Ιστορία Στ΄ δημοτικού http://users.sch.gr/dimylonaki/mathimata_istoria_st_makedonikos_agonas.htm

1. Η Ελλάδα στον 20ό αιώνα
Περίληψη Ενότητας
Στη διάρκεια του 20ου αιώνα η Ελλάδα απέκτησε τα σημερινά σύνορά της.
Αυτό ήταν κυρίως το αποτέλεσμα συνεχόμενων πολέμων, τόσο τοπικών όσο
και παγκόσμιων. Παράλληλα, την ίδια περίοδο η Ελλάδα αναπτύχθηκε
οικονομικά και κοινωνικά. Τέλος, η ένταξη της στην ενωμένη Ευρώπη, στα τέλη
του ίδιου αιώνα, αποτελεί το ξεκίνημα νέων προκλήσεων.

2. Κεφάλαιο 1
Από τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 στον Μακεδονικό Αγώνα
Μετά την ήττα στον πόλεμο με την Τουρκία, το 1897, το ελληνικό κράτος
απασχόλησαν τα ζητήματα της Κρήτης και της Μακεδονίας. Μακεδονικός
Αγώνας ονομάζεται η ένοπλη σύγκρουση Ελλήνων και Βουλγάρων
ανταρτών στο χώρο της Μακεδονίας την περίοδο 1904-1908.

3. Ηταπεινωτική ήττα στον Ελληνοτουρκικό
Πόλεμο του 1897 σκόρπισε απογοήτευση και
προβληματισμό στο ελληνικό βασίλειο και
ιδιαίτερα στους κόλπους του στρατεύματος.
Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα όμως το
ελληνικό κράτος άρχισε να αναδιοργανώνεται.
Μετέβαλε επίσης τη στάση του απέναντι στα
εθνικά ζητήματα της Κρήτης και της
Μακεδονίας, αναλαμβάνοντας πιο ενεργή
δράση.
Ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄

4. Στη Μακεδονία η κατάσταση ήταν πολύ δύσκολη. Η αναμέτρηση μεταξύ
Ελλήνων και Βουλγάρων, που διεκδικούσαν την περιοχή, είχε ενταθεί μετά
το Συνέδριο του Βερολίνου το 1878, που διατήρησε τη Μακεδονία υπό
τουρκική κυριαρχία.
Σύνορα της
Βουλγαρίας
σύμφωνα με
την αρχική
Συνθήκη του
Αγίου Στεφάνου
(κόκκινες
λωρίδες) και
της Συνθήκης
του Βερολίνου
(συμπαγές
κόκκινο), που
την
αντικατέστησε.
https://el.wikipedia.org/

5. Γύρω κυρίως από τα σχολεία και τις εκκλησίες των μακεδονικών χωριών
δόθηκε ένας σκληρός αγώνας ανάμεσα στις δυο χώρες για επικράτηση. Οι
Βούλγαροι άρχισαν να στέλνουν αντάρτες (κομιτατζήδες), που πίεζαν τους
κατοίκους να δηλώσουν ότι ανήκαν στην ανεξάρτητη βουλγαρική εκκλησία
(Εξαρχία). Ίδρυαν σε όλη τη Μακεδονία εξαρχικές εκκλησίες, όπου ο
εκκλησιασμός
γινόταν στη
βουλγαρική
γλώσσα και τα
ονόματα των
βαπτιζομένων
ήταν βουλγαρι-
κά. Ίδρυαν επί-
σης σχολεία στα
οποία τα παιδιά
διδάσκονταν τη
βουλγάρικη
γλώσσα.
Ομάδα κομιτατζήδων
ανταρτών στην
Φλώρινα, 1903. https://el.wikipedia.org/

6. Η βουλγαρική δραστηριότητα οδήγησε την Ελλάδα σε ενεργητικότερη ανάμιξη
στις μακεδονικές υποθέσεις. Στις αρχές του 1904, η ελληνική κυβέρνηση
αποφάσισε να ελέγξει την κατάσταση στη δυτική Μακεδονία. Αξιωματικοί του
ελληνικού στρατού, όπως ο Παύλος Μελάς, ο Κωνσταντίνος Μαζαράκης και
ο ΤέλλοςΑγαπηνός (Άγρας) έφτασαν στη Μακεδονία.
Παύλος Μελάς
Κωνσταντίνος Μαζαράκης Τέλλος Άγρας
https://el.wikipedia.org/

7. Επίσης και οπλαρχηγοί από πολλές άλλες περιοχές, όπως ο Γεώργιος
Τσόντος από την Κρήτη, ο Παναγιώτης Παπατζανετέας από τη Μάνη και
άλλοι έφτασαν στη μακεδονική γη και από κοινού με ντόπιους Έλληνες,
σχημάτισαν ανταρτικές ομάδες.
https://el.wikipedia.org/ https://www.searchculture.gr/

8. Τη δράση των ανταρτικών αυτών ομάδων συντόνιζαν Έλληνες διπλωμάτες
που υπηρετούσαν στη Μακεδονία, όπως ο Πρόξενος στη Θεσσαλονίκη
Λάμπρος Κορομηλάς και ο υποπρόξενος στο Μοναστήρι Ίων Δραγούμης
αλλά και δυναμικοί ιεράρχες, σαν τον Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό
Καραβαγγέλη.
Λάμπρος Κορομηλάς Ίων Δραγούμης Μητροπολίτης Καστοριάς
Γερμανός Καραβαγγέλης
https://el.wikipedia.org/

9. Ο θάνατος του νεαρού αξιωματικού Παύλου
Μελά σε σύγκρουση με τον τουρκικό στρατό στο
χωριό Στάτιστα (σημερινό Μελάς) της
Καστοριάς, στις 13 Οκτωβρίου 1904,
κινητοποίησε τους Έλληνες και έκανε την
ε λ λ η ν ι κ ή Κ υ β έ ρ ν η σ η ν α δ ι ε κ δ ι κ ή σ ε ι
δυναμικότερα τη Μακεδονία, εγκαταλείποντας
τους δισταγμούς της.
Ο Παύλος Μελάς σε πίνακα του Ιακωβίδη,
Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

10. Ελληνικές
εφημερίδες της
εποχής
αναγγέλλουν
τον θάνατο του
Παύλου Μελά

11. Ματιά στο παρελθόν
ΟΑγώνας στη λίμνη των Γιαννιτσών
Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα πραγματοποιήθηκαν στη λίμνη των
Γιαννιτσών σκληρές συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και Βούλγαρων ανταρτών.
Οι Έλληνες αντάρτες δεν είχαν να αντιμετωπίσουν μόνο τους Βούλγαρους
κομιτατζήδες αλλά και τις άσχημες συνθήκες διαβίωσης μέσα στα έλη. Η
ελονοσία καθώς και διάφορες άλλες αρρώστιες τους ταλαιπωρούσαν. Τις
συνθήκες παραμονής των ανταρτικών ομάδων στη λίμνη των Γιαννιτσών
περιγράφει η Πηνελόπη Δέλτα σε μυθιστορήματά της και ιδιαίτερα στα
«Μυστικά του Βάλτου».

12. Και ενώ ο Αγώνας στη Μακεδο-
νία είχε φουντώσει, τον Μάρτιο
του 1905 ξέσπασε στο χωριό
Θέρισο της Κρήτης ένοπλη
εξέγερση. Αρχηγός της ήταν ο
Ελευθέριος Βενιζέλος (εφτά
φορές πρωθυπουργός της Ελ-
λάδας μετέπειτα). Κύριο αίτημα
των Κρητών ήταν η ένωση του
νησιού με την Ελλάδα. Η
εξέγερση τερματίστηκε μετά
από διαπραγματεύσεις και για
μια φορά ακόμα η ένωση της
Κρήτης με το ελληνικό κράτος
δεν πραγματοποιήθηκε.

13. Λαϊκή εικόνα με τους επαναστάτες του
Θέρισου, Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

14. Τρία χρόνια αργότερα το 1908 η Κρήτη, εκμεταλλευόμενη την αναστάτωση
που επικρατούσε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, επαναστάτησε και πάλι
κηρύσσοντας την ένωση με την Ελλάδα. Η ελληνική Κυβέρνηση, από φόβο
μήπως επαναληφθούν τα γεγονότα του 1897, δεν αναγνώρισε επίσημα την
ένωση, προκαλώντας τη λαϊκή δυσαρέσκεια.
https://www.candiadoc.gr/

15. Στην Μακεδονία εντωμε-
ταξύ η ελληνική αντεπίθε-
ση κατάφερε να ανακόψει
τη βουλγαρική διείσδυση.
Ο Αγώνας των Μακεδο-
νομάχων κράτησε έως το
1908 οδηγώντας σε απο-
τυχία τα βουλγαρικά σχέ-
δια για το βίαιο εκβουλ-
γαρισμό της Μακεδονίας.
https://www.protothema.gr/

16. Τη χρονιά αυτή πολλοί φιλελεύθεροι Τούρκοι, που ονομάστηκαν Νεότουρκοι,
επαναστάτησαν. Οι Νεότουρκοι αντιδρούσαν στην απολυταρχική διοίκηση του
Σουλτάνου και στις συνεχείς επεμβάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων στην
Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι Νεότουρκοι διακήρυξαν ότι θα παραχωρήσουν
δικαιώματα στους Έλληνες και Βούλγαρους αντάρτες, οπότε αυτοί κατέθεσαν
τα όπλα και ο Μακεδονικός
Αγώνας διακόπηκε.
Ο αγώνας αυτός
θα συνεχιζόταν κατά τους
Βαλκανικούς Πολέμους.
Λαϊκή εικόνα της επανάστασης
των Νεοτούρκων, Αθήνα,

17. Οι πηγές αφηγούνται...
1. Οι Έλληνες της Μακεδονίας
«Παρ' όλες τις δυσμενείς αυτές συνθήκες, παρ' όλες τις εκατοντάδες θυμάτων,
ο Ελληνισμός διατηρούσε ακόμη το ψυχικό του σθένος. Η δύναμις αυτή του
Μακεδονικού Ελληνισμού δεν άργησε να μετατρέψει την παθητική στάσι σε
αμυντική. Μέχρι του 1902 η αντίδρασις προερχόταν κυρίως από τους
Μακεδόνες Έλληνες χωρίς την βοήθεια του ελεύθερου Κράτους. Από το 1902
όμως και εφεξής, μετά την λεγόμενη βουλγαρική Επανά-
στασι του 1902, άρχισε κάποια μικρή υποστήριξις εκ
μέρους του Ελληνικού Κράτους, η οποία ενισχύθη
αργότερα».
ΑλέξανδρουΔ. Ζάννα (έμπορος και πολιτικός), «Ο Μακεδο-
νικόςΑγών.Αναμνήσεις», Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του
Αίμου (επιμ.), Ο ΜακεδονικόςΑγώνας.Απομνημονεύματα,
Θεσσαλονίκη 1984, σ. 73.

18. Οι πηγές αφηγούνται...
2. Επιστολή του Παύλου Μελά στη γυναίκα του Ναταλία. Λάρισα, 21
Αυγούστου 1904
«Αναλαμβάνω αυτόν τον αγώνα με όλην μου την ψυχήν και με την ιδέαν ότι
είμαι υποχρεωμένος να τον αναλάβω. Είχα και έχω την ακράδαντον
πεποίθησιν ότι δυνάμεθα να εργασθώμεν εν Μακεδονία και να σώσωμεν
πολλά πράγματα. Έχων δε την πεποίθησιν
ταύτην, έχω και υπέρτατον καθήκον να θυσιάσω
το παν όπως πείσω και Κυβέρνησιν και κοινήν
γνώμην περί τούτου».
Ναταλίας Π. Μελά, Παύλος Μελάς,Αθήνα-Γιάννινα 1992,
β' έκδοση, σ. 317.
http://www.nataliamela.gr/

19. Ερώτημα
lΤι είναι ο ΜακεδονικόςΑγώνας και ανάμεσα σε ποιους έγινε;

20. Απάντηση
lΤι είναι ο ΜακεδονικόςΑγώνας και ανάμεσα σε ποιους έγινε;
Ο Μακεδονικός Αγώνας ήταν μία σειρά συγκρούσεων μεταξύ κυρίως
ελληνικών και βουλγαρικών ένοπλων σωμάτων που διεξήχθη από το 1904 ως
το 1908 στην περιοχή της Μακεδονίας (τότε μέρος της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας) με σκοπό τον εθνικό προσεταιρισμό των κατοίκων της
περιοχής

21. Ερώτημα
lΠοια ήταν η σημασία της θυσίας του Παύλου Μελά και ποια αισθήματα
προκάλεσε στους Έλληνες; Θα σας βοηθήσουν και οι πηγές.

22. Απάντηση
lΠοια ήταν η σημασία της θυσίας του Παύλου Μελά και ποια αισθήματα
προκάλεσε στους Έλληνες; Θα σας βοηθήσουν και οι πηγές.
Ο Παύλος Μελάς σκοτώθηκε στη Σιάτιστα τον Οκτώβρη του 1904. Πολεμούσε
τους Βούλγαρους με την ελπίδα ότι η Μακεδονία θα ενωνόταν τελικά με την
Ελλάδα. Ο θάνατός του συγκίνησε όλους τους Έλληνες και έκανε την Ελληνική
Κυβέρνηση να διεκδικήσει δυναμικότερα τη Μακεδονία.

23. ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ
1 ΠΟΝΤΟΣ

24. Μακεδονικός
1904-1908 Παύλος
Μελάς
Θέρισο Ελεύθεριο
Βενιζέλο ένωση
13 Οκτωβρίου 1904 Σιάτιστα

25. Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ