ñeå duy trì moái quan heä vôùi nhaân vieân vaø khaùch haøng thì nhaø
raày...) coù theå gaây ra haäu quaû nghieâm troïng. quaûn trò caàn nghó ra cho hoï nhöõng baát ngôø thuù vò.
Quy luaät “töông phaûn": Moät tình caûm - xuùc caûm naøy coù theå laøm
Taâm traïng laø daïng xuùc caûm coù cöôøng ñoä vöøa phaûi hoaëc töông taêng cöôøng moät tình caûm - xuùc caûm khaùc ñoái cöïc vôùi noù: yeâu coù
ñoái yeáu, toàn taïi trong thôøi gian daøi, vaø nhieàu khi con ngöôøi khoâng yù theå laøm taêng theâm gheùt, vui coù theå laøm taêng theâm buoàn, hy voïng
thöùc ñöôïc nguyeân nhaân gaây ra noù. Taâm traïng thöôøng coù tính laây lan coù theå laøm taêng theâm thaát voïng. Ñeå duy trì khaùch haøng, trong
raát maïnh. Trong quaûn lyù caàn traùnh söï laây lan taâm traïng xaáu vaøo taäp kinh doanh caàn ñaùp öùng treân söï mong ñôïi cho hoï.
theå.
Quy luaät “pha troän": Nhöõng tình caûm - xuùc caûm khaùc nhau, thaäm
Tình caûm: laø nhöõng rung caûm, nhöõng thaùi ñoä ñaõ oån ñònh, beàn chí ñoái cöïc nhau coù theå cuøng xuaát hieän cuøng luùc ôû moät ngöôøi.
vöõng cuûa con ngöôøi vôùi hieän thöïc. Noù laø thuoäc tính taâm lyù cuûa “Vui buoàn laãn loän”, “vöøa töï haøo vöøa lo laéng” laø bieåu hieän cuûa
caù nhaân. Tình caûm ñöôïc theå hieän ra ôû nhöõng caùc xuùc caûm cuï theå qui luaät naøy. Chính qui luaät pha troän tình caûm - xuùc caûm laøm cho
vaø tình caûm caøng saâu saéc bao nhieâu thì xuùc caûm caøng maõnh lieät ñôøi soáng taâm lyù noùi chung vaø ñôøi soáng tình caûm noùi rieâng trôû
baáy nhieâu. Vì vaäy chuùng ta coù theå nhaän bieát tình caûm cuûa moät neân phong phuù, phöùc taïp vaø khoù hieåu.
ngöôøi thoâng qua caûm xuùc cuûa hoï.
2. YÙ CHÍ VAØ HAØNH ÑOÄNG YÙ CHÍ
1.2. CAÙC QUI LUAÄT CUÛA ÑÔØI SOÁNG TÌNH CAÛM
YÙ chí laø maët naêng ñoäng cuûa yù thöùc, laø khaû naêng taâm lyù giuùp
Qui luaät veà söï hình thaønh tình caûm: Tình caûm ñöôïc hình thaønh chuùng ta vöôït qua nhöõng khoù khaên nhaát ñònh. YÙ chí ñöôïc theå hieän ôû
töø nhöõng caûm xuùc cuøng loaïi. Coù nghóa laø, coù nhieàu caûm xuùc seõ loøng duõng caûm, söï kieân trì vaø söï chòu ñöïng.
tích luõy laïi thaønh tình caûm. Muoán gaây thieän caûm vôùi ngöôøi khaùc
thì caàn quan taâm tôùi nhöõng nhu caàu cuûa hoï ñeå ñaùp öùng nhöõng YÙ chí luoân ñöôïc bieåu hieän thoâng qua haønh ñoäng chöù khoâng toàn
nhu caàu taïo ra nhöõng caûm xuùc tích cöïc, töø ñoù hình thaønh neân taïi ñoäc laäp, vì vaäy ñeå ñaùnh giaù yù chí cuûa moät ngöôøi thì caàn xem xeùt
thieän caûm. haønh ñoäng cuûa hoï.
Quy luaät “laây lan": TC - XC cuûa moät ngöôøi naøy coù theå lan truyeàn Coù theå chia haønh ñoäng cuûa con ngöôøi thaønh 3 loaïi:
sang ngöôøi khaùc, trong ñoù taâm traïng laây lan deã nhaát coøn tình
caûm laây lan khoù nhaát. Trong quaûn trò caàn traùnh söï laây lan taâm
Trang 21 Trang 22

11. Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh
Haønh ñoäng yù chí: Laø nhöõng haønh ñoäng coù söï tham gia cuûa yù chí, 5. YÙ chí laø gì? Khi ñaùnh giaù yù chí cuûa moät ngöôøi caàn löu yù nhöõng
laø haønh ñoäng coù muïc ñích, coù keá hoaïch vaø coù söï noã löïc. Haønh gì?
ñoäng ôû con ngöôøi chuû yeáu laø haønh ñoäng yù chí.
Haønh ñoäng khoâng yù chí: Laø haønh ñoäng khoâng coù söï tham gia cuûa
yù chí, thöôøng laø nhöõng haønh ñoäng xuaát phaùt töø baûn naêng.
Haønh ñoäng töï ñoäng hoùa: Laø haønh ñoäng tröôùc ñaây laø coù yù chí,
nhöng do laëp ñi laëp laïi nhieàu laàn ñaõ trôû neân töï ñoäng. Trong
haønh ñoäng töï ñoäng hoùa chuùng ta caàn phaân bieät thoùi quen vôùi kyõ
xaûo.
Khi ñaùnh giaù yù chí cuûa moät ngöôøi, ta phaûi xem yù chí cuûa ngöôøi
ñoù ôû möùc ñoä naøo (cao hay thaáp) vaø phaûi xem yù chí ñoù höôùng vaøo caùi
gì (maët ñaïo ñöùc cuûa yù chí).
Toùm laïi, tình caûm - xuùc caûm laø choã maïnh nhaát nhöng cuõng laø choã
yeáu nhaát cuûa con ngöôøi. Cho neân trong hoaït ñoäng quaûn trò chuùng ta
caàn phaûi taùc ñoäng tôùi tình caûm caáp döôùi, duøng tình caûm ñeå chinh
phuïc, caûm hoùa caáp döôùi. Nhaø quaûn trò caàn thaáy roõ vai troø cuûa caûm
xuùc, tình caûm trong hoaït ñoäng quaûn lyù cuûa mình. Nhöõng coâng vieäc
naøo, nhieäm vuï naøo gaây ñöôïc ôû nhaân vieân nhöõng caûm xuùc tích cöïc seõ
ñöôïc hoï thöïc hieän moät caùch thoaûi maùi vaø hieäu quaû, ngöôïc laïi nhöõng
lôøi quôû traùch taïo ra ôû nhaân vieân nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc daãn ñeán
giaûm khaû naêng laøm vieäc cuûa hoï. Trong quaûn trò kinh doanh chuùng ta
caàn taïo ñöôïc tình caûm ôû nhaân vieân vaø khaùch haøng, vì khi hoï ñaõ yeâu
mình, quí mình thì hoï seõ gaén boù vôùi mình laâu daøi.
CAÂU HOÛI OÂN TAÄP
1. Haõy so saùnh nhaän thöùc vôùi tình caûm xuùc caûm.
2. Coù tröôøng hôïp naøo maø chöa nhaän thöùc maø vaãn naûy sinh tình
caûm hay khoâng? Vì sao?
3. Phaân bieät caùc caáp ñoä cuûa ñôøi soáng tình caûm? Trong giao tieáp coù
neân xuùc ñoäng hay khoâng?Vì sao?
4. Trình baøy caùc qui luaät ñôøi soáng tình caûm? Cho ví duï minh hoïa.
Trang 23 Trang 24

12. Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh
BAØI 5 Khi taùc ñoäng tôùi moät ngöôøi, chuùng ta caàn phaûi chuù yù ñeán caû ba
maët ñoù.
NHAÂN CAÙCH VAØ
CAÙC PHAÅM CHAÁT CUÛA NHAÂN CAÙCH
1.2. KHAÙI NIEÄM VEÀ NHAÂN CAÙCH
1. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM VEÀ CON NGÖÔØI Nhaân caùch laø maët xaõ hoäi cuûa con ngöôøi vaø nhöõng phaåm chaát taâm
lyù ñaõ trôû neân oån ñònh, beàn vöõng vaø keùo daøi, taïo neân tính ngöôøi trong
Khi noùi tôùi con ngöôøi, ngöôøi ta thöôøng duøng nhieàu khaùi nieäm
con ngöôøi. Nhaân caùch cuõng laø con ngöôøi, nhöng maø laø con ngöôøi coù
khaùc nhau ñeå chæ veà noù, ñoù laø con ngöôøi, caù nhaân, caù tính, chuû theå
yù thöùc, coù khaû naêng yù thöùc ñöôïc chính mình, ñieàu chænh, ñieàu khieån
hoaït ñoäng vaø nhaân caùch. Trong chöông trình naøy chuùng ta chæ phaân
ñöôïc haønh vi cuûa mình. Vôùi yù nghóa ñoù coù theå hieåu nhaân caùch laø moät
bieät hai khaùi nieäm, ñoù laø khaùi nieäm con ngöôøi vaø khaùi nieäm nhaân
thöïc theå xaõ hoäi coù yù thöùc. Nhö vaäy söï hình thaønh nhaân caùch ñöôïc
caùch.
baét ñaàu khi con ngöôøi ñaõ coù yù thöùc.
1.1. KHAÙI NIEÄM CON NGÖÔØI LAØ GÌ?
2. CAÙC PHAÅM CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA NHAÂN CAÙCH
Con ngöôøi laø moät thöïc theå thoáng nhaát, goàm ba maët: sinh vaät, xaõ
Khi ñaùnh giaù phaåm chaát cuûa nhaân caùch, thöôøng chuùng ta ñaùnh
hoäi vaø taâm lyù. Caû 3 maët naøy thoáng nhaát vôùi nhau vaø khoâng taùch rôøi
giaù boán maët sau ñaây: xu höôùng, naêng löïc, tính caùch vaø tính khí.
nhau, chuùng aûnh höôûng, chi phoái laãn nhau, tuy nhieân moãi maët laïi coù
Trong baøi naøy chuùng ta chæ nghieân cöùu maët xu höôùng cuûa nhaân caùch,
tính ñoäc laäp töông ñoái cuûa mình.
coøn caùc maët khaùc chuùng ta seõ hoïc trong baøi tieáp theo.
Veà maët sinh vaät: Noùi tôùi maët sinh vaät laø noùi tôùi nhöõng yeáu toá
thuoäc veà baåm sinh vaø di truyeàn, noùi tôùi nhöõng quaù trình sinh hoïc 2.1. XU HÖÔÙNG
vaø heä thoáng baûn naêng (baûn naêng dinh döôõng, baûn naêng töï veä,
baûn naêng tình duïc...). Maët sinh hoïc heát söùc quan troïng, noù taïo cô Laø taäp hôïp taát caû nhöõng yeáu toá quyeát ñònh haønh vi cuûa con
sôû vaät chaát caàn thieát, khoâng coù noù thì con ngöôøi khoâng theå toàn ngöôøi, bao goàm ñoäng cô vaø theá giôùi quan. Trong ñoù ñoäng cô ñoùng
taïi. Muoán laøm vieäc toát tröôùc heát con ngöôøi caàn phaûi ñaûm baûo vai troø thuùc ñaåy vaø theá giôùi quan ñoùng vai troø ñònh höôùng.
ñöôïc maët naøy.
2.1.1. Ñoäng cô nhu caàu
Veà maët xaõ hoäi: Con ngöôøi laø toång hoøa caùc moái quan heä xaõ hoäi,
vôùi nhöõng vò trí, vai troø, traùch nhieäm, quyeàn lôïi nhaát ñònh trong Ñoäng cô coù theå ñöôïc moâ taû nhö laø moät löïc löôïng beân trong thuùc
taäp theå, trong coäng ñoàng xaõ hoäi. ñaåy haønh vi cuûa chuùng ta. Ñoäng cô ñöôïc taïo bôûi nhöõng nhu caàu chöa
ñöôïc thoûa maõn khi chuùng trôû neân caêng thaúng. Coù nghóa laø, trong moãi
Veà maët taâm lyù: Nhôø coù ngoân ngöõ, coù lao ñoäng vaø soáng thaønh xaõ moät thôøi ñieåm naøo ñoù ôû chuùng ta coù theå toàn taïi nhieàu nhu caàu,
hoäi, maø con ngöôøi coù möùc ñoä phaùt trieån taâm lyù môùi veà chaát so nhöng nhu caàu naøo maïnh nhaát (coù theå yù thöùc hay khoâng ñöôïc yù
vôùi ñoäng vaät. Ñoù laø con ngöôøi coù tö duy tröøu töôïng, tö duy khaùi thöùc) seõ ñoùng vai troø ñoäng cô thuùc ñaåy.
quaùt, tö duy saùng taïo, con ngöôøi coù tình caûm, coù yù chí, coù yù thöùc
vaø töï yù thöùc... taát caû nhöõng caùi ñoù ôû ñoäng vaät khoâng theå coù Thöôøng thì coù hai phöông phaùp taïo ñoäng cô thuùc ñaåy ngöôøi khaùc
ñöôïc. laøm theo yù mình:
Trang 25 Trang 26

13. Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh
Phöông phaùp 1: coù moät khaû naêng nhaän dieän vaø khôi daäy ôû ngöôøi khaùc nhöõng nhu
Tìm hieåu nhu caàu vaø mong muoán cuûa hoï. caàu caàn ñöôïc thoûa maõn.
Tìm caùch thoûa maõn nhu caàu ñoù cho hoï ñoàng thôøi höôùng söï
thoûa maõn tôùi vieäc thöïc hieän muïc ñích cuûa mình Hoïc thuyeát hai nhaân toá cuûa Frederick Herzberg: Con ngöôøi coù hai
nhoùm nhu caàu, veà cô baûn, ñoäc laäp vôùi nhau vaø aûnh höôûng tôùi
Phöông phaùp 2: haønh vi theo nhöõng caùch khaùc nhau: caùc nhaân toá duy trì vaø caùc
Khôi daäy nhu caàu ñang tieàm aån ôû hoï baèng caùch gaây söï chuù yù. nhaân toá ñoäng vieân. Ñoái vôùi caùc nhaân toá ñoäng vieân, neáu giaûi
Laøm cho hoï haáp daãn vôùi ñoái töôïng ñeå naåy sinh yù muoán. quyeát toát thì seõ taïo ra söï thoûa maõn vaø thuùc ñaåy nhaân vieân laøm
Ñöa ra nhöõng yeáu toá kích thích ñeå taïo neân söï ham muoán maø vieäc tích cöïc hôn. Nhöng neáu giaûi quyeát khoâng toát thì taïo ra tình
bieán thaønh ñoäng cô. traïng khoâng thoûa maõn chöù chöa chaéc ñaõ baát maõn.
Ñoái vôùi caùc yeáu toá duy trì, neáu giaûi quyeát khoâng toát thì taïo ra
Phöông phaùp moät ñöôïc söû duïng khi ñoái töôïng ñaõ coù nhu caàu vaø traïng thaùi baát maõn ôû ngöôøi lao ñoäng. Nhöng neáu giaûi quyeát toát
chuùng ta naém baét ñöôïc nhu caàu cao nhaát cuûa hoï. Phöông phaùp hai thì taïo ra söï khoâng baát maõn chöù chöa chaéc ñaõ thoûa maõn.
ñöôïc aùp duïng khi ñoái töôïng chöa coù nhu caàu vì hoï chöa bieát veà muïc
tieâu cuûa chuùng ta. 2.1.3. Töø thuyeát naøy, nhaø quaûn lyù caàn löu yù
Nhöõng nhaân toá laøm thoûa maõn ngöôøi lao ñoäng laø khaùc vôùi caùc
Veà ñaëc ñieåm cuûa nhu caàu caùc baïn coù theå ñoïc theâm ôû trang 77 cuûa nhaân toá laøm baát maõn. Vì vaäy chuùng ta khoâng theå mong ñôïi söï thoûa
giaùo trình). maõn cuûa hoï baèng caùch ñôn giaûn laø xoùa ñi nhöõng yeáu toá gaây söï baát
maõn.
2.1.2. Caùc lyù thuyeát veà ñoäng cô. (Ñoïc theâm trong cuoán “Kyõ
naêng giao tieáp vaø thöông löôïng”). Vieäc ñoäng vieân nhaân vieân ñoøi hoûi phaûi chuù yù tôùi caû hai nhoùm
Coù raát nhieàu lyù thuyeát veà ñoäng cô, tuy nhieân ôû ñaây chuùng ta chæ duy trì vaø ñoäng vieân, chöù khoâng theå chæ chuù troïng moät nhoùm naøo.
laøm quen vôùi caùc lyù thuyeát sau ñaây. Hoïc thuyeát cuûa David Mc.Clelland: Con ngöôøi coù ba nhu caàu cô
Thuyeát nhu caàu 5 baäc cuûa Maslow: Haønh ñoäng cuûa con ngöôøi baûn:
ñöôïc thuùc ñaåy bôûi nhu caàu vaø caùc nhu caàu ñöôïc saép xeáp töø thaáp Nhu caàu thaønh töïu
ñeán cao theo 5 baäc sau ñaây: Nhu caàu lieân minh
Nhu caàu sinh lyù Nhu caàu quyeàn löïc
Nhu caàu an toaøn
Nhu caàu xaõ hoäi Ngöôøi naøo coù nhu caàu naøo noåi baät hôn thì phuø hôïp vôùi loaïi coâng
Nhu caàu ñöôïc toân troïng vieäc nhaát ñònh.
Nhu caàu töï theå hieän Hoïc thuyeát cuûa Clayton Anderfer: Con ngöôøi theo ñuoåi ba nhu
caàu cô baûn: nhu caàu toàn taïi, nhu caàu quan heä vaø nhu caàu phaùt
Ñaàu tieân laø caùc nhu caàu baäc thaáp trôû neân caêng thaúng ñoøi hoûi con trieån. Neáu moät nhu caàu naøo ñoù bò caûn trôû thì ngöôøi ta doàn noã löïc
ngöôøi phaûi thoûa maõn, khi chuùng ñaõ thoûa maõn moät phaàn thì caùc nhu vaøo ñeå thoûa maõn nhöõng nhu caàu khaùc.
caàu baäc cao hôn laïi xuaát hieän. Trong quaù trình giao tieáp chuùng ta caàn
Trang 27 Trang 28

14. Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh
Thuyeát mong ñôïi cuûa Victor Vroom: Söùc maïnh cuûa ñoäng cô phuï BAØI 6
thuoäc vaøo 3 yeáu toá: söï haáp daãn cuûa phaàn thöôûng, khaû naêng thöïc
NHAÂN CAÙCH VAØ
hieän nhieäm vuï vaø khaû naêng lónh ñöôïc phaàn thöôûng neáu thöïc
NHÖÕNG PHAÅM CHAÁT NHAÂN CAÙCH (TT)
hieän toát nhieäm vuï.
1. NAÊNG LÖÏC
Töø nhöõng lyù thuyeát nhu caàu treân, khi thieát keá phaàn thöôûng nhaø
quaûn lyù caàn chuù yù: Naêng löïc laø khaû naêng cuûa con ngöôøi coù theå thöïc hieän moät loaïi
hoaït ñoäng naøo ñoù, laøm cho hoaït ñoäng aáy ñaït ñeán moät keát quaû nhaát
Phaàn thöôûng phaûi phuø hôïp vôùi caù nhaân ngöôøi lao ñoäng.
ñònh. Khi noùi tôùi naêng löïc laø phaûi noùi naêng löïc veà lónh vöïc naøo cuï
Chæ tieâu thöôûng phaûi hôïp lyù. theå. Naêng löïc khoâng ñoàng nghóa vôùi thoâng minh, vôùi baèng caáp. Tuy
nhieân, taøi naêng cuûa moät ngöôøi ñöôïc hình thaønh treân cô sôû nhöõng yeáu
Phaàn thöôûng phaûi ñuû söùc haáp daãn.
toá sau:
Phaûi ñaûm baûo söï coâng baèng (coâng baèng caù nhaân vaø coâng baèng xaõ
Naêng khieáu.
hoäi).
Ñieàu kieän soáng (ñieàu kieän kinh teá, ñieàu kieän vaên hoùa, ñieàu kieän
2.2. THEÁ GIÔÙI QUAN chính trò…).
Laø heä thoáng quan ñieåm cuûa con ngöôøi veà töï nhieân, xaõ hoäi vaø baûn Ñieàu kieän hoïc taäp.
thaân, xaùc ñònh phöông chaâm haønh ñoäng cuûa ngöôøi ñoù. Theá giôùi quan
YÙ chí vaø söï reøn luyeän
quyeát ñònh thaùi ñoä cuûa con ngöôøi ñoái vôùi theá giôùi xung quanh, quyeát
ñònh nhöõng phaåm chaát vaø phöông höôùng phaùt trieån cuûa nhaân caùch. Khi ñaùnh giaù naêng löïc cuûa nhaân vieân, nhaø quaûn trò caàn döïa treân
nhöõng yeáu toá sau ñaây:
Trong hoaït ñoäng quaûn trò chuùng ta khoâng chæ taïo ñoäng cô thuùc Döïa vaøo phöông thöùc hoaøn thaønh coâng vieäc.
ñaåy nhaân vieân laøm vieäc maø coøn quan taâm tôùi vieäc giaùo duïc theá giôùi
quan moät caùch ñuùng ñaén. Khi nhaân vieân coù moät xu höôùng tích cöïc Döïa vaøo hieäu suaát hoaøn thaønh coâng vieäc.
thì hoï seõ laøm vieäc moät caùch hieäu quaûn nhaát. Döïa vaøo möùc ñoä keát quaû cuûa coâng vieäc.
CAÂU HOÛI OÂN TAÄP Trong quaûn trò vieäc phaùt hieän ñöôïc naêng löïc cuûa nhaân vieân, saép
xeáp ñuùng ngöôøi, ñuùng vieäc vaø ñuùng theo naêng löïc, taïo ñieàu kieän cho
1. Baïn hieåu theá naøo laø baûn chaát con ngöôøi? Qua ñoù löu yù nhöõng gì
hoï phaùt huy taøi naêng trong hoaït ñoäng saûn xuaát, hoaït ñoäng xaõ hoäi laø
khi taùc ñoäng tôùi nhaân vieân trong quaûn trò?
moät coâng vieäc voâ cuøng coù yù nghóa cuûa nhaø quaûn trò.
2. So saùnh khaùi nieäm con ngöôøi vôùi khaùi nieäm nhaân caùch?
3. Trình baøy caùc phöông phaùp taïo ñoäng cô haønh ñoäng? 2. TÍNH CAÙCH
Laø heä thoáng thaùi ñoä ñaõ trôû neân oån ñònh ñoái vôùi töï nhieân, xaõ hoäi,
4. Trình baøy caùc lyù thuyeát ñoäng vieân?
baûn thaân vaø lao ñoäng, ñöôïc theå hieän qua haønh vi cö xöû, lôøi aên tieáng
noùi con ngöôøi.
Trang 29 Trang 30

15. Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh
Tính caùch chia thaønh hai maët. Khí chaát ñieàm tónh: Nhöõng ngöôøi naøy thöôøng toû ra ung dung,
bình thaûn. Hoï coù theå kieàm cheá ñöôïc caûm xuùc vaø nhöõng côn xuùc
Noäi dung cuûa tính caùch: laø heä thoáng thaùi ñoä cuûa con ngöôøi ñoái
ñoäng. Trong quan heä thöôøng ñuùng möïc, hôi kín ñaùo vaø toû ra thôø
vôùi thieân nhieân, ñoái vôùi xaõ hoäi, ñoái vôùi lao ñoäng vaø ñoái vôùi baûn
ô, thieáu nhieät tình vôùi nhöõng ngöôøi xung quanh. Hoï thöôøng nhaän
thaân.
thöùc hôi chaäm, nhöng saâu saéc, chín chaén. Trong hoaït ñoäng coù söï
Hình thöùc cuûa tính caùch: laø söï bieåu hieän ra beân ngoaøi cuûa tính ñeàu ñaën, caân baèng, vaø coù tính keá hoaïch, tính nguyeân taéc, khoâng
caùch, laø heä thoáng haønh vi, cöû chæ, caùch noùi naêng... cuûa con ngöôøi. thích maïo hieåm.
Khí chaát noùng: Nhaän thöùc töông ñoái nhanh, nhöng quaù hôøi hôït,
Giöõa noäi dung vaø hình thöùc cuûa tính caùch coù moái quan heä vôùi
caûm xuùc maõnh lieät khoù kieàm cheá, deã noùng nhöng deã nguoäi, deã bò
nhau raát phöùc taïp. Hai maët naøy coù theå khoâng thoáng nhaát vôùi nhau.
kích ñoäng, lieàu lónh hay töï aùi.
Vì vaäy coù theå chia thaønh 4 loaïi ngöôøi sau (veà ñaëc ñieåm cuûa töøng kieåu
caùc baïn coù theå ñoïc theâm ôû trang 83, 84 trong giaùo trình): Khí chaát öu tö: Nhaän thöùc tinh teá, tæ mæ chi tieát. Hoï thöôøng ñaén
ño, suy nghó chi tieát. Hoï coù tính kieân trì, chòu khoù trong nhöõng
Kieåu 1: Noäi dung toát, hình thöùc toát
coâng vieäc ñôn ñieäu, taàm thöôøng. Trong quan heä vôùi moïi ngöôøi,
Kieåu 2: Noäi dung toát, hình thöùc chöa toát tuy hoï ít côûi môû nhöng tình caûm saâu saéc, beàn vöõng vaø teá nhò.
Kieåu 3: Noäi dung xaáu, hình thöùc toát
Treân ñaây laø boán kieåu tính khí cuûa con ngöôøi, nhöng trong thöïc teá
Kieåu 4: Noäi dung xaáu, hình thöùc cuõng xaáu khoâng coù ai chæ coù moät loaïi tính khí ñôn thuaàn, maø thöôøng laø coù söï
pha troän giöõa caùc loaïi tính khí. Tuy nhieân, trong moãi ngöôøi seõ noåi
Chuùng ta thaáy raèng, neáu trong giao tieáp chuùng ta chæ söû duïng troäi leân moät kieåu tính khí naøo ñoù. Moãi loaïi coù nhöõng öu, nhöôïc ñieåm
phöông phaùp quan saùt ñeå tìm hieåu ñoái taùc thì coù theå deã daãn ñeán cuûa mình. Trong quaûn trò tìm hieåu tính khí cuûa nhaân vieân ñeå phaân
nhaàm laãn “vaøng, thau”. Ñeå nhaän dieän ñuùng baûn chaát, noäi dung cuûa coâng coâng vieäc vaø tieáp xuùc ñoái xöû cho hôïp lyù.
ñoái taùc thì chuùng ta caàn söû duïng caùc phöông phaùp tìm hieåu khaùc
nhau, ñaëc bieät laø phöông phaùp “thöïc nghieäm töï nhieân”. CAÂU HOÛI OÂN TAÄP
1. Naêng löïc laø gì? Khi ñaùnh giaù naêng löïc baïn caàn döïa vaøo nhöõng
3. KHÍ CHAÁT (HAY TÍNH KHÍ)
tieâu thöùc naøo?
Khí chaát laø söï bieåu hieän veà maët cöôøng ñoä, toác ñoä vaø nhòp ñoä cuûa
2. Phaân tích tính hai maët cuûa tính caùch? Khi ñaùnh giaù tính caùch cuûa
caùc hoaït ñoäng taâm lyù trong nhöõng haønh vi, cöû chæ, lôøi noùi cuûa con
moät ngöôøi, caàu löu yù gì?
ngöôøi.
3. Trình baøy yù nghóa cuûa vieäc tìm hieåu tính khí trong quaûn trò? Cho
Sau ñaây laø boán kieåu khí chaát cô baûn cuûa caù nhaân: ví duï minh hoïa.
Khí chaát linh hoaït: Nhöõng ngöôøi coù khí chaát naøy thöôøng nhaän
thöùc nhanh, nhöng hôøi hôït, chuû quan, hoaït baùt, vui veû, deã tieáp
xuùc, giao tieáp roäng, deã thích nghi vôùi moïi ñieàu kieän, giaøu saùng
kieán, nhieàu möu meïo. Hoï nhieät tình, tích cöïc trong moïi coâng taùc,
nhöng thieáu kieân trì, choùng chaùn.
Trang 31 Trang 32

16. Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh
BAØI 7 khoâng gian nhaát ñònh. Ví duï: gia ñình, lôùp hoïc, toå saûn xuaát, v.v…
laø nhöõng nhöõng nhoùm nhoû.
TAÄP THEÅ – ÑOÁI TÖÔÏNG QUAÛN TRÒ
So vôùi nhoùm lôùn, nhoùm nhoû coù ñaëc tröng noåi baät laø caùc thaønh
1. KHAÙI NIEÄM VEÀ NHOÙM VAØ TAÄP THEÅ vieân cuûa noù giao tieáp tröïc tieáp vôùi nhau. Chính söï giao tieáp naøy laø cô
sôû naûy sinh caùc quan heä taâm lyù.
1.1. NHOÙM
Trong quaù trình hoaït ñoäng soáng vaø thöïc hieän caùc chöùc naêng xaõ 1.1.2. Döïa vaøo nguyeân taéc vaø phöông thöùc thaønh laäp, coù theå
hoäi khaùc nhau, con ngöôøi trôû thaønh thaønh vieân cuûa nhieàu nhoùm xaõ chia caùc nhoùm ra laøm hai loaïi sau:
hoäi. Nhoùm laø moät taäp hôïp ngöôøi trong xaõ hoäi, coù moái lieân heä hoaëc Nhoùm chính thöùc laø nhoùm ñöôïc thaønh laäp treân cô sôû vaên baûn
quan heä naøo ñoù ñoái vôùi nhau, hoaëc tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp. chính thöùc cuûa nhaø nöôùc, qui cheá cuûa cô quan, xí nghieäp v.v....
Chaúng haïn, lôùp hoïc, chi ñoaøn, cô quan, xí nghieäp, toå saûn xuaát,
Caùc nhoùm phaân bieät vôùi nhau nhôø caùc daáu hieäu sau ñaây: v.v. ñeàu laø nhöõng nhoùm chính thöùc. Caùc nhoùm chính thöùc coù moät
Soá löôïng thaønh vieân. kyû luaät chaët cheõ, ñòa vò, vai troø cuûa caùc nhoùm vieân ñöôïc qui ñònh
thaønh vaên baûn (nhö ñieàu leä, noäi qui...). Ñieàu leä cuûa nhoùm chính
Muïc ñích vaø noäi dung hoaït ñoäng.
laø cô sôû xaùc ñònh thaønh phaàn nhoùm.
Phöông thöùc taäp hôïp.
Nhoùm khoâng chính thöùc laø nhoùm ñöôïc hình thaønh vaø toàn taïi treân
Hình thöùc toå chöùc vaø xuaát hieän. cô sôû quan heä taâm lyù giöõa caùc thaønh vieân: söï gioáng nhau veà moät
sôû thích naøo ñoù, söï ñoàng caûm, söï gaàn guõi veà quan ñieåm, nieàm
Tính chaát vaø möùc ñoä tieáp xuùc trong quan heä giöõa caùc thaønh vieân.
tin, v.v… Khi nhöõng yeáu toá taâm lyù naøy khoâng coøn toàn taïi thì
nhoùm khoâng chính thöùc cuõng tan raõ.
1.1.1. Döïa vaøo soá löôïng thaønh vieân ngöôøi ta phaân ra laøm hai
loaïi nhoùm sau nay:
Trong moät nhoùm chính thöùc coù theå coù nhieàu nhoùm khoâng chính
Nhoùm lôùn: Laø nhöõng nhoùm xaõ hoäi maø thaønh vieân cuûa chuùng tuy thöùc. Moãi caù nhaân coù theå laø thaønh vieân cuûa moät soá nhoùm chính thöùc
coù nhöõng ñieåm chung gioáng nhau nhöng laïi khoâng coù söï hoaït vaø khoâng chính thöùc.
ñoäng ñoàng thôøi khoâng coù söï tieáp xuùc thöôøng xuyeân, thaäm chí
khoâng coù moät söï tieáp xuùc tröïc tieáp naøo vôùi nhau. 1.2. TAÄP THEÅ
Nhoùm lôùn laø moät coäng ñoàng xaõ hoäi ngöôøi ñoâng ñaûo, thoáng nhaát Moïi taäp theå ñeàu laø nhoùm, nhöng khoâng phaûi baát kyø nhoùm naøo
theo moät soá daáu hieäu nhö: giai caáp, daân toäc, giôùi tính, löùa tuoåi, ngheà cuõng laø taäp theå. Taäp theå laø moät nhoùm ñoäc laäp veà maët phaùp lyù, coù toå
nghieäp, v.v. Moät giai caáp, moät daân toäc, moät coäng ñoàng xaõ hoäi naøo chöùc chaët cheõ, hoaït ñoäng theo moät muïc ñích nhaát ñònh, phuïc vuï cho
ñoù, moät ñaûng phaùi, moät phong traøo xaõ hoäi, caùc cô quan ñôn vò, xí lôïi ích xaõ hoäi vì söï tieán boä cuûa xaõ hoäi.
nghieäp, tröôøng hoïc, v.v. ñeàu laø nhöõng nhoùm lôùn.
Nhöõng daáu hieäu ñaëc tröng cuûa taäp theå laø: coù nhöõng muïc ñích
Nhoùm nhoû: Khaùc vôùi nhoùm lôùn, nhoùm nhoû laø moät taäp hôïp ngöôøi hoaït ñoäng phuïc vuï tieán boä xaõ hoäi, coù moät toå chöùc chaët cheõ toàn taïi
coù quan heä qua laïi vôùi nhau trong moät khoaûng thôøi gian vaø treân moät ñòa baøn vaø thôøi gian nhaát ñònh, coù caùc cô quan quaûn lyù cuûa
Trang 33 Trang 34

17. Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh
mình vaø hoaøn thaønh caùc chöùc naêng nhaát ñònh do xaõ hoäi qui ñònh, ñoäc Cô caáu chính thöùc laø yeáu toá quyeát ñònh söï toàn taïi vaø phaùt trieån
laäp veà maët phaùp lyù. cuûa taäp theå. Do ñoù vieäc xaây döïng cô caáu chính thöùc laø raát quan
troïng, laø vieäc ñaàu tieân phaûi thöïc hieän trong hoaït ñoäng quaûn trò kinh
Ví duï: Moät cô quan, moät xí nghieäp, moät tröôøng hoïc, moät lôùp hoïc, doanh.
v.v… laø nhöõng taäp theå.
2.2. CÔ CAÁU KHOÂNG CHÍNH THÖÙC
Neáu moät nhoùm ngöôøi coù toå chöùc chaët cheõ, nhöng chæ hoaït ñoäng Laø heä thoáng caùc moái quan heä caù nhaân ñöôïc hình thaønh moät caùch
vì lôïi ích rieâng thì khoâng phaûi laø taäp theå, maø goïi laø phöôøng hoäi. töï phaùt treân cô sôû tình caûm, thieân höôùng, lôïi ích, thoùi quen vaø
nguyeän voïng. Nhöõng moái quan heä naøy khoâng theå tìm thaáy trong baát
2. CÔ CAÁU TAÂM LYÙ - XAÕ HOÄI CUÛA TAÄP THEÅ kyø qui cheá, chæ thò, vaên baûn naøo. Ví duï, Anh A thích chò B; chò C
Cô caáu cuûa moät taäp theå laø heä thoáng caùc moái quan heä nhaát ñònh khoâng chòu noåi tính chò D, v.v.
hình thaønh vöõng chaéc giöõa caùc thaønh vieân trong taäp theå ñoù. Trong
moät toå chöùc bao goàm cuõng toàn taïi hai daïng quan heä: quan heä chính Muoán laõnh ñaïo toát moät taäp theå, nhaø laõnh ñaïo phaûi naém vöõng caû
thöùc vaø quan heä khoâng chính thöùc. Chính vì theá cuõng coù hai loaïi cô cô caáu chính thöùc laãn cô caáu khoâng chính thöùc. Chính trong cô caáu
caáu: cô caáu chính thöùc vaø côù caáu khoâng chính thöùc. khoâng chính thöùc thöôøng dieãn ra nhöõng xung ñoät caêng thaúng, gaây
neân baàu khoâng khí taâm lyù naëng neà trong taäp theå.
2.1. CÔ CAÁU CHÍNH THÖÙC
Cô caáu khoâng chính thöùc thöôøng ñöôïc theå hieän ôû ba hieän töôïng
Cô caáu chính thöùc laø taäp hôïp taát caû caùc moái quan heä chính thöùc sau:
trong ñôn vò, noù taïo neân cô caáu toå chöùc cuûa moät ñôn vò vaø aûnh
höôûng tröïc tieáp tôùi hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa ñôn vò ñoù.
2.2.1. Hieän töôïng hình thaønh caùc nhoùm nhoû
Cô caáu chính thöùc ñöôïc bieåu hieän ôû choã: Cô caáu khoâng chính thöùc laøm naûy sinh caùc nhoùm nhoû khoâng
chính thöùc (noâm na laø caùc nhoùm caûm tình leû, chôi leû vôùi nhau). Taäp
Heä thoáng toå chöùc cuûa ñôn vò, chaúng haïn, trong coâng ty coù bao theå naøo cuõng coù nhöõng nhoùm nhö vaäy, caùc nhoùm vieân gaén boù keo
nhieâu phoøng ban, bao nhieâu boä phaän, chöùc naêng cuûa chuùng ñöôïc sôn vôùi nhau. Phoå bieán laø goàm 2, 3 ngöôøi, ñoâi khi coù 4 ngöôøi vaø raát ít
qui ñònh ra laøm sao... khi vöôït quaù 7 ngöôøi. Muïc ñích cuûa caùc nhoùm nhoû thöôøng vöôït ra
Boä maùy quaûn lyù, töùc laø nhöõng caùn boä trung gian. ngoaøi muïc ñích cuûa taäp theå.
Chöùc naêng, quyeàn haïn, traùch nhieäm cuûa töøng thaønh vieân.
Coù ba loaïi nhoùm nhoû:
Noäi qui, qui cheá cuûa ñôn vò, keá hoaïch hoaït ñoäng cuûa ñôn vò...
Nhoùm nhoû môû coù muïc ñích tích cöïc, chaúng haïn, nhoùm nhöõng
ngöôøi thích caûi tieán kyõ thuaät, nhoùm nhöõng ngöôøi thích hoaït ñoäng
Nhö vaäy cô caáu chính thöùc laø moät heä thoáng caùc moái quan heä
xaõ hoäi v.v... Loaïi nhoùm naøy giuùp cho taäp theå theâm ña daïng,
ñöôïc thieát laäp bôûi caùc qui cheá, meänh leänh, chæ thò töông öùng cuûa caùc
phong phuù, thöôøng laø coù lôïi cho taäp theå. Neân khuyeán khích vaø
cô quan quaûn lyù.
ñoäng vieân nhöõng nhoùm naøy.
Trang 35 Trang 36

18. Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh Taâm Lyù Quaûn Trò Kinh Doanh
Nhoùm nhoû kín coù muïc ñích tieâu cöïc, phaûn laïi taäp theå, chaúng haïn, Ñeå phaùt hieän nhöõng hieän töôïng khoâng chính thöùc trong taäp theå
nhoùm nhöõng keû aên caép taøi saûn taäp theå, nhoùm nhöõng keû hay boû chuùng ta coù theå söû duïng phöông phaùp traéc löôïng xaõ hoäi (caùc baïn coù
vieäc ñi uoáng röôïu, nhoùm nhöõng keû tìm caùch noùi xaáu vaø laät ñoå theå tham khaûo phöông phaùp naøy trong giaùo trình).
caùn boä v.v... Loaïi nhoùm naøy gaây raéc roái, maát ñoaøn keát daãn tôùi
phaù vôõ taäp theå. Toùm laïi, trong hoaït ñoäng quaûn trò, caàn phaûi quan taâm tôùi cô caáu
cuûa taäp theå, nhaát laø cô caáu khoâng chính thöùc, phaûi phoái hôïp haøi hoøa
Nhoùm trung gian laø nhoùm ngöôøi ñöôïc hình thaønh do tình caûm
caû hai loaïi cô caáu chính thöùc vaø khoâng chính thöùc. Quaûn trò gia caàn
rieâng tö, coù tính chaát sinh hoaït, chaúng haïn, nhoùm baïn thaân,
tìm hieåu kyõ caùc nhoùm nhoû khoâng chính thöùc trong taäp theå mình, naém
nhoùm nhöõng ngöôøi nghieän thuoác laøo, nhoùm nhöõng ngöôøi thích ñi
roõ noäi dung vaø tính chaát hoaït ñoäng cuûa chuùng. Phaûi phaùt hieän ra thuû
picnic... Nhoùm trung gian naøy coù theå bieán ñoåi thaønh nhoùm môû
lónh cuûa nhoùm, ñeå thoâng qua hoï taùc ñoäng ñeán nhoùm. Caàn nhaän ra
hay nhoùm kín.
ñöôïc nhöõng thuû lónh tích cöïc, thuû lónh vaïn naêng, coù tay ngheà gioûi ñeå
ñaøo taïo, boài döôõng hoï trôû thaønh thuû tröôûng. Nhaø quaûn trò cuõng caàn
2.2.2. Hieän töôïng hình thaønh thuû lónh
phaûi phaán ñaáu, reøn luyeän ñeå trôû thaønh thuû lónh, bieát taùc ñoäng ñeán
Thuû lónh laø ngöôøi noåi baät leân, coù uy tín nhaát trong nhoùm, coù khaû caùc nhoùm khoâng chính thöùc laøm cho hoaït ñoäng cuûa chuùng phuïc vuï
naêng thuyeát phuïc vaø aûnh höôûng tôùi caùc thaønh vieân khaùc khoâng baèng muïc ñích chung cuûa taäp theå.
con ñöôøng chính thöùc. Khaùc vôùi thuû tröôûng laø ngöôøi ñöôïc baàu hay
boå nhieäm moät caùch chính thöùc, coù quyeàn haïn vaø traùch nhieäm ñöôïc CAÂU HOÛI OÂN TAÄP
ghi trong vaên baûn chính thöùc, thuû lónh thì noåi leân baèng con ñöôøng töï
1. Phaân bieät caùc loaïi nhoùm. Cho ví duï veà moãi loaïi nhoùm?
phaùt do uy tín caù nhaân cuûa mình.
2. Coù phaûi moïi nhoùm chính thöùc ñeàu laø taäp theå hay khoâng? Cho ví
Ngöôøi ta chia thuû lónh thaønh: thuû lónh coâng vieäc vaø thuû lónh tinh duï.
thaàn, thuû lónh tích cöïc vaø thuû lónh tieâu cöïc, thuû lónh vaïn naêng vaø thuû
3. Phaân tích cô caáu taâm lyù xaõ hoäi cuûa taäp theå. Qua ñoù löu yù nhöõng
lónh tình huoáng, thuû lónh coâng khai vaø thuû lónh aån taøng...
gì trong quaûn trò?
2.2.3. Hieän töôïng hình thaønh caùc löïc löôïng 4. Phaân bieät thuû tröôûng vaø thuû lónh? Taïi sao trong quaûn lyù caàn phaûi
phaùt hieän thuû lónh cuûa caùc nhoùm?
Trong taäp theå coù theå noåi leân boán loaïi löïc löôïng sau ñaây:
Löïc löôïng noøng coát: taäp hôïp töø nhöõng thuû lónh tích cöïc.
Löïc löôïng choáng ñoái: bao goàm nhöõng thuû lónh tieâu cöïc.
Löïc löôïng cô hoäi: bao goàm nhöõng keû ranh maõnh, cô hoäi.
Löïc löôïng an phaän: bao goàm nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái, ngaïi va
chaïm, ngaïi giao tieáp. Hoï thöôøng khoù hoøa nhaäp ñöôïc vôùi taäp theå,
taùch rôøi taäp theå khoâng coù moät vai troø gì roõ reät.
Trang 37 Trang 38