1. GUMAA ILKAAN NAMAA: AANAA SHASHAMANNEE, GODINA ARSII
LIXAA
GAMMACHUU WAAQOOTIIN
GORSITUUN DARAARTUU
ULAAGAA DIGIRII JALQABAA GUUTTACHUUF WARAQAA
QORANNOO EEBBAA DIGIRII JALQABAA
YUUNIVARSITII JIMMAA
KOLLEEJJII SAAYINSII HAWAASAA FI SEERAA MUUMMEE
FOOKLOORII FI OG-BARRUU OROMOOTIIF DHIYAATE
CAAMSAA, 2014
JIMMAA

2. GALATA
hunda dura galatakee waaq. Human keetiin milkaa’ee asin ga’e ulfinni kee waaq. Hojiin
qorannoo koo fiixaan akka bahuuf muuxannoo fi dandeettii qabduun, dadhabe osoo hin jenne
kan nagorsaa turte Barsiistuu Daraartuu ______________f galatni koo guddaadha. Akkasumas
jalqabaa hanga sadarkaa kanaatti waan hundumaa maddii kook an dhaabbatte deessee koo Aadde
Hawwee Wuddeessoof, galanni koo daangaa hin qabu; waaqni umurii ishee utubaa sibiilaa haa
taasisun jedhaan. Kana malees maanguddoota Oromoo Aanaa Shashamannee kanneen
odeeffannoo dhimma waa’ee gumaa ilkaan namaa kana irratti naaf gumaachaniif

3. Boqonnaa Tokko
1. Seena
1.1 Seens Duubee Qorannichaa
Uummanne Oromoo Uummataa Kuush Keesaa isa tokko yoo ta’u uummata sara aadaa, duudha,
safuu, saeenaa, Mataa isa qabu dha Aadaa ummataa Oromoo keessaa sirni ittiin bumataa isa
tokko.
Arka warfinaa (2008: 1 jedhutti “sabni Orommoo akkuma qabaanya oraanaa qabaachuu dhaan
beekamu aadaa boonsa qabaachuudhaanis ni bekamua.
Addaa Oromoo keessatti Wasdhabdeen namaaf nama, basbalaaf balbala, Sosa fi gosa jidduutti
Uumamu jaarmi jaalu wasdha bdee furan kanneun akka, jaar summaa, bokkuu, kallacha caaccuu,
siiqeel, alangaa fi gumaan furamu oromoon alsko aadaa isaattii safuufi sara isaa eegee kan safuu
sana cabse adabee deebisuun sura inni ittiin gor garamu keessaa serri gumaa isa tokko.
Akka Alamaayyoon (1999:217) jadhutti “seerri gumaa satii lubbuu nama, sa’a farad, nama fi ken
biroofis sura qaba”.
Suronni sumaa heddutu jiru. Isaanis. Sumaa ilkaa nama, sumaa lubbuu nama, sumaa fardaa,
summaa ijaa fa’i Alla Dassaleens, (2012:11) jedhutti, sirna gadaa kessatti uummanni tokko
jiruufi jireenya isaa keessatti was kebajaa, naamusa qabaate, badiiraa of eegatee hariirsoo
gonidhaan akka jiraatu meeshaan madaslaa sirna eequ tokko jiraachuun berbaachisaa dha jedhu.
Haaluma kanaan, qorannoon kun gumaa keessaa kan irratti xiyyeeffatu gumaa ilkaan namaa
Godina Arsii Lixaa, Aanaa Shashammannee keessatti raawwatamu irratti. Aanaa kana keessatti
gumaan ilkaan namaa kun baay’ee beekamaa fi kan yeroo ammaa raawwachaa jirudha.
Rewgtf43etge