2. ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ
Στην κορυφή του Λυκαίου όρους σε υψόμετρο 1.131 μ. βρίσκεται ένας από
τους σημαντικότερους ναούς της ελληνικής αρχαιότητας, ο Ναός του
Επικούρειου Απόλλωνα στις Βάσσες ή στη Φιγαλεία Αρκαδίας.
Δυτικά του ναού υπήρχε οικισμός : "Βάσσαι" από τις βάσσες ή βήσσες, δηλαδή
τις μικρές κοιλάδες που βρίσκονται ανάμεσα στις βραχώδεις εκτάσεις.
Σε απόσταση 13 χλμ. από το ναό βρίσκεται και η αρχαία Φιγάλεια.
Λατρεύονταν
•ο Απόλλωνας Βασσίτας
•ο Δίας
•ο Πάνας
•η Αφροδίτη
•η Άρτεμη Ορθασία
5. ΒΟΗΘΗΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΙΕΡΕΩΝ
σε πολύ
μικρή
απόσταση
από τον ναό
βρίσκονται
οι χώροι
οπού
διέμεναν οι
ιερείς για να
υπηρετούν
τον
Απόλλωνα
και άλλοι
βοηθητικοί
χώροι του
ναού
6. ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ
O Επικούρειος ανακαλύπτεται το 1765 από το γάλλο αρχιτέκτονα J.
Bocher
Ομάδα Φιλελλήνων αρχαιολατρών έρχεται το 1812 οργανώνει ένα
πολυάνθρωπο συνεργείο που κάνει ανασκαφές. Με την ανασκαφή
ήρθαν στο φως οι πλάκες της ζωφόρου και το κορινθιακό κιονόκρανο.
με το Βελή πασά του Μορέως
Με παζάρι που έγινε με το Βελήμ Πασά του Μορέως μεταφέρθηκαν τα
ευρήματα μακριά από το ναό και τελικά το 1815 πωλήθηκαν πάνω από
τριακόσια κομμάτια στο Βρετανικό Μουσείο μεταξύ των οποίων και 23
κομμάτια της ζωφόρου όπου παραμένουν ακόμα και σήμερα.
Το 1902, η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία άρχισε στην περιοχή
συστηματική αρχαιολογική έρευνα η οποί α συνεχίστηκε το 1959, 1970
και κατά την περίοδο 1975 – 79
Έχουν γίνει μικρές αναστηλωτικές επεμβάσεις και πρόσφατα
εκπονήθηκε από την Επιτροπή Επικούρειου Απόλλωνος πλήρης
μελέτη αναστήλωσης του ναού.
7. ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΑΠΟ ΠΟΙΟΝ ΚΤΙΣΤΗΚΕ
Ο ναός χτίστηκε περίπου το 420 - 400 π.Χ. από τον
αρχιτέκτονα του Παρθενώνα, τον Ικτίνο.
Σχετικά μας πληροφορεί ο Παυσανίας: κτίνοςἸ ὁ
ρχιτέκτων το ν Φιγαλί ναο γεγονώς τ λικί κατάἀ ῦ ἐ ᾳ ῦ ῇ ἡ ᾳ
Περικλέα καί θηναίοις τόν Παρθεν να καλούμενονἈ ῶ
κατασκευάσας (Παυσανίας VIII, 41,9).
Τόσο πολύ εντυπωσιάστηκε ο Παυσανίας που γράφει:
Να ν δ' σοι πελοποννησίοις ε σί, μετά γε τόν ν Τεγέῶ ὅ ἰ ἐ ᾳ
προτιμ το ο τος ν το λίθου τε ς κάλλος καί τ ςῷ ὗ ἄ ῦ ἐ ῆ
ρμονίας νεκαἀ ἕ (Παυσανίας VIII, 41,8).
8. ΤΟ ΟΝΟΜΑ
Το επίθετο Επικούρειος δόθηκε στον Απόλλωνα
γύρω στο 650 π.Χ., την εποχή των πολέμων με τους
Σπαρτιάτες. Υπήρξε τάμα των κατοίκων της γειτονικής
Φιγαλείας για τη νίκη τους εναντίον των Σπαρτιατών
Το επίθετο επικούρειος ίσως να δόθηκε και στο θεό
καθώς ήρθε και ως βοηθός σε κάποιο λοιμό
9. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΡΥΘΜΟΣ ΚΑΙ ΥΛΙΚΟ
Είναι ο πρώτος σχεδόν άρτια διατηρημένος ναός στον οποίο
αντιπροσωπεύονται για πρώτη φορά και οι τρεις αρχιτεκτονικοί ρυθμοί της
αρχαιότητας: α) ιωνικός,
β) δωρικός,
γ) κορινθιακός.
Είναι δωρικός περίπτερος κτισμένος από ντόπιο ασβεστόλιθο
10. ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΝΑΟΥ
Διαστάσεις: 39,87Χ16,13 στο επίπεδο της ευθυντηρίας ή 38,24Χ14,48 στο επίπεδο του
στυλοβάτη
Αποτελείται α) πρόναο β) σηκό γ) οπισθόδομο & άδυτο
12. ΟΙ ΚΙΟΝΕΣ - ΠΕΡΙΣΤΥΛΙΟ
Οι κίονες είναι δωρικοί και είναι 6 στις στενές πλευρές και 15 στις μακριές.
Ιδιορρυθμία:
1. σε σύγκριση με τους λοιπούς ναούς, στους οποίους οι κίονες στις μακριές
πλευρές ήταν διπλάσιοι συν ένας των κιόνων των στενών πλευρών.
2. οι κίονες της βόρειας πλευράς είναι παχύτεροι από τους κίονες των άλλων
πλευρών.
13. Ο ΝΑΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΟΡΕΙΑ & ΔΥΤΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ - ΕΙΣΟΔΟ
23. Ο ΣΗΚΟΣΠέντε ζεύγη ιωνικών
ημικιόνων εφάπτονται σε
λεπτούς τοίχους, οι οποίοι με
τη σειρά τους εφάπτονται
στον τοίχο του σηκού.
Ανάμεσα στο νοτιότερο
ζεύγος των ημικιόνων
υπήρχε ελεύθερος κίονας
που είχε το αρχαιότερο
κορινθιακό κιονόκρανο στην
ελληνική αρχιτεκτονική.
Το λατρευτικό άγαλμα θα
πρέπει να ήταν μπροστά από
τον κορινθιακό κίονα.
Η άλλη άποψη: ο κίονας
αποτελούσε την ανεικονική
παράσταση της θεότητας.
Τον κυρίως χώρο του
σηκού διέτρεχε εσωτερικά
ιωνικός θριγκός, που
αποτελούνταν από χαμηλό
ιωνικό επιστύλιο, πάνω στο
οποίο στηριζόταν η περίφημη
ιωνική ζωφόρος.
25. Δεξιά και αριστερά διακρίνονται οι ημικίονες με τις σχηματιζόμενες
κόγχες. Στο βάθος βρίσκεται το άδυτο, όπου ήταν τοποθετημένο το
άγαλμα, ο βωμός.
ΣΗΚΟΣ
28. Η ΖΩΦΟΡΟΣ
Στο εσωτερικό του σηκού υπήρχε ιωνική ζωφόρος.
Είχε μήκος 31 μ. και ύψος 0,63 μ.
Αποτελείται από 23 μαρμάρινες πλάκες.
Οι 12 έχουν ως θέμα την Κενταυρομαχία
Βόρεια & Δυτική πλευρά
Οι 11 έχουν ως θέμα την Αμαζονομαχια
Νότια & Ανατολική πλευρά
39. ΑΕΤΩΜΑΤΙΚΑ ΓΛΥΠΤΑ
Πρώτη εκδοχή: ύπαρξη αετωματικών γλυπτών που τα θεωρούν
χαμένα από την αρχαιότητα
Δεύτερη εκδοχή: αμφισβήτηση της ύπαρξή τους στηριζόμενοι
στο στενό βάθος του αετώματος που δεν επιτρέπει την ύπαρξη
γλυπτών
Το Κωτύλιο είναι η κορυφή του Λυκαίου όρους. Κατά τον αρχαιολόγο Ν. Γιαλούρη, ο ναόσ δεν ήταν απομονωμένοσ αλλά βρισκόταν κοντά σε ένα οικισμό των αρχαϊκών και κλασσικών χρόνων. Ικτίνειο έργο ΄σύμφωνα με τον Παυσανία που τον επισκέφτηκε τον 20 αιών μ.χ
Λησμονημένος κατά το Μεσαίωνα και την Αναγέννηση , ο Επικούρειος ανακαλύπτεται το 1765 από το γάλλο αρχιτέκτονα … Δοθέντος του ευνοϊκού πλαισίου που προέκυψε από τον κλασικισμό ρεύμα οι ευρωπαίοι διανοούμενοι , καλλιτέχνες , πολιτικοί, διπλωμάτες, τυχοδιώκτες , αρχαιοκάπηλοι, σαγηνεύτηκαν από τα ερείπια του λαμπρού οικοδομήματος. Μια ομάδα Φιλελλήνων αρχαιολατρών έρχεται το 1812 οργανώνει ένα πολυάνθρωπο συνεργείο ξηλώνει , ξεθάβει , παζαρεύει με το Βελή πασά του Μορέως και εν τέλει πωλεί στο Βρετανικό Μουσείο. O Επικούρειος ανακαλύπτεται το 1765 από το γάλλο αρχιτέκτονα J. Bocher
Το 1812, έγινε η πρώτη ανασκαφή από τους: J. Foster, C. R. Cockerell, K. H. von Hallerstein, G. Gropius, J. Linckh, O. M. Stackerlberg, και P. O. Brondsted. Με την ανασκαφή ήρθαν στο φως οι πλάκες της ζωφόρου και το κορινθιακό κιονόκρανο. Τα ευρήματα μεταφέρθηκαν στη Ζάκυνθο, με τη συγκατάθεση του Βελή πασά.
Το 1814, η ζωφόρος αγοράστηκε με εντολή του άγγλου αντιβασιλιά πρίγκηπα Γεωργίου και το 1815 κατέληξε στο Βρετανικό Μουσείο.
Το 1902, η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία άρχισε στην περιοχή συστηματική αρχαιολογική έρευνα.
Συνεχίστηκε στα 1959, 1970 και κατά την περίοδο 1975-79, υπό την διεύθυνση του Ν. Γιαλούρη.
Έχουν γίνει μικρές αναστηλωτικές επεμβάσεις και πρόσφατα εκπονήθηκε από την Επιτροπή Επικούρειου Απόλλωνος πλήρης μελέτη αναστήλωσης του ναού.
Θεωρούσαν μάλιστα πως ο ίδιος έστελνε την επιδημία και ο ίδιος μετά την απόδιωχνε όπως δείχνει και η παρετυμολογία Απόλλων , ο απολύων, ο απολούων, δηλαδή που καθαρίζει και θεραπεύει. Ταυτιζόμενοσ με τον Ηλιο ο Απόλλων, θεός υπερβόρειος , κατέβαινε από την άνοιξη από τις χώρες επέκεινα των βορείων ανέμων, πάνω σε άρμα με κύκνους. Εξ ου και ο προσανατολισμός του ναού είναι βορινός
Το νεωτερικό στοιχείο: μικρότερη θύρα στον ανατολικό τοίχο του σηκού, στο ύψος του αδύτου. Πιθανώς στο άδυτο θα υπήρχε απέναντι ακριβώς από τη θύρα το λατρευτικό άγαλμα του θεού με την πρόσοψη στραμμένη προς την Ανατολή ή κάποιος βωμός, που θα φωτιζόταν όταν ανέτειλε ο ήλιος.
Το νεωτερικό στοιχείο: μικρότερη θύρα στον ανατολικό τοίχο του σηκού, στο ύψος του αδύτου. Πιθανώς στο άδυτο θα υπήρχε απέναντι ακριβώς από τη θύρα το λατρευτικό άγαλμα του θεού με την πρόσοψη στραμμένη προς την Ανατολή ή κάποιος βωμός, που θα φωτιζόταν όταν ανέτειλε ο ήλιος.
Το νεωτερικό στοιχείο: μικρότερη θύρα στον ανατολικό τοίχο του σηκού, στο ύψος του αδύτου. Πιθανώς στο άδυτο θα υπήρχε απέναντι ακριβώς από τη θύρα το λατρευτικό άγαλμα του θεού με την πρόσοψη στραμμένη προς την Ανατολή ή κάποιος βωμός, που θα φωτιζόταν όταν ανέτειλε ο ήλιος.
Ιδιορρυθμία:
1. σε σύγκριση με τους λοιπούς ναούς, στους οποίους οι κίονες στις μακριές πλευρές ήταν διπλάσιοι συν ένας των κιόνων των στενών πλευρών.
2. οι κίονες της βόρειας πλευράς είναι παχύτεροι από τους κίονες των άλλων πλευρών
