Πρόκειται για κείμενα προβληματισμού που αφορούν την μόδα και την ενδυμασία

1. Κείμενο 1 : Ενδυμασία και προσωπικότητα
Αν η ενδυμασία αποτελεί στοιχείο της προσωπικής ταυτότητας ενός ανθρώπου,
τότε σε ποιο βαθμό πιστεύετε ότι μπορούμε να στηριχτούμε πάνω της, για να
κατανοήσουμε στοιχεία της προσωπικότητας και του χαρακτήρα των άλλων;
«Μετά το πανηγύρι... τον καίνε τον καρνάβαλο!»
Σημαντικό στοιχείο της προσωπικότητας ενός ανθρώπου, αποτελεί ο τρόπος που
ντύνεται. Πιστεύεται ότι στηριζόμενοι στην ενδυμασία, μπορούμε να κατανοήσουμε
σε μεγάλο βαθμό, πάρα πολλά στοιχεία από την προσωπικότητα και το χαρακτήρα
των άλλων.
Από τα ρούχα κάποιου, συνήθως φαίνεται το επάγγελμα που ασκεί αλλά και
η ιεραρχία στην οποία είναι τοποθετημένος στα πλαίσια της εργασίας του. Ο παπάς
για παράδειγμα, διαρκώς φορεί το ράσο του, ενώ και ένας στρατιωτικός ή
αστυνομικός, περνά μεγάλο μέρος μέσα στη στολή του, έχοντας στους ώμους του
και τα διακριτικά του βαθμού του.
Η ιατρική μπλούζα του γιατρού, προδίδει παράλληλα με το επάγγελμα και το
ανώτερο μορφωτικό επίπεδο αυτού που τη φορεί. Η εργατική φόρμα εκείνου που
κάνει χειρονακτική εργασία, δεν παραπέμπει όμως σε ανάλογου επιπέδου
μόρφωση.
Η ακριβή και επώνυμη ενδυμασία του γείτονά μας ή του ανθρώπου που συναντάμε
τυχαία στο δρόμο, καθρεπτίζει την οικονομική επιφάνεια και την υψηλή ίσως
κοινωνική του τάξη, πράγμα που δεν συμβαίνει όταν συναντούμε κάποιον, φτωχικά
ή πάρα πολύ πρόχειρα ντυμένο.
Αρκετοί άνθρωποι, προσπαθούν με το ντύσιμό τους, να μας κάνουν φανερή και την
ιδεολογική ή την θρησκευτική τους τοποθέτηση.
Σε άλλους πάλι, η ενδυμασία προδίδει την ενασχόληση τους με αθλητικές ή άλλες
"έντονες" δραστηριότητες. Ο αντικομφορμισμός για παράδειγμα, του φιλελεύθερου
νέου, εκφράζεται μέσα από τα μακριά μαλλιά ή τα γένια του, μέσα από το τζιν -
συχνά σχισμένο- παντελόνι και τη φαρδιά μπλούζα του. Αντίθετα, ο συντηρητισμός
ενός, προσκολλημένου σε θρησκευτικές πεποιθήσεις ανθρώπου, γίνεται πάνω του,
αυστηρού ύφους ντύσιμο. Η αθλητική φόρμα, -αγαπημένο ρούχο αθλητών και
αθλουμένων- μαρτυρά, τόσο τη δυναμικότητα του χαρακτήρα τους όσο και τη
δραστηριότητα με την οποία γεμίζουν τον ελεύθερο χρόνο τους.
Γενικότερα επίσης, μπορούμε να πούμε πως και η ψυχική διάθεση είναι φανερή
στον τρόπο που κάποιος ντύνεται. Τα ανοιχτόχρωμα και χαρούμενα ρούχα,
μαρτυρούν ευδιάθετο άνθρωπο, θετικά προσκείμενο στις καταστάσεις της ζωής. Τα
σκουρόχρωμα και μονότονα ενδύματα, δείχνουν κακή ψυχολογική διάθεση και
κλειστό χαρακτήρα. Είναι ρούχα ανθρώπου, συνήθως μελαγχολικού και
απαισιόδοξου.
Ο φιλάρεσκος έχει πολύ προσεγμένο ντύσιμο ενώ ο ταπεινός είναι ντυμένος απλά
και λυτά. Ο πρώτος θέλει να είναι ευδιάκριτος ενώ ο δεύτερος θέλει να μην τραβάει
τα βλέμματα πάνω του.

2. Αξίζει επίσης να σημειωθεί, πως όσο μεγάλος είναι ο βαθμός της επίδρασης της
προσωπικότητας μας στον τρόπο που ντυνόμαστε, αντίστοιχα μεγάλος θεωρείται
και ο βαθμός που επιδρά η ενδυμασία μας, στη δημιουργία και ολοκλήρωση της
προσωπικότητάς μας. Γιατί, πως θα μπορούσε να αποδώσει ο ηθοποιός, τη
φυσιογνωμία και τις ιδιαιτερότητες του ρόλου του, χωρίς να "ντυθεί" το
ανάλογο κοστούμι; Και εκτός θεάτρου όμως, θα μπορούσε ο στρατηγός να
διοικήσει το στράτευμα χωρίς ευδιάκριτα τα διακριτικά του; Ή ο βασιλιάς να
ξεχωρίσει από τον απλό υπήκοο, χωρίς το σκήπτρο και το στέμμα του;
Υπάρχει λοιπόν μια αμφίδρομη επίδραση μεταξύ ενδυμασίας και προσωπικότητας.
Η πρώτη επιδρά στη δεύτερη. Μερικές φορές την καθορίζει κιόλας ενώ αυτό ισχύει
και αντίστροφα.
Όσο όμως και να "προδίδει" το ράσο τον παπά, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει
πως πρέπει να δεχόμαστε άκριτα, την "ιεροσύνη" του. Δεν πρέπει, αβασάνιστα να
θεωρούμε, ως μοναδικό κριτήριο για την αξιολόγηση της ανθρώπινης
προσωπικότητας, την ένδυση. Το αντίθετο μάλιστα.
Καλύτερο είναι να αξιολογούμε κάποιον, λαμβάνοντας υπόψη μας και άλλα
στοιχεία, όπως είναι: ο τρόπος που εκφράζεται αλλά και ο τρόπος που
συμπεριφέρεται. Είναι συμφέρον μας δηλαδή, να προσπαθούμε να γνωρίζουμε
τους ανθρώπους βαθύτερα. Να τους συναναστρεφόμαστε, πριν υιοθετήσουμε
γνώμη, για το χαρακτήρα και την προσωπικότητά τους. Να μην αρκούμαστε στην
αρχική εντύπωση του ρούχου!
(Γράφτηκε από την Ζυγούρη Σταυρούλα)
Κείμενο 2 : Η «γλώσσα» της μόδας
Γράφτηκε από την Χριστίνα Κουλούρη
«Τι είναι η μόδα τελικά;» έγραφε ο Οσκαρ Ουάιλντ. «Συνήθως είναι μια μορφή
ασχήμιας τόσο ανυπόφορη που πρέπει να την αλλάζουμε κάθε έξι μήνες».
Πράγματι, η μόδα, ως συστατικό στοιχείο της νεωτερικότητας, συνδέθηκε με τη
συνεχή καινοτομία, την καταστροφή του παλαιού και τη δημιουργία του
καινούργιου. Βασικό χαρακτηριστικό της μόδας είναι να επιβάλει ως νέο κανόνα
ό,τι μέχρι χθες ήταν η εξαίρεση και να το εγκαταλείπει και πάλι όταν γίνει κοινός
τόπος, κτήμα των πολλών. Συνδέεται συνεπώς με την αλλαγή, το καινούργιο και την
εφευρετικότητα. Εν τούτοις, στην πραγματικότητα η μόδα δεν εισάγει ποτέ κάτι που
είναι ουσιωδώς καινούργιο γιατί η αληθινή καινοτομία δεν μπορεί να γίνει
αποδεκτή και να απορροφηθεί γρήγορα στην πολιτισμική καθημερινότητα. Συχνές
είναι αντίθετα οι αναφορές στο παρελθόν σε μόδες που εμφανίζονται ως
καινοτόμες ή σε μετασχηματισμούς που είναι ήδη ορατοί σε άλλα πεδία.
Ως δυτικό «προϊόν», η μόδα ακολουθεί τις εξελίξεις της εκβιομηχάνισης και του
καταναλωτισμού και μπορεί να θεωρηθεί ως ένα φαινόμενο με παγκόσμιες
διαστάσεις που προωθεί την πολιτισμική ομογενοποίηση. Ταυτόχρονα, ωστόσο, στο
ίδιο πλαίσιο της νεωτερικότητας η μόδα ταυτίζεται με την προώθηση της
ατομικότητας μέσω της διάκρισης. Συνεπώς, με έναν αντιφατικό τρόπο, η

3. διαφοροποίηση μέσω της μόδας, που στηρίζει την ανάπτυξη της ατομικότητας,
ακολουθείται από τον μιμητισμό προς τον «κανόνα» και την ομοιομορφία που
ορίζει η εκάστοτε μόδα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των τζινς τα οποία
συνδυάζουν και τις δύο όψεις είναι τόσο ένα «λαϊκό» ένδυμα όσο και ένα
«εξαιρετικό». Τα τζινς επιβεβαιώνουν εξάλλου την πολιτισμική σημασία της μόδας
στον σύγχρονο κόσμο εφόσον στενά συνδεδεμένα με την αμερικανική πολιτισμική
ηγεμονία έφθασαν να συμβολίζουν ουσιώδη στοιχεία του δυτικού καπιταλισμού,
όπως ο ελεύθερος χρόνος, η άνεση, η κοινωνικότητα.
Η σύνδεση μόδας και ατομικισμού έχει ως συνέπεια η μόδα αφενός να θεωρείται
ένα μέσο αυτοέκφρασης και αναπαράστασης του εγώ και αφετέρου να ικανοποιεί
ατομικές επιθυμίες με τη μορφή της δημιουργίας ενός «συμβολικού κεφαλαίου». Η
δεύτερη λειτουργία της μόδας έχει αναλυθεί από τον Πιερ Μπουρντιέ, στη γραμμή
ανάλυσης που είχε προτείνει ο Θ. Βέμπλεν στο γνωστό βιβλίο του για την
«αργόσχολη τάξη» και την «επιδεικτική κατανάλωση». Ο Μπουρντιέ αναλύει τις
«στρατηγικές της (κοινωνικής) διάκρισης» με τη βασική αρχή ότι οικονομική δύναμη
σημαίνει πρωτίστως και κατ' εξοχήν να μπορεί κάποιος να αποστασιοποιηθεί από
την οικονομική ανάγκη. Η προφανής σπατάλη είναι πράγματι ένας τρόπος για να
μετατραπεί το οικονομικό κεφάλαιο σε πολιτικό, κοινωνικό, πολιτισμικό ή
«συμβολικό» κεφάλαιο. Οπωσδήποτε, θα πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι οι
«στρατηγικές της διάκρισης» συμπεριλαμβάνουν όχι μόνο την επιδεικτική
κατανάλωση και την άσκοπη σπατάλη αλλά και την επιδεικτική αποχή από την
κατανάλωση.
Ως προς την πρώτη λειτουργία της μόδας, δηλαδή τη μόδα ως «καθρέφτη του
εαυτού», πολλοί αναλυτές, με πρώτο τον Ρ. Μπαρτ, έχουν εισηγηθεί μια δομιστική
σημειολογική ανάλυση του ενδύματος ή της «γλώσσας των ρούχων» (σύμφωνα με
τον όρο που πρότεινε η Α. Λιούρι). Η δομιστική προσέγγιση θεωρεί ότι σταθερές
σημασίες μπορούν να αποκαλυφθούν σ' αυτή την «οπτική γλώσσα». Στοιχεία όπως
το χρώμα, το ύφασμα, η γραμμή κ.ο.κ. του ενδύματος ενσωματώνουν στο ένδυμα
τις βασικές πολιτισμικές διακρίσεις του κοινωνικού φύλου, της ηλικίας, της
κοινωνικής θέσης, της εθνικότητας. Και πριν εξάλλου από τη δομιστική προσέγγιση
του ενδύματος, η τεχνική της ανάγνωσης της πολιτικής θέσης ή της ηθικής ενός
ατόμου βάσει του τρόπου που ντύνεται ήταν ευρύτατα διαδεδομένη στην ιστορία
του γυναικείου κινήματος.
Εν τούτοις, παρ' όλο που το ένδυμα μπορεί να προσφέρει πληροφορίες για τη
συμπεριφορά, παρ' όλο που γίνεται επίσης ένα είδος πολιτισμικής έκφρασης
εξωτερικεύοντας τον εσωτερικό κόσμο, και παρά την αναντίρρητη σύνδεση μόδας
και κοινωνικής τάξης, η «ανάγνωσή» του γίνεται εξαιρετικά δύσκολη γιατί οι μόδες
έχουν ασταθή και αμφίσημα νοήματα, όπου η επιθυμία, η ευχαρίστηση και η
φαντασία μπορούν να παίζουν έναν εξίσου σημαντικό ρόλο. Συχνά, εξάλλου, το
ένδυμα χρησιμοποιείται όχι για να προβάλει αλλά για να συσκοτίσει την κοινωνική
θέση ενός ατόμου ή, επίσης, για να εκφράσει επιθυμίες και προσδοκίες χωρίς να
εξασφαλίζει την ικανοποίησή τους. Τέλος, σύμφωνα με την ανάλυση του Μ. Φουκό,
χρησιμοποιήθηκε στη διαδικασία «πειθάρχησης» και «χειραγώγησης» του

4. σώματος, κυρίως μέσω της στολής (στρατιωτικής και επαγγελματικής) και της
γενικής «κανονικοποίησης» της ενδυμασίας για ειδικές περιπτώσεις, όπως γάμοι,
κηδείες και άλλες τελετές.
Η σύνδεση της μόδας βεβαίως με την καταναλωτική κοινωνία, την «εξωτερικότητα»
και την «υλικότητα», τα πρότυπα κάλλους, το σώμα, τη γυναικεία ταυτότητα, την
άφησε στο περιθώριο της επιστημονικής ενασχόλησης. Η πρόσφατη είσοδός της
όμως στον «ναό» του πνεύματος, το μουσείο, θέτει γενικότερα ερωτήματα σχετικά
με την «Τέχνη» και το πολιτισμικά σημαντικό, στα οποία θα επανέλθουμε σε
επόμενη επιφυλλίδα.
(Η κυρία Χριστίνα Κουλούρη είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια της Ιστορίας στο
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης).
Κείμενο 3: Τα αποτελέσματα της μόδας
Η υιοθέτηση της μόδας επιφέρει και θετικά αλλά και αρνητικά αποτελέσματα.
Αρχίζοντας από τα θετικά της αποτελέσματα, η μόδα καταφέρνει να τονώνει την
αγορά καθώς την εφοδιάζει με νέα, μεγαλύτερης ποικιλίας και καλύτερης
ποιότητας προϊόντα επιτρέποντας τη δημιουργία και ανάπτυξη καινούριων
επαγγελματικών κλάδων αλλά και ανυψώνοντας το βιοτικό επίπεδο. Στη συνέχεια
ενισχύει την οικονομία του κράτους, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί μέσω διεθνούς
διαφήμισης της χώρας. Απ’ ό,τι άλλωστε γνωρίζουμε όμως, η μόδα χαρακτηρίζεται
και ως πολιτιστικός οδηγός, αφού ενισχύει τα ιδιαίτερα στοιχεία που συγκροτούν τη
φυσιογνωμία ενός λαού, αναπτύσσει την αισθητική του ανθρώπου, εκλεπτύνει τα
συναισθήματα και καλλιεργεί την ψυχή, όταν βέβαια και εφόσον ο δέκτης τηρεί
κριτική στάση και όταν τα προϊόντα είναι καλόγουστα. Συνοψίζοντας, τονώνει την
αυτοπεποίθηση του ανθρώπου, τον ωθεί στην προσπάθεια οικονομικής και
κοινωνικής ανέλιξης και τον καθιστά καλαίσθητο και φιλόκαλο.
Παρόλα αυτά, η μόδα αποτελεί ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα καθώς επιφέρει και
πολλαπλές επιπτώσεις. Καταρχάς, πολλές φορές οδηγεί το άτομο στην
υπερκατανάλωση και στη θεοποίηση των υλικών αγαθών. Το στρέφει σε μορφές
διασκέδασης που το απομακρύνουν από την υγιή ψυχαγωγία και το οδηγούν στην
οικονομική και ψυχοσωματική φθορά, ενώ τα κριτήρια του ταυτίζονται με τις
επιταγές της. Επίσης μπορεί να αποπροσανατολίσει τον άνθρωπο έτσι ώστε να
αναγάγει την εξωτερική εμφάνιση σε παράγοντα ευτυχίας και επιτυχίας αγνοώντας
την εσωτερική ολοκλήρωση. Σε κάποιες περιπτώσεις αλλοτριώνει τον εαυτό του και
τον τρόπο ζωής του, μετατρέποντάς τον σε επιφανειακό. Τέλος, λειτουργεί
ισοπεδωτικά και ολοκληρωτικά, προάγει τη μαζοποίηση, καθιστά την τέχνη
τυποποιημένη, ενώ προβάλλει ως αρνητικό στοιχείο τη διαφορετικότητα και την
πρωτοτυπία.

5. Τελειώνοντας θεωρώ ότι η μόδα πρέπει να καταλαμβάνει τη σωστή θέση στη ζωή
μας. Με μέτρο και χωρίς υπερβολές να δεχόμαστε στοιχεία της τα οποία δεν μας
απομακρύνουν από τον εαυτό μας και το προσωπικό μας γούστο γιατί η μόδα
απαιτεί αισθητική αγωγή και αυτογνωσία.
(Γράφτηκε από Μαθήτρια Α Λυκείου)