2. BİLİMSEL YÖNTEM BASAMAKLARI ?
Merak + Gözlem ile Araştırma konusunun belirlenmesi (Problemin Tanımlanması)
Örn: Kadiköy’deki özel okullardaki ve anadolu liselerindeki öğrencilerin İngilizce dersine
yönelik motivasyonlarının kıyaslanması.
Veri Toplama
Örn: anket çalışmaları, röportajlar, ses kayıtları, deney, gözlem, görüşme vb
Hipotez Oluşturulması
Örn: Özel okullardaki öğrencilerin, İngilizce dersine karşı motivasyonu anadolu liselerindeki
öğrencilere göre daha yüksektir.
Araştırmalar (Nitel ve Nicel)
Raporlama
3. KONU BAŞLIKLARI :
. Gözlem nedir?
. Gözlemin sınıflandırılması
. Görüşme nedir?
. Görüşmenin sınıflandırılması
. Gözlem ve Görüşmede geçerlilik ve güvenirlik
4. GÖZLEM NEDİR?
. VERİ TOPLAMA ARACIDIR.
. Araştırmada ihtiyaç duyulan verilerin, çıplak gözle veya araç kullanılarak
izlenmesi suretiyle toplanmasına denir.
. İnsanla ilgili yapılan pek çok araştırma gözlem içerir.
. İnsan davranışları ve hareketleri, gözlemin esasını oluşturur.
. Gözlemlenenler, açık ve doğal bir yöntemle izlenir ve yorumlanır.
. Gözlem sadece göz ile değil, bütün duyu organları ile yapılabilir.
6. GÖZLEM NEREDE KULLANILIR ?
. İlk hipotezi oluşturabilmek için, keşif amaçlı kullanılır.
. Elde edilen bilgilerin desteklenmesinde ve tamamlanmasında kullanılır.
. Tek başına bir “Veri Toplama Aracı” görevi görebilir veya farklı veri
toplama araçları ile birlikte kullanılabilir.
. Veri elde etmek için anket ve görüşmeler yerine basit yapılandırılmış
gözlem yöntemleri kullanılabilir.
7. GÖZLEM KONUSU ÖRNEKLERİ :
1- Okul kütüphanelerindeki bilgisayarların cinsiyetlere göre kullanım
sıklığının gözlenmesi.
2- Sinema izleyicilerinin olumsuz davranışlarının gözlenmesi.
3- Sınıfı içindeki öğretmen ve öğrenci davranışlarının gözlenmesi.
8. GÖZLEMİN GÜÇLÜ YÖNLERİ ?
. Sözel olmayan davranışların incelenip ölçülmesi
. Katılımcıyı doğal ortamında gözlemleme şansı
. Zamana yayılmış (uzun süreli) analiz yapma imkanı
✔
9. GÖZLEMİN ZAYIF YÖNLERİ ?
. Gözlemci etkisinin büyük olması
. Gözlem sürecinin kontrolünün güç olması
. Zaman alması
. Sayısallaştırmanın zor olması
. Örneklemin küçüklüğü/sınırlılığı
✖
10. DOĞRUDAN GÖZLEM ?
. Düşünce ve tutumları anlamak için sorular sormak yerine, sadece
katılımcılar izlenir ve söyledikleri dinlenir.
. Yapaylık unsurları, diğer yöntemlere göre azdır.
. İnsanların davranışları ve kullandıkları dil önemlidir.
. Daha çok “Sözle İfade Edilmeyen”e odaklanılır.
11. GÖZLEM TÜRLERİ
1- Ortamla İlgili
. Doğal Ortam (Alan çalışması) . Yapay Ortam (Laboratuvar Çalışması)
2- Araştırmacı Tarafından Ortama İlişkin Geliştirilen Yapı
. Yapılandırılmamış . Yarı Yapılandırılmış . Yapılandırılmış
3- Araştırmacının Rolüne Göre
. Katılımcı . Katılımcı Olmayan
12. GÖZLEMİN YAPILANDIRILMA DURUMU
Yapılandırılmamış Gözlem
. Gözlem, davranışın gerçekleştiği ortamda yapılır
. Gözlemciye bilgi toplama ve kayıt etmede özgürlük sağlar
. Gözlemci not alabilir, günlük tutabilir, her türlü bilgi alımında özgürdür
. Bu tür bilgi karmaşıktır
. Gözlemci; bilgileri sentezlemeli, soyutlamalı ve organize etmelidir
14. Yapılandırılmış Gözlem
. Gözlenecek durum ile ilgili daha iyi bir yapılanma, yönelim ve sistematik bir
yaklaşım kullanılmaktadır.
. Gözlem öncesi, gözlemcinin bilgi toplaması ve kaydetmesi için oluşturulmuş
bir kodlama sistemi mevcuttur. (özgür değildir)
Lütfen kitabımızda sayfa 152’yi açalım
18. GÖZLEMDE KATILIMCI ROLÜ
Gözlemci gözleme bir grup üyesi gibi etkili ve tam olarak katılabilir veya hiçbir
etkisi olmaksızın katılabilir.
Katılımcı Gözlem (p)
Katılımcı Olmayan Gözlem (np)
http://www.firstdiscoverers.co.uk/early-years-observation-spotlight/
19. KATILIMCI GÖZLEM NEDİR?
. Gözlemci, gözlemlediği gurubun bir üyesidir.
. Grubun belirli özelliklerini kabullenir.
. Grup içinde bir rol üstlenmelidir.
. Gözlemciye ağır bir yük yüklemektedir.
. Gözlemci araştırma aracıdır ve anlamlı verilerin elde edilmesi için derin bir
duyarlılığa ve kişisel becerilere sahip olmalıdır.
20. KATILIMCI GÖZLEM-NE ZAMAN FAYDALI OLUR?
. Küçük gruplarda
. Kısa süreli etkinliklerde
. Sık sık tekrarlanan etkinliklerde
. Asıl amacın, birçok bilgi arasından ilk varsayımı destekleyici bir kanıt
bulmak olduğunda
. Zaman sınırlamasının olmadığı durumlarda (gözlemin
tamamlanabilmesi için)
21. KATILIMCI GÖZLEM-ÇEŞİTLERİ
1- Tam Katılımcı
. Gözlemci olduğunu gruptan gizler
. Doğal hareket ederek, grubun tam bir üyesi olur
. Gizli kayıt, gizli gözlem
. Zorunlu değilse, yapılmamalıdır
. Amaç: Gözlemci, kendisinin araştırıldığını öğrendiğinde tutumu değişir; amaç
bunu önlemektir.
GİZLİ
22. 2- Gözlemci Olarak Katılımcı
. Grup aralarında bir gözlemci olduğunu bilir
. Gözlemci, grup üyeleri ile yakın olmaya çalışır
. Gözlemci, GÜVEN kazanmalıdır
. Grup üyelerinin bu durumdan hoşlamadığı verisi araştırmalar sonucu
elde edilmiştir
. Gözlemcinin; yaşı, cinsiyeti, sınıfı, etnik geçmişi önem taşıyabilir
S i z e b u g ö z l e m ş e k l i n i n e n b ü y ü k d e z a va n t a j ı n e ?
GİZLİ
DEĞİ
L
23. KİM İÇİN UYGUNDUR ?
Küçük çocukların olduğu bir grup için uygundur; çünkü gözlemciyi
öğretmen zannedip kendilerine sorular sorulmasına şaşırmazlar.
http://clipart-library.com/stick-man-art.html
24. KATILIMCI GÖZLEM- İYİ & KÖTÜ YÖNLERİ
İYİ
Bütüncül
Doğal
Derinlemesine bilgi sağlar
KÖTÜ
Güvenirliği düşük
Tehlikeli
Etik değil
Veriler yoruma açık
25. KATILIMCI GÖZLEM AŞAMALARI
1- Başlangıç:
. Gözlemcide grubu öfkelendirme kaygısı oluşabilir
. Gözlemcinin grup ile ön bağlantısının olması bir zorluktur
Örn: Öğretmen sınıfı nasıl kontrol ediyor?, Öğrenciler birbirleriyle
nasıl geçiniyor?, Öğrencilere ödül aldıklarında nasıl
davranıyorlar?
26. 2- Bilgi Toplama:
. Gözleme “Tanımlayıcı Gözlem” ile başlanır (mekan, aktör, rol,
faaliyet, hedef, duygu, zaman, olay vb)
. Ortamın ve durumun bir portresi çizilir
. Gözlemci, grubun arasına katılır, bilgi toplar, sorular sorar
Örn: Öğretmenler ve öğrenciler tarafından Türkçe dersinde hangi
stratejiler kullanılıyor?
27. 3- Gözlemin Kaydı
. En çok tercih edilen kayıt yöntemi: Not alma
Dezavantajı: Not alırken, gözlemi kaçırma
Çözümü: Gözlemden sonra 24 saat içinde not alma
. Ses kaydı, video, fotoğraf
. Gözlem formu
28. Sizce Katılımcı Gözlemin dezavantajları
nelerdir?
1- Seçici Dikkat (dikkati eşit miktarda için çaba gösterilmeli)
2- Seçici Kodlama (beklentiler gözlemin yorumunu etkiler)
3- Seçici Bellek (24 saat içinde yazmak gerekir)
4- Kişilerarası etkenler (herkesle eşit iletişim kurulmalı, genele
bakılmalı)
29. KATILIMCI OLMAYAN GÖZLEM NEDİR?
. Gözlemci, dışardan hiçbir etkide bulunmadan gözlem yapar.
. 2 Farklı Rol Vardır:
i) Katılımcı Olarak Gözlemci:
Faaliyetlerde hiçbir rol almaz ama gözlemci olduğu bazı katılımcılar tarafından
bilinir
Gözlemci, gözlem yapılan ortamda bulunur
ii) Etkisiz Gözlemci:
Gözlemci, gözlem yapılan ortamda bulunmaz
Gözlemci görülmez ve varlığı bilinmez
Camla çevrilmiş deney odaları buna örnektir
Gözlemci, gözleneni etkilemez
31. GÖRÜŞME
. En az iki kişi arasında sözlü olarak yapılan iletişimdir
. Temel veri toplama aracı olarak veya anket ve gözlemle birlikte kullanılır
. Hatalara ve kişisel eğilimlere açıktır
. Bu yöntemle elde edilen sonuçlar analiz edilirken “Harmonik Yöntem” kullanılır
. Görüşme, bir “Bütünsel Yorumlama” yöntemidir
. Büyük resim görülmelidir
32. GÖRÜŞME
Avantajları
. Araştırma sürecinin herhangi bir aşamasında kullanılabilir
. Görüşmeciden anında cevap alınır
. Hassas konulara dahi girilebilir
Dezavantajları
. Görüşmeci eğitimin zor olması
. Tanışmanın, dostça ilişki kurabilmenin zaman alması
. Görüşmecinin ön yargıları
✔
✖
34. GÖRÜŞMENİN SINIFLANDIRILMASI
1- Yapılandırılmış Görüşme
Araştırmacının önceden hazırlamış olduğu soruları sorar
Avantajı:
Hızlı kodlama, analiz ve ölçüm kolaylığı
Dezavantajı:
Görüşmeciyi kısıtlar, özgür değildir
✔
✖
35. 2- Yarı Yapılandırılmış Görüşme
Hem sabit seçenekli cevaplamayı hem de ilgili alanda derinlemesine
gidebilmeyi birleştirir
3- Yapılandırılmamış Görüşme
. Sorular görüşme sırasında gelişir
. Açık uçlu sorular sorulur
. Önemsiz konulara fazla zaman harcanabilir
. Güvenilirlik düşer
GÖRÜŞMENİN SINIFLANDIRILMASI
36. 4- Etnografik Görüşme
. Katılımcı kendi cevaplarını verir
. Görüşmeci kontrol etmez, konuşmaya yön verir
. Cevaplayıcıya özgür olduğu, resmiyet olmadığı hissi verilir
. Grubun kültürel yapılarının anlaşılması amaçlanır
5- Odak Grup Görüşmesi
. Küçük bir gruptan bir dizi sorunlar hakkında düşünmesi istenir
. Herkes birbirinin sorununu duyar
. Amaç; katılcılar birbirlerini duysun, görüş belirtsin, gerçek düşünceler
öğrenilsin
GÖRÜŞMENİN SINIFLANDIRILMASI
37. GÖRÜŞME ÖNCESİ HAZIRLIK AŞAMALARI
1. Araştırma sorularına karar vermek
2. Görüşme sorularını tasarlamak
a. İlgili olma b. Uygun katılımcı seçimi c. Cevaplama kolaylığı
3. Soruları sıralamak
4. Süreç ihtiyaçlarını düşünmek
5. Giriş kapanışları hazırlamak
6. Görüşme kayıtları için hazırlık yapmak
7. Görüşme formu için pilot test yapmak
38. GÖRÜŞME SÜRECİ
. Görüşmeci, her görüşmede tutarlı olmalı
. Görüşülen kişi hakkında ön bilgiye sahip olunmalı
. Görüşme önceden hazırlanıp denenmeli
. Görüşülen kişi rahatlatılmalı, dostça ilişki kurulmalı
. Her soru için maksimum cevap alınmalı
. Not tutma (görüşmenin hemen ardından)
39. GÖRÜŞME VERİLERİNİN ANALİZİ
. Görüşme verileri araştırma hipotezlerini destekliyor mu, çelişiyor mu?
. Süreç değerlendirmesi
. Görüşmeci, nicel ve nitel bilgileri rapor eder
GÖRÜŞMENİN GEÇERLİK VE GÜVENİRLİĞİ
. Nitel araştırmalarda da geçerlilik ve güvenirlikten bahsedilebilir
. Araştrımacı, elde ettiği bilguları kanıtlamalıdır
Görüşmenin geçerlik ve güvenirliği nasıl sağlanabilir ?
40. KAYNAKÇA
Büyüköztürk,Ş. (2016) Bilimsel Araştırma Yöntemleri (22.bas.). Ankara: Pegem Akademi.
Çetin,Oğuz http://oguzcetin.gen.tr/nitel-bir-arastirma-teknigi-gorusme.html , Dr.Oğuz Çetin,
ty, Web, 21.10.17.